Rozwój ku pełni człowieczeństwa w nauczaniu Papieża Jana Pawła II Wojciech Kosek Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka, Bielsko-Biała, 10. kwietnia 2014 r. Konferencja Personalistyczna koncepcja wychowania Jana Pawła II
Dwie podstawowe przestrzenie rozwoju człowieka: I Człowiek w relacji do ludzi i innych bytów widzialnych. II Człowiek w relacji do Boga, a szczególnie do Jezusa.
Część I: Człowiek w relacji do ludzi i innych bytów widzialnych
W 1969 roku została po raz pierwszy wydana niezwykła książka kardynała Karola Wojtyły, zatytułowana Osoba i czyn. Przyszły Papież zapisał tu (s. 24 w 1969 r.; w wydaniu z 1994 r. s. 69):
Trudno oprzeć się wrażeniu, iż wielość wysiłków poznawczych skierowanych poza człowieka dystansuje sumę wysiłków i osiągnięć skoncentrowanych na nim samym.
Zdjęcie Kosmosu ze strony:http://phys.org/news/2014-04-image-hubble-messier.html
Odkrywca tylu tajników przyrody sam musi być nieustannie odkrywany.
Zdjęcie Kosmosu ze strony: http://en.wikipedia.org/wiki/file:sharpless_2-106.jpg
Wciąż pozostając w jakiejś mierze istotą nieznaną, wciąż się domaga nowego i coraz dojrzalszego wyrazu swej istoty.
W niniejszej prezentacji pragnę naszkicować rozumienie człowieka jako osoby, powołanej przez Boga Stwórcę do rozwoju ku pełni swego bytu, ku pełni człowieczeństwa,
rozumienie człowieka jako osoby, przekazane ludzkości przez św. Papieża Jana Pawła II w jego nauczaniu i działaniu.
ABC antropologii Karola Wojtyły Jana Pawła II
Karol Wojtyła, Elementarz etyczny Bez rzetelnej refleksji nad: bytem ludzkim jego celowością nie można zbudować uzasadnionej wiedzy o tym, co jest moralnie dobre lub złe, czyli etyki.
Karol Wojtyła, Osoba i czyn Co to znaczy, że coś jest moralnie dobre / złe? moralnie dobre: to, co jest zgodne z naturą bytu, co służy rozwojowi bytu ku jego pełni moralnie złe: to, co jest przeciw dobru bytu
Podstawowa norma personalistyczna brzmi...
Nie używaj osoby, tak jakby ona była: rzeczą, ciałem, źródłem zysku...
Miłuj osobę!, tzn.: 1. Poznaj, co jest dobrem dla niej! 2. Pragnij jej dobra! 3. Dokonaj czynu dla jej dobra!
Co jest prawdziwie dobre dla osoby? Dobre moralnie są jej relacje osobowe z osobami, tj.: gdy ona traktuje osoby jako osoby i jest traktowana jako osoba Złe moralnie są jej relacje rzeczowe z osobami: gdy ona traktuje osoby jak rzeczy lub jest traktowana jak rzecz
Zadajmy proste pytanie: Kiedy relacje są osobowe? inaczej mówiąc: Kiedy osoba miłuje osobę, a kiedy używa jej? Zmierzając ku odpowiedzi: konieczne jest poznanie struktury bytu osobowego
Struktura tego bytu, jakim jest osoba ludzka: duch psychika ciało
Człowiek jest wolny, tzn.: zdolny do angażowania się w dobra / wartości proponowane przez: rozum psychikę zmysły ciała
Ciało
Ciało wyposażone jest w... w
Ciało wyposażone jest w zdolność do komunikacji z innymi ciałami
Ciało wyposażone jest w zdolność do komunikacji z innymi ciałami za pomocą...
Ciało wyposażone jest w zdolność do komunikacji z innymi ciałami za pomocą materialnych oddziaływań
Ciało posiada narządy zdolność do komunikacji z innymi ciałami za pomocą materialnych oddziaływań
Ciało wyposażone jest w oczy + nerwy + mózg... uszy... nos... język...
Karol Wojtyła, Miłość i odpowiedzialność Nie sposób sprowadzić zmysłu wzroku do takiego układu w anatomii człowieka: receptor zewnętrzny nerwy oczne pewne centra w mózgu
W zmyśle wzroku jest coś ponadto, jakaś specyficzna właściwość psychiczna i władza, której nie posiadają wymienione organa... Ta właściwość psychiczna należy do dziedziny poznania.
Zauważmy: W człowieku jest jakaś sfera niewidzialna, jakaś niewidzialna władza, która nie jest jej sferą cielesną, widzialną
Psychika
Psychika: zdolność do wewnętrznego przeżywania wartości, przekazanych przez sferę cielesną i sferę duchową
Emocje są to poruszenia uczuciowości. Nakłaniają one wolę do działania lub niedziałania, zgodnie z tym, co jest odczuwane czy przeżywane jako dobre albo jako złe. (KKK 1763)
Przykład: Przeżywanie radości podczas spotkania z osobą nakłania mnie / moją wolę do pozostania z nią dłużej. Przeżywanie bojaźni podczas spotkania z osobą nakłania mnie / moją wolę do ucieczki.
Bardzo ważna uwaga do zdania: Przeżywanie radości... nakłania mnie / moją wolę... Nakłania nie znaczy decyduje! To sama osoba w swojej wolności decyduje, czy podjąć działanie zgodne z tym, do czego nakłaniają ją emocje.
Duch
Duch Rozum: zdolność osoby do poznawania prawdy, w tym prawdy o wartościach Wolna wola: zdolność osoby do angażowania siebie (ciała ( ciała...) w poznane wartości
Podstawowe twierdzenie Jana Pawła II odnośnie rozumu brzmi...
Rozum ma zdolność do poznawania prawdy i poznania prawdy.
Rozum osoby ma zdolność do poznania prawdy o dobru, o którym osoba w swojej woli zadecyduje Chcę tego dobra! albo Nie chcę tego dobra!
Rozum osoby jest jej zdolnością do poznawania prawdy, pojęciowania, nazywania. Psychika osoby jest jej zdolnością do spontanicznego przeżywania prawdy.
Człowiek jest wolny, bo: zdolny do angażowania się w dobra / wartości proponowane przez: rozum psychikę zmysły ciała
Jan Paweł II, Fides et ratio, 25 Jest konieczne, aby wartości, które człowiek wybiera i do których dąży swoim życiem, były prawdziwe.
Jan Paweł II, Fides et ratio Człowiek tylko dzięki prawdziwym wartościom może stawać się lepszy, rozwijając w pełni swoją naturę.
Człowiek jest wolny, bo: zdolny do decyzji woli: zaangażuję się / nie zaangażuję się w dobra / wartości proponowane przez: rozum psychikę zmysły ciała
Człowiek pozostaje wolny, jeśli angażuje się w dobra / wartości proponowane przez rozum? psychikę? zmysły ciała?
Człowiek pozostaje wolny, jeśli angażuje się w dobra / wartości proponowane przez rozum poddany...
Człowiek pozostaje wolny, jeśli angażuje się w dobra / wartości proponowane przez rozum poddany Bogu!
Człowiek pozostaje wolny, jeśli angażuje się w dobra / wartości proponowane przez rozum poddany Bogu! psychikę poddaną...
Człowiek pozostaje wolny, jeśli angażuje się w dobra / wartości proponowane przez rozum poddany Bogu psychikę poddaną... zmysły ciała poddane...
K. Wojtyła, Miłość i odpowiedzialność Co to znaczy, że coś jest moralnie dobre / złe? moralnie dobre: to, co jest zgodne z naturą bytu, co służy rozwojowi bytu ku jego pełni moralnie złe: to, co jest przeciw dobru bytu
Wcześniej zadaliśmy pytanie: Kiedy relacje są osobowe? inaczej mówiąc: Kiedy osoba miłuje osobę, a kiedy używa jej? Zmierzając ku odpowiedzi, poznaliśmy strukturę bytu osobowego
Kiedy relacje są osobowe tzn. kiedy osoba miłuje osobę, a nie używa jej dla siebie: Osoba: 1. poznała prawdę o dobru, koniecznym dla tej osoby, 2. chce obdarować ją tym dobrem, 3. angażuje się w jego osiągnięcie nawet wówczas, gdy...
Kiedy relacje są osobowe tzn. kiedy osoba miłuje osobę, a nie używa jej dla siebie: Osoba: 1. poznała prawdę o dobru, koniecznym dla tej osoby, 2. chce obdarować ją tym dobrem, 3. angażuje się w jego osiągnięcie nawet wówczas, gdy jej emocje są przeciwne temu zaangażowaniu.
Osoba o woli posłusznej rozumowi: 1. Gdy jej emocje przychylne są osiągnięciu prawdziwego dobra, to korzysta z nich. 2. Gdy jej emocje przeciwne są jej zamierzeniu, to wbrew nim angażuje się w osiąganie dobra.
Osoba o woli posłusznej rozumowi: 1. Gdy jej emocje przychylne są, to korzysta z nich. 2. Gdy jej emocje przeciwne są, to wbrew nim angażuje się. 3. Jej emocjonalność rozwija się: raduje ją prawdziwe dobro, smuci ją prawdziwe zło. (KKK 1767-1775)
Część II: Człowiek w relacji do Boga, a w szczególności do Jezusa Chrystusa
Bóg Ciebie i mnie kocha, pragnie naszego rozwoju ku pełni osobowego bytu.
Bóg kocha Ciebie i pomaga Tobie zdobyć: pełną moc rozumu, pełną moc woli, zgodność z nimi poruszeń uczuciowych i zmysłowych.
Bóg kocha mnie: pomaga mi, bym w sposób wolny sięgał tylko po dobra, które sprawią rozwój mojej osoby.
Bóg wzbudza we mnie niepokój, gdy moje czyny znacznie różnią się od ideału. On daje mi wybrać jedną z dróg: dobrą: wysilać się, by moje czyny odpowiadały Bożym ideałom, złą: nie wysilać się, ale obniżać ideały do poziomu moich złych czynów.
Bóg kocha mnie i pomaga mi zdobyć pełną moc rozumu dzięki czytaniu Pisma świętego, słuchaniu kazań, podejmowaniu prawych decyzji...
Bóg kocha mnie i pomaga mi zdobyć pełną moc woli dzięki uczestnictwu w sakramencie spowiedzi św., Eucharystii,... podejmowaniu prawych decyzji...
Bóg kocha mnie, dlatego pragnie dopomóc mi, abym także kochał Jego
Bóg kocha mnie i pragnie być kochany, a szczególnie w mojej relacji do Jezusa
Bóg kocha mnie i pragnie być kochany, a szczególnie w mojej relacji do Jezusa w Jego eucharystycznej obecności
Jezus w Eucharystii pragnie ode mnie normalnej relacji osobowej przyjmowania Go nie jak martwej rzeczy lecz jako żyjącej Osoby.
Jan Paweł II po przyjęciu Jezusa w Komunii Świętej trwał na modlitwie, na spotkaniu z Nim jako żyjącą Osobą.
Ksiądz biskup Albin Małysiak opowiedział w jednym z wywiadów (o nim w czasie kazania w ramach comiesięcznego czuwania piątkowego w Sanktuarium w Hałcnowie w 2011 r. opowiadał ks. dr Marek Studenski. Porównaj też: http://www.adoracja.bielsko.opoka.org.pl/ JanPawelIIAdoracjapoMszySw.html ), o niezwykłym ym doświadczeniu duchowości eucharystycznej świętego Jana Pawła II:
Gdy w Tarnowie po zakończeniu Mszy Świętej beatyfikacyjnej bł. Karoliny Kózkówny wszyscy już rozeszli się, biskup Małysiak pomyślał, iż warto zobaczyć, jak wyglądała polowa zakrystia, w której Papież ubierał szaty liturgiczne.
Biskup zatem podszedł do drzwi zakrystii i otworzył je, pragnąc wejść do środka. Jednakże... nie wszedł, lecz natychmiast wycofał się, zdumiony tym, co dane mu było zobaczyć:
Oto w środku polowej zakrystii był Papież Jan Paweł II... po zakończeniu Mszy Świętej trwający na modlitwie sakramentalnego zjednoczenia z Panem Jezusem, przyjętym w Komunii Świętej.
Pomimo tego, że uroczystości trwały trzy godziny, a wszyscy byli bardzo zmęczeni, Papież Jan Paweł II po zakończeniu Mszy Świętej trwał w ukryciu na modlitwie sakramentalnego zjednoczenia z Panem Jezusem, przyjętym w Komunii Świętej.
A chociaż wszystkim zdawało się, że Papież już stąd odjechał... On jednakże modlił się trwał na rozmowie z Panem Jezusem, kochał Go swoją obecnością, będąc fizycznie, w ciele, z Nim, obecnym fizycznie, w ciele.
Święty Janie Pawle II! Wyproś nam, Twoim Rodakom, podobną do Twojej miłość do Pana Jezusa, przyjmowanego przez nas w cudzie Komunii Świętej!
Amen