Odcinek 1. Czym jest Borland Delphi? Borland to firma, która stworzyła kilka środowisk programistycznych: Turbo Pascal Borland Pascal Objekt Pascal Borland Delphi C++ Builder C++ Delphi wywodzi się od znanego wszystkim Turbo Pascala. Delphi jest oparty na obiektowo zorientowanej wersji języka Pascal, zwanej Object Pascalem. Delphi jest jednym z narzędzi programistycznych zaliczanych do grupy RAD (Rapid Application Development). Co to znaczy? Oprogramowanie to pozwala na błyskawiczne tworzenie aplikacji. Niekiedy można spotkać się z określeniem "programowanie wizualne". Dla początkującego programisty oznacza, że nie musi pisać długiego kodu, aby stworzyć element aplikacji swojego programu. Delphi jest językiem obiektowo-zdarzeniowym. Co to znaczy? Jest to taki język, w którym programuje się z wykorzystaniem obiektów i zdarzeń. Obiekt to fragment kodu zorganizowany w logiczną strukturę, wyspecjalizowaną do pełnienia określonych zadań. Obiekt posiada swoje właściwości ( properties). Zdarzenie to reakcja programu na działanie użytkownika. Środowisko Delphi, w którym tworzymy aplikacje, jest zintegrowane (IDE Integrated Development Environment). Co to znaczy? Zawiera wiele potrzebnych narzędzi do ułatwienia pracy programiście: Wizualne formatki (płaszczyzny służące do budowy graficznej strony aplikacji). Kompilator (program do tłumaczenia języka programowania na język maszyny) Edytor kodu (miejsce tworzenia kodu programu) Debugger (wykrywacz błędów) Browser obiektów, zmiennych i innych elementów języka (wyświetla informacje) Przechowalnie obiektów, formatek, modułów i innych elementów aplikacji. Edytor obrazów graficznych. Delphi jest przeznaczone zarówno dla początkujących programistów w Windows, jak i profesjonalistów budujących duże systemy zarządzania bazami danych. Programy tworzone przy pomocy Delphi mogą działać zarówno w trybie tekstowym, jak i w graficznym środowisku Windows (GUI). Podczas tworzenia aplikacji można korzystać z techniki przeciągnij i upuść, dzięki czemu programowanie jest łatwiejsze a nasze programy powstają szybciej. Kiedy chcemy użyć w naszym programie jakiegoś klawisza (np. zamykania programu), ograniczamy się jedynie do pobrania elementu z listwy (z palety komponentów), a następnie
osadzenia go w oknie aplikacji. To jest proste. Przycisk ten będzie widoczny po uruchomieniu programu. Co to jest zatem komponent? Komponent jest to obiekt, który wykonuje pewną określoną funkcję. Na przykład komponent Button służy do umieszczenia przycisku (ang. button to przycisk, klawisz). Po naciśnięciu przycisku generowane są zdarzenia, które pozwalają sterować aplikacją (w naszym wypadku tym zdarzeniem będzie zamknięcie programu). Jak to osiągnąć: Potrzebny Ci będzie program Delphi (wersja od 3.0 do 7.0) Niestety, żadna wersja nie jest freeware, ale do własnego, niekomercyjnego użytku możesz zainstalować na swoim komputerze program umieszczony którejś z płyt CD-ROM towarzyszących czasopismom komputerowym. Zajrzyj do wykazu na stronie http://www.borland.pl/pr/gazety.shtml. Inną możliwość stanowią pozycje książkowe oraz kursy programowania na płytach CD. Delphi 7 to najnowsza wersja środowiska programistycznego, umożliwiającego tworzenie aplikacji dla platformy Windows. Jest to, jak informuje producent, doskonałe narzędzie typu RAD, obsługujące standardy XML, SOAP, WSDL i XSL. Aby zainstalować umieszczony na płycie program Delphi 7.0 Personal (ok. 140 MB), należy dokonać rejestracji na stronie producenta http://www.borland.com/. Po jej zakończeniu użytkownik otrzyma za pośrednictwem poczty elektronicznej klucz aktywacyjny, umożliwiający korzystanie z programu. (Prześledziliśmy tę procedurę w lipcu 2003. Chip nr 4/2003 z płytą z programem był jeszcze do kupienia). KROK 1 Cel: Tworzymy przycisk zamykający program. 1. Po zainstalowaniu programu, uruchom go. Praca w programie będzie odbywała się na dwóch płaszczyznach nakładających się jedna na drugą: Projektowania (tzw. formatka) [rys.1]. Kodu programu. [rys.2].
rys.1 rys.2 Program zawsze uruchamia się z aktywną formatką (formularzem). Okno programu składa się z 3 zasadniczych części [rys.3]: Na górze - pasek narzędziowy [1] i lista komponentów zorganizowanych w zakładkach [2]. Po lewej stronie - tzw. Inspektor obiektów i zdarzeń (Object Inspector) [3]. Na środku - pole naszego formularza. Na tym wykropkowanym polu będzie powstawała wizualna część naszego programu [4]. 1. 2. rys.3 3. 4. 2. Odszukaj wśród komponentów BUTTON (leży na zakładce Standard przycisk z napisem ok) [rys.4]. Jeśli klikniesz 1 raz na wybrany komponent, a następnie 1 raz na formatkę, przycisk o nazwie Button1 pojawi się w miejscu, w którym postawisz kursor. Jeżeli klikniesz na wybrany komponent 2 razy, zostanie umieszczony na środku formatki.
Wstawianie komponentów przypominać może także rysowanie prostokątów w programie graficznym. Wystarczy poprzez kliknięcie na palecie komponentów wybrać jeden interesujący nas obiekt, a następnie na formatce narysować jego kontur. Wybierz dowolną technikę wstawiania komponentów. Tę, która najbardziej przypadnie ci do gustu. Mamy już pierwszy przycisk. rys.4 Jak zmienić nazwę na przycisku? 3. Zaznacz przycisk (kliknij). 4. Na zakładce Properties (właściwości) odszukaj właściwość Caption (napis na obiekcie) i w miejsce nazwy Button1, wpisz słowo Zamknij [rys.5]. Dla tego przycisku można ustawić inne właściwości. Znajdź je i ustaw (pamiętaj - przycisk zawsze musi być zaznaczony), np.: Właściwość - Font (zmiana wyglądu czcionki), Właściwość - Hint (ukryty napis). Odszukaj tę właściwość i obok napisz: Zamykanie mojego programu. Jeszcze tylko ustaw właściwość ShowHint (wybierz True), aby ten napis był widoczny. Kiedy napis będzie widoczny? Cierpliwości! Jak tylko zobaczysz wersję wynikową programu, naprowadź kursor myszy na wcześniej utworzony przycisk (przypomnę o tym później) [rys.6].
rys. 5 rys. 6 Zwróć uwagę, że gdy komponent zostanie zaznaczony w Inspektorze Obiektów pojawiają się nowe opcje, które charakteryzują jego wygląd. Co zrobić, aby przycisk Zamknij zamykał nasz pierwszy program? 5. Naprowadź kursor myszy na wcześniej utworzony przycisk i kliknij w przycisk 2razy. W ten sposób przełączysz się do kodu programu (druga płaszczyzna). Kursor ustawi się dokładnie w tym miejscu, gdzie trzeba - między begin i end [rys.7] 6. Wpisz wtedy komendę: close; Nie zapomnij o postawieniu na końcu średnika. Zdefiniujesz w ten sposób zdarzenie zamykania. rys.7 W Delphi zatem operujemy na obiektach, nadając im właściwości oraz przypisując zdarzenia.
Jak skorzystać z naszego przycisku? Jak wywołać program? Każdy program składa się z dwóch wersji: źródłowej (którą przed chwilą stworzyłeś) i wynikowej (która utworzy się po skompilowaniu). Tworzenie pliku.exe nazywa się kompilacją. Kompilacja polega na przetłumaczeniu kodu źródłowego *.pas na program wykonywalny *.exe. Jak stworzyć wersję wykonywalną (wynikową)? Aby utworzyć wersję wykonywalną (.exe), należy wybrać z paska narzędziowego Run lub wcisnąć klawisz F9. 7. Naciśnij F9 8. Obejrzyj wygląd formularza. Czym różni się on od tego, na którym umieszczaliśmy przycisk? Tak, nie widać już siatki, brak także po lewej stronie Inspektora obiektów. Po naprowadzeniu kursora myszy na przycisk, zobaczysz podpowiedź Zamykanie mojego programu, czego wcześniej nie dało się zauważyć. Będzie jeszcze wiele różnic, zwłaszcza przy wykorzystywaniu komponentów tzw. niewidocznych. 9. Zamknij teraz okno formularza. Powrócisz wtedy do fazy projektowania. KROK 2 Cel: Zapisujemy projekt do pliku. rys.8 Pamiętaj o zapisaniu swojego programu do pliku. 10. File Save Project As... (Plik Zapisz projekt.[rys.8]. Na razie nie zmieniaj sugerowanych przez program nazw unit1 i project1. Ustal tylko lokalizację. Może stworzysz własny folder o nazwie np. Pierwszy program i zapiszesz go w folderze Moje dokumenty (łatwiej będzie ci ponownie odszukać własny program). 11. Przejdź z powrotem na formatkę (siatka formularza), 12. Skompiluj program (F9). Zobaczysz podobny formularz, lecz bez siatki (tak wygląda twój pierwszy program). Kliknij na przycisk zamknij. Czy program został zamknięty? Jeśli tak to gratuluję. Jeśli się nie udało głowa do góry zaczynamy jeszcze raz. Jeżeli zapomniałeś zapisać? Przy wychodzeniu z programu (zamykaniu) otrzymasz komunikat o zapisaniu projektu. 13. Zapisz, nie zmieniając na razie proponowanych przez program nazw plików.
Jak uruchomić swój pierwszy program? 14. Odszukaj folder o nazwie pierwszy program. 15. Zauważ, ile plików zostało zapisanych, jakie mają rozszerzenia (o rozszerzeniach plików będziemy mówić w II odcinku). 16. Aby otworzyć swój program, wybierz plik o nazwie projekt1. Czy chcesz poćwiczyć zdobyte przed chwilą umiejętności? Wstawić kolejne przyciski? Użyj do tego nowego formularza i zapisz go pod nową nazwą (przy ćwiczeniach, testowaniu właściwości obiektów, ingerowaniu w kod programu możemy popełnić błędy i nie będziemy, na tym etapie wiedzy i umiejętności, potrafili ich zweryfikować). Życzę powodzenia Do zobaczenia w następnym odcinku.