PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Przedmiotowy system oceniania ma pomóc Państwu w przygotowaniu własnego systemu oceniania oraz w tworzeniu planów wynikowych. Opracowany przez nas system jest skonstruowany bardzo przystępnie i obejmuje dwa zakresy kształcenia podstawowy i rozszerzony. Na każdym poziomie określono wymagania, którym uczeń musi sprostać, aby otrzymać ocenę dostateczną lub bardzo dobrą. Pozostałe oceny z obowiązującej skali ustala się następująco: jeżeli uczeń opanuje tylko niektóre treści określone na ocenę dostateczną, otrzymuje ocenę dopuszczającą, jeżeli uczeń wykracza poza treści określone na ocenę dostateczną, ale nie spełnia wszystkich wymagań dla oceny bardzo dobrej, otrzymuje ocenę dobrą, jeżeli uczeń wykracza poza treści określone na ocenę bardzo dobrą, otrzymuje ocenę celującą. Pamiętając o zasadzie stopniowania trudności czy kumulatywności wiedzy, przyjęto, że ocenę bardzo dobrą zarówno na poziomie podstawowym, jak i rozszerzonym uczeń może otrzymać, spełniając wszystkie wymagania oceny dostatecznej na poziomie podstawowym. Wymagania oceny dostatecznej na poziomie podstawowym są wymaganiami określonymi podstawą programową. Poniższy system oceniania został skorelowany z rozkładem materiału opracowanym do podręcznika Między tekstami. Część 5. Wiek XX. Współczesność. Dlatego niektóre wymagania ściśle się odnoszą do tekstów i treści proponowanych przy okazji konkretnych tematów czy cyklów lekcji. Należy jednak podkreślić, że wszystkie treści podlegające ocenie są realizacją wymagań edukacyjnych wynikających z podstawy programowej, programu nauczania oraz są zgodne ze standardami opisanymi w informatorze maturalnym.
90 Przedmiotowy system oceniania Przedmiotowy system oceniania 91 WIEK XX. WSPÓŁCZESNOŚĆ WIEK XX. WSPÓŁCZESNOŚĆ TEMAT Wiek dwudziesty. Narodziny Piosenka żołnierska wpisana w legionową historię i mit 11 listopada 1918 roku narodziny nowego czasu Wiosna poezja pierwszych miesięcy wolnej Polski W spektrum Skamandra ZAKRES PODSTAWOWY. WYMAGANIA NA OCENĘ: DOSTATECZNĄ wie o rozwoju techniki i przemianach cywilizacyjnych, które zaszły na przełomie wieków zna wiersz G. Apollinaire a, umie określić jego temat rozumie, co to są kaligramy określa kontekst historyczny Listu z frontu do Madelaine i Na Zachodzie bez zmian zna utwór My, Pierwsza Brygada i umie określić jego temat rozumienie znaczenie pieśni w polskiej tradycji niepodległościowej rekonstruuje utrwalony w tekście obraz legionisty wie, co to jest carmina patri, umie wymienić najważniejsze polskie pieśni patriotyczne zna fragmenty dzienników polskich literatów, dostrzega ich historyczne i literacki walory wie, czym była kawiarnia Pod Picadorem, jakie założenia poczynili twórcy skupieni wokół kawiarni zna wiersz J. Lechonia, rozumie jego temat, interpretuje dowolny fragment zna wiersz J. Tuwima, dostrzega jego awangardowy charakter wie, czym był dytyramb i dlaczego Wiosna jest dytyrambem na opak dołącza własne zdanie do Sporu o Wiosnę wiosną 1918 roku wie, czym był Skamander i kto go tworzył zna wiersz K. Wierzyńskiego i wie, dlaczego można ten utwór uważać za wiersz typowo skamandrycki podejmuje próbę zestawienia cech charakterystycznych dla poznanych tekstów skamandrytów BARDZO DOBRĄ interpretuje tekst poetycki i prozatorski, dostrzega różnice wynikające z poetyki tekstów dostrzega i rozumie wpływ wojny na świadomość i twórczość ówczesnych artystów zna legendę legionową, rozumie jej mitotwórczą funkcję i w tym kontekście odczytuje pieśń potrafi samodzielnie określić cechy języka i stylistyki poznanych fragmentów dzienników potrafi na podstawie odezwy wnioskować o założeniach poetów skupionych wokół kawiarni Pod Picadorem interpretuje wiersz J. Lechonia, odnajduje w nim konteksty historyczne i kulturowe i omawia je interpretuje wiersz J. Tuwima, wskazując konstrukcję myślową oraz elementy języka i stylu, dzięki którym wiersz zyskał oryginalny i nowoczesny charakter dostrzega antydytyrambiczne aspekty wiersza zna przyczyny krytycznej oceny wiersza, wchodzi z nią w polemikę interpretuje wiersz K. Wierzyńskiego i omawia jego strukturę na podstawie znanych już tekstów zestawia elementy charakterystyczne dla tematyki i poetyki skamandrytów, rekonstruuje program artystyczny grupy weryfikuje własne wnioski o charakterystycznych cechach twórczości skamandrytów z opracowaniami naukowymi DOSTATECZNĄ zna nowe kierunki w sztuce, potrafi przywołać nazwiska ważnych artystów tego czasu i tytuły ich dzieł łączy przemiany w sztuce z przemianami cywilizacyjnymi interpretuje tekst poetycki i prozatorski, umie wskazać właściwe konteksty rozumie, dlaczego o biografii G. Apollinaire a mówi się, że odzwierciedla ducha czasu ZAKRES ROZSZERZONY. WYMAGANIA NA OCENĘ: na postawie dzienników omawia nastroje towarzyszące odzyskaniu niepodległości i rozumie powody, dla których dziennik może mieć wartość historyczną dostrzega związek między zdarzeniami historycznymi, politycznymi i artystycznymi odczytuje awangardowy charakter wiersza J. Tuwima dostrzega związek wiersza z postulatami poetów skupionych wokół kawiarni Pod Picadorem zajmuje stanowisko w sporze o Wiosnę łączy wiersz K. Wierzyńskiego z działalnością poetów skupionych wokół kawiarni Pod Picadorem, wskazuje związki z innymi tekstami skamandrytów powstałymi w pierwszej połowie lat 20. BARDZO DOBRĄ wie, jakie funkcje pełniły kaligramy w różnych epokach porównuje poetycką wizję wojny z jej obrazem zawartym w Listach do Madeleine postrzega obraz wojny i żołnierza w szerokim kontekście tradycji literackiej; potrafi o tym mówić lub pisać, odwołując się do konkretnych przykładów dostrzega w dziennikach brak mitologizacji momentu odzyskania niepodległości i w tym upatruje ich wartość historyczną sprawnie kontynuuje interpretację wiersza J. Lechonia zaproponowaną przez I. Opackiego stawia hipotezy na temat powodów popularności wiersza potrafi samodzielnie zinterpretować tekst oraz wskazać ważne zabiegi poetyckie i omówić ich funkcje w tekście rozumie znaczenie tabu i konsekwencje jego przełamywania w sztuce, wskazuje na I. Strawińskiego i S. Diagilewa jako przykładowych artystów odchodzących od uznanych kanonów sztuki muzycznej i baletowej wie, czym jest prowokacja artystyczna zna najważniejsze teksty z najwcześniejszego okresu działalności skamandrytów, dostrzega ich programowy charakter poszukuje informacji na temat działalności Skamandra i dostrzega wpływ grupy na życie literackie i społeczne
92 Przedmiotowy system oceniania Przedmiotowy system oceniania 93 Awangarda w pigułce. Krótki kurs historii sztuki Nuż w bżuhu polskich futurystów Telefon mego mózgu porozmawiajmy o wyobraźni i języku polskich futurystów Dlaczego Bruno Jasieński nosił w butonierce but? Lekcja uważnego czytania Futuryzm po latach próba podsumowania Awangarda Krakowska i poemat rozkwitający wie o istnieniu w pierwszych dekadach XX wieku wielu kierunków artystycznych, zna najpopularniejsze z nich potrafi wymienić reprezentatywne dla znanego kierunku dzieło i na jego podstawie omówić najbardziej charakterystyczne cechy kierunku zna manifesty futurystów, dadaistów i surrealistów oraz ich postulaty artystyczne dostrzega różnice między impresjonizmem a ekspresjonizmem wie, czym się charakteryzował język futurystyczny zna zasady tworzenia poezji przez różne literackie ruchy artystyczne zna nazwiska i utwory przedstawicieli polskiego futuryzmu, dostrzega nowatorstwo poetyki futurystycznej zna wiersz B. Jasieńskiego i odnajduje w nim cechy, o których pisze E. Balcerzan ustosunkowuje się do koncepcji artysty wyrażonej przez B. Jasieńskiego zna opinie na temat futuryzmu i awangardy oraz formułuje własną ocenę koncepcji artystycznych i ideowych futuryzmu wie, czym była Awangarda Krakowska i zna jej koncepcje artystyczne zna wiersze T. Peipera i J. Przybosia, rozumie ich temat i charakterystyczną koncepcję artystyczną umie opowiedzieć o kierunkach artystycznych pierwszych dekad XX wieku, odnajduje w dziele cechy typowe dla kierunku, łączy je z nazwiskiem twórcy rozumie, dlaczego J. Willett przestrzega przed używaniem pojęć ogólnych w odniesieniu do ugrupowań czy kierunków artystycznych rozumie, dlaczego koncepcje futurystów, dadaistów i surrealistów uznano za przeciwne tradycji interpretuje futuryzm jako koncepcję artystyczną i doktrynę wykraczającą poza sztukę rozumie, na czym polegają i czym są eksperymenty językowe w pojęciu futurystów, dadaistów i surrealistów rozumie prozatorskie i poetyckie teksty awangardowe, potrafi na podstawie wiersza omówić na przykład intencje nadawcy tekstu ustosunkowuje się do koncepcji interpretacyjnej E. Balcerzana i jego objaśnienia futurystycznych koncepcji artystycznych i ideowych rozumie, że to, co bywa awangardowe, z czasem staje się klasyczne pisze pracę krytyczną na temat: Futuryzm po latach próba podsumowania podejmuje samodzielną analizę i interpretację wierszy ustosunkowuje się do koncepcji interpretacyjnej J. Przybosia omawia różnice wynikające z typograficznego układu tekstu poetyckiego umie opowiedzieć o kierunkach artystycznych pierwszych dekad XX wieku, odnajduje w dziele cechy typowe dla danego kierunku dostrzega przemiany, jakie zachodziły w artystycznych koncepcjach literackich wie, czym jest kolaż w różnych dyscyplinach sztuki omawia tematykę wierszy awangardowych porównuje określone aspekty wierszy (konstrukcję ja lirycznego, metafor itp.), np. A. Sterna i T. Czyżewskiego podejmuje próbę omówienia wierszy jako tekstów reprezentatywnych dla Awangardy Krakowskiej dostrzega różnice wynikające z typograficznego układu tekstu potrafi wypowiedzieć się na temat skandalu, bluźnierstwa w sztuce podejmuje rozważania o etycznych aspektach sztuki rozumie, czym było rozbicie przez futurystów mitu poezji ma świadomość, że na przykład kalambur, gra słów, brzmień stanowią wartość poetycką porównuje wiersze jako odmienne realizacje tego samego tematu sytuuje koncepcję układu rozkwitania między innymi koncepcjami artystycznymi dwudziestolecia międzywojennego dostrzega w Wielkiej Improwizacji elementy układu rozkwitania, określa jego funkcję w utworze
94 Przedmiotowy system oceniania Przedmiotowy system oceniania 95 Przedwiośnie prawda i mity Przedwiośnie polskie powieść Stefana Żeromskiego jako namysł nad kształtem wolnej ojczyzny Skąd czerpać wiedzę o postaci literackiej? Charakterystyka Cezarego Baryki Losy Cezarego Baryki albo prawicowe i lewicowe poglądy Polski międzywojennej Przedwiośnie. O czym się nie mówi na lekcji i nie czyta w brykach? Polityka w satyrze i poezji Koniec świata według Juliana Tuwima Dom i Antydom w powieści Michaiła Bułhakowa W kuźni talentów, czyli dom pracy twórczej W poszukiwaniu domu Dobro i zło w powieści Bułhakowa zna fabułę powieści charakteryzuje głównego bohatera rozumie polityczne, ideowe i obyczajowe aspekty powieści przywołuje historyczne konteksty powieści rozumie, jaką funkcję w powieści pełni mit szklanych domów rekonstruuje obrazy wsi i jej mieszkańców oraz obrazy miast i ich mieszkańców wie, jak jest skonstruowana postać literacka wie, co to jest satyra i zna intencje satyryków odczytuje historyczny kontekst satyry K. I. Gałczyńskiego rozumie funkcję chaotycznej kreacji rzeczywistości i znaczenie słowa ideolo w wierszu J. Tuwima znajduje elementy języka propagandy w wierszu J. Tuwima i dostrzega ich groteskowy sens widzi sens używania słów nacechowanych emocjonalnie rozumie satyrę wyrażoną w formie rysunku zna powieść M. Bułhakowa, rozumie jej tematy i konstrukcję streszcza fragmenty obrazujące Moskwę i jej mieszkańców, rozumie, na czym polega absurdalność moskiewskiej rzeczywistości dostrzega w powieści problem dobra i zła dostrzega wieloaspektowość powieści i potrafi omówić dowolny wątek utworu przywołuje historyczne, polityczne i literackie konteksty powieści traktuje powieść jako dyskusję o przyszłość Polski i swoisty rozrachunek z przeszłością dostrzega konstrukcyjną rolę kontrastu i zna jego funkcje w powieści dostrzega różne typy narracji i zna ich funkcje w powieści rozumie powody powstania tekstu W odpowiedzi Arcybaszewowi i innym pojmuje satyrę jako formę reakcji na rzeczywistość oraz ustosunkowuje się do zdania M. Dąbrowskiej na temat roli pisarza jako osoby powołanej do zajmowania stanowiska w sprawach politycznych odczytuje konteksty, które wprowadzili do swoich wierszy K. I. Gałczyński i J. Tuwim dostrzega groteskowy sens zabiegów językowych i poetyckich zastosowanych przez J. Tuwima rozumie, na czym polega symultaniczność wiersza J. Tuwima dostrzega i rozumie wagę tematów podjętych przez M. Bułhakowa omawia podjęte w powieści kwestie etyczne, temat wolności, znaczenia sztuki, miłości w ludzkim życiu traktuje powieść jako swoisty portret czasu, miasta i ludzi wypowiada się na temat uwikłania Cezarego Baryki w historię i politykę rozumie, że powieść jest odbiciem rozterek Polaków stojących u progu wolności odczytuje konteksty, które wprowadzili K. I. Gałczyński i J. Tuwim do swoich wierszy rozumie, jaką funkcję pełni w kulturze satyra i satyryk, oraz jaką rolę odgrywali pisarze w XX wieku dostrzega wielowątkowe odniesienia kulturowe charakteryzuje główne postaci powieści opisuje moskiewską rzeczywistość, dostrzegając rolę absurdu w jej kształtowaniu omawia jeden z głównych wątków, uogólnia zawarte w nim sensy rozumie sensy, jakie M. Bułhakow nadaje postaciom, przestrzeniom, czasom objaśnia, dlaczego powieść nazywano pytaniem o Polskę omawia realistyczne i utopijne aspekty powieści pojmuje satyrę jako formę reakcji na rzeczywistość, osadza gatunek w tradycji literackiej i artystycznej wypowiada się na temat współczesnej satyry oraz roli pisarzy w różnych okresach dziejowych dostrzega w powieści treści ponadczasowe i włącza je do wypowiedzi na tematy etyczne, artystyczne itp. wpisuje powieść w tradycję epicką pierwszych dziesięcioleci XX wieku rozumie, czym jest intertekstualność i semiotyka
96 Przedmiotowy system oceniania Przedmiotowy system oceniania 97 Piekło kobiet w publicystyce i poezji Świat wewnętrzny jako temat powieści Marcela Prousta i Jamesa Joyce a Monolog wewnętrzny według Jamesa Joyce a, czyli strumień świadomości Polska powieść psychologiczna W kleszczach schematów dzieje bohaterów powieści Zofii Nałkowskiej Granice poznania czyli psychologiczny portret Zenona Ziembiewicza Granica jako powieść o człowieku, społeczeństwie i państwie omawia tematykę podjętą przez T. Żeleńskiego-Boya interpretuje wiersze M. Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej wie, czym jest psychologizm i psychologizacja, dostrzega te aspekty w tekstach literackich dostrzega związek między narracją a prezentacją wewnętrznego świata bohaterów rozumie związek między opisem świata zewnętrznego i zdarzeń fabularnych a opisem wewnętrznego świata przeżyć bohaterów zna powieść Z. Nałkowskiej, potrafi streścić jej główne wątki charakteryzuje bohaterów powieści dostrzega realizm i psychologizm powieści wyraża własną opinię na temat zachowań człowieka w danej sytuacji społecznej interpretuje tytuł powieści zna przyczyny zaangażowania literatów w sprawy społeczne stawia hipotezy na temat tytułu Intermedium 2: Gorszyciele i gorszycielki odnajduje w wierszach M. Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej konteksty literackie (Konrad Wallenrod, W Weronie) i kulturowe rozmawia na temat współczesnych przemian obyczajowych zna wpływ psychologii na kształt polskiej powieści dwudziestolecia międzywojennego wskazuje te elementy tekstów, które dostarczają wiedzy o psychice, zmysłowości bądź refleksyjności bohaterów, omawia sposoby konstruowania takich tekstów wskazuje i omawia schematy, które rządzą bohaterami powieści dostrzega związek między sposobem prowadzenia narracji a psychologicznym portretem postaci w kontekście powieści rozważa kondycję człowieka podlegającego schematom społecznym i psychologicznym wie, na czym polega nowatorstwo twórczości M. Prousta i odejście od przyczynowo-skutkowej fabuły odnajduje w tekście M. Prousta elementy refleksji i introspekcji jako sposoby opisywania świata wewnętrznego bohatera powieści odnajduje w tekście J. Iwaszkiewicza elementy psychologizacji wie, czym jest strumień świadomości, określa jego cechy, badając fragment powieści J. Joyce a rozumie, dlaczego powieść nosi tytuł Ulisses ustosunkowuje się do wybranej z podręcznika wypowiedzi na temat powieści rozumie wpływ światowej powieści psychologicznej na powieść polską odnajduje i omawia na przykładzie tekstów z podręcznika sposoby przedstawiania świadomości i psychicznej sfery przeżyć bohaterów omawia zachowania głównego bohatera, biorąc pod uwagę motywacje społeczne i psychologiczne wyraża własną opinię na temat relacji między bohaterami powieści odczytuje powieść jako historię o człowieku i społeczeństwie omawia wpływ rozwoju psychologii na literaturę dostrzega w tekście J. Iwaszkiewicza związki z psychologizmem M. Prousta wskazuje i omawia charakterystyczne elementy treści i formy powieści J. Joyce a jako przykłady przemian zachodzących w gatunku literackim rozumie przełomowe i kultowe znaczenie powieści J. Joyce a. ustosunkowuje się do wybranej z podręcznika wypowiedzi na temat powieści rozumie wpływ psychologii jako nauki i światowej powieści psychologicznej na kształt polskiej powieści dwudziestolecia międzywojennego posługuje się słownictwem odpowiednim dla tematyki psychologicznej, np. świadomość, podświadomość, tożsamość, egotyzm itp. włącza powieść w rozważania na temat kondycji człowieka, poszukiwań własnej tożsamości, uwikłania w schematy i role społeczne itp.
98 Przedmiotowy system oceniania Przedmiotowy system oceniania 99 Świadectwa lektur. Pokolenie Kolumbów czyta Josepha Conrada Jądro ciemności Josepha Conrada Kim był Kurtz? Czym jest jądro ciemności? Próba wyjaśnienia Dyskusja wokół Czarodziejskiej góry Tomasza Manna jako spór o kształt Europy Proces Franza Kafki jako moralitet XX wieku Dlaczego świat Franza Kafki musi być absurdalny? Człowiek jako ofiara, czyli rzecz o współczuciu Zjawisko Witkacy streszcza fragment Lorda Jima, zwracając uwagę na etyczne dylematy i wybory bohatera rozumie, czym jest sytuacja conradowska, odnosi ją do przeżyć Lorda Jima znajduje konteksty dla sytuacji conradowskiej w tradycji i literaturze polskiej rozumie, czym była sytuacja conradowska dla młodzieży czasów wojny zna powieść J. Conrada, parafrazuje jej treść charakteryzuje Kurtza wskazuje główne problemy podjęte w powieści wypowiada się na temat sposobu traktowania ludzi odmiennych ras dawniej i dziś interpretuje tytuł zna dzieje Józefa K., dostrzega w nim cechy Każdego podejmuje próbę interpretacji powieści wyjaśnia, dlaczego powieść można traktować jako zapowiedź totalitaryzmu rozumie, czym jest absurd, wskazuje w powieści sytuacje absurdalne rozumie, czym jest sytuacja conradowska, rozpatruje jej aspekty etyczne rozumie, dlaczego powieści J. Conrada stały się elementem formacyjnym dla pokolenia Kolumbów dostrzega nowatorstwo powieści J. Conrada i potrafi je objaśnić dostrzega wielość tematów podjętych w powieści, umie je zhierarchizować, sproblematyzować i uogólnić tworzy psychologiczny portret Kurtza dostrzega etyczne aspekty powieści omawia charakterystyczne elementy powieściowej narracji dostrzega moralitetowy charakter powieści odbiera świat opisany przez F. Kafkę jako alegorię świata totalitarnego, a bohatera jako ofiarę tego świata zna różne tropy interpretacyjne powieści, samodzielnie interpretuje ważne fragmenty powieści włącza powieść w cykl utworów podejmujących w początkach XX wieku temat powinności człowieka i kondycji człowieczeństwa odnajduje echa twórczości F. Kafki w tekstach i przemyśleniach innych twórców omawia związek między sytuacją conradowską opisaną w Lordzie Jimie a tą, o której mówi J. J. Szczepański wie, na czym polega osobliwość narracji w powieść J. Conrada określa problematykę powieści, wypowiada się na ten temat charakteryzuje i ocenia zachowania bohaterów powieści, zwracając uwagę na niemożność jednoznacznej oceny Kurtza podejmuje rozmowę na temat odpowiedzialności za własne postępowanie potrafi sparafrazować rozmowę Settembriniego i Naphty, wskazując jej filozoficzny sens rozumie, że kwestie podejmowane w powieści są pytaniami o pryncypia ludzkiej egzystencji wypowiada się na temat poglądów Settembriniego i Naphty w kontekście historii XX wieku rozumie, na czym polega i czemu służy absurdalność w powieści wie, że twórczość F. Kafki wywarła wpływ na literaturę i sztukę światową zna biografię Witkacego artysty, filozofa, skandalisty i traktuje ją w kategoriach fenomenu dostrzega osobliwość i charakterystyczne elementy malarstwa Witkacego rozumie Witkacowskie pojęcie antyintelektualizmu i tworzy portret współczesnego antyintelektualisty wie, że dzięki twórczości portretowej Witkacego przetrwał w kulturze polskiej obraz przedwojennej inteligencji dostrzega uniwersalny wymiar powieści J. Conrada dostrzega rolę literatury w kształtowaniu świadomości i postaw życiowych człowieka dostrzega wagę i aktualność tematów podjętych przez J. Conrada włącza powieść w rozważania na temat odpowiedzialności człowieka za los innych, hierarchii wartości, zagrożeń, jakie niesie ze sobą rozwój cywilizacji itp. wie, że powieść T. Manna była komentowana przez autorytety (C. Miłosz, S. Barańczak) i rozumie, że lektura może być źródłem różnorodnych przeżyć i refleksji rozumie rozważania S. Barańczaka na temat sporów Settembriniego i Naphty postrzega powieść T. Manna jako inspirację do przemyśleń na temat sztuki, humanizmu, zła, władzy itp. i dyskutuje na te tematy w kontekście historii XX wieku traktuje powieść jako jedno z najbardziej uznanych i najważniejszych dzieł XX wieku, dostrzega jej wpływ na literaturę i sztukę światową odnajduje kulturowe i historyczne konteksty powieści F. Kafki przywołuje jako kontekst wcześniejsze i późniejsze teksty na temat alienacji, zniewolenia, odpowiedzialności człowieka pisze pracę o współczesnym Józefie K. traktuje twórczość Witkacego jako przejaw indywidualizmu artysty, prowokacji, sposobu zarabiania pieniędzy postrzega twórczość Witkacego jako źródło wiedzy o nim samym i o kulturze jego czasów wyraża swoje zdanie na temat konsumpcyjnego i niekonsumpcyjnego traktowania sztuki zarówno przez Witkacego, jak i współcześnie
100 Przedmiotowy system oceniania Przedmiotowy system oceniania 101 Szewcy Witkacego, czyli jak się robi rewolucję w czystej formie Bełkot jako przejaw końca świata Byty i niebyty Leśmianowskich światów Czym jest Schulzowska Księga? Próba poszukiwań Metamorfozy w świecie Brunona Schulza Uwięzieni w formie słowem, gestem, miną, czyli Ferdydurke Witolda Gombrowicza Ferdydurke źródła i kontynuacje zna dramat i umie się wypowiedzieć na jego temat słyszał o zmianach zachodzących w teatrze i sztukach dramatycznych, rozumie pojęcie Czysta Forma rozumie, czym jest groteska, traktuje Szewców jako dramat groteskowy dostrzega osobliwości języka dramatu przypomina sylwetkę B. Leśmiana jako twórcy na przykład Ballady dziadowskiej, orientuje się w tematyce i poetyce utworów poety rozumie, czym jest mit według B. Leśmiana pisze interpretację dowolnego wiersza zna fragment Sklepów cynamonowych, potrafi go opowiedzieć rozumie, czym jest metamorfoza w kulturze i dlaczego bohaterowie opowiadań B. Schulza jej ulegają zna fragmenty powieści i rozumie sens opisanych w niej pojedynków wie, czym w pojęciu W. Gombrowicza jest Forma rozumie funkcje, jakie w powieści pełnią absurd, groteska i parodia wie, że powieść wpłynęła na świadomość i twórczość innych pisarzy XX wieku dostrzega oryginalność języka W. Gombrowicza rozumie, jaką zmianą w teatrze była koncepcja Czystej Formy traktuje Szewców jako dramat rewolucyjny w formie i treści odnajduje w Szewcach wątki katastroficzne, łączy je z Witkacowskim poczuciem ekspansji kultury masowej dostrzega groteskowość postaci, zdarzeń i języka, rozumie funkcję groteski w dramacie Witkacego rozumie, w jaki sposób B. Leśmian traktuje mit, i dostrzega osobliwość Leśmianowskiej mitologii wie, że B. Leśmian był poetą mitotwórcą, daje tego przykłady odnajduje w poezji B. Leśmiana wpływ filozofii H. Bergsona oraz ludowe wyobrażenia o świecie, śmierci, istotach spoza realnego świat itp. interpretuje ustnie i pisemnie wiersze B. Leśmiana, także wykorzystując interpretację K. Wyki i inne sugestie zawarte w podręczniku rozumie, czym jest metamorfoza w kulturze i zna jej różne realizacje rozumie pojęcie panmaskarada i dostrzega w opowiadaniu jego realizację wykorzystuje Słownik schulzowski do interpretacji opowiadania rozumie, dlaczego B. Schulz uchodzi za mitotwórcę, odnajduje mit w jego prozie i obrazach rozumie, czym jest topos człowieka jako aktora i czym jest teatralizacja, znajduje te elementy w powieści interpretuje fragmenty powieści, nadając im uogólniający charakter pisze pracę na temat konsekwencji przekraczania ustalonych norm i form (społecznych, obyczajowych, artystycznych) zna ocenę twórczości W. Gombrowicza wyrażoną przez polonistyczne autorytety rozumie, czym jest rewolucja według Witkacego wie, że tekst literacki może być parodią innego tekstu, odnajduje w Szewcach elementy parodii odnajduje w poezji B. Leśmiana elementy baśniowe i ludowe wie, czym jest styl, wskazuje cechy stylu B. Leśmiana zna opowiadanie B. Schulza z Sanatorium pod klepsydrą oraz reprodukcję reklamy Anny Csillag, dostrzega ich wzajemne powiązania wie, czym jest mit Księgi rozumie różnicę w traktowaniu Księgi przez Adelę (profanum) i Józefa (sacrum) dostrzega nowatorstwo pisarstwa B. Schulza na tle prozy mu współczesnej rozumie pojęcie panmaskarada potrafi korzystać ze Słownika schulzowskiego objaśnia funkcje, jakie pełnią w powieści absurd, groteska i parodia wie, że powieść wpłynęła na świadomość i twórczość innych pisarzy XX wieku, zna zdanie niektórych z nich na ten temat interpretuje Szewców na wielu poziomach rozumie wpływ teorii dramatu i twórczości dramatycznej Witkacego na dramat XX wieku dostrzega w Nie-Boskiej komedii kontekst dla dramatu Witkacego, analizuje relacje między tymi dramatami rozumie interpretację M. Janion parodiuje tekst Witkacego analizuje wiersze B. Leśmiana na różnych poziomach tekstu dostrzega oryginalność Leśmianowskiej metaforyki wie, czym jest idiom poetycki, charakteryzuje styl poezji B. Leśmiana sytuuje twórczość B. Leśmiana wśród dorobku poetów tego czasu omawia kulturowe znaczenie mitu Księgi interpretuje opowiadanie, uwzględniając różnicę w pojmowaniu Księgi i historii Anny Csillag przez Adelę i Józefa rozumie Schulzowską koncepcję mityzacji rzeczywistości dostrzega w opowiadaniu elementy panironii sytuuje opowiadanie wśród innych tekstów na temat metamorfoz samodzielnie analizuje list B. Schulza do T. Brezy i formułuje wnioski na temat pojmowania rzeczywistości przez B. Schulza porównuje swoje wyobrażenie na temat świata stworzonego przez B. Schulza z kreacją filmową wie, że Ferdydurke jest formą demaskacji i demitologizacji ludzkich zachowań, konwencji itp. rozumie kulturotwórczą funkcję dzieł W. Gombrowicza i wskazuje jej konkretne przykłady
102 Przedmiotowy system oceniania Przedmiotowy system oceniania 103 Ferdydurke książka zbójecka? Ferdydurke źródła i kontynuacje Zanim nadszedł wrzesień W przeczuciu katastrofy. Druga awangarda poetycka Dzienniki czasu wojny Zofii Nałkowskiej jako świadectwo cywila zagubionego w chaosie początku wojny Świadectwa apokalipsy Życie na niby, czyli jak radzono sobie w Generalnej Guberni zna wiersz W. Sebyły, rozumie jego temat odnajduje w tekście treści profetyczne i katastroficzne zna biografię W. Sebyły i w tym kontekście rozważa sens apokalipsy spełnionej wie, czym była Druga awangarda, rozumie pojęcie katastrofizm zna wiersze katastrofistów, odnajduje główne motywy tych utworów oraz rozumie ich apokaliptyczną metaforykę odnajduje historyczny i kulturowy kontekst wierszy rozumie, że czytelnik i interpretator wiersza jest współtwórcą jego sensów wykorzystuje w interpretacji mikroanalizę śledzi analizę i interpretację A. Kamieńskiej, traktując ją jako wzorcową wie, że uczestnikami II wojny światowej stali się nie tylko żołnierze, ale również cywile wie, co się zdarzyło w Katyniu wiosną 1940 roku odczytuje z dziennika Z. Nałkowskiej atmosferę pierwszych dni września 1939 roku rozumie, że wiersze Z. Herberta i J. Ficowskiego są poetyckimi świadectwami historycznych zdarzeń interpretuje ilustracje z podręcznika w kontekście relacji J. Mackiewicza rozumie, co znaczy określenie życie na niby użyte przez K. Wykę rekonstruuje elementy oficjalnego i nieoficjalnego życia w czasie wojny dostrzega terapeutyczną funkcję zakazanych piosenek analizuje tekst, wskazując wieszczy charakter wypowiedzi podmiotu lirycznego rozumie, czym jest katastrofizm, i ujmuje go w kategoriach historiozoficznych dostrzega różnicę między twórczością wczesnych i późnych awangardzistów wie o narastaniu w latach 30. XX wieku nastrojów katastroficznych i dostrzega w wierszach W. Sebyły, C. Miłosza i J. Czechowicza odbicie tych nastrojów rozumie, że pejzaż liryczny jest sposobem opisywania emocji wskazuje i określa sposoby tworzenia nastroju, nadawania ekspresji słowom i obrazom w poszczególnych utworach twórczo wykorzystuje mikroanalizę we własnej interpretacji tekstu C. Miłosza rozumie, na czym polegała zmiana w doświadczaniu wojny przez ludność cywilną rozumie, że zarówno proza, jak i poezja musiały się stać odbiciem zdarzeń wojennych; dostrzega wagę podjętych tematów interpretując teksty, wskazuje funkcję zastosowanych zabiegów artystycznych pojmuje dalekosiężne konsekwencje życia na niby docenia rolę, jaką w czasie wojny odegrały humor, ironia i dowcip określa poetykę zakazanych piosenek, rozumie powody ich popularności rozumie, z czego wynikają różnice między patetycznymi pieśniami patriotycznymi a wojenną piosenką podwórkową rozumie powody, dla których powieść spotkała się ze skrajnymi ocenami i opiniami krytyki wie, co znaczy wyrażenie książka zbójecka i łączy je z powieścią W. Gombrowicza wypowiada swoje zdanie na temat powieści uświadamia sobie, że forma stała się w XX wieku przedmiotem artystycznych i intelektualnych poszukiwań dostrzega i omawia profetyczne i katastroficzne aspekty wiersza odnajduje elementy konstruujące nastrój wiersza w kontekście wiersza objaśnia, czym jest apokalipsa spełniona rozumie, dlaczego o wierszach Drugiej awangardy mówi się w kontekście apokalipsy spełnionej aktywnie odczytuje analizę i interpretację A. Kamieńskiej, traktując ten tekst jako wzorcowy zna charakter i funkcje tekstów diarystycznych rozumie funkcję, którą w tekście może pełnić dedykacja pisze interpretację wybranego wiersza dostrzega w powieści aluzje literackie i kulturowe postrzega powieść W. Gombrowicza jako inspirację działań artystycznych, zna teatralne i filmowe realizacje powieści dyskutuje na temat znaczenia twórczości W. Gombrowicza w kulturze oraz wynikających stąd paradoksów pamięta, kim był T. Kantor oraz czym był Cricot 2, potrafi wymienić inne działania artysty w interpretacji wiersza przywołuje konteksty historyczne, biblijne i literackie rozważa katastrofizm jako kategorię historiozoficzną dostrzega konfesyjny i profetyczny charakter utworów łączy teksty z innymi utworami o podobnej tematyce, nastroju i charakterze uznaje literaturę wojenną za źródło wiedzy historycznej pisze analizę porównawczą Archeologii profetycznej J. Ficowskiego i Guzików Z. Herberta
104 Przedmiotowy system oceniania Przedmiotowy system oceniania 105 Pokolenie rocznik 20. Krzysztof Kamil Baczyński poeta apokalipsy spełnionej Literatura jako świadectwo Bunt wznieci słowo poety. O jaką pamięć walczy Czesław Miłosz w Campo di Fiori? Powstanie warszawskie w oczach cywilów Umrzeć za Polskę? 60 lat później rozumie, co oznaczają określenia Kolumbowie, rocznik 20. zna wiersze K. Baczyńskiego i T. Borowskiego, rozumie ich problematykę porównuje wiersze pod względem treściowym i artystycznym odszukuje związki między tekstami o młodości poetów czasów wojny a Odą do młodości A. Mickiewicza zna wiersz K. Baczyńskiego i rozumie jego treść wie, czym są słowa klucze, odnajduje je w wierszu rozumie uwagi J. Kwiatkowskiego na temat żywiołu wody w twórczości i wyobraźni K. Baczyńskiego zna wiersz W. Szymborskiej i wie, na czym polega koncept wiersza rozumie, czym był Holocaust zna teksty H. Krall i K. Moczarskiego, dostrzega w nich świadectwo zbrodni widzianej oczyma ofiary i oprawcy wie, kim jest M. Edelman i kim był J. Stroop wskazuje przyczyny różnic między relacją naocznego świadka zbrodni a relacją historyczną wie, że dobór słów, sposób mówienia zdradzają mentalność mówiącego i wpływają na odbiór komunikatu zna wiersz C. Miłosza, rozumie jego treść i konteksty (historyczny i kulturowy) wie, że wiersz C. Miłosza sprowokował wielowątkową dyskusję na temat stosunku Polaków do powstania w getcie i roli pamięci w odtwarzaniu przeszłości zna stanowisko C. Miłosza na temat roli poezji w ocalaniu pamięci narodu zna fragment pamiętnika M. Białoszewskiego i wiersz A. Świrszczyńskiej interpretuje teksty, rozumiejąc, że język i środki poetyckie wpływają na konstrukcję świata przedstawionego, podaje odpowiednie przykłady w kontekście tekstów A. Bobkowskiego i T. Konwickiego wypowiada własne zdanie na temat obowiązku człowieka wobec ojczyzny i roli książek w kształtowaniu świata wartości odczytuje wiersze K. Baczyńskiego i T. Borowskiego jako portret pokolenia i obraz czasu omawia poetykę wierszy, wskazuje podobne elementy obrazowania pisze mikroanalizę fragmentu wybranego wiersza dostrzega nowe aspekty twórczości K. Baczyńskiego interpretuje wiersz K. Baczyńskiego, w kontekście uwag J. Kwiatkowskiego oraz autokomentarza samego poety rozumie, na czym polega gra z legendą poety w wierszu W. Szymborskiej rozumie, czym jest wojna, rasizm i jakie są ich konsekwencje konfrontuje relację M. Edelmana i J. Stroopa i określa przyczyny różnic w opisie zdarzeń oraz w samych opisach wie, dlaczego zestawiono zdarzenia z Campo di Fiori ze zdarzeniami spod muru warszawskiego getta interpretuje wiersz C. Miłosza, dostrzegając wielość wątków podjętych w tekście rozumie rolę, jaką C. Miłosz wyznaczył poecie pisze analizę porównawczą fragmentu pamiętnika M. Białoszewskiego i wiersza A. Świrszczyńskiej przypomina różne wzorce zachowań patriotycznych, wypowiada się na temat stosunku współczesnego człowieka do utrwalonych w kulturze polskiej postaw wobec ojczyzny porównuje wiersze K. Baczyńskiego i T. Borowskiego i dostrzega w tekstach podobieństwo przeżyć i doświadczeń konstytuujących wspólnotę pokoleniową wie, że oprócz tematyki wojennej poezja K. Baczyńskiego podejmuje inne tematy interpretuje wiersz i jego tytuł, wykorzystując tezy J. Kwiatkowskiego odczytuje wiersz W. Szymborskiej również jako tekst o roli zwyczajności w życiu poety dostrzega, że wiersz w kontekście zagłady getta podejmuje odwieczne tematy (śmierć, osamotnienie, przemijanie) dostrzega w pamiętniku i w wierszu historię cywilów wciągniętych w wojnę dostrzega odmienność spojrzenia na walkę za ojczyznę w relacji M. Białoszewskiego interpretuje teksty M. Białoszewskiego i A. Świrszczyńskiej, wskazując funkcje języka i poetyki w konstruowaniu świata przedstawionego rozumie, dlaczego II wojna światowa była wojną nowego typu i potwierdza opinię Z. Nałkowskiej rozważa, jakie konsekwencje (prawa, przywileje, obowiązki) wynikały z faktu bycia młodym w różnych epokach historycznoliterackich w kontekście wierszy K. Baczyńskiego i T. Borowskiego ustosunkowuje się do zdania T. Różewicza na temat pokolenia zarażonego śmiercią interpretuje wybrany wiersz i we własnym imieniu uzasadnia odpowiedź na pytanie o sens walki Kolumbów w kontekście wierszy rozważa temat świata wartości swojego pokolenia ustosunkowuje się do propozycji interpretacyjnej G. Bachelarda rozważa wiersz W. Szymborskiej w kontekście romantycznych i późniejszych koncepcji poety włącza wiersz C. Miłosza w rozważania na temat ludzkiej pamięci, samotności w tłumie itp. referuje przebieg dyskusji na temat wiersza C. Miłosza wie, czym jest tyrteizm i w tym kontekście odczytuje tekst M. Białoszewskiego oraz wyciąga wnioski na jego temat widzi różnicę między utrwalonym w kulturze etosem walki i żołnierza (rycerza) a sytuacją ludzi opisanych przez M. Białoszewskiego i A. Świrszczyńską bada język tekstu i rozumie jego kreacyjną funkcję przypomina teksty, które korespondują z wypowiedzią T. Konwickiego na temat roli książek w kształtowaniu postaw życiowych młodych ludzi, wypowiada się na temat systemu wartości współczesnego młodego Polaka
106 Przedmiotowy system oceniania Przedmiotowy system oceniania 107 Rozrachunek z wojną i historią w polskiej szkole filmowej Kamienny świat Tadeusza Borowskiego Na pożegnanie odchodzącego świata... Żydzi polscy w oczach poetów Świat odwróconego dekalogu w łagrach sowieckich. Opowiadania Gustawa Herlinga-Grudzińskiego Poezja ocalonych. Lament nad Europą Poezja ocalonych. Powrót do źródeł zna przynajmniej jeden film polskiej szkoły filmowej, zna nazwiska związanych z nią reżyserów i tytuły niektórych filmów rozumie, na czym polega demitologizacja podjęta przez polską szkołę filmową zna fragmenty twórczości T. Borowskiego, rozumie treść opowiadań poznaje pojęcie człowiek zlagrowany i charakteryzuje na podstawie tekstu rozumie, że mimo dokumentalnego charakteru opowiadania są tekstami literackimi rozumie, na czym polegał dramat bycia więźniem obozu koncentracyjnego, czym był hitleryzm i XX-wieczne totalitaryzmy wie, że przedwojenna społeczność polska była różnorodna pod względem narodowościowym rozumie, że wojna szczególnie dotknęła Żydów, a tym samym pozbawiła Polskę bogactwa wynikającego z wielokulturowości zna teksty poetyckie podejmujące temat zagłady Żydów, interpretuje je, odszukując właściwe konteksty zna fragment powieści G. Herlinga-Grudzińskiego, rozumie jej problematykę rozważa postulat G. Herlinga-Grudzińskiego dotyczący odrzucenia zwykłej moralności w rozpamiętywaniu zdarzeń wojny rozumie, co jest źródłem nowej moralności odwołując się do tekstów T. Borowskiego i G. Herlinga-Grudzińskiego, dostrzega, że ludzie w sytuacjach granicznych nie zawsze zachowują się tak samo interpretuje tytuł powieści oraz tytuł nadany jej fragmentom przez autorów podręcznika zna wiersze C. Miłosza, T. Różewicza, K. Wierzyńskiego, L. Staffa i rozumie ich tematykę odczytuje wiersz C. Miłosza zgodnie z autokomentarzem pojmuje, że wojna spowodowała kryzys wartości piękna i głębokie etyczne rozterki artystów wie, jakie miejsce w powojennym świecie wyznaczają sztuce artyści wskazuje cechy charakterystyczne dla filmów polskiej szkoły filmowej, a dotyczące tematyki wojennej rozumie, na czym polega artystyczna i ideowa wartość filmów szkoły polskiej wie, kim jest narrator opowiadań T. Borowskiego i dostrzega, na czym polega realizm jego opowiadań rozważa kwestię kondycji moralnej człowieka postawionego w sytuacji granicznej rozumie, jak mając za sobą doświadczenia obozowe Tadek pojmuje kulturę i cywilizację, wypowiada się na ten temat analizuje konsekwencje współczesnych wojen i nasz stosunek do zła zna różne opinie na temat wartości świata wielokulturowego interpretuje wiersz W. Broniewskiego, uwzględniając jego formalne i treściowe konteksty oraz nawiązania interpretuje wiersze jako poetyckie świadectwa przeszłości rozważa kwestię kondycji moralnej człowieka postawionego w sytuacji granicznej rozumie, w jaki sposób w kontekście doświadczeń wojny i łagru G. Herling-Grudziński pojmuje moralność; wypowiada własne zdanie na ten temat zdaje sobie sprawę z tego, jak funkcjonowały XX-wieczne totalitaryzmy dostrzega, w jaki sposób wiersz M. Jastruna nawiązuje do tematyki łagrowej oraz Dziadów A. Mickiewicza interpretuje wiersze, dostrzega wagę podjętego w nich tematu ma świadomość, że sztuka i artyści stanęli w obliczu utraty sensu tworzenia; rozumie, z czego to wynikało odczytuje teksty jako świadectwa okrucieństwa wojny rozumie funkcję ironii w wierszu C. Miłosza rozważa koncepcję istnienia stuki po wojnie w kontekście opowiadań rozważa kwestię dobra i zła, relację między katem a ofiarą, rozumie, czym jest imperatyw przetrwania analizuje oskarżenia Tadka wobec cywilizacji i kultury interpretuje teksty, wykorzystując korespondujące z nimi ilustracje z podręcznika odczytuje wiersz M. Jastruna w kontekście tekstu G. Herlinga-Grudzińskiego zauważa dramat artysty wątpiącego w sens sztuki rozumie wiarę artysty w ocalającą wartość sztuki analizuje stosunek T. Borowskiego do pobytu w obozie wie, co oznacza użyte przez K. Wykę określenie moralność wyłączona, rozważa, czy Tadek jest człowiekiem o wyłączonej moralności rozumie, dlaczego T. Borowski tworzył swoje opowiadania ustosunkowuje się do zdania T. Adorno na temat ludobójstwa włącza opowiadania T. Borowskiego w krąg uniwersalnych rozważań na temat zła, kondycji człowieka w świecie, roli sztuki w życiu człowieka itp. włącza wiersze w rozważania na temat współistnienia kultur, pamięci, przenikania się tradycji literackich, zbrodni itp. porównuje Tadka, bohatera opowiadań T. Borowskiego, z bohaterem Innego świata wypowiada się na temat zachowania poznanych bohaterów literackich w sytuacjach granicznych dostrzega związek poezji z czasem, w którym powstaje wie, że artyści czują się odpowiedzialni za sztukę, którą tworzą, i postrzegają ją w kategoriach etycznych dostrzega wielość tematów podejmowanych przez C. Miłosza, T. Różewicza, K. Wierzyńskiego i L. Staffa
108 Przedmiotowy system oceniania Przedmiotowy system oceniania 109 Wyprodukować sztukę, czyli jak być artystą socrealistycznym Kolorowe skarpetki jako broń przeciw dyktaturze realnego socjalizmu Dlaczego Zbigniew Herbert nie katmanił, czyli jak wielka jest potęga smaku Nowomowa albo kto mówi tak jak my, jest jednym z nas Obrazy życia w czasach zastępczych Bohater w pozycji leżącej. Kartoteka Tadeusza Różewicza jako współczesny moralitet Dialog pokoleń Bohaterowie Tanga w debacie telewizyjnej Czy Tango Sławomira Mrożka nas śmieszy? Dwa modele teatru rozumie pojęcia socrealizm i powieść produkcyjna określa tematykę i cechy sztuki socrealistycznej odnajduje w tekstach treści ideologiczne, agitacyjne i propagandowe wie, co oznacza pojęcie nowomowa i rozumie zasady jej stosowania zauważa siłę oddziaływania języka na świadomość jego użytkowników zna fragment powieści G. Orwella i rozumie, że język wykorzystywano jako element walki ideologicznej zna dramat T. Różewicza i rozumie jego tematykę zauważa, że historia Bohatera wynika z historii Polski i się z nią wiąże charakteryzuje Bohatera i znajduje w nim cechy Everymana zna dramat, włącza go do wypowiedzi na temat twórczości S. Mrożka analizuje tekst zgodnie z sugestią nauczyciela dostrzega związek między tematem dramatu a zmianami w obyczajowości charakteryzuje jedną z postaci dramatu łączy socrealizm z konkretnym momentem dziejowym dostrzega różne funkcje sztuki i rozumie, że może być ona wykorzystywana do celów pozaartystycznych znajduje związek między ubóstwem myślenia a ubóstwem języka dostrzega elementy nowomowy we współczesnej polszczyźnie dostrzega związek Bohatera z bohaterami innych dramatów; rozumie, dlaczego można mówić o Kartotece jako o dramacie narodowym dostrzega uniwersalne aspekty dramatu ocenia nowatorstwo konstrukcji dramatu przywołuje poznane dramaty jako kontekst interpretacyjny utworu S. Mrożka prowadzi rozmowę na temat rodziny, funkcjonowania autorytetów, zachowań społecznych wpisanych w dramat S. Mrożka i doświadczenie ogólnoludzkie interpretuje zakończenie dramatu dostrzega rolę groteski w konstrukcji dramatu i jego wymowie zna fragmenty tekstów C. Miłosza i L. Tyrmanda oraz wiersz Z. Herberta rozumie znaczenie słowa ketman rozważa sytuację inteligencji niezaangażowanej ideowo w socjalizm, a zmuszonej do egzystowania w tym systemie odnajduje związki między tekstami prozatorskimi i wierszem dostrzega, że styl bycia może manifestować przekonania człowieka rozumie kulturotwórczą rolę języka zna różne teksty na temat życia w PRL-u i na ich podstawie rekonstruuje obraz codzienności tamtego czasu dostrzega rozdźwięk między pragnieniami ludzi a możliwościami realizacji tych pragnień objaśnia fakty z życia Bohatera, łącząc je z wydarzeniami w Polsce pamięta, czym się charakteryzuje moralitet, i rozumie, dlaczego Kartoteka może uchodzić za tekst podobny do moralitetu rozumie konstrukcję dramatu wypowiada się na temat rodziny jako motywu innych utworów literackich i dramaturgicznych uczestniczy w rozmowie na temat relacji panujących w rodzinie Artura dostrzega zależność między sposobem mówienia o rodzinie Artura a formą dramatu dostrzega zmiany, które zaszły w dramacie i teatrze na przestrzeni wieków; podaje przykłady tych zmian dostrzega rolę teatru w rozwoju kultury rozumie, że teatr wymaga aktywności odbiorczej widza, szczególnie teatr otwarty dostrzega absurdy życia wynikające z funkcjonowania realnego socjalizmu rozumie Herbertowskie pojęcie smaku jako wartość konstytuującą człowieczeństwo docenia heroizm wynikający z wierności własnym wartościom (także upodobaniom estetycznym) łączy funkcjonowanie języka z działaniem systemu i dostrzega związek między frazeologią faszystowską i komunistyczną a zbrodniami systemów (np. wypowiedź J. Cyrankiewicza) dostrzega wielowymiarową i długotrwałą degradację i demoralizację ludzi podlegających peerelowskiemu systemowi; dyskutuje na ten temat włącza Kartotekę do kanonu dzieł podejmujących uniwersalne tematy w kontekście dramatu formułuje refleksje na temat rodziny, zmian zachodzących w kontaktach międzyludzkich, konsekwencji wyboru postaw życiowych w kontekście dramatu S. Mrożka wypowiada się na temat konsekwencji działania XX-wiecznej awangardy wypowiada się na temat zmian zachodzących w konstrukcji dramatów na przestrzeni wieków
110 Przedmiotowy system oceniania Przedmiotowy system oceniania 111 Czytamy i interpretujemy wiersze polskich poetów współczesnych Słowa odzyskane. Na czym polega moc homilii Jana Pawła II? Dwie ballady spod stoczni. Rok 1970 i 1980 Starsi poeci o wieku XX Miłosz, czyli epoka zna fragmenty twórczości poetów współczesnych, podejmuje próbę samodzielnej interpretacji wierszy odszukuje ważne konteksty, rozumie znaczenie tytułu, dedykacji, datowania itp. w odczytaniu i rozumieniu tekstów określa funkcje języka, zabiegów artystycznych i łączy je z odczytywaniem i rozumieniem sensów tekstów wykorzystuje wskazówki interpretacyjne we własnej interpretacji wierszy wie, jak pod koniec lat 90. XX wieku wyglądała sytuacja polityczna i społeczna Polski odnajduje w homilii odniesienia do historii Polski dostrzega analogię między fragmentem homilii a bajką Goreckiego; interpretuje sens homilii rozumie przesłanie zawarte w homilii uświadamia sobie profetyczny wymiar papieskiego wezwania wskazuje charakterystyczne elementy papieskiego języka wie, czym była Solidarność i jaką rolę odegrała w historii Polski i Europy zna teksty związane z walką o wolność oraz wydarzeniami na Wybrzeżu w 1970 i 1980 roku, interpretuje je zna wiersze C. Miłosza, W. Szymborskiej, Z. Herberta, T. Różewicza rozumie, że tematem wierszy jest wiek XX oraz poeta wpisany w swój czas zna biografię C. Miłosza, dostrzega w niej piętno historii XX wieku rozumie pozycje C. Miłosza w kulturze polskiej interpretuje wiersze, za każdym razem dostrzega ich ważne elementy treściowe oraz poetyckie twórczo wykorzystuje mikroanalizy we własnej interpretacji dostrzega duchowy, intelektualny, patriotyczny i ludzki charakter papieskiej wypowiedzi osadza wystąpienie papieskie w kontekście nowomowy, dostrzegając jego całkowitą odrębność ideową i językową włącza tekst homilii w rozważania o wolności Polski dostrzega fenomen papieskiego porozumienia ze słuchaczami dostrzega zaangażowanie literatury w sprawy niepodległości Polski w drugiej połowie XX wieku pisze analizę porównawczą wierszy wypowiada się na temat obecności wątków patriotycznych w poezji polskiej różnych czasów interpretuje wiersze odczytuje tematy wierszy i odnajduje inne teksty podejmujące ten sam temat (np. roli i miejsca artysty w świecie) rozmawia o roli artysty w XX wieku dostrzega związek między biografią C. Miłosza a tematami jego utworów dostrzega w twórczości poety związki z historią Polski oraz odnajduje nawiązania do różnych tradycji literackich zna na pamięć przynajmniej jeden utwór C. Miłosza samodzielnie interpretuje wiersze odczytuje mikroanalizy jako wskazówki interpretacyjne oraz wzorce interpretacji wskazuje zabiegi retoryczne obecne w wystąpieniu, rozumie ich funkcje dostrzega związek między językiem, którym człowiek się posługuje, a jego poczuciem godności interpretuje wiersze i pisze pracę pt. Portret poety XX wieku zna pozapoetycką twórczość C. Miłosza dostrzega związek jego biografii z biografiami poetów romantycznych (np. A. Mickiewicza) interpretuje teksty na wielu płaszczyznach, odnajduje konteksty, aluzje, odwołania, rozumie ich rolę w odczytaniu tekstu rozumie, że tekst poetycki jest dziełem, które czytelnik współtworzy przez jego odczytanie i zrozumienie rozumie sens odwołania homilii papieża do kazania Piotra Skargi dostrzega retoryczny charakter homilii, wskazuje elementy, które go budują udowadnia, że język papieża odwołuje się do elementów budujących świadomość narodu oraz odnosi się do sądu, że słowa papieża są wyrazem walki o język samodzielnie interpretuje wszystkie wiersze, pisze na ich podstawie syntetyczną pracę pt. Poeci XX wieku o sobie i swoim czasie wypowiada się na temat twórczości C. Miłosza, odnosząc się do utworów powstałych w różnych okresach jego działalności literackiej włącza dzieła C. Miłosza w rozważania na temat sztuki, uniwersalnych wartości itp. rozumie, dlaczego C. Miłosza zalicza się do światowej elity intelektualnej i artystycznej