Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy. Sprawozdanie z działalności w roku 2011

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy Sprawozdanie z działalności w roku 2011 Warszawa, kwiecień 2012

Przedmowa Szanowni Państwo, Już po raz kolejny mam przyjemność przekazać Państwu sprawozdanie z działalności Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowego Instytutu Badawczego, tym razem za rok 2011. Był to rok zmian, obfitujący w wiele ciekawych wydarzeń, które dotyczyły naszego Instytutu. Niezwykle ważny dla IMGW-PIB był XVI Światowy Kongres Meteorologiczny, obradujący w Genewie od 16 maja do 3 czerwca 2011 r. O zwiększającej się roli Instytutu w strukturach Światowej Organizacji Meteorologicznej i naszym zaangażowaniu w jej działalność świadczy to, że zostałem jednogłośnie wybrany przez członków WMO na stanowisko Drugiego Wiceprezydenta WMO. W czerwcu 2011 r. obchodziliśmy uroczyście 100-lecie stacji IMGW-PIB w Zakopanem. Ze względu na atrakcyjność lokalizacji tej stacji, planujemy jej modernizację, która pozwoli na prowadzenie tam szkoleń i spotkań z zakresu działalności PSHM. Kontynuowaliśmy także działania rozpoczęte w poprzednich latach. Należy tutaj wymienić konsolidację systemu IT, obejmującą przebudowę i modernizację istniejącego systemu tak, aby był on jak najnowocześniejszy i w pełni odpowiadał potrzebom Państwowej Służby Hydrologiczno- Meteorologicznej. Wprowadzamy także szereg zmian w funkcjonowaniu PSHM, stopniowo modernizujemy stacje i wypracowujemy wspólne zasady działania dla całej służby. Kontynuujemy współpracę (dotyczącą wód granicznych) z krajami sąsiadującymi, np. z Republiką Federalną Niemiec, Republiką Czeską. Rozwija się też współpraca naukowa i techniczna ze służbami hydrologicznymi i meteorologicznymi Niemiec, Finlandii, Czech, Słowacji, Ukrainy, Białorusi, Litwy i Rosji. Instytut prowadzi również szeroko zakrojoną działalność na rzecz społeczności lokalnych. Jest partnerem Fundacji Hospicjum Onkologiczne (na zasadach wzajemnej współpracy), a od października wspiera działalność Stowarzyszenia Walki z Rakiem Płuc. Od grudnia IMGW-PIB wspomaga Zespół Szkół Specjalnych przy Instytucie Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka. Przekazany przez Pań-

stwową Służbę Hydrologiczno-Meteorologiczną sprzęt i urządzenia przyczynią się do powstania ogródka edukacyjnego na terenie szkoły przy Instytucie Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka. W dalszym ciągu jest rozszerzana działalność mająca na celu poprawę wizerunku Instytutu. Wspaniałym pomysłem na rozpowszechnienie produktów Służby Hydrologiczno-Meteorologicznej było stworzenie przez IMGW-PIB strony m.pogodynka.pl. Ma ona służyć ostrzeganiu społeczeństwa przed groźnymi zjawiskami pogodowymi oraz ułatwieniu dostępu do informacji dla użytkownika, który w danej chwili nie może skorzystać z komputera. Całość jest przygotowana tak, żeby łatwo można było sprawdzić pogodę z poziomu telefonu komórkowego bądź urządzenia podłączonego do internetu, o małym transferze danych. Wychodząc naprzeciw rosnącym potrzebom użytkowników polskiej przestrzeni powietrznej oraz w celu ułatwienia dostępu do informacji meteorologicznych za pośrednictwem mobilnych urządzeń telekomunikacyjnych, na stronie m.latanie.pogodynka.pl uruchomiono możliwość testowego pobierania danych radarowych za pomocą telefonów komórkowych. Stworzenie wersji mobilnych obu serwisów umożliwiło użytkownikom szybki dostęp do informacji, które w sposób zdecydowany wpływają na bezpieczeństwo ich życia i mienia w przypadku wystąpienia groźnych zjawisk meteorologicznych lub hydrologicznych. Pragnę Państwa poinformować, że ten rok, tak jak i poprzedni, zakończył się dodatnim wynikiem ekonomicznym. Między innymi dzięki dobrej pozycji finansowej dobiegła końca jedna z rozpoczętych inwestycji, którą był remont holu w budynku głównym. W efekcie olbrzymiego nakładu pracy i kosztów powstały nowoczesne i funkcjonalne wnętrza, które będą nam służyć przez wiele lat. Przedstawiono tu tylko niektóre wydarzenia i osiągnięcia. Zainteresowanych szczegółami odsyłam do dalszej części sprawozdania. Na koniec z przyjemnością chciałbym Państwu przekazać, że 11 listopada 2011 r., z rąk Wiceprezesa Rady Ministrów Waldemara Pawlaka oraz Prezesa Krajowej Izby Gospodarczej Andrzeja Arendarskiego, otrzymałem Dyplom oraz Statuetkę Finalisty V edycji konkursu Znakomity Przywódca. W związku z tym chciałbym podziękować wszystkim pracownikom Instytutu za wspólny wkład i ciężką pracę, dzięki której doszło do przyznania tej nagrody, gdyż jest to wyróżnienie dotyczące nas wszystkich. Konsekwentna realizacja podstawowego celu działania Instytutu, jakim jest zaspokajanie potrzeb społeczeństwa, gospodarki narodowej i obronności państwa w zakresie jego obowiązków statutowych została kolejny już raz dostrzeżona. Jeszcze raz dziękuję wszystkim za osiągnięcie tego celu.

Spis treści 1 Państwowa Służba Hydrologiczno-Meteorologiczna i Oceanograficzna / 1 1.1 Organizacja i zadania / 1 1.2 System pomiarowo-obserwacyjny / 1 1.3 System przesyłania danych / 9 1.4 System prognoz i osłony meteorologicznej / 15 1.5 Obszar hydrologicznej osłony kraju / 22 1.6 Centrum Nadzoru Operacyjnego Państwowej Służby Hydrologiczno-Meteorologicznej / 28 1.7 System gromadzenia i rozpowszechniania historycznych danych meteorologicznych i hydrologicznych / 30 1.8 Działalność oceanograficzna w ramach Państwowej Służby Hydrologiczno- Meteorologicznej / 35 1.9 Zadania realizowane w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska / 36 1.10 Wdrażanie Systemu Zarządzania Jakością w hydrologiczno-meteorologicznej osłonie kraju / 39 2 Techniczna Kontrola Zapór / 42 2.1 Oceny stanu technicznego budowli piętrzących / 42 2.2 Raport o stanie bezpieczeństwa budowli piętrzących / 47 2.3 Bazy danych / 48 2.4 Udział w projektach międzynarodowych / 49 2.5 Inne prace / 50 3 Monitoring jakości wód / 51 3.1 Monitoring wód na obszarach dorzeczy / 51 3.2 Monitoring Bałtyku / 53 3.3 Współpraca międzynarodowa / 55 3.4 Opracowania i upowszechnianie wyników monitoringu / 56 3.5 Inne prace / 56 4 Działalność naukowo-badawcza, wydawnicza i ogólnotechniczna / 62 4.1 Prace badawczo-wdrożeniowe / 62 4.2 Ważniejsze osiągnięcia badawcze / 63 4.3 Ważniejsze efekty wdrożeniowe / 67 4.4 Projekty w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka / 70 4.5 Projekty w ramach innych Programów Operacyjnych / 80 4.6 Projekty indywidualne i specjalne finansowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego /80 4.7 Udział w międzynarodowych programach badawczych Unii Europejskiej / 81 4.8 Centrum Edukacji Hydrologiczno-Meteorologicznej / 83 4.9 Udział pracowników w konferencjach międzynarodowych i krajowych / 84 4.10 Działalność wydawnicza oraz ogólnotechniczna / 85 4.11 Publikacje / 87 4.12 Stopnie naukowe nadane pracownikom IMGW-PIB /87 5 Działalność w zakresie komunikacji społecznej, marketingu i współpracy z zagranicą / 88 5.1 Komunikacja społeczna i marketing / 88 5.2 Współpraca z zagranicą / 94 6 Kadra / 103 7 Publikacje pracowników IMGW (wykaz) / 106 8 Skróty / 125

Państwowa Służba Hydrologiczno- Meteorologiczna i Oceanograficzna 1.1 Organizacja i zadania Prowadzona w Instytucie Meteorologii i Gospodarki Wodnej państwowa służba hydrologiczno-meteorologiczna (PSHM) w sposób ciągły zapewnia organom państwa, społeczeństwu i gospodarce narodowej bieżące informacje o stanie atmosfery i hydrosfery, prognozy i ostrzeżenia, zarówno w sytuacjach normalnych, jak i w czasie zagrożeń. System osłony hydrologicznometeorologicznej, ukształtowany w Instytucie, w różnych skrajnych sytuacjach spełnia zadania w zadowalającym stopniu. Właściwie ulokowana w czasie i przestrzeni prognoza meteorologiczna i hydrologiczna oraz ostrzeżenia o możliwości wystąpienia zjawisk ekstremalnych pozwalają na właściwe przygotowanie akcji zapobiegającej lub ograniczającej ich skutki. Działania te są prowadzone we współpracy ze służbami hydrologicznymi i meteorologicznymi w ramach Światowej Organizacji Meteorologicznej (WMO). W skład PSHM wchodzą 3 systemy. System pomiarowo-obserwacyjny składa się z: naziemnej hydrologiczno-meteorologicznej sieci pomiarowo-obserwacyjnej, łącznie 2198 punktów pomiarowych na terenie całego kraju; 8 radarów meteorologicznych; 3 stacji aerologicznych; 9 stacji lokalizacji wyładowań atmosferycznych; 1 stacji odbioru danych satelitarnych. System przesyłania danych stosowany w IMGW służy przede wszystkim do zbierania danych ze stacji systemu pomiarowoobserwacyjnego oraz do ostrzegania jednostek administracji państwowej o niebezpiecznych zjawiskach. Jest także wykorzystywany do wymiany informacji meteorologicznych w ramach międzynarodowej sieci łączności GTS (Global Telecommunication System) oraz informacji i produktów między jednostkami IMGW. Na system przesyłania danych składają się: łącza dzierżawione międzynarodowe i krajowe, łącza satelitarne, telefonia komórkowa i radiolinie. System przetwarzania danych, prognozowania i ostrzegania składa się z: centralnego i 7 regionalnych ośrodków prognoz oraz osłony meteorologicznej i hydrologicznej; systemu operacyjnych i historycznych baz danych; systemu numerycznych, statystycznych i konceptualnych modeli prognostycznych, meteorologicznych i hydrologicznych; systemu rozpowszechniania danych, prognoz i ostrzeżeń do centralnego i wojewódzkich organów decyzyjnych oraz innych użytkowników. 1.2 System pomiarowo-obserwacyjny Sieć pomiarowo-obserwacyjna IMGW składa się ze stacji hydrologiczno-meteorologicznych I i II rzędu, samodzielnych lotniskowych stacji meteorologicznych, 1

meteorologicznych stacji pomiarowych III V rzędu, hydrologicznych stacji pomiarowych I VI rzędu, stacji pomiarów aerologicznych, systemu wykrywania i lokalizacji wyładowań atmosferycznych oraz systemu radarów meteorologicznych. W roku 2011 rutynowo wykorzystywano informacje pozyskiwane w czasie rzeczywistym z 57 automatycznych stacji MAWS 301 oraz 2 stacji MILOS 500 (Vaisala) zainstalowanych na stacjach I i II rzędu i 56 stacjach automatycznych zainstalowanych na stacjach III rzędu, z których dane zbierane są raz na miesiąc. Hydrologiczna część służby pomiarowo-obserwacyjnej rutynowo wykorzystywała do pracy operacyjnej dopplerowskie akustyczne przepływomierze profilujące (ADCP), mierniki hydroakustyczne (FlowTracker), sprzęt pływający (łodzie, pontony), a także wyciągi mostowe i mobilne zestawy hydrometryczne. Posiadanie możliwie szerokiej gamy urządzeń do pomiarów przepływu jest zgodne z dyrektywami i zaleceniami Komisji Hydrologii WMO, gdyż wykonywanie pomiarów różnorodnymi urządzeniami umożliwia określenie i wyeliminowanie błędów systematycznych stosowanych metod pomiaru. Operacyjnie wykorzystywano również 997 stacji pomiarowych z funkcją telemetryczną, przekazujących automatycznie dane o stanie atmosfery i hydrosfery z krokiem czasowym 10 min. Efektywnie wykorzystywano posiadaną flotę samochodową, o czym świadczy 15 630 osobodni w delegacjach. Flota ulega ciągłemu zużyciu przeważająca część samochodów ma już 9 i więcej lat, a przebiegi przekraczają często 230 000 km. W 2011 r., w ramach odtworzenia majątku PSHM, zmodernizowano część floty poprzez zakup nowych 12 samochodów terenowych. W 2011 r. dane z systemów teledetekcyjnych, takich jak system wykrywania i lokalizacji wyładowań atmosferycznych i system radarów meteorologicznych, były wizualizowane i udostępniane w witrynie internetowej IMGW oraz w miesięcznym biuletynie PSHM. Służba hydrologiczno-meteorologiczna wykonywała również pomiary i badania w strefie brzegowej Bałtyku i na morzu, wykorzystując eksploatowany wspólnie z Morskim Instytutem Rybackim statek badawczy r/v Baltica oraz specjalną jednostkę pływającą o nazwie Littorina. Sieć etatowa Stan etatowej sieci hydrologiczno-meteorologicznej IMGW w ciągu ostatnich lat uzyskał stabilność organizacyjną i w grudniu 2011 r. był następujący. Stan etatowej sieci hydrologiczno-- meteorologicznej w grudniu 2011 Nazwa jednostki Liczba Stacje meteorologiczne I rzędu wysokogórskie obserwatoria meteorologiczne 2 Stacje meteorologiczne I rzędu stacje hydrologiczno-meteorologiczne (synoptyczne) 54 Stacje meteorologiczne II rzędu stacje hydrologiczno-meteorologiczne (synoptyczne z ograniczonym programem 1 pomiarowym) Stacje meteorologiczne II rzędu automatyczne stacje synoptyczne 7 Stacje meteorologiczne III rzędu stacje 7 klimatologiczne Stacje pomiarów aerologicznych 3 Stacje hydrologiczne 4 Radary meteorologiczne 8 W 2011 r. wykonywano pomiary i obserwacje na 62 stacjach hydrologicznometeorologicznych. W sumie przeprowadzono 543 120 kompleksowych pomiarów meteorologicznych, m.in. ciśnienia, temperatury i wilgotności powietrza, tem- 2

peratury gruntu, prędkości i kierunku wiatru, opadu, widzialności, wysokości podstawy chmur, czasu trwania usłonecznienia, a także wykonano obserwacje zjawisk atmosferycznych. Na wszystkich stacjach prowadzono pomiary temperatury i wilgotności powietrza, ciśnienia, parametrów wiatru, usłonecznienia, opadu oraz widzialności, wykorzystując automatyczne systemy pomiarowe. Dane są przekazywane liniami telemetrycznymi do zainstalowanego na stacji komputera, który umożliwia wizualizację bieżących warunków meteorologicznych na 1 ekranie oraz za pomocą zainstalowanego na nim oprogramowania wspomaga obserwatora przy redakcji depeszy SYNOP. Obserwator ma w każdej chwili wgląd do zebranych danych w postaci wykresów i zestawień oraz danych archiwalnych. Stacje w Ostrołęce, Zamościu, Szczecinku, Przemyślu, Kołobrzegu (nabrzeże), Resku i Lęborku oraz stacja zlokalizowana na platformie wydobywczej Petrobaltic Beta na Morzu Bałtyckim (w odległości ok. 70 km od lądu) pracowały w trybie całkowicie automatycznym bez obsługi ludzkiej, rejestrując wszystkie pomierzone parametry. W 2011 r. zakończono budowę nowego budynku SHM w Łebie oraz I etap budowy budynku SHM w Elblągu- Milejewie. Wykonywano też gruntowne remonty wielu obiektów, takich jak: Ośrodek Główny IMGW w Warszawie, siedziby DSPO w: Krakowie, Poznaniu i Słupsku, SHM Płock, SHM Jelenia Góra. Kontynuowano remonty budynków stacji hydrologiczno-meteorologicznych, w tym modernizacje lub wymiany instalacji CO i gazowej oraz całościowe remonty instalacji elektrycznych i odgromowych. Wykonano 7321 pomiarów przepływu oraz określono związek stan przepływ. Opracowano również wyniki pomiarów z ok. 100 limnigrafów. W 2011 r. przeprowadzono szereg pomiarów przy wysokich stanach wód, co pozwoliło na dokładniejsze określenie krzywych natężenia przepływu w ich górnych zakresach. Wykonano liczne (ok. 7200) prace remontowe, serwisowe i konserwacyjne sieci pomiarowo-obserwacyjnej. Regionalne stacje hydrologiczno-meteorologiczne utrzymywały robocze kontakty z władzami lokalnymi poprzez uczestniczenie w osłonie hydrologicznometeorologicznej i współpracę z ośrodkami zarządzania kryzysowego w województwach. Zgodnie z zarządzeniem Dyrektora nr 32/2011 z dnia 24 czerwca 2011 r. zlikwidowano status regionalnych stacji hydrologiczno-meteorologicznych. Sieć ryczałtowa (nieetatowa) Stan ryczałtowych sieci pomiarowych IMGW przedstawiono w tabelach. Wyniki wszystkich pomiarów i obserwacji zweryfikowano i przygotowano do dalszego przetwarzania. Stan ryczałtowej sieci stacji meteorologicznych (grudzień 2011) Rodzaj stacji Liczba Stacje klimatologiczne III rzędu 56 Stacje klimatologiczne IV rzędu 152 Stacje opadowe V rzędu 989 Stan ryczałtowej sieci stacji hydrologicznych (grudzień 2011) Rodzaj stacji Liczba Stacje wodowskazowe: I IV rzędu 896 Stacje wód podziemnych V rzędu codzienne 41 Stacje wód podziemnych VI rzędu tygodniowe 2 Stacje limnologiczne 87 Stacje ewaporometryczne: 16 Na stacjach meteorologicznych III rzędu eksploatowano stacje automatyczne MAWS 301K wyposażone w czujniki pomiarów temperatury powietrza, wilgotności, kierunku i prędkości wiatru oraz 3

opadu. Na stacjach z funkcją telemetryczną eksploatowano urządzenia SUTRON z czujnikami pomiarów: stanu i temperatury wody, temperatury powietrza, wilgotności, kierunku i prędkości wiatru oraz opadu. Wszystkie czujniki są wzajemnie kompatybilne i podlegają okresowemu wzorcowaniu w Centralnym Laboratorium Aparatury Pomiarowej IMGW. Stacje aerologiczne W 2011 r. realizacja programu pomiarów aerologicznych (PTUiW) była następująca: Legionowo Łeba Wrocław Program pomiarowy PT 00 i 12 UTC Liczba sondaży 730 730 729 % wykonania 100 100 99,8 Osiągnięte wysokości sondaży (km) Średnia roczna 31,4 31,2 31,0 Osiąganie poziomu 10 hpa (% w stosunku do liczby dni) 92 94 91 Sprzęt i aparatura pomiarowa w sieci stacji hydrologicznych i meteorologicznych Zakupione w 2011 r. przyrządy i urządzenia (także w ramach dotacji MŚ) wymieniono w tabeli. Zakupy dokonane w 2011 r. i w latach ubiegłych oraz wyposażenie, które służba otrzymała w ramach programu modernizacji, powodują, że PSHM dysponuje nowoczesnymi urządzeniami dobrej jakości. Ułatwiają one pracę służby i zwiększają jej wydajność, lecz wymagają szczególnej dbałości, a także wyższych kwalifikacji obsługującego personelu. W 2011 r. przeprowadzono I etap modernizacji sieci obserwacyjnej służby limnologicznej. Zbudowano infrastrukturę techniczną dla stacji wodowskazowych z funkcją telemetryczną, wyposażono stacje wodowskazowe w aparaturę pomiarową z funkcją telemetryczną, wykonano montaż automatycznego systemu monitoringu wód gruntowych w zlewni jezior: Ostrowite i Sławskie oraz dokonano modernizacji bazy danych limnologicznych. W 2011 r. kontynuowano wyposażanie personelu PSHM w sprzęt z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy (kombinezony wypornościowe, kurtki służbowe, wodery itp.). Nowa aparatura i sprzęt pomiarowy wymagały przeszkolenia pracowników IMGW dotyczącego obsługi nowych przyrządów i urządzeń pomocniczych. Rodzaj urządzenia Liczba Trójkadłubowy pływak do ADCP forma odlewnicza 1 Trójkadłubowy pływak do ADCP akcesoria Bluetooth i GPS (kpl.) 5 Kurtka służbowa 2-częściowa (kurtka wierzchnia + polar) z logo IMGW PIB i 200 Pogodynka Klatka meteorologiczna 40 Dach do klatki meteorologicznej 33 Podziały wodowskazowe (kpl.) 820 Łaty wodowskazowe (kpl.) 70 Termometr meteorologiczny zwykły 170 Termometr meteorologiczny maksymalny 210 Termometr meteorologiczny minimalny 235 Termometr hydrologiczny (wodny) 140 Śniegowskaz przenośny 1,0 m 190 Deska do pomiaru śniegu świeżo spadłego 100 Skalibrowany czujnik PT100 do modułu GC systemu radiosondażowego 3 Trzymadło termometru minimalnego przy gruncie 64 Trzymadło do termometrów w klatce meteorologicznej 36 Trzymadło do czujnika temperatury i wilgotności w klatce meteorologicznej 13 Kabel zasilająco-transmisyjny do ADCP (5 m) 2 Odbiornik GPS NovAtel do ADCP 3 Odbiornik GPS ręczny 33 Podstawa metalowa ze schodami do klatki meteorologicznej 11 Deszczomierz Hellmanna 75 Rurki hydrometryczne (kpl.) 10 Licznik obrotów młynka hydrometrycznego 7 Odśnieżarka spalinowa 4 4

Kosiarka spalinowa 3 Wykaszarka spalinowa 3 Kabel transmisyjny do czujnika stanu wody 35 Wytwornica mgły 1 Niwelator cyfrowy 1 Szafa do przechowywania termometrów szklanych 1 Szafa rakowa dla stanowiska wzorcowania czujników temperatury powietrza 1 Szafa na wyposażenie pomiarowe CLAP 1 Sonda termiczno-tlenowa 3 Dalmierz laserowy 6 Stacje robocze PC dla OBD 9 Automatyczny duplikator DVD/CD 1 Czujnik mocy promieniowania elektromagnetycznego 1 Czujnik do pomiaru długości impulsu i czasu powtarzania impulsu 2 Części zamienne przeznaczone do bieżącego serwisowania i naprawy systemu telemetrii Czujniki stanów wody 35 Części zamienne do wszystkich 8 radarów meteorologicznych Barometry elektroniczne 45 Części zamienne do stacji automatycznych MAWS Przepływomierz profilujący ADCP zintegrowany z systemem GPS RTK 2 Przepływomierz ADCP do płytkich wód 7 Rejestrator danych 7 Sonda hydrostatyczna 7 Termometr pływakowy 7 Czujnik stanów wody i temperatury wody 28 Echosonda jednowiązkowa 1 Łódź pomiarowa z wyposażeniem 1 Zestaw rejestratorów stanów wód gruntowych 2 Rejestrator cyfrowy promieniowania słonecznego 30 Czujniki i urządzenia aktynometryczne 44 Urządzenie do pomiaru wysokości podstawy chmur 6 Aparatura i przyrządy pomiarowe oraz sprzęt pomocniczy, w które jest wyposażona sieć pomiarowo-obserwacyjna, podlegają naturalnemu procesowi zużycia i uszkodzeniom. Muszą więc być nie tylko naprawiane i kontrolowane, lecz także okresowo wymieniane. Za sprawność przyrządów i aparatury pomiarowej w oddziałach terenowych odpowiadają pracownicy działów służby pomiarowoobserwacyjnej, a za zgodność wskazań aparatury ze wzorcami metrologicznymi CLAP. Naziemny system teledetekcyjny sieć POLRAD I PERUN W roku 2011 sieć radarów meteorologicznych POLRAD składała się z 8 dopplerowskich radarów meteorologicznych. Były to radary 3 typów, wszystkie produkcji niemieckiej firmy Gematronik (obecnie Selex Systems Integration). Radary, zainstalowane w Ramży i Pastewniku w latach 2009 2010, posiadają funkcję podwójnej polaryzacji. Pozwala ona na rozróżnienie typu opadu jedynie na podstawie danych radarowych. Dane zbierane przez radary są przesyłane łączem IP VPN do Ośrodka Teledetekcji Naziemnej, gdzie jest tworzona lista ok. 40 różnych produktów radarowych przeznaczonych dla konkretnych odbiorców (meteorolodzy, hydrolodzy, porty lotnicze, zarządcy dróg, centra kryzysowe itp.). Radarowa mapa zbiorcza jest dostępna dla wszystkich zainteresowanych na stronie <www.pogodynka.pl>. Od października 2011 r. nadzór serwisowy nad siecią radarów meteorologicznych POLRAD przejął, stworzony w tym celu, zespół Ośrodka Teledetekcji Naziemnej. Do obowiązków serwisu należą regularne prace serwisowe i kalibracyjne urządzeń radarowych oraz interwencje naprawcze na uszkodzonych stacjach. W ramach przygotowań do przejęcia obowiązków zespół prowadził naprawy radarów od początku 2011 r. W tym roku pojawiły się nowe linie zakłóceń na obrazie radarowym ze stacji w Poznaniu, Gdańsku i Rzeszowie. Trwa- 5

ją prace mające na celu wykrycie i eliminację źródeł zakłóceń. Rainbow (produkty dla każdego radaru osobno) Suma opadu Odbiciowość maksymalna w rzucie z góry i z boków Wodność scałkowana w pionie Wysokość wierzchołka echa Natężenie opadu Przekrój na stałej wysokości (rozszerzony) Odbiciowość średnia w danej warstwie Prędkość wiatru radialnego w funkcji azymutu Profil pionowy wiatru Pole wiatru na tle odbiciowości Wskaźnik groźnych zjawisk Mezocyklony Poziomy gradient wiatru Pionowy gradient wiatru Turbulencje Natężenie opadu Przekrój pionowy odbiciowości Technika wiatru jednorodnego Produkty tworzone testowo w oparciu na danych dwupolaryzacyjnych: Klasyfikacja hydrometeorów Natężenie opadu poprawione o dane z podwójnej polaryzacji PHiDP i KDP Korekcja tłumienia oparta na technikach podwójnej polaryzacji Nimrod (mapa z domeny Europy Środkowej) Analiza rozpoznawania zjawisk Prognoza 6-godzinna rozpoznawania zjawisk Analiza prawdopodobieństwa wystąpienia śniegu Prognoza prawdopodobieństwa wystąpienia śniegu Problem z nimi staje się większy i groźniejszy ze względu na coraz powszechniejsze użytkowanie urządzeń do bezprzewodowej transmisji danych (Internet) wykorzystujących częstotliwości radarowe. Te urządzenia często nie posiadają wymaganych prawem zabezpieczeń chroniących innych użytkowników pasma przed zakłóceniami. Problem niezwykle poważnych zakłóceń obrazu radarowego pojawił się w związku z rozbudową terminala Portu Lotniczego w Gdańsku. Jego bliskość i wysokość większa od wieży radarowej spowodują utratę możliwości pracy operacyjnej tego obiektu. W 2011 r. były dostępne produkty z 8 stacji radarowych oraz mapa zbiorcza. Była dostępna dla każdego użytkownika internetu, natomiast pozostałe, bardziej szczegółowe produkty udostępniano wszystkim statutowym użytkownikom danych radarowych, po wypełnieniu stosownej deklaracji. Poniżej przedstawiono wykaz dostępnych danych tworzonych przez system radarowy. W roku 2011 system wykrywania i lokalizacji wyładowań atmosferycznych PERUN składał się z 9 sensorów działających w 2 zakresach częstotliwości. Dane były z nich wysyłane za pomocą sieci WAN IMGW do Ośrodka Teledetekcji Naziemnej w IMGW w Warszawie. Po sezonie burzowym wykonano raport przedstawiający jakość danych o wyładowaniach oraz stan sieci detekcji za okres: styczeń wrzesień 2011. Raport został przygotowany przez specjalistów firmy Vaisala, odpowiedzialnych za konstrukcję systemu PERUN. Raport wykazał, że mimo braku serwisowania, dzięki zapasowi części zamiennych udało się utrzymać system w dobrym stanie. Na podstawie raportu wykonano symulację uzupełnienia systemu o nowe maszty, które zapewnią najlepszą jakość i bezpieczeństwo danych (poprzez redundancję sensorów). Pracownicy OTN uczestniczyli w spotkaniu roboczym grupy LET (Lightning Export Team grupa działająca przy EUMETNECIE). Pod koniec roku zainstalowano nową jednostkę centralną, która w roku 2012 przejmie od poprzedniej (SCM) pracę operacyjną. Dane ze starej i nowej jednostki centralnej będą zbierane równolegle, tak aby było możliwe porównanie między starym a nowym zestawem. 6

W 2011 r. system PERUN udostępniał dane o zarejestrowanych wyładowaniach atmosferycznych, prezentując je w formie danych graficznych oraz tekstowych. Mapy graficzne zawierały informacje o zarejestrowanych wyładowaniach doziemnych w 6-stopniowej palecie barwnej i rozdzielczości czasowej 30 min. Typowa częstotliwość tworzenia nowej mapy to 10 min, a dostęp do produktu był możliwy za pośrednictwem strony internetowej dla wszystkich użytkowników oraz systemu SOK dla użytkowników w IMGW. Dane tekstowe, zawierające szczegółowe informacje o wszystkich wyładowaniach zarejestrowanych przez system PERUN, były udostępniane za pośrednictwem systemu SOK użytkownikom, którzy wypełnili stosowną deklarację. W 2011 r. system PERUN zarejestrował 2 617 433 wyładowań wszystkich typów, z czego 1 564 860 stanowiły wyładowania chmurowe, 52 493 wyładowania doziemne dodatnie, a 1 000 080 wyładowania doziemne ujemne. Awarie w roku 2011 były usuwane wyłącznie przez grupę serwisową systemu PERUN, przy wykorzystaniu posiadanych części zamiennych. Zakończono realizację wewnętrznego projektu badawczego, w ramach którego wykonano klasyfikację zakłóceń zaobserwowanych w systemie PERUN. Projekt europejski: INCA-CE Integrated Nowcasting through Comprehensive Analysis Central Europe Projekt, koordynowany przez austriacką służbę meteorologiczną ZAMG, ma na celu stworzenie środkowoeuropejskiego systemu INCA, przeznaczonego do nowcastingu danych meteorologicznych, w tym opadów. W OTN, w ramach grantu MNiSzW, w latach 2009-2011 opracowano algorytmy nowcastingu uwzględniającego opady konwekcyjne, w tym ich ewolucję. Na potrzeby projektu algorytmy są aktualizowane i przygotowywane do integracji z modelem INCA. Grant badawczy rozwojowy MNiSzW: Opracowanie prognostycznego modelu przebiegu zjawisk burzowych na podstawie modelu życia komórki burzowej Prace nad projektem zakończono. Opracowano algorytmy przeznaczone do: 1. wyznaczania obszarów konwekcji na podstawie danych radarowych, systemu detekcji wyładowań burzowych, modelu COSMO i danych satelitarnych; 2. dzielenia obszaru konwekcji na poszczególne komórki burzowe (klastering); 3. opracowania konceptualnego modelu życia komórki burzowej. Model jest przeznaczony do współpracy z modelem nowcastingu pól meteorologicznych INCA. Grant badawczy własny MNiSzW: Rozwój metod przetwarzania trójwymiarowych danych radarowych dla zastosowań w numerycznych prognozach pogody Wykonano oprogramowanie do przygotowania danych do asymilacji: skorygowanych wolumów danych radarowych odbiciowości wraz z informacją o jakości w każdym punkcie. We współpracy z ICM UW pracowano nad asymilacją tych danych do modelu COAMPS. W ramach działalności statutowej IMGW-PIB wykonano system RADVOL- QC służący do korekt 3-D danych (wolumów) radarowych oraz oceny ich jakości. Model wdrożono do pracy operacyjnej. System wyznaczania i wizualizacji zagrożeń meteorologicznych dla służb ruchu lotniczego MeteoFlight: W roku 2011 wykonano następujące prace związane z systemem MeteoFlight: opracowanie nowej koncepcji wyliczania wskaźnika zagrożenia, obejmującej tworzenie map w podziale na 7

warstwy oraz wyliczanie prognoz na podstawie danych z pojedynczych radarów w oparciu na poprawionym algorytmie TREC, prace nad nowymi wersjami oprogramowania służącymi do tworzenia i wizualizacji map wskaźnika zagrożenia, utworzenie serwera, który umożliwia zarządzanie i administrację systemem poprzez stronę internetową, włączenie korekt wolumów danych radarowych odbiciowości, wykorzystywanych do wyliczania produktu wskaźnika zagrożenia, opracowanie i wdrożenie instrukcji stanowiskowych dla operatorów OTN oraz pracujących przy serwisie systemu MeteoFlight, korekty usługi do generowania danych w formacie ASTERIX i ich transmisji do systemu PEGASUS 21. BALTRAD Zaawansowana sieć radarów meteorologicznych dla regionu Morza Bałtyckiego Międzynarodowy projekt BALTRAD (An Advanced Weather Radar Network for the Baltic Sea Region) jest poświęcony opracowaniu i wdrożeniu nowych rozwiązań technologicznych, umożliwiających operacyjną wymianę i przetwarzanie danych z sieci radarowych regionu Morza Bałtyckiego. Projekt jest finansowany ze środków europejskich w ramach programu Baltic Sea Region, a jego realizacja potrwa do końca 2011 r. Budowany jest system informatyczny, składający się z kilku komponentów opracowywanych przez zespoły wykonujące poszczególne pakiety robocze. Zespół projektowy pracujący w IMGW jest odpowiedzialny za pakiet nr 3 (opracowanie oprogramowania umożliwiającego stworzenie sieci do wymiany danych radarowych) oraz pakiet nr 7 (testowe wdrożenie systemu w ramach programu pilotażowego). W 2011 r. wykonywane przede wszystkim prace związane z regularnymi publikacjami kolejnych wersji systemu. Rozszerzano zakres zaimplementowanej funkcjonalności i usuwano błędy wykryte w czasie testów oraz zgłaszane przez użytkowników i członków zespołu wytwórczego. Zgodnie z planem, pod koniec 2011 r. opublikowano 1. oficjalną wersję, przeznaczoną dla użytkowników końcowych. Wersja beta oprogramowania osiągnęła pełną funkcjonalność założoną w planie. Charakteryzowała się też dostateczną stabilnością i efektywnością. Prace koncentrowały się również na integracji komponentu przeznaczonego do wymiany danych z innymi modułami oprogramowania. Rozwijano moduł odpowiedzialny za dostarczanie danych z lokalnego systemu produkcyjnego (Rainbow) do systemu Baltrad. Na wydzielonej maszynie wirtualnej uruchomiono serwer, na którym regularnie były instalowane i testowane kolejne wersje oprogramowania. Równolegle na kolejnej maszynie wirtualnej instalowano przetestowaną, stabilną wersję, która umożliwiała prowadzenie operacyjnej wymiany danych z innymi partnerami projektu. W 2011 r. OTN był także organizatorem spotkania przeznaczonego dla deweloperów pracujących w projekcie. Ponadto uczestniczył w szkoleniu, zorganizowanym w Rydze, w którym wzięli udział obecni i potencjalni użytkownicy systemu. W czasie kilku sesji szkoleniowych przeprowadzono kurs z zakresu zagadnień technicznych związanych z instalacją, konfiguracją i operacyjnym użytkowaniem węzła sieci Baltrad. W 2011 r. przedstawiciele programu Baltic Sea Region podjęli decyzję o przedłużeniu projektu o kolejne 2 lata i przyznaniu dodatkowego dofinansowania. 8

Ośrodek Teledetekcji Satelitarnej W 2011 r. Ośrodek Teledetekcji Satelitarnej w Krakowie prowadził odbiór i przetwarzanie danych z satelitów geostacjonarnych: METEOSAT 7, 8 i 9 oraz pośrednio z: GOES-E, GOES-W, MTSAT2 oraz z satelitów polarnych: NOAA-16,17,18,19, METOP-A, FengYun-1D. Produkty satelitarne zasilały systemy wizualizacji i animacji LEADS i VMET zlokalizowane w biurach prognoz meteorologicznych i lotniskowych biurach meteorologicznych. Ponadto były wykorzystywane przez systemy: SOK, NIMROD, stronę <www.pogodynka.pl>, <baltyk.pogodynka.pl>, wewnętrzną stronę intranetową, kioski multimedialne IMGW. Operacyjnie było generowane ponad 8000 produktów na dobę, w ciągu całego roku do systemów IMGW dostarczono 2,7 TB produktów satelitarnych. Poza produktami operacyjnymi testowo przekazywano nowe produkty satelitarne dla hydrologii w celu analizy ich przydatności w modelowaniu hydrologicznym. Dzięki środkom na odtworzenie majątku PSHM zainstalowano i uruchomiono nowy system odbioru danych z satelitów polarnych, pozwalający na korzystanie z danych nowego satelity amerykańskiego NPP umieszczonego na orbicie w październiku 2011 r., danych z satelitów Terra i Aqua oraz w przyszłości z całej serii satelitów JPSS. W tym roku wdrożono do operacyjnego działania nowe produkty satelitarne do monitorowania Morza Bałtyckiego: pole wiatru, temperatura, obrazy podwyższonej rozdzielczości (HRV) dla tego rejonu. Ponadto wdrożono szereg produktów specjalistycznych wspomagających monitorowanie konwekcji i burz oraz detekcje mgły w dzień i w nocy. OTS archiwizował zarówno surowe dane satelitarne, jak i główne produkty. Były one wykorzystywane do analizy sytuacji historycznych oraz do testowania nowych produktów. Przeprowadzone szkolenia 1. Szkolenie dla synoptyków IMGW dotyczące wykorzystania informacji satelitarnej w monitorowaniu i prognozowaniu konwekcji i burz. 2. Szkolenie dla pilotów pogotowia lotniczego dotyczące wykorzystania informacji satelitarnej. 3. Szkolenie metodą online dla synoptyków IMGW dotyczące produktów satelitarnych do monitorowania procesów burzowych. 4. Szkoła Meteorologii Lotniczej. 5. Kurs zorganizowany we współpracy z Organizacją EUMETSAT: Training Course on Satellite Data Application in Hydrology Kraków. Współpraca z zagranicą Współpraca z Organizacja EUMETSAT udział delegatów Polski (z OTS) w pracach komisji: STG Komisja Naukowo Techniczna, STG-SWG Komisja Naukowa, STG-OPSWG Komisja ds. Operacyjnych, DPG Komisja ds. Polityki Udostępniania Danych. Współpraca ze Światową Organizacją Meteorologiczną udział w pracach CAgM Task Team (Komiska Agrometeorologii). 1.3 System przesyłania danych Systemy teleinformatyczne stosowane w IMGW służą przede wszystkim do zbierania danych z sieci: obserwacyjnopomiarowej, posterunków telemetrycznych, wyładowań atmosferycznych, radarów meteorologicznych. Oprócz tego są 9

wykorzystywane do ostrzegania jednostek administracji państwowej o niebezpiecznych zjawiskach. Służą także wymianie informacji meteorologicznych w ramach międzynarodowej sieci łączności GTS (Global Telecommunication System) oraz wymianie danych i produktów między jednostkami terenowymi IMGW. Są one zgromadzone i przetworzone w systemach łączności IMGW, wykorzystywanych do osłony gospodarki narodowej przed niebezpiecznymi zjawiskami i klęskami żywiołowymi. Na systemy teleinformatyczne składają się: 1. Łącza teletransmisyjne międzynarodowe służące wymianie danych hydrometeorologicznych, prognoz, ostrzeżeń oraz innych informacji w Globalnym Systemie Telekomunikacyjnym między regionalnymi i narodowymi centrami meteorologicznymi. GTS wchodzi w skład Światowej Służby Pogody (World Weather Watch, WWW) i stanowi zbiór środków łączności i aplikacji do wymiany i dostarczania podstawowych danych obserwacyjno-pomiarowych z Globalnego Systemu Obserwacji (GOS). GTS obejmuje obwody i centra. Sieć obwodów składa się z Głównego Obwodu Światowego (MTC) i jego odgałęzień oraz z regionalnych i narodowych sieci telekomunikacji meteorologicznej. Częścią GTS są też urządzenia do zbierania i przekazywania danych z międzynarodowych statków meteorologicznych, urządzenia przekazujące dane drogą radiową i obwody satelitarne. Główny Obwód Światowy, jego odgałęzienia oraz regionalne sieci pracują segmentami na zasadzie odbiór i przekazanie dalej" wg ustalonych reguł, określających m.in. zakres przekazywanej informacji. 2. Łącza teletransmisyjne krajowe, podstawowe i zapasowe, łączące sieci lokalne (LAN) w ośrodku centralnym, ośrodkach regionalnych, lotniskowych stacjach meteorologicznych i stacjach hydrologiczno-meteorologicznych w rozległą sieć komputerową (WAN). Służą m.in. do: zbierania danych z sieci obserwacyjno-pomiarowej IMGW, przekazywania danych z sieci posterunków telemetrycznych, zbierania danych z systemu wyładowań atmosferycznych, przesyłania informacji, ostrzeżeń o niebezpiecznych zjawiskach między jednostkami terenowymi, zbierania danych i informacji z sieci 8 radarów meteorologicznych (Rzeszów, Pastewnik, Brzuchania, Świdwin, Poznań, Gdańsk, Ramża, Legionowo). Sieć WAN IMGW, zbudowana w technologii IPVPN (IP Virtual Private Network) / MPLS (ang. Multi Protocol Label Switching), połączyła w sieć WAN 84 lokalizacje. Dla głównych lokalizacji łącza zrealizowano w technologii VPLS (Virtual Private LAN Service), umożliwiającej wykorzystanie dużej przepustowości transmisji z małymi opóźnieniami dostarczania danych. Instytut wdrożył wydajną sieć łączącą wszystkie główne lokalizacje. 3. Łącza dostępowe do internetu służące do przekazywania informacji i ostrzeżeń hydrometeorologicznych odbiorcom zewnętrznym oraz umożliwiające dostęp do tych danych, zamieszczonych na portalach publicznych IMGW-PIB. Łącze satelitarne służące do odbioru danych z satelity meteorologicznego EUMETSAT. 10

4. Telefonia komórkowa umożliwiająca: zbieranie danych z sieci posterunków telemetrycznych IMGW GPRS, wymianę informacji między jednostkami terenowymi, konsultacje jednostek terenowych z jednostką centralną, mobilny zdalny dostęp do infrastruktury teleinformatycznej IMGW zbieranie danych z posterunków obserwacyjno-pomiarowych niewchodzących w system łączności krajowej, przekazywanie informacji, ostrzeżeń o niebezpiecznych zjawiskach do centrów kryzysowych i jednostek administracji państwowej. 5. Radiolinie służące do: zbierania danych z sieci posterunków telemetrycznych IMGW nieobjętych zasięgiem telefonii komórkowej, otrzymywania wyników obliczeń prognostycznego modelu meteorologicznego Aladin, 6. Telefonia stacjonarna służąca do: wymiany informacji między jednostkami terenowymi, w tym realizacji cyklicznych audiokonferencji służb meteorologicznych, konsultacji jednostek terenowych z jednostką centralną, zbierania danych z posterunków obserwacyjno-pomiarowych niewchodzących w system łączności krajowej, przekazywania informacji, ostrzeżeń o niebezpiecznych zjawiskach do centrów kryzysowych i jednostek administracji państwowej. 7. System Transmisji Danych (DTS) IMGW, który zapewnia: jednolitość korporacyjnej sieci rozległej, na którą składają się jednostki terenowe IMGW; łącza z zabezpieczeniem rezerwowej drogi transmisji na wypadek awarii systemu; dużą przepustowość łączy między głównymi lokalizacjami; ujednoliconą operacyjną bazę danych i produktów na użytek wszystkich jednostek organizacyjnych służby hydrologicznometeorologicznej; jednolitą numerację systemu telefonicznego; dopasowanie do pracy w Globalnym Systemie Telekomunikacyjnym WMO przez zastosowanie w nim tych samych protokołów i standardów transmisji, wymianę danych między DTS IMGW a organami administracji państwowej i innymi użytkownikami; integrację systemów: transmisji danych automatycznego systemu monitoringu hydrologiczno-meteorologicznego, obserwacji radarowych, detekcji burz i obserwacji naziemnych. 8. System Obsługi Klienta (SOK) uniwersalna platforma sprzętowa, systemowa i aplikacyjna zawierająca produkty meteorologiczne i hydrologiczne. Zapewnia standaryzowany dostęp do tych produktów, niezależny od stosowanej przez użytkownika platformy sprzętowo-programowej. Jest hurtownią plików działającą w systemie całodobowym w ciągu całego roku. Dostęp do bazy produktów i danych w SOK jest możliwy przez komuto- 11

wane łącza telefoniczne, dzierżawione łącza telekomunikacyjne oraz przez internet. SOK ma za zadanie: pobieranie danych, czyszczenie bazy z produktów przeterminowanych, prezentację danych, wysyłanie danych do odbiorców, raportowanie operacji w bazie. Najważniejsze funkcje: pobieranie produktów (HTTP, FTP i LFS) do bazy danych wg harmonogramu, edycja produktów, wysyłanie produktów wg harmonogramu (FTP, EMAIL, FAX, LP, CIFS), prezentacja produktów przez autoryzowany dostęp do strony internetowej lub w ograniczonym zakresie dla użytkowników logujących się jako gość, zarządzanie produktami, dostawcami i odbiorcami, zapisywanie zdarzeń w plikach. W roku 2011 zgromadzono w bazach SOK i udostępniono poprzez interfejs www ok. 15 mln produktów. Około 14 mln rozesłano do odbiorców. Średni rozmiar pobranych produktów zgromadzonych w bazie to 64 KB. 9. MHS (Message Handlig System) WeatherMan aplikacja obsługująca użytkowników międzynarodowych, krajowych instytutowych i zewnętrznych, której głównymi zadaniami jest: zbieranie i dystrybucja danych z krajowej sieci obserwacyjnopomiarowej, zbieranie i dystrybucja danych z Globalnej Sieci Telekomunikacyjnej WMO, redakcja biuletynów SYNOP, TEMP, PILOT, METAR i TAF, kontrola merytoryczna i formalna ww. depesz, tworzenie operacyjnej bazy danych meteorologicznych i lotniczych, kodowanie lub dekodowanie danych do lub z formatu BUFR. 10. Klaster obliczeniowy służy obliczaniu wyników prognostycznych modeli meteorologicznych: niemieckiego LM COSMO (operacyjnie) oraz francuskiego ALADIN (nieoperacyjnie). Operacyjne obliczenie wyników modelu Aladin jest wykonywane w Cyfronecie, a wyniki przekazywane są do IMGW drogą radiową. Model LM COSMO jest przetwarzany w siatce 14 km na 78 h oraz 7 km na 30 h. Równoległe wykorzystanie wyników modeli przyczynia się do znacznej poprawy jakości prognoz. Centrum Informatyki IMGW jest jednym z węzłów łączności Globalnego Systemu Telekomunikacyjnego (GTS) WMO. Wszystkie służby uczestniczące w wymianie danych w ramach GTS stosują się do rekomendacji WMO dotyczących protokołów transmisji danych i odpowiedniego wyposażenia. W ramach współpracy w GTS w międzynarodowej wymianie danych zgodnie z Programem Służby Pogody otrzymano ok. 10 mln depesz (synoptyczne, aerologiczne, prognozy, ostrzeżenia, dane hydrologiczne, depesze typu metar, taf, storm, avio, sigmet, ship) głównie z północnej półkuli, natomiast ok. 990 tys. depesz i biuletynów polskich rozesłano w ramach wymiany międzynarodowej. Na zakupionym pod koniec 2009 r. klastrze obliczeniowym uruchomiono operacyjnie model COSMO w siatce 7 km i semioperacyjnie w siatce 2,8 km. Klaster obliczeniowy w pełni zastąpił dotychczas 12

eksploatowany superkomputer SGI Origin 3800, na którym był liczony model CO- SMO w siatce 14 km. Klaster wraz z systemem kolejkowania i monitorowania pracy będzie służył do przeprowadzania obliczeń modeli meteorologicznych CO- SMO DWD oraz ALADIN dla wybranych gęstości siatek domen oraz maksymalnego wymaganego czasu obliczeń. Na potrzeby projektów badawczych (m.in. KLIMAT) zwiększono użytkową pojemność macierzy klastra z 2,0 TB do 5,6 TB. Rozpoczęto wdrażanie nowej scentralizowanej wersji systemu LEADS służącego do przetwarzania i prezentacji danych meteorologicznych w biurach prognoz meteorologicznych i lotniskowych stacjach meteorologicznych. W ramach projektów telekomunikacyjnych (rozwój sieci transmisji danych) przeprowadzono test usługi VPLS (Virtual Private LAN Service) oraz sprawdzono możliwość wykorzystania usługi na potrzeby zdalnej pracy użytkowników Systemu Hydrologii na bazie centralnej. Testy przeprowadzono z wykorzystaniem technologii Metro Ethernet. Przygotowano i zrealizowano projekt modernizacji sieci WAN w oparciu na usłudze VPLS. Opracowano i wdrożono projekt modernizacji przyłącza APN, mający zminimalizować liczbę awarii przyłącza. W celu zwiększenia bezpieczeństwa systemów teleinformatycznych, pracujących dla PSHM i MOLC, uruchomiono projekt radiowych łączy zapasowych w technologii 3G / CDMA dla ZDT, stacji radarowych oraz LSM. Zmodernizowano system central telefonicznych obsługujących główne lokalizacje IMGW: Warszawę, Kraków, Poznań, Gdynię, Wrocław, Wrocław- Wyspę, Katowice, Białystok, Legionowo. Dzięki temu powstała wewnętrzna (korporacyjna) sieć połączeń telefonicznych między abonentami wszystkich central telefonicznych w technologii VOIP. IMGW uzyska w ten sposób nowoczesny system oferujący: bezpłatne połączenia wewnętrzne, dodatkowych abonentów telefonów IP, bezpośrednie łącze do operatora komórkowego oraz możliwość integracji z systemami poczty i transmisji danych. Zmodyfikowany system telefoniczny jest platformą do powstania zunifikowanego systemu komunikacji opartego w większości na już istniejących zasobach IMGW (centralki Pabx, telefony komórkowe, serwer Microsoft Exchange, pakiety MS Office) pozwoli to na zarządzanie całą komunikacją Instytutu w czasie rzeczywistym poprzez obsługiwanie wiadomości błyskawicznych, połączenia głosowe, konferencje audio-wideo oraz wspólną edycję dokumentów. W ramach konsolidacji zasobów bazodanowych: zakupiono serwer bazodanowy Exadata przeznaczony do konsolidacji baz PSHM. Przeprowadzono testy wymiarowania serwera oraz sieci WAN, testy rozwiązań technologicznych związanych z możliwością zastosowania serwerów terminalowych oraz usług VPLS, oraz testy obciążeniowe serwera bazodanowego przez symulację obciążenia centralnego serwera ruchem z całej Polski. Przeprowadzono testy Systemu Hydrologii oraz wypracowano konfigurację odpowiednią dla SH; przeprowadzono migrację SH z architektury rozproszonej (centralna baza replikacyjna i bazy oddziałowe) do CBSH (Centralna Baza Systemu Hydrologii); wdrożono operacyjną pracę SH w architekturze scentralizowanej na serwerze Exadata. Zmigrowano rozproszone serwery zadań automatycznych Systemu Hydrologii oraz 13

rozproszone serwery replikacyjne Systemu Telemetrii na serwery centralne pracujące w środowisku wirtualnym VMware. W ramach migracji opracowano nowe oprogramowanie do replikacji danych telemetrycznych. przeprowadzono testy systemu optymalizacji transmisji danych przez zastosowanie akceleratorów sieciowych (Riverbed), W ramach konsolidacji infrastruktury serwerowej: rozbudowano skalowalne środowisko sprzętowe oparte na technologii HP Blade System zarządzane przez system wirtualizacji VMware vsphare w wersji 4.1, rozbudowano macierz dyskową NetApp 3140 w Ośrodku Głównym podstawowy zasób dyskowy dla środowiska wirtualnego oraz dla współdzielonych zasobów plikowych, zakupiono macierze dyskowe NetApp 2040 na potrzeby konsolidacji zasobów dyskowych i plikowych w ramach infrastruktury oddziałów: Kraków, Wrocław, Poznań, Gdynia, wdrożono system kopii zapasowych Symantec NetBackup i stworzono jednolite mechanizmy backupu dla wszystkich systemów i aplikacji zarządzanych przez Centrum Informatyki Ośrodku Głównym. W ramach konsolidacji infrastruktury systemowej (wirtualizacji systemów) przeniesiono z poprzedniej infrastruktury fizycznej na skonsolidowane środowisko wirtualne następujące systemy i aplikacje: Portale pogodynka.pl i sklep.imgw.pl, AFD system automatycznej dystrybucji plików, Systemy informacji pogodowej SMS i SWP, NetFlow system monitorowania sieci, AuditPro system inwentaryzacji i infrastruktury IT, System Meteo Flight, System Sky&Globus asymilacja danych pomiarowych do modelu CO- SMO HydroMonitor IMGW portal dla centrów zarządzania kryzysowego w zakresie zagrożeń powodziowych, MHS wdrożono nową wersję systemu transmisji danych w sieci GTS. Nowe oprogramowanie umożliwia transmisję danych meteorologicznych w formacie BUFR, BaltradDEX system wymiany danych radarowych, SeaDataNet system wymiany danych w ramach projektu SeaDataNet, Środowisko terminalowe dla systemu finansowo-księgowego, WSUS serwer dystrybucyjny aktualizacji systemów operacyjnych, Serwery zadań automatycznych Systemu Hydrologii, Serwery replikacyjne Systemu Telemetrii. W ramach konsolidacji zarządzania infrastrukturą wdrożono: system monitorowania węzłów sieci lokalnych i sieci rozległej Network Node Manager, system monitorowania środowiska serwerowego i aplikacji HP Operations, moduł zarządzania incydentem w systemie Service Desk. Udoskonalono system ostrzeżeń meteorologicznych oraz uruchomiono nowy system komunikatów ostrzegawczych. Zwiększono niezawodność sieci lokalnej Ośrodka Głównego przez zmianę 14

koncepcji przełączania awaryjnego i zwiększenie przepustowości głównego węzła sieci (wymiana 2 głównych przełączników sieci komputerowej). Prowadzono prace nad przygotowaniem środowiska i wdrożeniem nowego portalu pogodynka.pl. Zgodnie ze strategią informatyczną Instytutu oraz w celu unifikacji systemu operacyjnego, stosowanego na komputerach Instytutu, podpisano umowę z Microsoft, która umożliwia podniesienie do nowszej wersji oprogramowania systemowego na stacjach roboczych IMGW. W skali całego Instytutu wymieniono ok. 200 komputerów klasy PC. Kontynuowano prace nad projektem Komponent C2 Poprawa osłony przeciwpowodziowej realizowanym pod nadzorem Banku Światowego i mającym na celu integrację systemów przesyłania, przetwarzania i udostępniania danych (w tym Systemu Obsługi Klienta, Systemu Kontroli Jakości Danych Pomiarowych, Centralnej Bazy Danych Historycznych). Budowa uniwersalnego rozwiązania, integrującego systemy Instytutu, wpłynie na jakość usług wykonywanych dla społeczeństwa oraz odbiorców statutowych. W ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka prowadzono prace nad projektem ISOK budowa elektronicznej administracji, a także prace nad studium wykonalności projektu Platforma informatyczna wspomagająca rozwój systemu prognoz numerycznych. Przygotowano i złożono wniosek o dofinansowanie projektu METEO-RISK, obejmującego implementację modeli prognozowania numerycznego pogody o wysokiej rozdzielczości przestrzennej. W grudniu 2011 r. podpisano umowę na realizację komponentu C2.6 z funduszy Banku Światowego, obejmującego modernizację Systemu Obsługi Klienta i wdrożenie Centralnych Baz Danych Operacyjnej i Historycznej, Portalu Wewnętrznego oraz integrację Systemu Analizy Jakości, Prowadzono także prace nad projektem obejmującym stworzenie koncepcji, projektu technicznego, budowę i wdrożenie Systemu Ewidencji i Kontroli Obiektów Piętrzących SEKOP na potrzeby Służby Technicznej Kontroli Zapór. 1.4 System prognoz i osłony meteorologicznej Organizacja systemu Służba prognoz meteorologicznych realizowała w 2011 r. zadania związane z działalnością statutową i komercyjną. Były one wykonywane przez kadrę wykwalifikowanych synoptyków prognoz meteorologicznych ogólnych i morskich, we współpracujących ze sobą biurach prognoz meteorologicznych wyposażonych w nowoczesne systemy wspomagające pracę i dostarczające bieżące dane o stanie atmosfery. Osłona meteorologiczna była prowadzona przez biura prognoz meteorologicznych w oparciu na danych z sieci pomiarowo-obserwacyjnej, telemetrycznej, z systemów teledetekcji naziemnej i satelitarnej przy wykorzystaniu wyników numerycznych modeli prognoz pogody liczonych w IMGW-PIB. W pracy operacyjnej wykorzystywano dane z Globalnego Systemu Obserwacyjnego i Globalnego Systemu Przetwarzania Danych WMO. Na podstawie tych danych sporządzano dolne mapy synoptyczne, mapy topografii barycznej dla głównych powierzchni izobarycznych troposfery i dolnej stratosfery oraz diagramy aerolo- 15