Największa nekropolia w Europie Środkowej. Czarnówko gm. Nowa Wieś Lęborska

Największa nekropolia w Europie Środkowej. Czarnówko gm. Nowa Wieś Lęborska Muzeum w Lęborku może poszczycić się posiadaniem w swoich zbiorach jednej z największych kolekcji cennych i unikatowych przedmiotów pozyskanych w wyniku wieloletnich badań wykopaliskowych prowadzonych na rozległym, wielokulturowym cmentarzysku w Czarnówku w powiecie lęborskim. Birytualne cmentarzysko ludności kultury pomorskiej, oksywskiej i wielbarskiej oraz z okresu wczesnego średniowiecza w Czarnówku, stan. 5 jest w tej chwili największą, całkowicie przebadaną, nekropolią z późnej starożytności w Europie Środkowej, mającą kluczowe znaczenie dla archeologii Europy Środkowej i północnej. Pierwsze badania wykopaliskowe na tym cmentarzysku przeprowadziła od roku 1973 do roku 2000 mgr Dorota Rudnicka z Muzeum Archeologicznego w Gdańsku. Łącznie podczas 17 sezonów badawczych rozpoznano obszar ok. 50 arów, na których zarejestrowano 443 groby (szkieletowe i ciałopalne). Od 2008 roku prace badawcze na stanowisku w Czarnówku koordynowane były przez Muzeum w Lęborku, a ich kierownikiem była mgr Agnieszka Krzysiak. W ciągu pięciu sezonów badawczych przebadano kolejnych 180 arów w ścisłych granicach nekropoli oraz 66 arów poza jej obrębem, gdzie zadokumentowano relikty osadnictwa z okresów halsztackiego, przedrzymskiego, wpływów rzymskich i wczesnośredniowiecznego. Łącznie na stanowisku w Czarnówku zarejestrowano, wyeksplorowano i zadokumentowano niemal 3000 obiektów archeologicznych, w przeważającej większości grobów szkieletowych z pierwszych wieków naszej ery, a także ogromną liczbę zabytków (niemal 5000 artefaktów, oraz ok. 1000 naczyń glinianych i ich fragmentów), nieporównywalną z żadnym innym cmentarzyskiem starożytnym z ziem polskich. Na podstawie pozyskanych źródeł uściślono że przedmiotowe stanowisko to osady i punkty osadnicze z okresu halsztackiego, przedrzymskiego, wpływów rzymskich i wczesnego średniowiecza oraz cmentarzysko KP, KO, KW i WŚ 1 (udokumentowano również pojedyncze groby z późnej epoki kamienia, wczesnej epoki brązu i okresu wędrówek ludów). Zasięg nekropolii w terenie obliczony został na ok. 240 arów tj. 2, 4 hektara. Przeważająca większość zbadanych obiektów to groby szkieletowe z pierwszych wieków naszej ery. W sumie od 1973 roku na stanowisku znalezionych zostało ok. 3000 obiektów, z których wydobyto pokaźną liczbę unikatowych, zabytkowych przedmiotów stanowiących przede wszystkim wyposażenie grobów. Niemal wszystkie przedmioty zabytkowe z tego cmentarzyska znajdują się w tej w chwili w zbiorach Muzeum w Lęborku, które poniosło wszelkie koszty konserwacji, rekonstrukcji i dokumentacji pozyskanych od 2008 roku zabytków. Rekonstruowanie i opracowywanie zbiorów trwa nieprzerwanie od chwili wznowienia prac badawczych w terenie w 2008 roku. Imponująca ilość, a także unikatowość i atrakcyjność pod względem naukowym zgromadzonego materiału archeologicznego zainteresowała najznamienitszych polskich naukowców z różnych ośrodków badawczych. Dzięki zawiązanej współpracy, m. in. z Uniwersytetami w Łodzi, Warszawie, Gdańsku oraz Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie, Muzeum w Lęborku stara się o pozyskanie środków finansowych z Ministerstwa Dziedzictwa Narodowego i Kultury na opracowanie i publikację materiałów cmentarzyska w Czarnówku. O wyjątkowym charakterze stanowiska stanowią zróżnicowane formy szkieletowego i ciałopalnego obrządku pogrzebowego, oraz bogactwo wyposażeń grobowych, między innymi obecność licznych przedmiotów prestiżowych (złota i srebrna biżuteria, także nieznanych dotychczas typów, importy rzymskie, jak np. fragmenty cennych i rzadko 1 KP kultura Pomorsk KO kultura oksywska KW kultura wielbarska WŚ wczesne średniowiecze 1

występujących w tej części Europy pucharów srebrnych), umożliwiające dobrze udokumentowaną analizę stratyfikacji społecznej grup użytkujących tę nekropolę, a także masowe występowanie zabytków standardowych. Wśród grobów odkrytych w Czarnówku jest kilka z pochówkami elitarnymi, nawiązującymi do tzw. grobów książęcych. Omawiane cmentarzysko dostarczyło wielu materiałów zabytkowych, które będą miały bardzo istotne znaczenie dla badań nad chronologią okresu przedrzymskiego i wpływów rzymskich. Należy podkreślić, że staje się możliwe prześledzenie jego ciągłości użytkowania i przemian w obrzędowości funeralnej w poszczególnych fazach użytkowania cmentarzyska przez z górą 1500 lat! Importowane pucharki ze srebra; Czarnówko stan. 5. (kolekcja Muzeum z Lęborku) Importowany kociołek z brązu zdobiony głowami Swebów; Czarnówko stan. 5. (kolekcja Muzeum z Lęborku) 2

Obiekty nieruchome Zróżnicowanie typologiczno- funkcjonalno- chronologiczne Stropy obiektów rejestrowano na różnej głębokości, średnio od ok. 0,3 do 0,8 m poniżej współczesnego poziomu gruntu. Głębokość ich zalegania i miąższość zależna była od typu pochówku i czasu w jakim został złożony. Najpłycej pojawiały się kamienne groby skrzynkowe, ciałopalne popielnicowe i wczesnośredniowieczne szkielety, a na największej głębokości odkrywano relikty drewnianych kłód z pochówkami wielbarskimi (przeważnie do 2,5 m poniżej współczesnego poziomu gruntu). Wpływało to w dużym stopniu na stan zachowania obiektów. Pierwsze z wymienionych były zazwyczaj w większym stopniu uszkodzone. Odnotowano również liczne przypadki niszczenia starszych obiektów przez groby zakładane później. Najlepiej zachowane i najliczniej reprezentowane były groby szkieletowe ludności kultury wielbarskiej chociaż większość z nich została wyrabowana już w starożytności. Wskazywały na to wyraźne wkopy rabunkowe, w wielu przypadkach wypełnione większymi kamieniami polnymi, które pierwotnie mogły stanowić kopiec lub bruk oznaczający miejsce pochówku. W związku z faktem iż szkielety ludzkie na stanowisku w Czarnówku nie zachowały się, trudno uściślać w jakim czasie po złożeniu zmarłego do grobu dokonywane były rabunki. Właściwe jamy wielbarskich grobów szkieletowych cechowały się formami zbliżonymi do wydłużonego prostokąta o zaokrąglonych brzegach o długościach od 2,0 m do 2,4 m i szerokościach wahających się pomiędzy 0,5 m a 0,9 m. Na znacznym obszarze nekropolii szczególnie w centrum, zarysy grobów szkieletowych występowały w tak niewielkiej odległości, że zlewały się ze sobą, co poważnie utrudniało rozpoznanie. W spągowych partiach wypełnisk grobów szkieletowych rejestrowano często kontury (także zachowane fragmenty) kłód drewnianych, w których składano ciała zmarłych oraz dary grobowe. Jak już wspomniano wyżej, ludzkie szczątki kostne w grobach wielbarskich zachowywały się jedynie w sporadycznych przypadkach. Do analiz pobrano różnorodne substancje organiczne w tym: przepalone kości ludzkie, szkielety i ich fragmenty, kości zwierzęce, fragmenty drewna i węgle drzewne, części wyrobów tkackich, skórzanych i futrzanych. Wszystkie pozyskane obiekty nieruchome podzielone zostały na dwa rodzaje: sepulkralne i osadnicze. Wśród tych pierwszych liczniej reprezentowanych, wyróżniono 9, a wśród drugich 6 typów. Wydzielone dotychczas rodzaje obiektów odkrytych na stanowisku nr 5 w Czarnówku podane zostały poniżej Zróżnicowanie typologiczno-funkcjonalnie obiektów nieruchomych OBIEKTY O CHARAKTERZE SEPULKRALNYM 1. Grób skrzynkowy, 2. Grób ciałopalny jamowy z resztkami stosu 3. Grób ciałopalny jamowy czysty 4. Grób popielnicowy z resztkami stosu 5. Grób popielnicowy z obstawą kamienną 6. Grób popielnicowy czysty 7. Grób szkieletowy (osoba dorosła) 8. Grób szkieletowy (dziecko) 9 Grób kloszowy OBIEKTY O CHARAKTERZE OSADNICZYM 1. tzw. jama 2. Dołek posłupowy 3. Palenisko 3

4. Piec 5. Skupisko kamieni 6. Jama ofiarna Wszystkie, odkryte na stanowisku nr 5 w Czarnówku obiekty sepulkralne i osadnicze reprezentowały następujące horyzonty osadnicze: 1. Okres neolityczny (KCSz)- zarejestrowano pojedynczy obiekt (nr 1317/10) Jest to domniemany grób odkryty w części NE stanowiska. W jego wypełnisku udokumentowano fragmenty obstawy z częściowo obrabianych płyt kamiennych oraz wiór łuskany z krzemienia jurajskiego 2. Wczesna epoka brązu (ok. 1800-1600 p.n.e.)- z tego okresu pochodzi pojedynczy grób szkieletowy z obstawą kamienną z dużych, nieobrabianych otoczaków polnych, Jego wyposażenie zawierało naczynie gliniane. 3. Okres halsztacki (ok. 600-300 p.n.e.)- reprezentują groby popielnicowe i skrzynkowe kultury pomorskiej oraz obiekty osadnicze takie jak jamy gospodarcze, paleniska, piec. 4. Starszy okres przedrzymski (ok. 300-150 p.n.e.)- wiązany jest na stanowisku z późnymi grobami skrzynkowymi kultury pomorskiej z których wydobyto m.in. popielnice ze schematycznym wizerunkiem twarzy ludzkiej oraz obiektami osadniczymi. 5. Młodszy okres przedrzymski (od połowy I w. p.n.e. do początków I w. n.e.)- łączone są z tym okresem groby ciałopalne jamowe z resztkami stosu, popielnicowe i rzadko występujące szkieletowe ludności kultury oksywskiej 6. Okres wpływów rzymskich (od początków I w n.e. do połowy III w. n.e.)- najliczniej reprezentowany przez obiekty ludności kultury wielbarskiej (m.in. groby szkieletowe w kłodach drewnianych, ciałopalne jamowe, popielnicowerównież z obstawą kamienną) 7. Okres wędrówek ludów (400-500 n.e.) reprezentowany przez pojedynczy grób szkieletowy wyposażony w 4 zapinki z brązu, nożyk z żelaza i fragment następnego oraz pierścionek z elektronu. 8. Wczesne średniowiecze w północnej i północno -wschodniej części cmentarzyska odkryto groby ciałopalne typu Alt Kabelich sytuowane ogólnie na IX-XIw., pochówki szkieletowe na osi E-W z wyposażeniem datowane wstępnie na XI-XIIIw oraz obiekty osadnicze. 1. Najstarszym odkrytym obiektem był domniemany grób z późnego okresu neolitu (ob. 1317/10), w którym znaleziony został krzemienny wiór. Nie wykluczone, iż stanowi on grób kultury ceramiki sznurowej - płaski z konstrukcjami kamiennymi w postaci pojedynczych głazów/?/ lub z obstawą kamienną w chwili odkrycia silnie naruszony. W wypełnisku obiektu znaleziono wiór łuskany z krzemienia jurajskiego o ciągłym retuszu półstromym po obu bokach, w części środkowej zębaty. Na powierzchni narzędzia widoczne są ślady użytkowania w postaci drobnych nałuskań. 2. Wyjątkiem był również grób szkieletowy z obstawą kamienną (ob. nr 770/09), sytuowany we wczesnej epoce brązu. Na pochówek natrafiono w strefie S-E nekropoli. Jego południowo-wschodnia część została zniszczona przez grób szkieletowy z okresu wpływów rzymskich. Obiekt posiadał obstawę z dużych, nieobrobionych kamieni której pierwotna forma zbliżona był do prostokąta o lekko zaokrąglonych bokach. Szczątki kostne nie zachowały się. W środkowowschodniej części obstawy, pomiędzy kamieniami odnaleziono naczynie pucharowate. Charakteryzuje się ono jasnobrunatną barwą, gładką powierzchnią zewnętrzną, beczułkowatym brzuścem i stosunkowo wysoką szyjką podkreśloną 4

rzędami dookolnych wgłębień; wylew jest lekko wychylony na zewnątrz. Obiekt datowany jest na początek epoki brązu. Z uwagi na niejasną sytuację kulturową Pobrzeża Koszalińskiego w początkach epoki brązu (brak zorganizowanych i określonych struktur osadniczych i krzyżowanie się kultur, zarówno o tradycjach schyłkowo-neolitycznych jak i wczesno-brązowych), grób z Czarnówka można umieścić w zasięgu wczesnej kultury grobsko-śmiarowskiej i datować na ok. 1700 BC. Przy braku w wyposażeniu wyrobów metalowych przedstawiających, bardziej niż ceramika naczyniowa, dystynktywny charakter oraz materiału organicznego do pobrania prób, trudno o bardziej szczegółową datację obiektu. Nie wykluczone, iż z opisanym wyżej obiektem powiązane jest znalezisko szpili z drutu brązowego o okrągłym przekroju. Około dwudziestotrzycentymetrowa szpila z główką zwiniętą w okrągłe uszko, znaleziona została w stropie grobu szkieletowego OWR nr 1150/10 oddalonego o niecałe 3 m od wczesnobrązowego pochówku. Możliwe, że w wyniku częściowego zniszczenia obiektu 770/09 w trakcie zakładania grobów w okresie wpływów rzymskich została ona przemieszczona z miejsca zalegania. 3-4. Od chwili wznowienia prac terenowych w sezonie 2008 odkryto ok.20 obiektów sepulkralnych kultury pomorskiej. Obiekty te, mimo że stosunkowo nieliczne, cechują się znaczną różnorodnością typologiczną, jak i rozpiętością chronologiczną. Wśród nich wyróżniono groby skrzynkowe, z obstawą kamienną, popielnicowe jamowe oraz jeden pochówek kloszowy. W tym miejscu należy zaznaczyć, że część z omawianych obiektów, na skutek dalszego użytkowania nekropolii oraz współczesnych prac rolnych zachowała się w złym, wręcz szczątkowym stanie a po niektórych pozostały jedynie wkopy z fragmentami rozbitych popielnic i szczątkami kostnymi. Poza grobami związanymi z osadnictwem ludności kultury pomorskiej odkryto również obiekty o charakterze osadniczym takiej jak piece, paleniska i jamy. Znaczna część spośród odkrytych w Czarnówku grobów kultury pomorskiej mieściła urny twarzowe ze schematycznym wyobrażeniem twarzy. Wśród nich wymienić można jednostkowy grób o konstrukcji skrzynkowej (ob. 410/09) z bogato zdobioną popielnicą twarzową, w której plastycznie uformowanych uszach umieszczono liczne kółka z drutu brązowego i żelaznego oraz pochówek jamowy z urna twarzową (ob. 417B/09). Z tym ostatnim mógł być powiązany obiekt 417D/09, który zawierał niewielki dzbanek nakryty stożkowatą misą z przykrawędnym, taśmowatym uchem. Urny z bardzo schematycznie potraktowanym wizerunkiem twarzy (typ C) znajdowały się w grobach skrzynkowych nr 968/10 1370/10 oraz 1423/10. W obu przypadkach popielnice ustawiono przy ścianie północnej, potwierdzając powszechnie przyjętą dla obrządku pogrzebowego kultury pomorskiej teorię umieszczania urn od północnej części grobowca. Wnętrze trzeciego z nich (ob. 1423/10) kryło 3 naczynia sepulkralne, z których jedno posiadało wizerunek twarzy i, tak jak poprzednie, stało przy ścianie północnej. Jednostkowym przypadkiem był grób kloszowy (ob. 862/10). Niewielki dzbanek z utrąconym uchem ustawiony został na fragmencie ceramiki, którą położono na bruku z małych kamieni. Naczynie nakrywała misa z przykrawędnym uchem a całość zabezpieczono szorstkim, beczułkowatym, dwuuchym naczyniem odwróconym do góry dnem. Warto również wspomnieć o nietypowym obiekcie (nr 487/09), którego pierwotnej funkcji nie sposób ustalić. Były to 2 niewielkie naczynia dwuuche z kulistym brzuścem i dzbanek wkopane w ziemię do góry dnem w pobliżu dużego kamienia polnego. Nie uchwycono zarysu jamy. Możliwe, że jest on związany z obrzędowością religijną. 5

Dokumentacja fotograficzna grobów ludności kultury pomorskiej w trakcie wykopalisk (archiwum Muzeum w Lęborku) 3. Kolejna faza użytkowania tutejszej nekropolii identyfikowana jest z osadnictwem ludności kultury oksywskiej 2. Swoich zmarłych chowali przeważnie spalonych, w jamach w ziemi i/lub popielnicach, zazwyczaj zasypując je resztkami stosu. Rzadkością były groby szkieletowe tej kultury orientacji E-W, których wypełniska zawierały przedmioty wykonane z żelaza m. in. zapinki typu Kostrzewski M/N. Wśród darów grobowych spotykano w głównej mierze naczynia gliniane często bogato ornamentowane, stanowiące zarówno popielnice jak i przystawki oraz żelazne fibule, noże i brzytwy. Rzadkością były elementy uzbrojenia miecze jednosieczne, groty włóczni, żelazne okucia tarcz czy narzędzia metalurga-złotnika takie jak młoteczek, obcęgi i pilnik. Za najwcześniejsze uznać można groby bogato wyposażone. Jednym z nich był prezentowany już wcześniej 3 obiekt 364/09. Wewnątrz popielnicy znajdowało się umbo, miecz, żelazny grot, tok oraz fragmenty zapinki. Wnętrze pochówku ciałopalnego nr 1451/10 mieściło miecz, szczypce, umbo, grot, tok, zapinkę oraz liczne nity i okucia: tarczy, pasa i pochwy miecza. Popielnica, obsypana resztkami stosu w obiekcie 1381/10 (nazwanym grobem metalurga-złotnika), zawierała młotek, szczypce, pilnik, brzytwę i zapinkę żelazną. 2 Odkrycia związane z kulturą oksywską zostały już częściowo opisane na łamach artykułu Kasprzak A., Krzysiak A., Schyłek kultury pomorskiej i początki kultury oksywskiej w Pradolinie Łeby Redy na przykładzie grobów z wielokulturowego cmentarzyska w Czarnówku, stan.5, [w:]między kulturą pomorską a kultura oksywską. Przemiany kulturowe w okresie lateńskim, Gdańsk, 2011, s. 151-165. 3 A. Kasprzak, j.w. 6

Dokumentacja fotograficzna grób popielnicowy ludności kultury oksywskiej z umbem i mieczem w trakcie wykopalisk (archiwum Muzeum w Lęborku) Miecz i grot z żelaza z I w. p.n.e; Czarnówko stan. 5. (kolekcja Muzeum z Lęborku) 4. Najliczniejsze obiekty na cmentarzysku pochodziły z okresu wpływów rzymskich z doby kultury wielbarskiej. Zdecydowana większość z nich to pochówki szkieletowe, o których wspomniano już we wstępie. Jamy grobowe sytuowane były na linii północ-południe z niewielkimi tylko odchyleniami na zachód (rzadziej na wschód). Rejestrowane były na znacznej głębokości (ok. 50-70 cm poniżej współczesnego poziomu gruntu) i dzięki temu przetrwały w dobrym stanie. Wśród tego typu pochówków wyróżniono (ze względu na rozmiary) liczne groby dzieci. Takie obiekty na innych stanowiskach kultury wielbarskiej pozostają z reguły bez 7

wyposażenia. W Czarnówku znaczna część grobów dziecięcych zawierała przedmioty zabytkowe. Wśród pochówków ciałopalnych zdecydowanie dominują jamowe nad popielnicowymi. Zarówno jedne, jak i drugie spotykane są w wersji tzw. czystej bądź z resztkami stosu. Niestety w wielu przypadkach bliższe określenie chronologiczne i kulturowe jest niemożliwe z powodu braku wyposażenia. Wyjątkowymi były groby: popielnicowy z obstawą kamienną (ob. 1074/10) oraz obiekt, w którym jako urnę użyto brązowego kociołka (ob. 889/10). Spotykane były również pochówki szkieletowe, w zasięgu których, na różnych głębokościach, wkopane zostały urny. Zdecydowanie do najciekawszych, na stanowisku nr 5 należało odkrycie grobu szkieletowego (ob. nr 872/10) umieszczonego wewnątrz kręgu o średnicy 18m powstałego przez wykopanie regularnego rowu w ziemi. Bogato wyposażony pochówek zawierał w swym inwentarzu m.in. naczynie brązowe oinochoe. W górnych partiach zasypisk często zaobserwowano obecność przewróconych steli, które pierwotnie oznaczały miejsce założenia grobu. Rzadko obserwowana była obstawa kamienna w pochówkach szkieletowych, obecna także przy samych kłodach. Interesującym przypadkiem był dużych rozmiarów kolisty kamień z okrągłym wyżłobieniem na szczycie przypominający półwytwór żarna, odkryty w stropie wkopu rabunkowego w obiekcie nr 1270/10. Do najczęściej spotykanych przedmiotów wkładanych do grobów ludności kultury wielbarskiej w Czarnówku należą fibule, które stanowią najbardziej precyzyjny wyznacznik chronologiczny. Tego typu zabytków odkryto dotychczas ok. kilkuset. Kolejna, liczna kategoria zabytków to metalowe części i okucia pasa. Poza tym znaleziono sporą ilość innych ozdób, takich jak kolie paciorków szklanych i bursztynowych, wisiory, paciory, klamerki esowate z metali szlachetnych, ozdobne szpile czy bransolety srebrne i brązowe. Wyjątkowymi znaleziskami były: ostrogi w tym także żelazne, okucia i klucze szkatuł, noże i fragmenty grzebieni. Powszechnymi darami grobowymi były naczynia gliniane i ich fragmenty, przęśliki, igły i szpile hakowe. Wyjątkowo ciekawym znaleziskiem było wspomniane już oinochoe -naczynie z brązu z trójlistnym wylewem i wizerunkiem Bachusa importowane z terenów Italii (ob. 872/10) oraz fragment naczynka drewnianego z brązowymi okuciami i orzechami laskowymi (ob. 403/09). Dokumentacja fotograficzna kolia paciorków ze szkła, początek naszej ery, w trakcie wykopalisk (archiwum Muzeum w Lęborku) 8

Złote i srebrne ozdoby z okresu wpływów rzymskich z początków naszej ery; Czarnówko stan. 5. (kolekcja Muzeum z Lęborku) Naczynie kultowe z brązu import z terenów Italii z początków naszej ery; Czarnówko stan. 5. (kolekcja Muzeum z Lęborku) 9

Ozdoby ciała i stroju, szkło bursztyn, metale, importowane z terenów cesarstwa rzymskiego i jego prowincji; Czarnówko stan. 5. (kolekcja Muzeum z Lęborku) 10

5. Wyjątkiem na stanowisku nr 5 w Czarnówku był pojedynczy pochówek z okresu wędrówek ludów, który został wkopany w starszy grób ludności kultury wielbarskiej. W jego niewyrabowanym wnętrzu znaleziono cztery zapinki brązowe, srebrny pierścień oraz fragmenty dwóch noży żelaznych. Obiekt datowany został na koniec V początek VI w. i taką chronologię potwierdziły analizy C14. Zapinki brązowe i fragment noża żelaznego V-VI wiek n.e. z ; Czarnówko stan. 5. (kolekcja Muzeum z Lęborku) 6. Użytkowanie tutejszego cmentarzyska zamyka okres wczesnego średniowiecza. Znalezisk z tego czasu są w tej chwili najsłabiej opracowane (brak konserwacji i analiz antropologicznych). W związku z tym, poniższa, krótka charakterystyka tych znalezisk będzie miała charakter bardzo ogólny i nieprecyzyjny. Średniowieczna nekropolia zlokalizowana została w północno-wschodniej części stanowiska. Płytko wkopane, wczesnośredniowieczne pochówki szkieletowe sytuowano po osi wschód zachód i w wielu przypadkach nakładały się ona na starsze wielbarskie w pewnym sensie krzyżując się z nimi. Ich wypełniska zawierały stosunkowo nieliczne dary grobowe. Składały się na nie m.in. noże żelazne, kabłączki skroniowe, pierścionki, metalowe elementy pasa i paciorki szklane. Na podstawie wstępnej analizy pozyskanego materiału źródłowego pochówki te usytuowano w okresie: koniec XI XIIIw. Oprócz grobów szkieletowych z wczesnym średniowieczem powiązano również ciałopalne. Wstępnie obiekty te łączone są z typem Alt Kabelich i datowane ogólnie na IX- XIw. Poza tym odkryto pochówki ciałopalne zasypane brukiem kamiennym, których wnętrze zawierało fragmenty ceramiki naczyniowej i nieliczne, przepalone szczątki kostne. Oprócz obiektów o charakterze sepulkralnym odkryto również wyjątkowy obiekt osadniczy (nr 1068/10). W jego części NW udokumentowano relikty jamy zasobowej wyłożonej kawałkami drewna i gałęziami oraz liczne fragmenty ceramiki naczyniowej datowanej wstępnie na XI/XII w. Badanie C14 próbek drewna z obiektu 1068/10 przyniosło datę VIII w. n.e. 11

Dokumentacja fotograficzna grób szkieletowy z okresu wczesnego średniowiecza z kolią paciorków szklanych w trakcie wykopalisk (archiwum Muzeum w Lęborku) Bogata kolekcja zabytków z cmentarzyska w Czarnówku, którego użytkowanie rozpoczęto najprawdopodobniej ok. 2000 p.n.e. a zakończono w XII w. n.e., znajdująca się w Muzeum w Lęborku jest objęta stałym nadzorem konserwatorskim i udostępniona zwiedzającym. Z wykopaliskowej dokumentacji archeologicznej, znajdującej się w zbiorach naszej placówki korzystać mogą badacze zajmujący się przedmiotową tematyką z kraju i zza granicy. Znaczną część unikatowych przedmiotów wyrobów miejscowych i importów z cesarstwa rzymskiego i jego prowincji udostępniona jest zwiedzającym na bogato ilustrowanej, stałej wystawie. Nie wszystkie jednak zabytki znalazły to swoje miejsce z powodu ograniczonej przestrzeni wystawienniczej. Kolie szklanych paciorków z Czarnówka wystawa stała Muzeum w Lęborku. 12

Złote i srebrne ozdoby z Czarnówka wystawa stała Muzeum w Lęborku. Rekonstrukcja stroju i uzbrojenia wojownika z ok. II w p.n.e.; kultura oksywska wystawa stała Muzeum w Lęborku. 13