Walka o koronę carów Potrzeba w miejscu, nadzieja w męstwie, zbawienie w zwycięstwie. Czyńcie swoją powinność! Mowa Żółkiewskiego przez bitwą pod Kłuszynem
1. Kryzys państwa carów Po Iwanie IV Groźnym miał rządził Iwan Iwanowicz, ale gdy stanął w obronie żony (bitej przez cara) sam został (śmiertelnie) pobity 1584 r. na czele państwa Fiodor; nieprzygotowany do rządów, a w kraju kryzys Doradca Groźnego, Borys Godunow (przez siostrę, żonę Fiodora) wpływa na cara Fiodor nie ma syna, a Dymitr (najmłodszy syn Iwana Groźnego) w 1591 r. zmarł (albo i nie )
1598 r. umiera Fiodor bezpotomnie i w kraju rządzi Borys Godunow Początek tzw. okresu Wielkiej Smuty (1598-1613) Mimo próby reform i podbojów Azji w Rosji bunty chłopów, klęski głodu i pogłoski, że Dymitr żyje
2. Dymitriady 1602 r. na wschodzie Polski pojawia się ocalony (niby) Dymitr; naprawdę był to Griorij Otriepiew Magnat Adam Wiśniowiecki oraz wojewoda sandomierski Jerzy Mniszech rozpoznali Dymitra W zamian za rozpoznanie przyszły car miał wziąć za żonę Marynę Mniszkównę i obdarzyć swoich patronów majątkami moskiewskimi Z czasem (ciche) poparcie króla i kościoła
Dymitr I Samozwaniec 1604 r. początek dymitriad interwencje polskich magnatów w wewnętrzne sprawy Rosji carskiej Duże poparcie, po śmierci Godunowa Dymitr koronowany na cara w 1605 r. Jednak Dymitr nie dogaduje się z bojarami, nie nosi brody, ubiera się w stylu zachodnim 1606 r. bunt, śmierć Dymitra (albo i nie ) oraz wybór na cara Wasyla Szujskiego
Dymitr II Samozwaniec Bunt chłopów (tzw. powstanie Bołotnikowa), bo Dymitr żyje Rzeczywiście, w 1607 r. pojawia się w Polsce Możni go poparli, Maryna również Dymitr II opanować część państwa moskiewskiego Nie zdobył Moskwy, ale rządził 12 km od niej w Tuszynie 1608-1610 okres dwuwładzy; Szujski w Moskwie i Dymitr II w Tuszynie
3. Początek wojny z Moskwą Rokowania polsko-moskiewskie w sprawie przetrzymywanych Polaków na Kremlu; rozejm tylko do 1612r. W tzw. międzyczasie Wasyl dogaduje się ze Szwecją w 1609 r. uznając m.in. panowanie Szwedów w Inflantach Sojusz ten typowo antypolski 1609 r. wybuch wojny z Moskwą (z przerwami będziemy się tłukli z Rosją do 1686r.)
Atak wojsk Stanisława Żółkiewskiego na Smoleńsk Część bojarów moskiewskich zaproponowała, by książę Władysław został carem i przeszedł na prawosławie i zagwarantował integralność państwa rosyjskiego Wiosna 1610 r. Wasyl kontratakuje; pokonuje Dymitra II, zbiera 30 tys. żołnierzy 4 lipca 1610 pod Kłuszynem bitwa: 30 000 Rosjan 6 5000 naszych
Atak na Moskwę wojsk hetmana W tym czasie bojarzy obalają Szujskiego i chcą osadzić na tronie księcia Władysława, ale król Zygmunt III Waza kręci Tekst źródłowy s. 239
4. Walki o koronę carów Po zajęciu Moskwy przez naszych chaos w państwie Od 1610 r. zbiera się rosyjskie pospolite ruszenie przeciw cudzoziemcom 1611 wybuch antypolskiego powstania, ale stłumione przez Żółkiewskiego 1611 r. próba zdobycia Smoleńska i Moskwy przez Polaków - udane Znów antypolskie powstanie, na czele Kuźma Minin i Dymitr Pożański Blokada polskiego Kremla i ostateczna kapitulacja 4 listopada 1612 r.
Józef Budziłło, chorąży mozyrski pod datą 14 Octobra 1612 r. zapisał: niesłychany i do wypisania trudny, jakiego żadne kroniki i historie nie świadczą /.../, bo gdy już traw, korzonków, myszy, psów, kotek, ścierwa nie stało, więźnie wyjedli, trupy wykopując z ziemie wyjedli, piechota się sama między sobą wyjadała i ludzie łapając pojedli. Truszkowski [Wojciech], porucznik piechotny, dwu synów swych zjadł; hajduk jeden także syna zjadł, drugi matkę; towarzysz jeden sługę zjadł swego; owo zgoła syn ojcu, ociec synowi nie spuścił, pan sługi, sługa pana nie był bezpieczne; kto kogo zgoła zmógł, ten tego zjadł, zdrowszy chorszego pozbył. O powinnego abo towarzysza swego, jeśli kto komu inszy zjadł, jako o własny spadek się prawowali, że go był bliższy zjeść, niż kto inszy, która taka sprawa przytoczyła się była w szeregu pana Lenickiego, że hajducy zjedli w swym szeregu umarłego hajduka; powinny nieboszczykowski z inszego dziesiątku skarżył się przed rotmistrzem, żem go ja był bliższy zjeść, jako powinny niż kto inszy; ci zaś odpierali, żeśmy bliżsi do zjedzenia jego, ponieważ z nami w jednym ordynku i szeregu był, i dziesiątku. Rotmistrz jako novum emergens [mało doświadczony] nie widział, jako dekretu ferować, obawiając się też, aby która strona będąc urażona dekretem, samego sędziego nie zjadła, musiał z trybunału umykać. W tak tedy okrutnym głodzie nastąpiły rozmaite choroby, śmierci srogie, że na człowieka z głodu umierającego patrzeć ze strachem i nie bez płaczu przychodziło, których wielem się napatrzył, ziemię pod sobą, ręce, nogi, ciało jako mógł żarł, a co najgorsza, że choćby rad umarł, a umrzeć nie mógł, kamień abo cegłę kąsał, prosząc Pana Boga, aby w chleb przemienił, ale ukąsić nie mógł. Ach! ach! Wszędy pełno w zamku, a przed zamkiem więzienie i śmierć. Ciężkie oblężenie, cięższe wytrwanie było!".
Cennik w oblężonym Kremlu 14 września 1612r. Początek października 1612r. 16 października 1612r. - śledź 0,5 zł, - skóry wołowe - po 5 zł, a potem po 12 zł; - ser mandrykowy - 6 zł; - chleb 10 zł; - kołacz - 7 zł. - 25kg żyta 100 zł, - 25kg owsa - 40 zł, - kwarta krupy - 20 zł. - ¾ wałacha - 500 zł, - 25kg mięsa końskiego - 120 zł, - krowa - 600 zł, -głowa ludzka 3 zł. - noga ludzka (jedna do kostki) 2 zł. - ¼ ścięgna ludzkiego 5 zł - kwarta gorzałki. 40 zł. - pies 15 zł. kot- 8 zł. - mysz 1 zł. - gawron czarny 2 zł i pół funta prochu. - świeczka łojowa 0,5 zł.
1613 r. carem obwołano Michała Romanowa (twórca nowej i ostatniej dynastii carów dyn. Romanowów) Próba odzyskania Moskwy przez naszych nieudana Rosja toczy wojnę ze Szwecją (do 1617r.) 1617 r. ponowna akcja przeciw Rosji z hetmanem Chodkiewiczem na czele Szturm polsko-kozacki na Moskwę nieudany więc rozmowy pokojowe
Rozejm w Dywilinie 1619r. Przyłączenie do Polski ziemi smoleńskiej, czernihowskiej i siewierskiej
5. Wojna smoleńska 1632 r. umiera Zygmunt III Waza, więc jest dobra okazja do ataku na RP Atak na ziemię smoleńską i siewierską; wiosna 1633 r. oblężenie (znowu) Smoleńska Szybka elekcja Władysława IV Wazy Władek tworzy armię, wzorowaną na zachodniej piechocie, złożonej z mieszczan i chłopów szkolonej przez zawodowych oficerów Jesienią odblokowanie oblężonego Smoleńska Wygraliśmy!
Pokój w Polanowie 1634r. Po Smoleńsku czas na inne zajęte przez Moskali miasta bez sukcesu Zbliżało się zakończenie rozejmu ze Szwecją (1635r.) dlatego Władysław podjął decyzję o pokoju 1. Przy Polsce zostaje ziemia smoleńska, czernihowska i siewierska (niemal w całości jak w 1619r.) 2. Władysław IV zrzekł się pretensji do korony carskiej i uznał Michała Romanowa za prawowitego władcę (ale nic za darmo = 20 tys. rubli) 3. Wymiana jeńców i gwarancja swobody handlu