Khramov Vitali. Technologie komputerowe na lekcji wychowania fizycznego = Information and communication technologies at a lesson of physical culture. Journal of Health Sciences. 2014;4(13):111-115. ISSN 1429-9623 / 2300-665X. http://journal.rsw.edu.pl/index.php/jhs/article/view/2014%3b4%2811%29%3a111-115 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/2014%3b4%2811%29%3a111-115 https://pbn.nauka.gov.pl/works/509849 DOI: 10.5281/zenodo.13254 http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.13254 The former journal has had 5 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 1107. (17.12.2013). The Author (s) 2014; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Radom University in Radom, Poland Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. Conflict of interest: None declared. Received: 10.09.2014. Revised 15.09.2014. Accepted: 04.11.2014. Technologie komputerowe na lekcji wychowania fizycznego Information and communication technologies at a lesson of physical culture Witaly Chramow Vitali Khramov Grodzieński Uniwersytet Państwowy im. Janki Kupały, Grodno, Białoruś Yanka Kupala State University of Grodno, Belarus Słowa kluczowe: dydaktyczno-metodyczna pomoc elektroniczna, lekcja wychowania fizycznego, metodyka nauczania dyscypliny sportu, współdziałanie dydaktyczne Keywords: electronic educational manual, lesson of physical culture, methods of teaching of a certain kind of sport, didactic interaction Streszczenie Technologie komputerowe są w stanie zwiększyć efektywność procesu dydaktycznego. Przy tym są one praktycznie nie wykorzystują się w fizycznym wychowaniu młodego pokolenia. Przyczyną jest brak dydaktycznych środków komputerowych do nauczania techniki czynności ruchowych na lekcjach wychowania fizycznego. To stało się podstawą dla rozwoju elektronicznych pomocy (EP), przeznaczonych do nauczania koszykówki, siatkówki, piłki nożnej, lekkiej atletyki, aerobiku, sportowej gimnastyki, centrum odnowy biologicznej i turystyki. Celem publikacji jest charakterystyka pedagogicznych funkcji EP. EP składa się z powłoki programowej i treści nauczania. Funkcje powłoki programowej: przedstawienie materiałów wideo, operacje planowania procesu dydaktycznego, tworzenie konspektu wideo. Dydaktyczne wideo zawiera pełen zakres informacji potrzebnych dla rozwoju sportu: technika sport, specjalne ćwiczenia fizyczne, sposoby organizacji, kontrolne i testowe ćwiczenia. Wykorzystanie EP na zajęciach praktycznej jest następujące. Nauczyciel, uruchamiając program komputerowy, wcześniej załaduje utworzony 111
materiał wideo i włącza tryb pełnoekranowy. Projekcja filmu odbywa się na dużym ekranie w taki sposób, aby z każdego punktu na siłowni można było śmiało rozpoznawać szczegóły obrazu. Dydaktyczne wideo jest używano jako: obiekt badań, obiekt porównania, sygnał rozpoczęcia nowego ćwiczenia.ep jest wyspecjalizowanym systemem informatycznym, służącym do towarzyszenia procesu kształcenia ruchowych działań. Abstract Computer technologies could increase the effectiveness of an educational process. At the same time they are rarely used in physical training of youth. The reason is the absence of computer didactic tools for teaching the movement activities at a physical culture lesson. This became the ground for development of electronic manuals (EM) for teaching basketball, volleyball, football, track and field, aerobics, athletic gymnastics as well as sports and fitness tourism. The aim of this publication is to characterize the pedagogical functions of the EM. EM consists of software shell and study content. The functions of the software shell are: presenting the video content, operations on planning the study process, development of video synopsis. Study film consists of a full volume of the data necessary to master the sports: technique of a certain kind of sport, special physical exercises, ways of organization, control and test exercises. EM is a specialized information system which is used to support the process of teaching of movement activities. For a student it is the source for stimulating the learning activity, positive motivation to acquire the physical culture study material. A teacher gets at his disposal the teaching system which includes the previous practical experience and minimizes possibilities of pedagogical mistakes. Wprowadzenie Komputeryzacja lekcji kultury fizycznej w pierwszej kolejności powinna być skierowana na zwiększenie efektywności opanowania przez uczniów sportu jak tematu programu nauczania przedmiotu "kultura fizyczna". Sport w wąskim rozumieniu to historycznie ukształtowany rodzaj działalności konkurencyjnej, posiadający konkretny przedmiot mistrzostwa, skład dozwolonych czynności ruchowych i sposobów sportowego zmagania się (sportowej techniki i taktyki), wyraźnie sformułowanymi kryteriami ustalenia zwycięzcy (regulamin mistrzostwa) (Matveev, 2005). Technika sportu charakteryzuje się z pozycji celowości i efektywności. Zgodnie z definicją W. N. Płatonowa (2004), to jest racjonalnie realizowany całokształt ruchów i działań, który pozwala efektywnie rozwiązać zadania ruchowe, wynikające z konkretnych warunków prowadzenia mistrzostwa. Opanowaniem techniki dyscypliny sportowej(przygotowaniem technicznym) nazywa się proces mający na celu doprowadzenie techniki ćwiczenia współzawodniczego do perfekcji (Kuramshin, 2004). Nauczanie dyscypliny sportowej na lekcjach kultury fizycznej zapewnia kompleksowe rozwiązanie edukacyjnych, wychowawczych oraz rehabilitacyjnych zadań. Absolwent szkoły, który opanował dyscypliny sportowej otrzymuje do swojej dyspozycji skuteczny środek zapobiegania gipokinezji, zdrowia, wypoczynku i rozrywki. Specyfika dydaktycznego procesu ukierunkowanego na opanowanie przez uczniów dyscypliny sportowej, jest realizowana w treściach i funkcjach komputerowych 112
dydaktycznych środków przeznaczonych do wykorzystania na lekcjach kultury fizycznej. W sumie zostało rozpracowano siedem elektronicznych pomocy (EP): koszykówka, siatkówka, piłka nożna, lekkoatletyka, aerobik, gimnastyka atletyczna, turystyka sportowo-zdrowotna (e-sportedu.grsu.by). EP używa się w celu wsparcia procesu uczenia się techniki ruchu działań. W warunkach praktycznego zajęcia za pomocą komputerowej projekcyjnej techniki uczniom pokazano materiał wideo, który jest stosowany jako obiekt badań, naśladowania (ruchowego opanowania) i porównania. Cele badania Zidentyfikować organizacyjne i metodyczne właściwości prowadzenia lekcji wychowania fizycznego z wykorzystaniem elektronicznej dydaktyczno-metodycznej pomocy dyscypliny sportowej. Wyniki badań EP ze swojej treści oraz funkcji jest narzędziem i środkiem zapewnienia działań edukacyjnych nauczyciela. W strukturze działalności zaznaczymy planowanie pracy nauczania oraz operacji w ramach jej realizacji. W trakcie projektowej działalności na różnych etapach planowania, ważne jest, aby zapewnić efektywne zarządzanie dydaktyczno-metodyczną informacją. Wizualny charakter danych źródłowych, zawartych w EP, w połączeniu ze specjalnymi narzędziami zarządzania ułatwiają wdrażanie analitycznego wielosegmentowego składnika planowania. Nauczycielowi na wyświetlaczu komputera podaje się wynik nauczania (odpowiedź na pytanie "do czego należy dążyć"), narzędzia i formy organizacji, które są niezbędne w celu zapewnienia możliwości uzyskania zadanej wydajności nauczania w pracy. Obecność tej informacji, podanej w maksymalnie dostępnej dla przyjęcia formie, umożliwia nauczycielowi opracowanie technologicznych szczegółów implementacji metody nauczania w konkretnych warunkach lekcji, wziąć pod uwagę cechy uczniów, materialną pomoc techniczną, harmonogram i inne towarzyszące okoliczności. Zasadniczą jednostką dydaktyczno-wychowawczego procesu przy opanowaniu kultury fizycznej jako dyscypliny akademickiej jest lekcja. Naukowe podstawy i metodyczne aspekty lekcji kultury fizycznej są w pracach P. F. Lesgafta, W. W. Bielinowicza, K. H. Grantyń, R. B. Mejksona, A. N. Hana, A. A. Gugina, W. M. Kaczaszkina, W. M. Minbułatowa, R. F. Szycikowej i innych autorów. Ogólne wymagania dotyczące lekcji kultury fizycznej sformułowane są na podstawie ogólnie dydaktycznych i publiczno dydaktycznych zasad. Treść nauczania powinna odpowiadać podstawowym pedagogicznym zasadom: świadomości i aktywności, jasności, systematyczności i ciągłości, trwałości, nauce, dostępności, związku teorii z praktyką (Podlasyi, 1999). Źródła specyficznych zasad wychowania fizycznego są ujęte w implementacji procesów dydaktycznych w wychowaniu fizycznym. W odniesieniu do lekcji wychowania fizycznego należy zaznaczyć połączenie edukacyjnego i medycznego kierunku uprawiania; planowanie realizacji celów w kontekście dostępności, indywidualizacji i adaptacyjnego bilansowania fizycznego; wzajemne uwarunkowanie i 113
podporządkowanie pedagogicznych celów lekcji i moralnego wychowania uczniów; informowanie danych opisujących stan zdrowia, rozwój fizyczny, przygotowanie fizyczne uczniów, ich zainteresowania, motywacje i potrzeby w zakresie kultury fizycznej; różnorodność technik organizacji nauczania i wychowania (Żelezniak, 2004). Treść lekcji wychowania fizycznego, na podstawie charakterystyki W. M. Minbułatowa (1998), tworzą: - rodzaje działalności szkoleniowej (ich również można określić "aktywnymi działaniami"); - wtórne wskaźniki tej działalności; - sposoby zastosowania załadunkowych środków. Ćwiczenia fizyczne w treści lekcji znajdują się w podrzędnym stosunku do działalności podmiotów procesu edukacyjnego - nauczyciela i ucznia. Nauczyciel planuje, organizuje i kieruje ucznia w jego działalności szkoleniowej, która realizowana jest przeważnie przy korzystaniu z ćwiczeń fizycznych. Uczeń - świadomie i aktywnie stara się przybliżyć do osiągnięcia wyznaczonego celu. Technologia prowadzenia lekcji wychowania fizycznego, oparta na zastosowaniu EP, zakłada do wprowadzenia specjalistycznego ośrodka informacyjnotechnologicznego do wykonywania działalności szkoleniowej. Prognozowane zwiększenie efektywności procesu dydaktycznego oczekuje się dzięki wdrożeniu następujących procesów: - informacja szkolenia jest przekazywana uczniom w maksymalnie dostępnej dla percepcji formie, poprzez połączenie pokazu z objaśnieniem, co umożliwia zapobieganie zniekształcenia obrazu celu nauczania po opanowaniu działaniami ruchowymi; - nauczyciel skupia uwagę uczniów i słuchaczy na istotnych elementach działania lub operacji za pomocą jasności faktu i jasności prawidłowości, co umożliwia zrozumienie przeznaczenia każdej opanowanej operacji w semantycznej strukturze badanego ruchu działania; - nauczyciel przedstawia słuchaczom najpierw obiekt badań w ogóle, bez wydzielenia części, a następnie duże fragmenty czynności (podstawowe postawy, zarządcy ruchu, fazy i cykle), przy czym algorytm wydawania informacji szkolenia tworzy uczeń; - uczeń, w toku racjonalnie zorganizowanej działalności szkoleniowej, dostaje szansę szybciej się wyczuć ruch, co pozwala na łączenie obrazu mięśni odczucia z wiedzą, które zostały uzyskane w trakcie nauczania przez ucznia; - uczeń w trakcie wykonywania szkolnych zadań wykonuje świadome poszukiwanie rozwiązań wykonywania ruchowego zadania, na podstawie analizy efektów wizualnych, które są dobrane przez ucznia odpowiednio z poziomem trudności; - wizualizacja informacji szkolenia pozwala skrócić czas na wyjaśnienie zadania ruchowego, co zwiększa motorową gęstość lekcji; - pedagog wykonuje kontrolno-wielosegmentowy aspekt procesu nauczania na podstawie mapowania ruchu, który wykonuje uczeń za pomocą materiału wideo z nagraniami odniesienia techniki działania ruchowego, co normalizuje proces oceny i pozwala uczniowi lepiej zrozumieć zawartość popełnianych błędów technicznych; 114
- uczeń otrzymuje zadania do samodzielnego wykonywania ćwiczeń, przy czym zestaw ćwiczeń kształtuje pedagog, zarządzając w ten sposób działalność trenowania w sprawie ruchowych umiejętności i nawyków. Wnioski EP jest wyspecjalizowanym systemem informatycznym, służącym do akompaniomentu procesu kształcenia działań ruchowych. Dla ucznia ona występuje jako źródło aktywizacji aktywności poznawczej, jako źródło pozytywnej motywacji do opanowania materiału programowego wychowania fizycznego. Nauczyciel otrzymuje do swojej dyspozycji system nauczania, który odzwierciedla doświadczenie z praktyki i minimalizuje prawdopodobieństwo pedagogicznych błędów. References 1. е-спорт: электронные средства обучения для физической культуры и спорта www.e-sportedu.grsu.by (dostęp: 20.09.2012). 2. Железняк Ю.Д. (2004). Теория и методика обучения предмету «Физическая культура». Издательский центр «Академия», Москва. 3. Курамшин Ю.Ф., Двейрина О.А., Аксенов В.П. (2004) Подготовка спортсмена в процессе тренировки (W:) Теория и методика физической культуры. Советский спорт, Москва, с. 356-389. 4. Матвеев Л.П. (2005) Общая теория спорта и ее прикладные аспекты. Издательство «Лань», Санкт-Петербург. 5. Минбулатов В.М. (1998) Дидактическая система предмета «Физическая культура» (Теорет.-методол. исслед.): дис.... д-ра пед. наук, Махачкала. 6. Платонов В.Н. (2004) Система подготовки спортсменов в олимпийском спорте. Общая теория и ее практические приложения. Олимпийская литература, Киев. 7. Подласый И.П. (1999) Педагогика. Гуманит.изд.центр ВЛАДОС, Москва. 115