1 Obrazowanie przedniego odcinka oka przy użyciu optycznej koherentnej tomografii wskazówki do interpretacji A. Nowińska, E. Wylęgała, S. Teper Optyczna koherentna tomografia jest techniką, która in vivo pozwala na przekrojowe zobrazowanie struktur przedniego odcinka oka do poziomu listka barwnikowego tęczówki, a więc rogówki, kąta przesączania, komory przedniej, centralnej części soczewki (niepokrytej przez tęczówkę) oraz tęczówki. Ze względu na znaczne tłumienie fali świetlnej przez barwnik tęczówki zobrazowanie całego ciała rzęskowego jest niemożliwe. W optycznej koherentnej tomografii wykorzystywana jest fala świetlna o różnej długości: 1310 nm w czasowej OCT oraz od 830 do 850 nm w różnych aparatach spektralnej OCT. Urządzeniem o podobnym zastosowaniu, ale wykorzystującym zamiast fali świetlnej falę ultradźwiękową jest ultrabiomikroskopia (UBM). Podstawową różnicą pomiędzy tymi dwoma technikami obrazowania jest sposób przeprowadzania badania oraz zakres ramki obrazowania. Badanie OCT jest badaniem bezdotykowym, natomiast badanie UBM wymaga zastosowania żelu imersyjnego na powierzchnię oka. Niewątpliwą zaletą badania UBM jest możliwość zobrazowania i diagnostyki schorzeń ciała rzęskowego. W przypadku pomiarów morfometrycznych OCT cechuje lepsza powtarzalność w porównaniu z UBM [1, 2, 3, 4, 5]. Różnice pomiędzy dwoma urządzeniami zostały podsumowane w tabeli 1.1. W tabeli 1.2 przedstawiono zalety i wady badania OCT przedniego odcinka oka. Podstawową zaletą OCT jest możliwość badania przez nieprzezroczystą rogówkę zmętniałą, obrzękniętą, pokrytą łuszczką czy przeszczepem błony owodniowej. W takich sytuacjach klinicznych badanie przy użyciu lampy szczelinowej dostarcza informacji jedynie o powierzchni oka, natomiast do oceny struktur komory przedniej jest bezużyteczne. Kolejną niewątpliwą zaletą jest nieinwazyjność i bezdotykowość badania OCT, dlatego można je bez przeszkód przeprowadzić po urazie penetrującym gałki ocznej czy bezpośrednio po operacji okulistycznej. Ograniczeniem badania OCT jest fakt, że niektóre materiały, takie jak metal, krew czy barwnik, tłumią przechodzenie fali świetlnej i powodują powstawanie cienia optycznego. Z tego powodu OCT nie jest przydatne przy ocenie patologii ciała rzęskowego. Nie można też przy użyciu OCT oceniać głębokości położenia metalicznego ciała obcego w obrębie rogówki. W tabeli 1.3 przedstawiono różnice pomiędzy czasową i spektralną OCT. Są to różnice w rozdzielczości uzyskanego obrazu oraz rozmiarze ramki skanowania. Spektralna OCT pozwala na uwidocznienie większej liczby szczegółów w obrębie mniejszego obszaru obrazowania, podczas gdy czasowa OCT umożliwia uwidocznienie wszystkich struktur przedniego odcinka oka na pojedynczym skanie [6]. Kolejne rozdziały opisują zastosowanie czasowej oraz spektralnej optycznej koherentnej tomografii w diagnozowaniu oraz monitorowaniu wyników leczenia różnych chorób przedniego odcinka oka. W tabeli 1.4 podsumowano podstawowe zastosowanie kliniczne OCT [7, 8, 9, 10].
Rozdział 1 Obrazowanie przedniego odcinka oka przy użyciu OCT wskazówki do interpretacji parametr CzaSOWa OCT SpekTRalna OCT UBM Rozdzielczość podłużna (µm) 8 2 Rozdzielczość poprzeczna (µm) 60 0 Ocena ciała rzęskowego nie tak Badanie bezdotykowe tak nie Wymagane znieczulenie oka nie tak Tabela 1.1. Podstawowe różnice pomiędzy optyczną koherentną tomografią a ultrabiomikroskopią zalety Badanie bezkontaktowe Badanie przez nieprzezierną rogówkę Badanie może być przeprowadzone bezpośrednio po urazie, po operacji Łatwość obsługi aparatu WaDY Nie ma możliwości obrazowania ciała rzęskowego Krew, metal, nabłonek barwnikowy blokują przechodzenie fali świetlnej Tabela 1.2. Zalety i wady badania przedniego odcinka oka przy użyciu optycznej koherentnej tomografii przedniego odcinka oka CzaSOWa OCT SpekTRalna OCT Rozdzielczość osiowa 8 Rozdzielczość poprzeczna 60 liczba skanów a/s 2048 26 000 Rozmiar ramki skanowania maksymalny (mm) 6 6 6 2,3 mm (RTVue) 4 4 mm (Cirrus OCT) 8,2 3,0 mm (3D OCT) 0 mm (linia) Copernicus HR Tabela 1.3. Różnice pomiędzy czasową a spektralną optyczną koherentną tomografią zastosowanie optycznej koherentnej tomografii przedniego odcinka oka diagnostyka i różnicowanie schorzeń rogówki kwalifikacja pacjentów do przeszczepu rogówki, ocena parametrów komory przedniej przy bielmie rogówki; po operacji: analiza przylegania płatka oraz pomiar płatka i istoty właściwej rogówki biorcy kwalifikacja do zabiegów refrakcyjnych rogówki, monitorowanie efektów zabiegu diagnostyka jaskry uzupełnienie gonioskopii (pomiar kąta przesączania i głębokości komory przedniej) ocena efektów zabiegów przeciwjaskrowych (irydotomia, irydektomia, implanty) chirurgia zaćmy ocena przedoperacyjna przedniej komory, przedoperacyjna analiza położenia wszczepów fakijnych, pooperacyjne diagnozowanie powikłań, np. odłączenia błony Descemeta, nieszczelności rany rogówki Tabela 1.4. Zastosowanie optycznej koherentnej tomografii przedniego odcinka oka 6
Obrazowanie przedniego odcinka oka przy użyciu OCT wskazówki do interpretacji Rozdział 1 Obrazowanie przedniego odcinka oka przy użyciu optycznej koherentnej tomografii przegląd poszczególnych aparatów OCT Komora przednia Ze wszystkich aparatów OCT służących do badania przedniego odcinka tylko czasowa OCT Visante pozwala na uwidocznienie wszystkich struktur przedniego odcinka oka na jednym skanie i wykonanie pomiaru głębokości komory przedniej oraz odległości kąt kąt. Rycina 1.1 przedstawia skan Anterior Segment Single zdrowego oka z oznaczonymi pomiarami morfometrycznymi. Rogówka Rogówka stanowi 1 6 przednią część błony włóknistej gałki ocznej. Histologicznie składa się z pięciu warstw: nabłonka, warstwy Bowmana, istoty właściwej, błony Descemeta oraz śródbłonka rogówki. Obraz prawidłowej rogówki uzyskany przy użyciu czasowej OCT cechuje obecność hiperrefleksyjnego centralnego pasma o szerokości 1 2 mm. Na skanie można odróżnić nabłonek rogówki z pokrywającym go silnie hiperrefleksyjnym filmem łzowym oraz pozostałą część rogówki, w której nie można rozróżnić poszczególnych warstw (rycina 1.2). Skan rogówki spektralnej 3D OCT przypomina obraz czasowej OCT (rycina 1.3). Natomiast obrazy rogówki otrzymane przy użyciu spektralnej OCT (RTVue, Cirrus OCT oraz HR Copernicus) cechują się zwiększoną rozdzielczością obrazu umożliwiającą wyodrębnienie warstwy Bowmana. Poza tym uzyskane skany rogówki są wolne od centralnego hiperrefleksyjnego pasma (ryciny 1. 4, 1.5, 1.6, 1.7). Poza oceną morfologii rogówki kluczowe znaczenie dla postawienia prawidłowego rozpoznania w wielu jednostkach chorobowych ma pomiar grubości rogówki. Zwiększenie grubości rogówki może wskazywać na niewydolność komórek śródbłonka, dystrofię rogówki Fuchsa, odłączenie błony Descemeta, dystrofię siateczkowatą typu 1, dystrofię Thiela-Behnkego oraz choroby spichrzeniowe rogówki. Ścieńczenie może odpowiadać stożkowi rogówki, stanom pozapalnym oraz dystrofii plamkowatej rogówki. We wszystkich aparatach OCT można przeprowadzić pomiar dowolnie wybranego miejsca rogówki przy użyciu narzędzia pomiarowego caliper. Automatyczną mapę rogówki można przeprowadzić przy użyciu aparatu czasowej OCT oraz dwóch aparatów spektralnej OCT: RTVue oraz 3D OCT-2000. W czasowej OCT mapa pachymetryczna powstaje poprzez wykonanie pomiarów w 8 liniach po 128 skanów A, przy wielkości ramki skanowania wynoszącej 10 3 mm. Dostępna jest też opcja analizy Global Pachymetry Map, w której pomiary dokonywane są w 16 TIA Grubość rogówki ACD AAD Rycina 1.1. Skan Anterior Segment Single OCT Visante zdrowego oka w płaszczyźnie 0 80. Na rycinie zaznaczono pomiary morfometryczne: ACD głębokość komory przedniej, AAD odległość kąt kąt, TIA szerokość kąta przesączania w stopniach, grubość rogówki
Rozdział 1 Obrazowanie przedniego odcinka oka przy użyciu OCT wskazówki do interpretacji Centralne hiperrefleksyjne pasmo Rycina 1.2. Skan High Resolution Corneal czasowej OCT Visante. Rycina 1.3. Skan 3D 8,2 3,0 mm spektralnej 3D OCT. Widoczne centralne hiperrefleksyjne pasmo Nabłonek Warstwa Bowmana Rycina 1.4. Skan HD Line przystawki CAM-L RTVue. Widoczna rogówka z odgraniczonym nabłonkiem oraz warstwą Bowmana. Błona Descemeta oraz śródbłonek nie są odgraniczone Rycina 1.5. Skan HD Line przystawki CAM-S RTVue. Widoczna rogówka z odgraniczonym nabłonkiem oraz warstwą Bowmana. Błona Descemeta oraz śródbłonek nie są odgraniczone Nabłonek rogówki Warstwa Bowmana Rycina 1.6. Skan Anterior Segment Line Raster OCT Cirrus. Widoczna rogówka z odgraniczonym nabłonkiem oraz warstwą Bowmana. Błona Descemeta oraz śródbłonek nie są odgraniczone Rycina 1.7. Skan liniowy HR Copernicus. Widoczna rogówka z odgraniczonym nabłonkiem oraz warstwą Bowmana. Błona Descemeta oraz śródbłonek nie są odgraniczone 8
Obrazowanie przedniego odcinka oka przy użyciu OCT wskazówki do interpretacji Rozdział 1 liniach. Wyniki pachymetryczne przedstawione są dla części okręgu: 0 2 mm, 2 5 mm, 5 7 mm oraz 7 10 mm (rycina 1.8). Można uzyskać analizę zmiany grubości rogówki w skali bezwzględnej oraz względnej. Ocena odchylenia bezwzględnego opiera się na założeniu, że najwyżej położony na skali kolor granatowy określa grubość rogówki równą 740 µm i powyżej, natomiast najniżej położony kolor pomarańczowy określa grubość rogówki równą 340 µm i poniżej (rycina 1.9). Ocenę odchylenia względnego otrzymujemy po zastosowaniu funkcji Auto. Wtedy kolory granatowy i pomarańczowy oznaczają najgrubsze i najcieńsze miejsce dla badanej rogówki (rycina 1.10). Dodatkowo istnieje możliwość uzyskania analizy porównawczej dwóch wyników map pachymetrycznych wykonywanych w różnym czasie (rycina 1.11). Podstawową różnicą w automatycznej analizie pachymetrycznej w spektralnej OCT jest zakres mapy pachymetrycznej obejmujący obszar ograniczony do 6 mm. Wyniki pachymetryczne w aparacie RTVue również analogicznie do czasowej OCT przedstawione są w poszczególnych sektorach dla części okręgu: 0 2 mm, 2 5 mm. Natomiast trzecia strefa pomiarowa jest mniejsza, co wynika z ograniczonej wielkości ramki obrazowania. Jej rozmiar wynosi 5 6 mm (rycina 1.12). W mapie pachymetrycznej aparatu 3D OCT-2000 nie ma podziału na poszczególne sektory rogówki (rycina 1.13). Występują także różnice w zastosowaniu skali barwnej pomiędzy aparatami czasowej i spektralnej OCT. W spektralnej OCT: RTVue i 3D OCT-2000 kolor granatowy oznacza ścieńczenie, natomiast kolor pomarańczowy pogrubienie rogówki. W czasowej OCT oznaczenie kolorystyczne jest odwrotne. Analiza pachymetryczna przy użyciu aparatu 3D OCT-2000 ma charakter orientacyjny. Otrzymany wynik pozwala na ocenę odchylenia bezwzględnego grubości rogówki w skali barwnej, ale bez podziału na poszczególne sektory oraz bez możliwości analizy względnego odchylenia grubości rogówki (rycina 1.14). Wśród aparatów spektralnej OCT tylko aparat RTVue umożliwia analizę odchylenia względnego grubości rogówki, mającej podstawowe znaczenie na przykład w diagnostyce stożka rogówki. Analiza Keratoconus analysis polega na podaniu wyników różnicy pomiędzy grubością rogówki w poszczególnych sektorach rogówki: górnym i dolnym, górno-nosowym i dolno-skroniowym, górno-skroniowym i dolno-nosowym. Ponadto podawane są wynik najmniejszej grubości rogówki oraz odchylenie tego wyniku od wartości mediany oraz wartości maksymalnej grubości rogówki. Ostatnim z analizowanych parametrów jest odległość punktu najmniejszej grubości od szczytu rogówki. Wartości graniczne dla wyżej wymienionych parametrów podano w rozdziale IV.3 tomu I. Kąt przesączania Kąt przesączania tęczówkowo-rogówkowy znajduje się na obwodzie komory przedniej pomiędzy boczną częścią rogówki i twardówki a podstawą tęczówki i przednią powierzchnią ciała rzęskowego. Podstawowym narzędziem diagnostycznym i techniką pozwalającą na analizę struktur kąta jest gonioskopia z zastosowaniem soczewek nagałkowych. Badanie kąta przy użyciu OCT, tzw. gonioskopia automatyczna, stanowi badanie uzupełniające. Podstawową zaletą gonioskopii automatycznej jest nieinwazyjność, natomiast zaletą goniopskopii klasycznej jest możliwość uwidocznienia struktur patologicznych, takich jak neowaskularyzacja czy nadmierna pigmentacjia utkania beleczkowania [11]. Ocena kąta przesączania przy użyciu czasowej OCT Visante składa się z oceny morfologii oraz analizy morfometrycznej parametrów kąta. Warunkiem wykonania Rycina 1.8. Mapa pachymetryczna OCT Visante oka prawego. Zaznaczony podział na sektory i części okręgu 0 2 mm, 2 mm, mm oraz 0 mm. Wynik prawidłowy
Rozdział 1 Obrazowanie przedniego odcinka oka przy użyciu OCT wskazówki do interpretacji Rycina 1.9. Mapa pachymetryczna OCT Visante oka lewego. Wynik bezwzględnego odchylenia grubości rogówki. Widoczne uogólnione pogrubienie rogówki. Obrzęk rogówki w przebiegu dystrofii Fuchsa Rycina 1.10. Mapa pachymetryczna OCT Visante oka prawego. Wynik względnego odchylenia grubości rogówki (zastosowano funkcję Auto ). Pomimo centralnej grubości rogówki większej niż na rycinie. grubość ta jest oznaczona kolorem zielonym. W górnej części rogówki zauważalne jest względne zmniejszenie grubości rogówki do 0 µm w stosunku do grubości centralnej i dolnej części rogówki. Mapa pachymetryczna pacjentki w czwartym miesiącu po przeszczepie warstwowym tylnym rogówki Rycina 1.11. Obraz mapy porównawczej dwóch wyników mapy pachymetrycznej jednego pacjenta. Wyniki porównywane z 200 i 200 r. Widoczny przyrost centralnej grubości rogówki oka lewego. Pacjentka z dystrofią Fuchsa rogówki leczona zachowawczo z zastosowaniem % roztworu chlorku sodu 20
Obrazowanie przedniego odcinka oka przy użyciu OCT wskazówki do interpretacji Rozdział 1 Rycina 1.12. Mapa pachymetryczna RTVue oka lewego. Widoczny obraz OCT rogówki z oznaczeniem powierzchni przedniej i tylnej oraz zdjęcie przedniego odcinka oka z naniesioną linią skanowania. Wyniki analizy grubości rogówki przedstawione są w postaci mapy kolorystycznej (odchylenie bezwzględne) oraz mapy z wynikami liczbowymi. Wyniki analizy Keratoconus Analysis zawarte są w tabeli. Wynik mapy pachymetrycznej prawidłowy Rycina 1.13. Mapa pachymetryczna RTVue oka lewego. Zwraca uwagę odwrotne zastosowanie skali kolorów w porównaniu z mapą pachymetryczną OCT Visante. Kolor pomarańczowy oznacza pogrubienie, granatowy i czarny ścieńczenie. Na podglądzie skanu OCT widoczny płatek przeszczepu warstwowego tylnego. Stwierdza się uogólnione pogrubienie rogówki z centralną grubością rogówki wynoszącą 64 µm. Stan pół roku po przeszczepie warstwowym tylnym rogówki 2
Rozdział 1 Obrazowanie przedniego odcinka oka przy użyciu OCT wskazówki do interpretacji Rycina 1.14. Mapa pachymetryczna 3D OCT-2000 (Topcon). Zwraca uwagę odwrotne zastosowanie skali kolorów w porównaniu z mapą pachymetryczną OCT Visante. Kolor pomarańczowy oznacza pogrubienie, granatowy ścieńczenie. Brak podziału na poszczególne sektory oraz brak możliwości analizy względnego odchylenia grubości rogówki pomiarów morfometrycznych jest zlokalizowanie ostrogi twardówki na skanie ASS, będącej punktem orientacyjnym do wyznaczenia pomiarów morfometrycznych, tj. TIA, AOD 500, AOD 750, TISA 500, TISA 750. Identyfikacja ostrogi twardówki jest możliwa w mniej więcej 70% oczu, przy czym większe trudności sprawiają: wąski lub zamknięty kąt przesączania oraz kwadranty górny i dolny [12]. Rycina 1.15 przedstawia obraz kąta przesączania uzyskany przy użyciu OCT Visante z oznaczonymi pomiarami morfometrycznymi. Obraz kąta przesączania przy użyciu spektralnej OCT cechuje obecność cienia optycznego w obszarze szczytu kąta ze względu na długość fali świetlnej 850 nm, która jest silnie pochłaniana przez twardówkę. Mimo to na większości skanów oprócz ostrogi twardówki można rozróżnić beleczkowanie oraz kanał Schlemma [13]. Ocena morfometryczna kąta przesączania jest różna w poszczególnych aparatach spektralnej OCT. Aparat RTVue umożliwia pełną analizę morfologiczną i morfometryczną z uwzględnieniem parametrów analogicznych do OCT Visante (TIA, AOD 500, AOD 750, TISA 500, TISA 750) (rycina 1.16). Natomiast aparaty 3D OCT, Cirrus OCT oraz HR Copernicus umożliwiają tylko ocenę morfologii kąta przesączania. Ewentualne pomiary morfometryczne mogą być przeprowadzone przy użyciu narzędzia pomiarowego caliper (ryciny 1.17, 1.18, 1.19). Tęczówka Tęczówka stanowi najbardziej wysuniętą do przodu część błony naczyniowej, położoną w płaszczyźnie czołowej. Składa się z nabłonka barwnikowego oraz zrębu tęczówki, na przedniej powierzchni pokrytego układem beleczek i zatok. Zarówno w przypadku czasowej, jak i spektralnej OCT nabłonek barwnikowy tęczówki blokuje przechodzenie fali świetlnej i za tęczówką występuje cień optyczny. Skany tęczówki pochodzące z poszczególnych aparatów przedstawiają ryciny 1.20, 1.21 oraz 1.22. Soczewka W OCT widoczna jest tylko część soczewki niepokryta przez tęczówkę. W przypadku zdrowej, niezmętniałej soczewki na skanach OCT widoczne są silniej refleksyjna torebka i słabo refleksyjne wnętrze soczewki. Ryciny 1.23 i 1.24 przedstawiają obraz soczewki w badaniu OCT. 22
Obrazowanie przedniego odcinka oka przy użyciu OCT wskazówki do interpretacji Rozdział 1 Ostroga twardówki Rycina 1.15. Skan Anterior Segment Single OCT Visante zdrowego oka w płaszczyźnie 0 80. Widoczny kąt przesączania z zaznaczoną ostrogą twardówki. Oznaczono dostępne pomiary morfometryczne Kanał Schlemma Nabłonek rogówki Kanał Schlemma Siateczka bleczkowania Cień optyczny Rycina 1.16. Skan Angle przystawki rogówkowej CAM-L RTVue. Widoczny cień optyczny za twardówką przykrywający szczyt kąta i podstawę tęczówki. Zaznaczono beleczkowanie oraz kanał Schlemma Tęczówka Siateczka bleczkowania Cień optyczny za twardówką Rycina 1.17. Skan Anterior Segment Line Raster OCT Cirrus. Widoczny cień optyczny za twardówką. Zaznaczono beleczkowanie oraz kanał Schlemma Rycina 1.18. Skan 3D 8,2 3,0 mm spektralnej 3D OCT. Widoczny cień optyczny przesłaniający struktury kąta Rycina 1.19. Skan liniowy HR Copernicus. Odwrócony listek barwnikowy tęczówki 23
Rozdział 1 Obrazowanie przedniego odcinka oka przy użyciu OCT wskazówki do interpretacji Rycina 1.20. Skan High Resolution Corneal czasowej OCT Visante. Widoczny cień optyczny za listkiem barwnikowym tęczówki Rycina 1.23. Skan Raw Image Mode High Resolution OCT Visante oka prawego. Widoczne brzegi tęczówki z cieniem optycznym poniżej tęczówki. Hiperrefleksyjna torebka soczewki oraz wnętrze soczewki o słabszej refleksyjności Cień optyczny Listek barwnikowy Rycina 1.21. Skan Anterior Segment Line Raster OCT Cirrus. Widoczny cień optyczny za listkiem barwnikowym tęczówki Rycina 1.24. Skan Anterior Segment 3D 6 6 mm 3D OCT-2000 Topcon oka prawego. Widoczne brzegi tęczówki, hiperrefleksyjna torebka soczewki oraz wnętrze soczewki o słabszej refleksyjności Rycina 1.22. Skan 3D 8,2 3,0 mm spektralnej 3D OCT. Widoczny cień optyczny za listkiem barwnikowym tęczówki 24
Obrazowanie przedniego odcinka oka przy użyciu OCT wskazówki do interpretacji Rozdział 1 zestawienie zakresu możliwości diagnostycznych poszczególnych aparatów OCT aparat OCT Technika obrazowania Możliwość badania przedniego i tylnego odcinka oka Obrazowanie błony Bowmana Mapa pachymetryczna rogówki pomiar narzędziem pomiarowym caliper analiza morfometryczna kąta przesączania Głębokość komory przedniej OCT Visante czasowa RTVue FD-OCT SOCT Copernicus 3D OCT-1000 3D OCT-2000 spektralna spektralna spektralna spektralna OCT Cirrus spektralna nidek RS-3000 spektralna Tabela 1.5. Zakres możliwości diagnostycznych poszczególnych aparatów OCT Piśmiennictwo 1. Wang D., Pekmezci M., Basham R.P., He M., Seider M.I., Lin S.C. Comparison of different modes in optical coherence tomography and ultrasound biomicroscopy in anterior chamber angle assessment. J Glaucoma 2009 Aug; 18 (6): 472 478. 2. Radhakrishnan S., Goldsmith J., Huang D., Westphal V., Dueker D.K., Rollins A.M., Izatt J.A., Smith S.D. Comparison of optical coherence tomography and ultrasound biomicroscopy for detection of narrow anterior chamber angles. Arch Ophthalmol 2005 Aug; 123 (8): 1053 1059. 3. Dada T., Sihota R., Gadia R., Aggarwal A., Mandal S., Gupta V. Comparison of anterior segment optical coherence tomography and ultrasound biomicroscopy for assessment of the anterior segment. J Cataract Refract Surg 2007 May; 33 (5): 837 840. 4. Zhao P.S., Wong T.Y., Wong W.L., Saw S.M., Aung T. Comparison of central corneal thickness measurements by visante anterior segment optical coherence tomography with ultrasound pachymetry. Am J Ophthalmol 2007; 143 (6): 1047 1049. 5. Li E.Y., Mohamed S., Leung C.K., Rao S.K., Cheng A.C., Cheung C.Y., Lam D.S. Agreement among 3 methods to measure corneal thickness: ultrasound pachymetry, Orbscan II, and Visante anterior segment optical coherence tomography. Ophthalmology 2007; 114 (10): 1842 1847. 6. Wylęgała E., Teper S., Nowińska A.K., Milka M., Dobrowolski D. Anterior segment imaging: Fourier-domain optical coherence tomography versus time-domain optical coherence tomography. J Cataract Refract Surg 2009 Aug; 35 (8): 1410 1414. 7. Emara B., Probst L.E., Tingey D.P., Kennedy D.W., Willms L.J., Machat J. Correlation of intraocular pressure and central corneal thickness in normal myopic eyes and after laser in situ keratomileusis. J Cataract Refract Surg 1998; 24 (10): 1320 1325. 8. Mosaed S., Chamberlain W.D., Liu J.H., Medeiros F.A., Weinreb R.N. Association of central corneal thickness and 24-hour intraocular pressure fluctuation. J Glaucoma 2008;17 (2): 85 88. 9. Lim L.S., Aung H.T., Aung T., Tan D.T. Corneal imaging with anterior segment optical coherence tomography for lamellar keratoplasty procedures. Am J Ophthalmol 2008; 145 (1): 81 90. 10 Konstantopoulos A., Hossain P., Anderson D.F. Recent advances in ophthalmic anterior segment imaging: a new era for ophthalmic diagnosis? Br J Ophthalmol 2007; 91 (4): 551 557. 11. Wirbelauer C., Karandish A., Häberle H., Thoai D. Pham Noncontact Goniometry With Optical Coherence Tomography. Arch Ophthalmol, Feb 2005; 123: 179 185. 2
Rozdział 1 Obrazowanie przedniego odcinka oka przy użyciu OCT wskazówki do interpretacji 12. Sakata L.M., Lavanya R., Friedman D.S., Aung H.T., Seah S.K., Foster P.J., Aung T. Assessment of the scleral spur in anterior segment optical coherence tomography images. Arch Ophthalmol 2008; 126: 18 185. 13. Wong H.T., Lim M.C., Sakata L.M., Aung H.T., Amerasinghe N., Friedman D.S., Aung T. High-definition optical coherence tomography imaging of the iridocorneal angle of the eye. Arch Ophthalmol 2009; 127: 256 260. 26