Zdrowie dla wszystkich

Polnisch Zdrowie dla wszystkich Korzystanie z badań profilaktycznych i świadczeń prewencyjnych Z migrantami dla migrantów Międzykulturowi przewodnicy po systemie opieki zdrowotnej w Szlezwiku-Holsztynie Przewodnik dla Schlezwika-Holsztynu

Impressum Gesundheit für alle Früherkennungsuntersuchungen und Vorsorgeleistungen in Anspruch nehmen. Ein Leitfaden für Schleswig-Holstein. Herausgeber: BKK-Landesverband NORD Süderstraße 24, 20097 Hamburg www.bkk-nord.de Ministerium für Soziales, Gesundheit, Familie, Jugend und Senioren des Landes Schleswig-Holstein in Zusammenarbeit mit der Ärztekammer Schleswig-Holstein, Arbeitskreis Migration und Gesundheit Adolf-Westphal-Straße 4, 24143 Kiel www.msgf.schleswig-holstein.de Ethno-Medizinisches Zentrum e.v. (EMZ) Königstraße 6, 30175 Hannover Tel.: 0511 / 168 410 20 ethno@onlinehome.de www.ethno-medizinisches-zentrum.de Konzeption, Inhalt und Erstellung: Ethno-Medizinisches Zentrum e.v. (EMZ) Redaktion: Elena Kromm-Kostjuk, Ramazan Salman, Dr. Matthias Wienold, Eva Schwarz, Stephanie Knostmann Übersetzung: Übersetzungsdienst (EMZ) Gestaltung und Satz: Mike Brockschmidt (www.mike-brockschmidt.de) Wenn in diesem Wegweiser Personengruppen benannt sind, wird im Folgenden die männliche Schreibweise verwendet. Es sind aber weibliche und männliche Personen gleichermaßen gemeint. Dies geschieht aus Gründen des besseren Leseflusses und ist nicht als diskriminierend zu verstehen. Alle Rechte vorbehalten. Das Werk ist urheberrechtlich geschützt. Jede Verwertung in anderen als den gesetzlich zugelassenen Fällen bedarf deshalb der vorherigen schriftlichen Genehmigung. Dieser Wegweiser ist in folgenden Sprachen erhältlich: Deutsch, Albanisch, Arabisch, Kroatisch, Englisch, Französisch, Griechisch, Italienisch, Kurdisch (Kurmanci), Polnisch, Persisch (Farsi), Russisch, Spanisch, Türkisch, Vietnamesisch. Stand: Oktober 2007

Powitanie Drogie Czytelniczki! Drodzy Czytelnicy! Projekt opieki zdrowotnej Z migrantami dla migrantów międzykulturowi przewodnicy po systemie opieki zdrowotnej w Szlezwiku-Holsztynie zapoczątkował w kwietniu 2007 roku wielojęzyczną i wyczuloną na różnice kulturowe promocję zdrowia oraz profilaktykę w Szlezwiku-Holsztynie. Wspólnie z licznymi partnerami chcielibyśmy osiągnąć, aby żyjący tutaj imigranci równoprawnie korzystali z szerokiej oferty sektoru opieki zdrowotnej. Warunkiem tego przedsięwzięcia jest ukierunkowana i zrozumiała informacja. To właśnie ją powinien umożliwić projekt Z migrantami dla migrantów międzykulturowi przewodnicy po systemie opieki zdrowotnej w Szlezwiku- Holsztynie. Celem niniejszego przewodnika jest poinformowanie Państwa, jakie możliwości oferuje opieka zdrowotna, oraz co mogą Państwo uczynić dla swojego zdrowia z odrobiną własnej inicjatywy. Na szczegolną uwagę zasługują badania profilaktyczne i świadczenia prewencyjne. My wszyscy powinniśmy je nie tylko znać, lecz także z nich korzystać. Mamy nadzieję, że powyższy międzykulturowy projekt opieki zdrowotnej i ta właśnie broszura przyczynią się do tego, aby Państwo wraz z dziećmi mogli prowdzić zdrowe życie w Szlezwiku-Holsztynie! Dr. phil. Gitta Trauernicht Minister opieki społecznej, zdrowia, rodziny, młodzieży i seniorów kraju związkowego Szlezwik-Holsztyn Hans-Otto Schurwanz Związek Zakładowych Kas Chorych Północ Zarząd

Spis treści 1. Świadczenia ustawowego ubezpieczenia chorobowego 6 Wczesne rozpoznawanie raka 7 Badanie ogólnego stanu zdrowia (check-up) 8 Badania profilaktyczne i świadczenia prewencyjne w czasie ciąży i po porodzie 9 Badania dla dzieci i młodzieży 11 Szczepienia 14 Badania stomatologiczne 16 2. Badania profilaktyczne i świadczenia prewencyjne dla osób niekorzystających z ochrony ustawowego ubezpieczenia chorobowegon 18 Świadczenia przysługujące na podstawie ustawy o świadczeniach dla osób ubiegających się o azyl (Asylbewerberleistungsgesetz) 18 Świadczenia przysługujące zgodnie z kodeksem socjalnym SGB XII (pomoc społeczna Sozialhilfe) 19 3. Słowniczek 20 4. Adresy 26

1. Świadczenia ustawowego ubezpieczenia chorobowego Będąc członkami ustawowej kasy chorych mają Państwo prawo do badań profilaktycznych (wszystkie wyszczególnione kursywą pojęcia są objaśnione w słowniczku) i świadczeń prewencyjnych. Zależnie od wieku i płci przysługują Państwu nieodpłatnie różne badania. Uwaga: Korzystając z badań profilaktycznych i świadczeń prewencyjnych należy przedłożyć kartę ubezpieczeniową. Nie uiszcza się przy nich opłaty za wizytę u lekarza. 6

Wczesne rozpoznawanie raka Kobiety mogą korzystać z następujących badań: od 20. roku życia z badania cytologicznego raz w roku, od 30. roku życia z badania piersi i skóry raz w roku, od 50. roku życia z badania profilaktycznego jelit raz w roku i od 55. roku życia z wziernikowania jelita grubego (dwa badania w odstepie 10 lat) Dodatkowo w Szlezwiku-Holsztynie wszystkie kobiety pomiędzy 50. a 69. rokiem życia otrzymują w regularnych odstępach czasu co dwa lata osobiste, pisemne zaproszenie do wzięcia udziału w skryningu mammograficznym. Badanie to odbywa się w jednej z wyspecjalizowanych placówek skryningowych. Mężczyźni mogą korzystać: od 45. roku życia z badania gruczołu krokowego, narządów płciowych i skóry raz w roku, od 50. roku życia z profilaktycznego badania jelit raz w roku oraz od 55. roku życia z wziernikowania jelita grubego (dwa badania w odstepie 10 lat) 7

Badanie ogólnego stanu zdrowia (check-up) Od 35. roku życia kobiety i mężczyźni mają co dwa lata prawo do badania zdrowotnego, które powinno służyć przede wszystkim wczesnemu wykrywaniu często występujących chorób, takich jak choroby serca i układu krążenia, schorzenia nerek i cukrzyca. Podczas badania ogólnego stanu zdrowia lekarz w ramach szczegółowego wywiadu ustala zagrożenia dla zdrowia pacjenta, istniejące w związku z przebytymi przez niego chorobami oraz jego indywidualnym trybem życia (tak zwane czynniki ryzyka). Podczas badania mierzy się także ciśnienie i puls, osłuchuje serce i płuca i pobiera krew i mocz do badania. 8

Badania profilaktyczne i świadczenia prewencyjne w czasie ciąży i po porodzie W czasie trwania ciąży przewidziane są badania profilaktyczne dla kobiet ciężarnych oraz nienarodzonego dziecka, do których między innymi należy: badanie wykrywające cukrzycę ciążową u kobiety (badanie moczu) badanie wykrywające zatrucie ciążowe (regularna kontrola ciśnienia krwi, badanie moczu i badanie tkanki na występowanie obrzęków) badanie USG (służy stwierdzeniu wymiarów płodu, określeniu prawdopo dobnego terminu porodu oraz prawidłowości rozwoju dziecka w łonie matki) kardiotokografia (KTG) (zapis porodu i akcji serca płodu) Oprócz oferowanych badań profilaktycznych bardzo ważną rolę w okresie ciąży odgrywa prewencja. Do lekarskich świadczeń prewencyjnych należą między innymi badanie na odporność kobiety ciężarnej na różyczkę (badanie krwi), jak również konsultacje dotyczące pewnych ryzyk zdrowotnych, które mogą wyniknąć podczas trwania ciąży i po porodzie dla kobiety i dziecka. Konsultacje tego rodzaju mogą przeprowadzić w tym okresie także położne. 9

Każda ciężarna kobieta ma prawo do opieki sprawowanej przez ginekologa i/lub położną w czasie ciąży, podczas porodu, a także przez kilka tygodni po porodzie. Przy prawidłowym przebiegu ciąży bez występowania dolegliwości badania lekarskie wystarczy przeprowadzać co cztery tygodnie. Od 32. tygodnia ciąży przewidziane są badania co dwa tygodnie, a w przypadku przekroczenia terminu porodu nawet co drugi dzień. Ponadto kobieta w ciąży powinna w 4. i 8. miesiącu ciąży udać się do stomatologa. Uwaga: W ramach badań przeprowadzanych w okresie ciąży kobieta otrzymuje tzw. książeczkę matki (Mutterpass). Zapisywane są w niej wszystkie ważniejsze wyniki badań oraz informacje na temat przebiegu ciąży. Książeczkę taką kobieta ciężarna powinna zawsze mieć przy sobie i przynosić ją na badania. 10

Badania dla dzieci i młodzieży Dla rozwoju zdrowotnego człowieka szczególne ważne są pierwsze lata życia. Podobnie jak w przypadku osób dorosłych, dla dzieci i młodzieży przewidziano także szereg badań profilaktycznych i świadczeń prewencyjnych. Badanie przesiewowe słuchu u noworodków W Szlezwiku-Holsztynie noworodki od pierwszego dnia życia można poddać badaniu wykrywającemu wrodzone zaburzenia słuchu. Zdolność dobrego słyszenia jest bardzo ważna dla prawidłowego rozwoju mowy u dziecka, a także dla jego emocjonalnego i społecznego dojrzewania oraz rozwoju edukacyjnego i zawodowego w okresie późniejszym. Test słuchu u noworodków polega na szybkim, bezbolesnym i obiektywnym badaniu zdolności słyszenia niemowlęcia za pomocą specjalnego urządzenia. Dzięki temu można w porę rozpoznać i leczyć uszkodzenia słuchu, które są stosunkowo częstym schorzeniem u noworodków. Możliwość przeprowadzenia takiego testu w ramach przesiewowego badania słuchu u noworodków istnieje obecnie prawie we wszystkich klinikach położniczych i klinikach dla noworodków. Test przeprowadza się na życzenie rodziców, po uprzednim wyrażeniu przez nich pisemnej zgody. Przy nieprawidłowym wyniku testu zachodzi konieczność przeprowadzenia jednego lub kilku następnych badań. W tej samej klinice lub u specjalnie wyszkolonego lekarza chorób uszu, nosa i gardła (otorynolaryngolog) z certyfikatem wykonuje się najpierw badanie kontrolne. Jeżeli kolejny wynik jest także nieprawidłowy, powinny odbyć się dalsze badania w klinice uniwersyteckiej Szlezwika-Holsztynu (umiejscowione w Kilonii i w Lubece, adresy znajdują się w spisie adresów) lub u audiologa (lekarza specjalisty w zaburzeniach głosu, mowy i słuchu u dzieci). Uwaga: W przypadku nieprawidłowego wyniku testu w placówce położniczej należy jak najszybciej ustalić termin badania kontrolnego. Na badanie w klinice uniwersyteckiej lub u audiologa należy koniecznie przynieść skierowanie (Überweisungsschein), wystawione przez pediatrę lub lekarza chorób uszu, nosa i gardła. 11

Jeżeli dziecko przychodzi na świat w domu lub w tzw. domu porodowym (Geburtshaus), test słuchu można przeprowadzić krótko po porodzie u lekarza chorób uszu, nosa i gardła z certyfikatem. Adresy wszystkich lekarzy chorób uszu, nosa i gardła z certyfikatem na skryning, jak również audiologów można otrzymać u położnych, w domach i klinikach porodowych. Badania U Badania U służą obserwacji fizycznego i umysłowego rozwoju niemowląt i dzieci oraz wczesnemu rozpoznawaniu i leczeniu ewentualnych zaburzeń rozwojowych. Badanie Czas Miejsce U1 Bezpośrednio po porodzie Szpital lub dom; badanie przeprowadza położna U2 Pomiędzy 3. a Szpital lub pediatra 10. dniem życia U3 - U9 7 badań aż do Pediatra lub ukończenia 6. a roku życi lekarz domowy 12

Czas przeprowadzania badań U3-U9 rodzice powinni ustalić z pediatrą. Ważne jest, by każde badanie profilaktyczne miało miejsce w pewnym ściśle określonym momencie rozwoju dziecka, gdyż tylko wtedy można odpowiednio wcześnie zdiagnozować i leczyć zaburzenia. Uwaga: Na wszystkie badania należy przynieść kartę ubezpieczeniową dziecka oraz tzw. książeczkę badań U, w której lekarz zapisuje wyniki badań. Ponieważ dzieci w ramach tych badań mogą otrzymać konieczne szczepienia ochronne, należy zabrać ze sobą także książeczkę szczepień. W przypadku powyższych badań nie uiszcza sie opłaty za wizytę u pediatry. 13

Badanie J Wraz z rozpoczęciem okresu dojrzewania w organizmie młodego człowieka zachodzi szereg zmian fizycznych. Jednorazowe badanie J dla młodzieży ma miejsce między 13. a 14. rokiem życia. Ma ono na celu wczesne rozpoznawanie i leczenie schorzeń, które mogłyby zagrażać prawidłowemu rozwojowi fizycznemu, umysłowemu i społecznemu młodzieży. Ponadto zastosowanie odpowiednich działań ma doprowadzić do zmiany zagrażających zdrowiu nawyków, takich jak np. palenie tytoniu. O przeprowadzenie badania przez lekarza domowego lub pediatrę powinni zatroszczyć się rodzice. Wielu lekarzy pediatrów oferuje specjalne wizyty dla młodzieży. Szczepienia Dla niemowląt, dzieci i młodzieży Szczepienia stanowią ochronę przed licznymi chorobami, mogącymi niekorzystnie wpłynąć na fizyczny rozwój niemowląt, dzieci i młodzieży. Powszechnie stosowane szczepienia naśladując infekcję o łagodnym przebiegu chronią przed następującymi chorobami: błonicą krztuścem (kokluszem) poliomyelitis (chorobą Heinego-Medina) influenzą (grypą wirusową) rakiem szyjki macicy tężecem różyczką zapaleniem ucha środkowego i zapaleniem płuc odrą świnką zapaleniem wątroby typu B (żółtaczką ) ospa wieczna zapalenien opon mózgowych 14

Dokładny kalendarz szczepień, określający ich terminy, najlepiej ustalić z pediatrą podczas badania U3 (między 4. a 6. tygodniem życia). Koszty wymienionych powyżej szczepień pokrywają z reguły kasy chorych. Nie uiszcza się opłaty za wizytę u lekarza. Uwaga: Jeżeli dziecko cierpi na jakąś infekcję, nie można go zaszczepić. Szczepienie należy przełożyć na termin późniejszy. 15

Dla dorosłych Szczepienia są także ważne w wieku dorosłym, gdyż mogą chronić przed zachorowaniem na pewne choroby. Dlatego też powinno się odnowić szczepienie ochronne przeciwko błonicy, tężcowi, poliomyelitis i zapaleniu wątroby typu B, a w przypadku braku szczepienia podstawowego uzupełnić je. Także szczepienie przeciwko influenzie powinno być regularnie przeprowadzane. Pewne szczepienia zaleca się osobom, których zdrowie jest szczególnie zagrożone ze względu na wiek lub istniejące choroby. Należy do nich między innymi także szczepienie na pneumokoki (zapalenie płuc) dla osób powyżej 60. roku życia. Informacji o szczepieniach i konieczności zaszczepienia się udziela lekarz domowy oraz właściwy urząd zdrowia. Koszty szczepień z reguły pokrywają kasy chorych (z wyjątkiem szczepień dla osób udających się w podróż). Uwaga: Wszystkie szczepienia odnotowuje się w książeczce szczepień, którą należy przynieść na każde szczepienie. Jeżeli nie posiadają Państwo jeszcze takiej książeczki, proszę zwrócić się do swojego lekarza domowego. Badania stomatologiczne Ustawowe ubezpieczenie chorobowe pokrywa koszty za w następującym tekście wymienione stomatologiczne badania profilaktyczne i świadczenia prewencyjne zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci i młodzieży. W ich przypadku nie uiszcza się opłaty za wizytę u dentysty. Uwaga: Oprócz stomatologicznych badań profilaktycznych powinni Państwo chronić zęby myjąc je dwa razy dziennie. Wskazane jest także mycie zębów dzieciom do szóstego roku życia (wzgl. jeżeli dziecko chce myć zęby samo, należy umyć mu je potem dokładnie jeszcze raz). 16

Dzieci (od 3. do 6. roku życia): trzy badania profilaktyczne na obecność chorób dziąseł, jamy ustnej i schorzeń szczęki włącznie z konsultacją na temat odżywiania, higieny jamy ustnej oraz fluoryzacją (badania FU1-FU3) Dzieci i młodzież (od 6. do 18. roku życia): Podczas dwóch wizyt u stomatologa w roku sprawdza się według określonego harmonogramu higienę jamy ustnej, wyjaśnia powstawanie chorób i prowadzi ćwiczenia z zakresu higieny jamy ustnej. Ponadto przeprowadza się fluoryzację zębów oraz lakowanie zębów trzonowych w celu zapobiegania próchnicy. Dorośli: dwa badania stomatologiczne w roku na obecność próchnicy, chorób dziąseł i nowotworów w jamie ustnej, ewent. zdjęcia rentgenowskie usunięcie kamienia nazębnego raz do roku Uwaga: W Szlezwiku-Holsztynie prowadzi się książeczki stomatologiczne dla dzieci, w których odnotowuje się wyniki badań. Książeczkę taką, którą można zamówić w szlezwickoholsztyńskim Stowarzyszeniu Lekarzy Stomatologów Kas Chorych (Kassenzahnärztlichen Vereinigung Schleswig-Holstein), należy mieć przy sobie na każdym badaniu profilaktycznym, a także przy korzystaniu ze świadczeń prewencyjnych. 17

2. Badania profilaktyczne i świadczenia prewencyjne dla osób niekorzystających z ochrony ustawowego ubezpieczenia chorobowego Świadczenia przysługujące na podstawie ustawy o świadczeniach dla osób ubiegających się o azyl (Asylbewerberleistungsgesetz) Osoby ubiegające się o azyl oraz osoby zobowiązane do wyjazdu z Niemiec lub takie, których pobyt jest tolerowany z przyczyn prawnomiędzynarodowych, politycznych lub humanitarnych ( uchodźcy de facto ), zwykle nie mają prawa do ubezpieczenia ustawowego. Zgodnie z ustawą o świadczeniach dla osób ubiegających się o azyl wymieniona grupa osób może korzystać podczas pierwszych 48 miesięcy z usług medycznych w przypadku chorób wymagających natychmiastowego leczenia lub o bolesnym przebiegu, jak również z niektórych badań profilaktycznych i świadczeń prewencyjnych (Ograniczenia obejmują np. protezy zębowe oraz profilaktykę i leczenie wad zgryzu). Przysługujące badania profilaktyczne i świadczenia prewencyjne: badania profilaktyczne i świadczenia prewencyjne w czasie ciąży, świadczenia związane z porodem i opieką poporodową medyczne badania profilaktyczne i świadczenia prewencyjne takie, jak w ramach ustawowego ubezpieczenia chorobowego: badania dla dzieci młodzieży U1-J1, ginekologiczne badania profilaktyczne, coroczne badanie dla kobiet od 20. roku życia i dla mężczyzn od 45. roku życia, badanie ogólnego stanu zdrowia dla kobiet i mężczyzn od 35. roku życia (co dwa lata) 18

stomatologiczne badania prewencyjne dla dzieci i młodzieży poniżej lat 18 co pół roku i co roku po ukończeniu 18. roku życia powszechnie wykonywane szczepienia dla dzieci, szczepienie przeciwko tężcowi, błonicy i poliomyelitis dla dorosłych; inne szczepienia w przypadkuindywidualnego ryzyka Uwaga: W celu skorzystania ze świadczeń przysługujących zgodnie z ustawą o świadczeniach dla osób ubiegających się o azyl należy przedłożyć lekarzowi zaświadczenie o prawie do korzystania z opieki medycznej (Krankenschein). Można je otrzymać w urzędzie ds. socjalnych (Sozialamt) lub w urzędzie, gdzie wnioskuje się o przyznanie pozostałych świadczeń. Zaświadczenie takie wystawiane jest na jeden kwartał. Osoby otrzymujące świadczenia zgodnie z ustawą o świadczeniach dla osób ubiegających się o azyl są zwolnione z opłaty za wizytę u lekarza. Świadczenia przysługujące zgodnie z kodeksem socjalnym SGB XII (pomoc społeczna Sozialhilfe) Migranci, którzy przebywają na terenie Niemiec legalnie, ale nie podlegają pod postanowienia ustawy o świadczeniach dla osób ubiegających się o azyl i nie posiadają ani prywatnego ani ustawowego ubezpieczenia chorobowego, mają prawo do świadczeń medycznych zgodnie z kodeksem socjalnym (SGB XII). Osoby, które prawdopodobnie będą otrzymywały pomoc socjalną przez okres dłuższy niż okres jednego miesiąca, ubezpiecza się ustawowo. Urząd ds. socjalnych zwraca się do nich o wybranie jednej z ustawowych kas chorych i zgłoszenie jej urzędowi ds. socjalnych. Jeżeli ubezpieczenie w ustawowej kasie chorych nie jest możliwe, należy we właściwym urzędzie ds. socjalnych złożyć wniosek o zaświadczenie o prawie do korzystania z usług medycznych (Krankenschein) w celu pokrycia przez niego kosztów określonych świadczeń. Świadczenia te odpowiadają świadczeniom dla osób ubezpieczonych ustawowo. Osoby pobierające zasiłek socjalny mają prawo do korzystania z opisanych badań profilaktycznych oraz świadczeń prewencyjnych i nie muszą uiszczać opłaty za wizytę u lekarza. Uwaga: Do korzystania z tych świadczeń uprawnione są osoby znajdujące się w ciężkiej sytuacji materialnej (brak wystarczających dochodów, brak ubezpieczenia chorobowego) i potrzebujące opieki medycznej. 19

3. Słowniczek Badania profilaktyczne (Früherkennungsuntersuchungen): Badania profilaktyczne mają na celu wykrywanie chorób we wczesnym stadium ich rozwoju (kiedy nie są jeszcze dostrzegalne ich objawy). Zwiększa to szansę na ich wyleczenie. Choroby serca i układu krążenia (Herz-Kreislauf-Erkrankungen): Do schorzeń tych należy szereg chorób, dotyczących zarówno serca, naczyń wieńcowych, jak również naczyń krwionośnych. Do najczęściej spotykanych chorób należą: arterioskleroza (miażdżyca tętnic, zwężenie światła tętnic spowodowane odkładaniem się cholesterolu na ich ściankach wewnętrznych), poprzedzająca często zawał serca (zamknięcie światła tętnicy) oraz niewydolność serca (zwana także osłabieniem mięśnia sercowego), polegająca na niewystarczającym zaopatrywaniu tkanek w krew i tlen przez serce. Choroby serca i układu krążenia są najczęstszą przyczyną zgonów w Niemczech. W wielu przypadkach można jednak uniknąć ich powstawania. Zdrowy tryb życia, dieta niskokaloryczna, wystarczająca ilość ruchu i niepalenie tytoniu mają ochronny wpływ na układ krążenia. Cukrzyca (Diabetes mellitus): Cukrzyca jest chronicznym zaburzeniem przemiany materii, na które w Niemczech cierpi ok. 7 % ludności. Cukrzyca może pojawić się w każdym wieku, zarówno u dzieci i młodzieży, jak i u ludzi starszych. O diabetes mellitus mówi się, gdy produkowana przez organizm insulina nie zapewnia przekazywania z krwi do komórek cukru przyjętego z pokarmu. Dochodzi wtedy do podwyższenia poziomu cukru we krwi i stąd nazwa choroby cukrzyca. Typowymi objawami cukrzycy są np. częste oddawanie moczu, pragnienie, zmęczenie, brak energii, zaburzenia wzroku oraz trudno gojące się rany. Nieleczona, lub niepoprawnie leczona cukrzyca może prowadzić do kolejnych chorób, takich jak np. utrata wzroku, zawał serca, udar mózgu i uszkodzenie nerek. 20

Cukrzyca ciążowa (Schwangerschaftsdiabetes): Ze względu na zmiany hormonalne zachodzące w czasie ciąży kobiety ciężarne mogą przejściowo zachorować na cukrzycę. Pierwszymi objawami cukrzycy ciążowej mogą być: duża nadwaga kobiety, nadmierne pragnienie, zbyt duża ilość wód płodowych i duże rozmiary dziecka. Cukrzyca ciążowa spowodowana zbyt wysokim poziomem cukru we krwi stanowi zagrożenie dla zdrowia matki i nienarodzonego dziecka i musi być leczona. W przypadku lekko podwyższonego poziomu cukru we krwi najczęściej wystarczy przestrzeganie ścisłej diety. Jeżeli cukier we krwi utrzymuje się na wysokim poziomie, kobieta ciężarna musi przyjmować insulinę. Cukrzyca ciążowa z reguły ustępuje po porodzie. Czynniki zwiększające ryzyko (Risikofaktoren): Istnieje szereg okoliczności, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia. Często są to nawykowe zachowania i ich skutki, których można uniknąć. Nierzadko są to jednak także częściowo wrodzone predyspozycje do występowania zaburzeń stanu zdrowia i zapadania na choroby. Także warunki środowiskowe, takie jak na przykład zwiększony poziom hałasu, promieniowanie ultrafioletowe lub pleśń w pomieszczeniach mieszkalnych, uważane są za czynniki zwiększające ryzyko powstawania pewnych chorób. Fluoryzacja zębów (Fluoridierung): Podczas fluoryzacji dostarcza się zębom fluor za pomocą zawierających ten pierwiastek past, żelów oraz lakierów (te ostatnie są dostępne tylko u stomatologa). Fluor wbudowuje się w szkliwo zębów, wzmacniając jego strukturę. Dzięki temu zęby są odporniejsze na działanie kwasów (np. przy spożywaniu cukru). 21

Infekcja (Infektion): W czasie infekcji do organizmu przedostają się, a następnie rozmnażają zarazki chorobotwórcze. Do chorób zakaźnych należą na przykład biegunka, infekcje dróg oddechowych, odra i koklusz, a także AIDS i malaria. Influenza: Influenza znana także pod pojęciem grypa to choroba zakaźna, wywoływana wirusami influenzy, atakująca niemal zawsze drogi oddechowe, z możliwością ciężkiego przebiegu choroby. Influenza powodować może powikłania takiego rodzaju jak zapalenie płuc (pneumonia), lub zapalenie mięśnia sercowego (myocarditis). Karta ubezpieczeniowa (Versichertenkarte): Kartę ubezpieczeniową oddaje się przed wizytą u lekarza rejestratorce, aby lekarz mógł rozliczyć się za leczenie z kasą chorych. Kartę taką wystawia kasa chorych po zarejestrowaniu się w niej. Z reguły przesyłana jest ona pacjentowi pocztą. Na chipie zapisane są dane osobowe ubezpieczonego (nazwisko, data urodzenia, adres) oraz jego numer ubezpieczeniowy. Brak jest na niej informacji o stanie zdrowia lub diagnozach. Książeczka badań (U-Heft): Do książeczki badań wpisuje się wyniki badań przeprowadzanych u dzieci (badania U ). Ponadto książeczka ta zawiera ważne informacje, np. tabele wagi i wzrostu, jakie dziecko powinno osiągnąć w określonym wieku. Książeczkę tę wystawia się jeszcze w szpitalu po badaniu U1. Powinno się przynosić ją na wszystkie badania dla dzieci i młodzieży. Książeczka szczepień (Impfpass): W książeczce szczepień lekarz odnotowuje datę i rodzaj wykonanego szczepienia. Ponieważ szczepienia ochronne dla dzieci z reguły mają miejsce w trakcie badań okresowych, książeczkę tę, podobnie jak książeczkę badań (U-Heft), należy przynosić na wszystkie kolejne badania dla dzieci (badania U ) oraz na badanie dla młodzieży J1. Jeżeli nie posiadamy książeczki szczepień, o jej wystawienie należy zwrócić się do lekarza. Także dorośli powinni zabierać książeczkę na każde szczepienie, a także w podróż za granicę. Lekarz domowy (Hausarzt): Lekarz domowy to lekarz posiadający własną praktykę lekarską, będący najczęściej lekarzem pierwszego kontaktu w przypadku problemów zdrowotnych. W Niemczech lekarzami domowymi są lekarze specjaliści medycyny ogólnej oraz interniści, pełniący funkcję lekarza domowego. Mammografia (Mammographie): W trakcie mammografii sporządza sie zdjęcie rentgenowskie piersi. Pozwala to na dobre przedstawienie zmian w tkance piersi. 22

Nieprawidłowy (= pozytywny) wynik (auffälliger (= positiver) Befund): Nieprawidłowy lub pozytywny wynik testu oznacza, że istnieje podejrzenie, iż badana osoba jest nosicielem danego zarazka lub ogniska chorobowego, albo że jest chora na daną chorobę. W celu potwierdzenia lub wykluczenia tego podejrzenia zaleca się badanej osobie natychmiastowe przeprowadzenie dalszych badań. Objaw (Symptom): Objaw to dolegliwość wywoływana przez chorobę lub uraz (na przykład ból). Obrzęki (Ödeme): Obrzęki to nagromadzenia płynu w tkankach. Opłata za wizytę u lekarza (Praxisgebühr): Raz na kwartał pacjenci muszą podczas pierwszej wizyty u lekarza uiścić opłatę w wysokości 10 euro. Opłaty takiej nie uiszcza się w przypadku badań profilaktycznych i świadczeń prewencyjnych, które są bezpłatne. Jeżeli w danym kwartale pacjent musi pójść do innych lekarzy, wówczas uiszcza taką opłatę przy pierwszej wizycie u kolejnego lekarza, chyba że pierwszy leczący go w danym kwartale lekarz wystawi mu skierowanie. Skierowania takie, a tym samym zwolnienie z opłaty za wizytę u lekarza, nie obowiązują u stomatologa i lekarza pogotowia ratunkowego. Lekarze ci pobierają oddzielnie opłatę w wysokości 10 euro za kwartał. Dzieci i młodzież do lat 18 nie muszą płacić opłaty za wizytę u lekarza. Chronicznie chorzy mogą zwolnić się z opłaty za wizytę u lekarza. Placówki skryningowe (Screening-Einheiten): Te placówki medyczne specjalizują się w robieniu mammografii skryningowej i spełniają surowe wymagania pod względem jakości. Wykonuje się w nich zdjęcia mammograficzne, a w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości przeprowadza kolejne badania. Placówki skryningowe prowadzone są przez specjalnie wyszkolonych lekarzy. Pneumokoki (Pneumokokken): Są to bakterie (Streptococcus pneumoniae) wywołujące różnego rodzaju schorzenia, np. zapalenie płuc (pneumonia), zapalenie opon mózgowych (meningitis), lub zapalenie ucha środkowego (otitis media). Ryzyko zachorowania zwiększa się z wiekiem (powyżej 60 roku życia), gdy wydajność układu odpornościowego słabnie. Prewencja (Vorsorge): Pod pojęciem prewencji rozumie się wszystkie działania, których celem jest zapobieganie powstawaniu chorób. Przykładem typowych działań prewencyjnych jest mycie zębów. Dzięki regularnej i prawidłowej pielęgnacji zębów można uniknąć powstawania próchnicy. 23

Rak (Krebs): Pod pojęciem raka (choroby nowotworowe) rozumie się niekontrolowany rozrost komórek. Komórki nowotworowe wypierają i niszczą zdrową tkankę. Rak może zaatakować w organizmie każdy organ. Choroby nowotworowe stanowią po chorobach serca i układu krążenia drugą najczęstszą przyczynę zgonów w Niemczech (co roku na nowotwory zapada ok. 390 tys. osób). Mimo to udaje się wyleczyć coraz większą liczbę pacjentów. Ze względu na wielką różnorodność chorób nowotworowych istnieją różne możliwości ich leczenia. Dzięki wczesnemu rozpoznawaniu można zmniejszyć ryzyko zgonu na nowotwór. Różyczka (Röteln): Różyczka należy do chorób wieku dziecięcego, na którą mogą jednak zachorować także dorośli. Zakażenie wirusem różyczki podczas ciąży może spowodować poważne wady rozwojowe u nienarodzonego dziecka, np. upośledzenie umysłowe, głuchotę i ślepotę. Im wcześniej w okresie ciąży kobieta zarazi się wirusem różyczki (do 18. tygodnia ciąży), tym większe jest niebezpieczeństwo, że dziecko urodzi się z poważnym kalectwem. Dlatego w ramach opieki przedporodowej wykonuje się test na obecność przeciwciał różyczki, który ma stwierdzić, czy badana kobieta przeszła już różyczkę, a tym samym jest odporna na wirus różyczki, czy też musi się chronić przed zakażeniem. Jeżeli ciężarna nie ma wystarczającej odporności, powinna ograniczyć kontakt z dziećmi i skupiskami ludzi lub całkowicie ich unikać. Najlepszą ochronę stanowi jednak zaszczepienie się w wieku dziecięcym (dziewczynki w wieku 11-13 lat) lub przed zajściem w ciążę. Skryning (Screening): Określenie to pochodzi z języka angielskiego i oznacza badanie przesiewowe. W odniesieniu do nowotworu piersi skryning oznacza badanie wszystkich kobiet pomiędzy 50. a 69. rokiem życia. Urząd zdrowia (Gesundheitsamt): Urzędy zdrowia oferują ludności informacje, porady i konsultacje na tematy zdrowotne. Do zadań urzędów zdrowia należy na przykład przeprowadzanie badań dla dzieci rozpoczynających naukę w szkole, konsultacje w sprawie szczepień oraz udzielanie pomocy osobom psychicznie chorym, uzależnionym i osobom niepełnosprawnym. Zadaniem urzędów zdrowia jest także sprawowanie nadzoru i kontroli. Troszczą się one np. o higienę w placówkach leczniczych, pielęgnacyjnych i opiekuńczych, nadzorują jakość wody pitnej i wody do kąpieli oraz prowadzą doradztwo w kwestiach medycyny środowiskowej. 24

Wziernikowanie jelita grubego (Darmspiegelung): Każdego roku w samych tylko Niemczech odnotowuje się 66 tys. zachorowań na raka jelita grubego i ok. 29 tys. zgonów z tego powodu. Możliwość wykrycia raka jelita grubego w odpowiednim czasie, a także jego leczenia, stwarza wziernikowanie jelita grubego. Podczas wziernikowania do jelita wprowadza się cienką, giętką rurę, tzw. endoskop. Zawiera on system optyczny, za pomocą którego wnętrze jelita można obserwować na monitorze. Podczas wziernikowania jelita grubego można pobierać wycinki błony śluzowej do badania. Możliwe jest więc także przeprowadzanie drobnych zabiegów operacyjnych. Zatrucie ciążowe (Gestose): Zatrucie ciążowe (gestoza) jest ogólnym określeniem zespołu objawów chorobowych spowodowanych ciążą. Oprócz wzrostu ciśnienia podczas zatrucia ciążowego może dojść do zwiększonej obecności białka w moczu oraz do powstawania obrzęków (Ödeme). Gestoza występuje przede wszystkim u pierworódek w bardzo młodym lub starszym wieku. Kolejne czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia zatrucia ciążowego stanowią: uszkodzenie naczyń spowodowane chronicznym schorzeniem nerek, wysokie ciśnienie lub cukrzyca, palenie, a także nadwaga lub niedobór białka. Zatrucie ciążowe zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu oraz śmiertelność niemowląt. Ponadto w jego wyniku może dojść do komplikacji zagrażających życiu kobiety ciężarnej. 25

4. Adresy Publiczna służba zdrowia Kreis Dithmarschen Fachdienst Gesundheitsschutz Esmarchstr. 50 25746 Heide Tel.: 0481 / 785-4900 Fax: 0481 / 785-4931 E-Mail: fd-gesundheit@dithmarschen.de Internet: www.dithmarschen.de Landeshauptstadt Kiel Amt für Gesundheit Fleethörn 18-24 24103 Kiel Servicetelefon: 0431 / 901-4200 Fax: 0431 / 901-62113 E-Mail: gesundheitsamt@kiel.de Internet: www.kiel.de Stadt Flensburg Gesundheitsdienste Norderstraße 58-60 24939 Flensburg Tel.: 0461 / 85-2602-0 Fax: 0461 / 85-2819 E-Mail: gesundheitsdienste@flensburg.de Internet: www.flensburg.de Hansestadt Lübeck Gesundheitsamt Sophienstraße 2-8 23560 Lübeck Tel.: 0451 / 122-5300 Fax: 0451 / 122-5390 E-Mail: gesundheitsamt@luebeck.de Internet: www.luebeck.de Kreis Hzgt. Lauenburg Fachdienst Gesundheit Barlachstraße 4 23909 Ratzeburg Tel.: 04541 / 888-382-0 Fax: 04541 / 888-162 E-Mail: gesundheitsdienste@kreis-rz.de Internet: www.kreis-rz.de Stadt Neumünster Fachdienst Gesundheit Meßtorffweg 8 24534 Neumünster Tel.: 04321 / 942-2814-0 Fax: 04321 / 942-2800 fachdienst.gesundheit@neumuenster.de Internet: www.neumuenster.de 26

Publiczna służba zdrowia Kreis Nordfriesland Amt für Jugend, Soziales, Arbeit und Gesundheit Damm 8 25813 Husum Tel.: 04841 / 8970-0 Fax: 04841 / 2476 E-Mail: gesundheitsamt@nordfriesland.de Internet: www.nordfriesland.de Kreis Plön Amt für Gesundheit Heinrich-Rieper-Straße 6 24306 Plön Tel.: 04522 / 743-386-0 Fax: 04522 / 743-467 E-Mail: gesundheitsamt@kreis-ploen.de Internet: www.kreis-ploen.de Kreis Ostholstein Fachdienst Gesundheit Holstenstraße 52 23701 Eutin Tel.: 04521 / 788-0 Fax: 04521 / 788-600 E-Mail: gesundheitsamt@kreis-oh.de Internet: www.kreis-oh.de Kreis Rendsburg-Eckernförde Gesundheitsdienste Kaiserstraße 8 24768 Rendsburg Tel.: 04331 / 202-238-0 Fax: 04331 / 202-295 gesundheit@kreis-rendsburg-eckernfoerde.de www.kreis-rendsburg-eckernfoerde.de Kreis Pinneberg Fachdienst Gesundheit Moltkestraße 8 25421 Pinneberg Tel.: 04101 / 212-421-0 Fax: 04101 / 212-685 E-Mail: r.huemmelink@kreis-pinneberg.de b.moeller@kreis-pinneberg.de Internet: www.kreis-pinneberg.de Kreis Schleswig-Flensburg Fachdienst Gesundheit Moltkestraße 22-26 24837 Schleswig Tel.: 04621 / 810-20-0 Fax: 04621 / 810-55 gesundheitsamt@schleswig-flensburg.de Internet: www.schleswig-flensburg.de 27

Publiczna służba zdrowia Kreis Segeberg Gesundheit für Mensch und Tier Hamburger Str. 30 23795 Bad Segeberg Tel.: 04551 / 951-342-0 Fax: 04551 / 951-301 E-Mail: gesundheit@kreis-se.de Internet: www.kreis-segeberg.de Kreis Stormarn Fachdienst Gesundheit Reimer-Hansen-Straße 23843 Bad Oldesloe Tel.: 04531 / 160-282-0 Fax: 04531 / 160-626 E-Mail: gesundheitsamt@kreis-stormarn.de Internet: www.kreis-stormarn.de Kreis Steinburg Gesundheitsamt Viktoriastraße 17 a 25524 Itzehoe Tel.: 04821 / 69-390-0 Fax: 04821 / 69-403 E-Mail: gesundheitsamt@steinburg.de in IfSG-Ang.: infektionsschutz@steinburg.de Internet: www.steinburg.de 28

Pomoc i konsultacja zdrowotna Der Beauftragte für Flüchtlings-, Asylund Zuwanderungsfragen des Landes Schleswig-Holstein Karolinenweg 1 24105 Kiel Tel.: 0431 / 988-1292 Fax: 0431 / 988-1293 E-Mail: fb@landtag.ltsh.de Patientenombudsmann/-frau in Schleswig-Holstein e.v. Postanschrift: Ärztekammer S-H Bismarckallee 8-12 23795 Bad Segeberg Tel.: 01805 / 235383 (12 Cent pro Minute) Die Bürgerbeauftragte für soziale Angelegenheiten des Landes Schleswig-Holstein Postfach 7121 24171 Kiel Tel.: 0431 / 988-1240 Fax: 0431 / 988-1239 E-Mail: Buergerbeauftragte@landtag.ltsh.de PflegeNotTelefon 01802 / 494847 (6 Cent pro Anruf) Giftinformationszentrum Nord Pharmakol. und toxikol. Zentrum der Universität Göttingen Robert-Koch-Str. 40 37075 Göttingen Tel.: 0551 / 19240 Fax: 0551 / 3831881 Refugio Zentrum für Behandlung, Beratung und Psychotherapie von Folter-, Fluchtund Gewaltopfern in Schleswig-Holstein e.v. Königsweg 20 24103 Kiel Tel.: 0431 / 733313 Fax: 0431 / 7068966 E-Mail: info@refugio-kiel.de Landesvereinigung für Gesundheitsförderung e.v. in Schleswig-Holstein Flämische Straße 6-10 24103 Kiel Tel.: 0431 / 94294 29

Lekarze / Apteki / Kliniki Ärztekammer Schleswig-Holstein Bismarckallee 8-12 23795 Bad Segeberg Tel.: 04551 / 803-0 Internet: www.aeksh.de Kassenzahnärztliche Vereinigung Schleswig-Holstein Westring 498 24106 Kiel Tel.: 0431 / 3897-0 Patiententelefon: 04551 / 803-308 Arztfindex: www.arztfindex.de Medfindex: www.medfindex.de Apothekerkammer Schleswig-Holstein Düsternbrooker Weg 75 24105 Kiel Tel.: 0431 / 57935-10 Fax: 0431 / 57935-20 E-Mail: geschaeftsstelle@ak-sh.aponet.de Psychotherapeutenkammer Schleswig-Holstein Walkerdamm 17 24103 Kiel Tel.: 0431 / 6611990 Fax: 0431 / 6611995 E-Mail: info@pksh.de Internet: www.pksh.de Apothekerverband Schleswig-Holstein Landesverband selbständiger Apotheker Steekberg 11 24107 Kiel Tel.: 0431 / 31936-0 Fax: 0431 / 31936-15 E-Mail: verband@apotheke-sh.de Internet: www.apotheke-sh.de Universitätsklinikum Schleswig-Holstein Campus Kiel Brunswiker Straße 10 24105 Kiel Tel.: 0431 / 597-0 Campus Lübeck Ratzeburger Allee 160 23538 Lübeck Tel.: 0451 / 500-0 Kassenärztliche Vereinigung Schleswig-Holstein Bismarckallee 1-3 23795 Bad Segeberg Tel.: 04551 / 883-0 Zahnärztekammer Schleswig-Holstein Westring 498 24106 Kiel Tel.: 0431 / 260926-0 30

Opieka społeczna i konsultacja dla konsumentów AWO Arbeiterwohlfahrt Landesverband Schleswig-Holstein e.v. Feldstr. 5 24105 Kiel Tel.: 0431 / 5114-0 DRK-Landesverband Schleswig-Holstein e.v. Klaus-Groth-Platz 1 24105 Kiel Tel.: 0431 / 5707-0 Caritasverband für Schleswig-Holstein e.v. Krusenrotter Weg 37 24113 Kiel Tel.: 0431 / 5902-0 Jüdische Gemeinschaft Schleswig-Holstein K.d.ö.R. Wikinger Str. 6 24143 Kiel Tel.: 0431 / 739909-6/-7 Diakonisches Werk Schleswig-Holstein Landesverband der inneren Mission e.v. Kanalufer 48 24768 Rendsburg Tel.: 04331 / 593-0 Sozialverband Deutschland Landesverband Schleswig-Holstein Muhliusstr. 87 24103 Kiel Tel.: 0431 / 98388-0 DPWV Deutscher Paritätischer Wohlfahrtsverband Landesverband Schleswig-Holstein e.v. Beselerallee 57 24105 Kiel Tel.: 0431 / 5602-0 Verbraucherzentrale Schleswig-Holstein e.v. Bergstr. 24 24103 Kiel Tel.: 0431 / 59099-0 31

HIV / Seksualność / Nałóg / Planowanie rodziny AIDS-Hilfe Kiel e.v. Königsweg 19 24103 Kiel Tel.: 0431 / 57058-0 Fax: 0431 / 57058-28 Beratungsstelle für Menschen mit Fragen zu HIV und AIDS Südergraben 59 24937 Flensburg Tel.: 0461 / 1419430 Fax: 0461 / 1419444 AIDS-Hilfe Neumünster e.v. Wasbeker Straße 93 24534 Neumünster Tel.: 04321 / 66866 Fax: 04321 / 260434 Landesstelle für Suchtfragen Schleswig-Holstein e.v. Schauenburger Str. 36 24105 Kiel Tel.: 0431 / 564770 Fax: 0431 / 564780 E-Mail: sucht@lssh.de Internet: www.lssh.de AIDS-Hilfe Sylt e.v. Keitumer Chaussee 10 25980 Westerland Tel.: 04651 / 19411 Fax: 04651 / 927690 Lübecker AIDS-Hilfe e.v. Engelsgrube 16 23552 Lübeck Tel.: 0451 / 72551 Tel.: 0451 / 704133 Fax: 0451 / 7070218 AIDS-Hilfe Westküste e.v. Große Westerstraße 30 25746 Heide Tel.: 0481 / 7676 Fax: 0481 / 7890862 Pro Familia Deutsche Gesellschaft für Familienplanung, Sexualpädagogik und Sexualberatung Landesverband Schleswig-Holstein e.v. Marienstr. 29-31 24937 Flensburg Tel.: 0461 / 9092620 Internet: www.profamilia-sh.de 32

33

Międzykulturowi przewodnicy po systemie opieki zdrowotnej w Szlezwiku-Holsztynie Projekt Z migrantami dla migrantów międzykulturowi przewodnicy po systemie opieki zdrowotnej w Szlezwiku-Holsztynie zapoczątkował w kwietniu 2007 roku wielojęzyczną i wyczuloną na różnice kulturowe promocję zdrowia oraz profilaktykę w Szlezwiku-Holsztynie. Niniejszy przewodnik powstał w ramach tego projektu. Dziękujemy za wsparcie w realizacji projektu oraz przy opracowaniu przewodnika następującym partnerom kooperującym: Arbeiterwohlfahrt Landesverband Schleswig-Holstein e.v. Zentrum für interkulturelle Konzepte, Projektentwicklung und Beratung Hansestadt Lübeck Fachbereich Wirtschaft und Soziales Bereich 530 Gesundheitsamt Ärztekammer Schleswig-Holstein Arbeitskreis Migration und Gesundheit Schleswig-Holstein 34

Podziękowanie Dziękujemy wszystkim osobom i instytucjom, które uczestniczyły w powstaniu niniejszej broszury: Dr. med. Cordelia Andreßen (Ärztekammer Schleswig-Holstein), Irene Böhme (Gesundheitsamt Lübeck), Antje Dechow (Universitätsklinikum Schleswig-Holstein Campus Lübeck), Prof. Dr. med. Gisela C. Fischer (Medizinische Hochschule Hannover), Peter Lindner (Ministerium für Soziales, Gesundheit, Familie, Jugend und Senioren Schleswig-Holstein MSGFJS SH), Prof. Dr. med. Wielant Machleidt (Medizinische Hochschule Hannover), Dr. Anne Marcic (MSGFJS SH), Dr. Klaus Riehl (MSGFJS SH), Wiebke Schindel (Hessisches Sozialministerium), Dr. Marion Scupin (MSGFJS SH), Dr. Birgit Sitepu (MSGFJS SH), Michael Treiber (AWO Landesverband Schleswig-Holstein e.v.), Dr. med. Matthias Wienold (Ethno- Medizinisches Zentrum e.v.), Heiko Wolgast (BKK-Landesverband NORD). Za tłumaczenie przewodnika na podane języki odpowiedzialne były następujące osoby: Farhad Ahma, Khaled Alzayed, Petrit Beqiri, Hai Bluhm, Izabela Dyczek, Izarbe Garcia Sanchez, Zohreh Jalili, Shahram Jennati Lakeh, Photini Kaiser, Tangazar Khasho, Dr. Nilgün Kimil, Martin Müller, Tatjana Pankratz-Milstein, Milos Petkovic, Cinzia Pizzati-Sturm, Rose-Marie Soulard-Berger.

Zdrowie dla wszystkich Mieszkają Państwo w Niemczech, są zdrowi i chcą zachować zdrowie, ale nie orientują się Państwo, z jakich badań profilaktycznych i świadczeń prewencyjnych można korzystać? Z niniejszej broszury dowiedzą się Państwo o możliwościach aktywnej ochrony własnego zdrowia oraz możliwościach wczesnego wykrywania chorób. Co to jest na przykład check-up? Co się kryje pod pojęciem wczesnego wykrywania raka? Jakie badania przewidziano dla dzieci i młodzieży? Kiedy powinni Państwo się zaszczepić? Z jakich badań stomatologicznych mogą Państwo skorzystać, aby zachować zdrowe zęby przez całe życie? Na te i wiele innych pytań odpowiada niniejsza broszura. Ponadto znajdą w niej Państwo adresy kontaktowe różnych placówek zajmujących się zagadnieniami zdrowia i opieki zdrowotnej w Szlezwiku-Holsztynie. Überreicht durch: Für die Finanzierung des Leitfadens danken wir dem BKK-Landesverband NORD. info@bkk-nord.de www.bkk-nord.de Entwickelt durch: Ethno-Medizinisches Zentrum e.v. Königstraße 6, 30175 Hannover ethno@onlinehome.de www.ethno-medizinisches-zentrum.de www.bkk-promig.de