GHOST NETS. Main findings and recommendations elaborated on the basis of the experiences from the Project implementation. dr inż.

GHOST NETS Main findings and recommendations elaborated on the basis of the experiences from the Project implementation. dr inż. Marek Szulc

GHOST NETS Projekt pilotażowy Usuwanie zalegających sieci z Bałtyku zrealizowany w Polsce w roku 2011 wskazał ponad wszelką wątpliwość na potrzebę zarówno kontynuacji podjętych działań, jak i poszerzenia ich zakresu przestrzennego o wody innych państw nadbałtyckich. W roku 2012 do działań polegających na usuwania sieci widm z Bałtyku włączyła się Litwa. W pierwszej kolejności utworzono międzynarodową grupę ekspertów z obu krajów, której zadaniem było zgromadzenie wyczerpującego zakresu informacji na temat problemu zalegających, poza kontrolą uprawnionych do wykonywania rybołówstwa podmiotów, sieci rybackich oraz wspomaganie Kierownika projektu oraz krajowych koordynatorów akcji wydobywania tych sieci z morza. Latem 2012 roku przeprowadzono operacje wydobywania sieci z dna morskiego oraz zdejmowania ich z wraków. Uzupełnieniem tych działań było uruchomienie interaktywnej mapy bałtyckich obszarów morskich z zaznaczonymi lokalizacjami wraków i innych obiektów znajdujących się na dnie, które stanowią przeszkody dla połowów.

GHOST NETS

GHOST NETS Problem sieci widm generowany jest przez działalność połowową na morzu, a jego skala i wpływ na środowisko zależy od wielkości i struktury floty rybackiej, stosowanych narzędzi połowów oraz intensywności rybołówstwa. W kontekście włączenia się Republiki Litewskiej do realizacji projektu w 2012 roku w raporcie końcowym zawarto syntetyczną, porównawczą charakterystykę bałtyckiego rybołówstwa w obu krajach. Zarówno polskie, jak i litewskie rybołówstwo bałtyckie przeszły dogłębne zmiany w okresie poprzedzającym przystąpienie do Unii Europejskiej, jak i w pierwszych latach objęcia Wspólną Polityką Rybołówstwa. Zmiany te dotyczyły przede wszystkim restrukturyzacji flot obu państw. Liczebność polskiej floty bałtyckiej pomiędzy 2004 a 2008 rokiem zmalała o 33%, litewskiej - o 26%, przy czym w Polsce wycofano więcej statków o większym tonażu [GT] - spadek tego parametru wyniósł aż 45% (we flocie litewskiej - 39%). Według danych Europejskiego Rejestru Statków Rybackich polska bałtycka flota rybacka liczy obecnie 792 statki, litewska - 141 jednostek. Zatrudnienie w sektorze połowów morskich w Polsce wynosiło w roku 2009 nieco ponad 1300 osób, na Litwie - 529.

GHOST NETS Gatunek Polska [ton] Litwa[ton] Dorsz (łącznie stado wschodnie i zachodnie) 20434 4317 Śledź (łącznie) 22256 2289 Szprot 66128 11272 Łosoś (w sztukach) 7704 1899 Gładzica 433 - Tabela 1: Kwoty połowowe gatunków limitowanych w ramach Wspólnej Polityki Rybołówstwa przyznane na rok 2012

GHOST NETS Powierzchnia wyłącznej strefy ekonomicznej Polski jest znacznie większa niż Litwy (Polska 29 797 km 2, Litwa - 7 031 km 2 ), podobnie powierzchnia morza terytorialnego - z uwagi na długość linii brzegowej (Polska 10 632 km 2, Litwa 2 018 km 2 ). Różnice te mają odbicie również w ilościach sieci widm zalegających w wodach obu państw. Działania zrealizowane w 2012 roku pozwoliły oszacować wstępnie te ilości na poziomie do 800 ton sieci zalegających na wrakach i około 1500 sztuk netów traconych rocznie dla Polski i odpowiednio 100 ton i 140 sztuk dla Litwy.

Wydobycie sieci widm zalegających w morzu działania w Polsce i na Litwie W 2012 roku w działaniach wydobywania sieci widm z morza brało udział 5 statków w Polsce i jeden na Litwie oraz ekipy nurków polska i litewska. Stosowane były dwie metody wydobywania tych sieci z morza: Zestaw holowany z użyciem szukarka Wycinanie sieci zalegających na wrakach przez płetwonurków z wykorzystaniem robota ROV.

Wydobycie sieci widm zalegających w morzu działania w Polsce i na Litwie

Wydobycie sieci widm zalegających w morzu działania w Polsce i na Litwie Nazwa lub oznaka rybacka Długość całkowita [m] Tonaż [GT] Moc silnika głównego [kw] Przeznaczenie eksploatacyjne KOŁ-111 18,03 37,00 121,4 Połowy włokiem KOŁ-43 13,16 22,66 110,0 Połowy włokiem KOŁ-40 14,56 33,50 183,0 Połowy włokiem, połowy taklami WŁA-11 20,54 66,00 297 Romastė 16,6 Brak danych 183 Połowy tuką denną, połowy włokiem Turystyka wędkarska Tabela 2: Charakterystyka techniczna statków prowadzących działania z wykorzystaniem zestawu holowanego

Wydobycie sieci widm zalegających w morzu działania w Polsce i na Litwie Szukarek

Wydobycie sieci widm zalegających w morzu działania w Polsce i na Litwie Ogółem w ramach realizowanego w roku 2012 projektu usunięto z morza 21 275 kilogramów sieci widm. 14 429 kg sieci wyłowiono w wyniku akcji prowadzonych przez załogi czterech kutrów oraz m/v Nawigator XXI z Polski i jednego z Litwy. Rodzaj parametru Polska Litwa Rozpoczęcie - zakończenie prac, uwagi Ilość dni 8 10 27.07-13.08.2012 Ilość wraków 4 4 Prace przy falochronie ujęto jako prace na wraku Ilość wydobytych sieci, kg 1760 1066,5 Litwa - 100 % włoki, Polska - 90 % włoki Ilość sieci - kg/dzień 220 106,6 Ilość sieci - kg/wrak 440 266,6 Max. ilość na wraku - Memel - 1100 kg przy 3 dniach pracy Tabela 3: Nakład i wyniki pracy nurków oczyszczających wraki z sieci widm w roku 2012

Nierozwiązany problem utylizacja sieci widm Dotychczasowa praktyka sieci widma dostarczone do portu są gromadzone w magazynach, kontenerach bądź składowiskach należących do administracji morskiej lub portowej. Generalnie wszystkie porty mają opracowane plany gospodarowania odpadami ze statków, w tym sprzętem rybackim i jak dotychczas sprzęt ten nie jest poddawany utylizacji lecz wywożony jest na wysypiska przez służby komunalne.

Nierozwiązany problem utylizacja sieci widm

Nierozwiązany problem utylizacja sieci widm W Polsce brak jest obecnie regulacji prawnych odnoszących się bezpośrednio do możliwości czy konieczności utylizacji sieci widm. Nie do przyjęcia jest jednak też obecna sytuacja gdy corocznie znaczne ilości wyłowionego z morza sprzętu rybackiego wykonanego z cennych tworzyw jakimi są polimery, trafia bezużytecznie na wysypiska. Wspólną cechą tworzyw polimerowych są doskonałe właściwości użytkowe wynikające z ich małej gęstości, dużej wytrzymałości i odporności na korozję oraz rozkład bakteryjny. Właściwości te spowodowały wielorakie zastosowania i niezwykle dynamiczny rozwój ich produkcji, która wzrosła z 1,3 mln ton w roku 1950 do 245 mln ton w roku 2008. Ponadto zaletą tworzyw polimerowych jest magazynowanie przez nie energii i możliwości recyklingu materiałowego i odzysku energetycznego.

Nierozwiązany problem utylizacja sieci widm Obecnie stosowane są następujące, najważniejsze metody odzysku i recyklingu tworzyw polimerowych: odzysk energetyczny, recykling chemiczny i materiałowy. Odzysk energetyczny i recykling chemiczny. Odpady polimerowe maja wysoką wartość energetyczną, porównywalną z wartością opałową węgla kamiennego (30 MJ/kg). Spalanie odpadów polimerowych razem z odpadami komunalnymi jest korzystne z uwagi na to, że umożliwia spalanie bez konieczności wprowadzania dodatkowego paliwa. Odzysk energii z odpadów komunalnych zawierających materiały polimerowe odbywa się najczęściej w spalarniach odpadów oraz piecach cementowych. W krajach Unii Europejskiej odzysk energii z odpadów polimerowych, w 2005 roku średnio przekraczał 40%, a w Szwajcarii, Danii, Szwecji i Holandii nawet ponad 60%. W Polsce działa na razie jedna spalarnia (w Warszawie), a próba uruchomienia procesu w Cementowni Opole odwleka się od kilku lat ze względów społecznych. Wysoka wartość energetyczna odpadów polimerowych sprawia, że są one przerabiane również na tzw. paliwa alternatywne. W krajach Unii Europejskiej potencjał produkcji tych paliw w 2009 roku osiągnął poziom 1 mld ton/rok. Trudności organizacyjne i brak przyzwolenia społecznego powodują, że dominującą formą zarządzania odpadami tworzyw polimerowych pozostaje składowanie. Na początku obecnego wieku w Europie około 65% odpadów polimerowych kierowanych było na wysypiska, a tylko 25% spalanych i około 10% poddawanych recyklingowi materiałowemu. Brak jest danych odnośnie aktualnej sytuacji w Polsce, ale prawdopodobnie na wysypiska trafia ponad 90% odpadów polimerowych, w tym 100% dostarczanych do portów sieci rybackich, lin i złomu sieciarskiego.

Nierozwiązany problem utylizacja sieci widm Na obecnym etapie obiecującą i możliwą do zastosowania technologią recyklingu sieci widm jest metoda pirolizy

Nierozwiązany problem utylizacja sieci widm Aktualnie z producentem przedstawionej instalacji do spalania pirolitycznego firma Degas z Warki prowadzone są rozmowy celem których jest instalacja pilotażowego urządzenia na terenie portu w Darłowie.

Wnioski i rekomendacje Zrealizowane w latach 2011 2012 badania poświęcone możliwościom usuwania i utylizacji sieci widm wykazały dobitnie aktualność, złożoność i rangę tego problemu w wielu aspektach: wieloraki, negatywny wpływ sieci widm na żywe zasoby morza, przede wszystkim ichtiofaunę. Zarówno analiza dostępnej literatury zagranicznej jak i własne wyniki akcji na morzu wykazały istotny, trudny do oszacowania pod względem ekologicznym i ekonomicznym wpływ tych sieci na śmiertelność połowową przemysłowych gatunków ryb bałtyckich, przede wszystkim dorszy i płastug; konieczność kontynuacji i rozszerzania programów zmierzających do oczyszczania Bałtyku poprzez usuwanie zalegających w nim sieci widm, jako działań mających realny, konkretny i wymierny wpływ na ochronę środowiska i żywych zasobów; zaangażowanie rybaków zarówno polskich jak i litewskich (w przyszłości również innych państw bałtyckich) do realizacji wydobywania z morza sieci widm. Udział 4 statków rybackich w Polsce w 2012r. w akcjach usuwania sieci widm wykazał zaangażowanie zarówno Armatorów jak i załóg tych statków, a także duże zainteresowanie całego środowiska rybackiego. Wielu armatorów zgłaszało chęć uczestnictwa w tych działaniach. Niewątpliwie realizacja programów pilotażowych miała, trudny do przecenienia, wpływ na podniesienie świadomości ekologicznej, nagłośnienie i zrozumienie problemu przez załogi statków rybackich; brak rozwiązań systemowych zapewniających odbiór i recykling wyłowionych z morza sieci widm. Dotychczasowa, przedstawiona w raporcie praktyka deponowania ich na legalnych, a także nielegalnych wysypiskach jest marnowaniem cennych tworzyw polimerowych. W świetle grożących Polsce wysokich kar finansowych za brak właściwych rozwiązań i nie spełnienia unijnych wymogów w zakresie gospodarki odpadami należy nagłośnić ten problem i zmusić administrację rządową (Ministerstwo Środowiska, Ministerstwo Budownictwa, Infrastruktury i Gospodarki Morskiej) do rozwiązania problemu; wykorzystanie zdobytych doświadczeń w organizacji i realizacji przyszłych akcji wydobywania sieci widm. Działania zrealizowane w 2012r. wykazały konieczność wymiany doświadczeń i zacieśnienia współpracy rybaków polskich i litewskich (np. wykorzystanie doświadczeń litewskich w zastosowaniu sonaru bocznego do lokalizacji netów, a doświadczenie polskich w konstrukcji i obsłudze szukarków ). Dotyczy to również ekip nurków. konieczność włączenia do akcji czyszczenia z sieci widm pozostałych państw nadbałtyckich. Morze Bałtyckie jest wspólnym dobrem sąsiadujących z nim narodów i musi być wspólnie chronione.

Dziękuję za uwagę