Aspekty etyczno-prawne zwią zane z wytwarzaniem i uż ytkowaniem oprogramowania Prawo autorskie Program komputerowy i oprogramowanie w prawie Licencje i patenty na oprogramowanie Oprogramowanie własnoś ciowe EULA Plan wykładu Shareware, Freeware, Adware Wolne i otwarte oprogramowanie 2 Prawo autorskie Prawo autorskie - w Polsce terminem tym okreś la się ogó ł praw przysługują cych autorowi dzieła, w szczegó lnoś ci, przepisy upoważniają ce autora do decydowania o użytkowaniu dzieła i czerpaniu z niego korzyś ci Prawo autorskie okreś la Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U.. z 1994 r. Nr 24, poz. 83) Według Ustawy przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalnoś ci twó rczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartoś ci, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwó r). 3 W szczegó lnoś ci przedmiotem prawa autorskiego są utwory: wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe); plastyczne; fotograficzne; lutnicze; Prawo autorskie wzornictwa przemysłowego; architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne; 4 Izabela Szczę ch 1
Ustawa wyró żnia: Prawo autorskie autorskie prawa osobiste autorskie prawa mają tkowe autorskie prawa osobiste Prawo autorskie są prawami "ojcostwa utworu" i obejmują przede wszystkim prawo autora do wią zania z dziełem jego nazwiska prawo to nigdy nie wygasa, nie można się go zrzec ani przenieść na inną osobę prawnie dopuszczalne jest zobowią zanie się twó rcy w umowie do niewykonywania autorskiego prawa osobistego (prawa do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem) 5 6 Prawo autorskie autorskie prawa mają tkowe (ang. copyright) monopol praw mają tkowych na rzecz autora utworu albo w okreś lonych przypadkach wydawcy lub producenta zasadą w prawie autorskim jest, iż z utworu może korzystać lub nim rozporzą dzać tylko osoba uprawniona - twó rca lub osoba, któ ra nabyła okreś lone prawa mają tkowe Program komputerowy Polska ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie zawiera definicji programu komputerowego Wg polskiego prawa program komputerowy zalicza się do: utworó w wyrażonych słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi Prawa mają tkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowią zkó w ze stosunku pracy przysługują pracodawcy, o ile umowa nie stanowi inaczej 7 8 Izabela Szczę ch 2
Program komputerowy W amerykań skim systemie prawnym program komputerowy posiada odniesienie do dziedziny informatycznej. Występuje jako: zestaw instrukcji (rozkazó w) przeznaczonych do użycia bezpoś rednio, lub poś rednio w komputerze w celu osią gnięcia okreś lonego rezultatu Rosyjski system prawny w swojej definicji programu obejmuje także: dane przeznaczone dla komputera oraz przedstawienia audiowizualne generowane przez program 9 Według Encyklopedii PWN oprogramowanie (ang. software) to ogó ł programó w, w któ re wyposażony jest system komputerowy; Rozró żnia się Oprogramowanie oprogramowanie podstawowe (m.in. system operacyjny, translatory, graficzny interfejs użytkownika) oraz oprogramowanie użytkowe (aplikacyjne), służą ce do wykonywania okreś lonych, złożonych zadań, np. oprogramowanie statystyczne. 10 Według Wikipedii Oprogramowanie Oprogramowanie to całość informacji w postaci zestawu instrukcji, zaimplementowanych interfejsó w i zintegrowanych danych przeznaczonych dla komputera do realizacji wyznaczonych celó w. Oprogramowanie jest synonimem terminó w program komputerowy oraz aplikacja, przy czym stosuje się go zazwyczaj do okreś lania większych programó w oraz ich zbioró w. 11 Ogó lnie zatem, oprogramowanie składa się z programó w, dokumentacji, Oprogramowanie grafiki, dźwiękó w wszelkich innych danych potrzebnych programom do działania (np. pliki konfiguracyjne, klucze szyfrują ce) Oprogramowanie jako przejaw twó rczoś ci jest chronione prawem autorskim Warunki korzystania z oprogramowania okreś lane są w licencji 12 Izabela Szczę ch 3
Licencjonowanie oprogramowania Obecnie najpopularniejszym sposobem dystrybucji oprogramowania jest jego licencjonowanie Klient kupują c program nie staje się jego właś cicielem. Twó rca lub dystrybutor programu udziela mu jedynie licencji na jego używanie (podobnie jak w przypadku np. utworó w muzycznych) Najczęś ciej licencja jest tekstem jednostronnie narzuconym przez producenta, któ ry kupują cy musi zaakceptować w całoś ci, aby mó c korzystać z oprogramowania 13 Licencjonowanie oprogramowania Licencja na oprogramowanie - umowa na korzystanie z utworu jakim jest aplikacja komputerowa, zawierana pomiędzy podmiotem, któ remu przysługują mają tkowe prawa autorskie do utworu, a osobą, któ ra zamierza z danej aplikacji korzystać Użytkownicy komputeró w najczęś ciej mogą spotykać się z licencją w odniesieniu do tzw. licencji użytkownika (EULA - End User License Agreement) czyli z zapisem definiują cym warunki udzielenia licencji końcowemu użytkownikowi oprogramowania Licencje na oprogramowanie - są najczęś ciej bardzo restrykcyjne lecz większość użytkownikó w nie czyta ich w całoś ci 14 Co zawiera licencja? Zwykle licencja zawiera: ograniczenie co do liczby komputeró w, na któ rych można zainstalować oprogramowanie ograniczenie co do liczby użytkownikó w, któ rzy mogą korzystać z oprogramowania ograniczenie co do czasu, przez któ ry można używać oprogramowania klauzulę o wyłą czonej odpowiedzialnoś ci producenta z tytułu używania oprogramowania przez licencjobiorcę, któ rej znaczenie polega na braku jakiejkolwiek odpowiedzialnoś ci producentó w oprogramowania za skutki błędó w w programach 15 Licencje OEM Licencje OEM są specyficzną odmianą licencjonowania oprogramowania przeznaczoną dla producentó w sprzętu komputerowego, bą dź gotowych zestawó w komputerowych (np. laptopó w), któ rzy sami instalują oprogramowanie na sprzedawanych przez siebie komputerach, lub dołą czają je do sprzedawanego sprzętu (np. nagrywarki CD/DVD, karty graficzne), z zastrzeżeniem, że owo oprogramowanie może być tylko z nim używane Licencje OEM są zwykle tańsze od typowych licencji na tzw. oprogramowanie pudełkowe OEM (ang. Original Equipment Manufacturer) organizacja sprzedają ca pod własną marką produkty wytworzone przez inne firmy; często sprzedawca sprzętu dla użytkownika końcowego 16 Izabela Szczę ch 4
Klient NIE może Licencje OEM oddzielić oprogramowania OEM od sprzętu, z któ rym je zakupił oddzielnie używać oprogramowania OEM, oddzielnie sprzedać oprogramowania OEM, odsprzedać sprzętu bez dołą czonego oprogramowania OEM W przypadku oprogramowania dołą czonego do komputeró w biurkowych i laptopó w, wymiana jednego lub kilku komponentó w komputera (np. płyty głó wnej) może spowodować utratę licencji Sprzedaż praw mają tkowych Możliwą, choć rzadziej spotykaną, formą sprzedaży oprogramowania jest sprzedaż praw mają tkowych do programu. Ta forma sprzedaży spotykana się przy tworzeniu oprogramowania na zlecenie i każdy taki przypadek jest uregulowany osobną umową, w któ rej twó rca oprogramowania sprzedaje klientowi wszystkie prawa mają tkowe do programu. 17 18 Patenty na oprogramowanie Ze sprzedażą oprogramowania mogą być także zwią zane patenty. Właś ciciel patentu udziela klientowi licencji na używanie technologii objętej owym patentem Obecnie w Polsce obowią zuje Konwencja o patencie europejskim,, któ ra wyłą cza programy komputerowe z możliwoś ci udzielenia patentu Amerykańskie prawo zezwala na patentowanie oprogramowania Domena publiczna Domena publiczna (ang. public domain) nie jest licencją. Jest to ogó ł twó rczoś ci, do któ rej wygasły autorskie prawa mają tkowe, i któ ra jest przez to dostępna dla wszystkich, i do dowolnych zastosowań. Do domeny publicznej należą także dzieła, któ re od począ tku ich powstania nie były objęte tymi prawami (np. teksty ustaw, statystyki sportowe, formuły matematyczne). 19 20 Izabela Szczę ch 5
Rodzaje licencji oprogramowania Wybrane rodzaje licencji oprogramowania Ze względu na podejś cie do praw dawanych użytkownikom oprogramowania możemy podzielić sposoby licencjonowania na: model zamknięty (oprogramowanie własnościowe, prawnie zastrzeżone, zamknięte) model otwarty (wolne oprogramowanie, oprogramowanie o otwartym kodzie źró dłowym) model mieszany 22 Oprogramowanie własnościowe Tradycyjne podejś cie do produkcji i dystrybucji oprogramowania, w któ rym producent generuje swoje zyski ze sprzedaży licencji na używanie pojedynczych lub wielu kopii oprogramowania. Kategorie oprogramowania własnoś ciowego: typowe oprogramowanie z licencją EULA oprogramowanie shareware/freeware/adwareadware EULA End-User Licence Agreement Pojęcie EULA ( licencja użytkownika końcowego) oznacza standardowy typ licencji, na któ rej jest dystrybuowane oprogramowanie własnoś ciowe. Termin ten dotyczy zaró wno licencji dla użytkownikó w indywidualnych, jak i korporacyjnych. 23 24 Izabela Szczę ch 6
Przykładowa licencja EULA Przykładowo licencja systemu Microsoft Windows XP Professional zezwala użytkownikowi na: instalowanie i używanie tylko 1 kopii systemu, używanie systemu na komputerze posiadają cym maksymalnie 2 procesory, udostępnianie usług obsługi plikó w, drukowania, połą czenia z Internetem, oraz dostępu zdalnego maksymalnie 10 komputerom lub innym urzą dzeniom, wykonanie tylko 1 kopii zapasowej noś nika z oprogramowaniem, jednorazowe bezpoś rednie przekazanie (sprzedaż lub podarunek) produktu osobie trzeciej przez pierwotnego użytkownika. http://download.microsoft.com/documents/useterms/windows%20xp_professional_ Polish_a675687b-f2e8-4c76-b108-9657210d2135.pdf 25 Kontrowersyjne zapisy w EULA Electronic Frontier Foundation opublikowała dokument opisują cy takie kontrowersyjne klauzule zawarte w licencjach: zakaz publicznego krytykowania produktu (McAfee VirusScan, Microsoft.NET), zgoda na monitorowanie użytkownika przez producenta oprogramowania (Windows XP, Windows Vista), zakaz używania produktu razem z produktami innych producentó w (GAIN), automatyczna zgoda na wszystkie przyszłe wersje licencji (Apple itunes), http://www.eff.org/wp/dangerous-terms-users-guide-eulaseulas 26 Shareware Shareware nie jest licencją. Jest to metoda marketingowa powstała w latach 80-tych, polegają ca na udostępnianiu programó w użytkownikom, aby mogli je wypró bować przed zakupem. Zwyczajowo jednak okreś lenie shareware używane jest jako jedna z kategorii oprogramowania własnoś ciowego. Programy shareware są dostarczane tylko w wersji binarnej, bez ich kodu źró dłowego. Shareware Podstawową cechą oprogramowania shareware jest zezwolenie użytkownikom na dalsze rozpowszechnianie (redystrybucję) programu. Drugą podstawową cechą shareware jest umieszczanie w programach zachęt (sugestie lub żą dania) do zakupu oprogramowania po wypró bowaniu. Każdy program shareware ma swoją osobną licencję, nie ma żadnego ogó lnego typu licencji shareware. 27 28 Izabela Szczę ch 7
Shareware Począ tkowo programy shareware były w pełni funkcjonalne. Obecnie producenci często dzielą produkt shareware na: darmową wersję podstawową (ang. basic) lub lekką (light) i płatną wersję pełną (full, retail), zwaną także zarejestrowaną (registered) albo profesjonalną (pro), wersje testowe (ang. trial), rzadziej nazywane wersjami demonstracyjnymi (demo). charakteryzują ce się ograniczeniami działania, najczęś ciej czasowymi (np. 30 dni) lub okreś lają cymi maksymalną liczbę uruchomień. nagware, crippleware, etc. 29 Freeware Freeware (darmowe oprogramowanie) jest odmianą shareware. Okreś lenie to począ tkowo było używane zamiennie z shareware, z czasem jego użycie ograniczono do darmowych programó w nieograniczają cych czasowo używania. Freeware obejmuje także darmowe programy, któ re zabraniają redystrybucji lub ją ograniczają. Dodatkowo część programó w freeware zezwala tylko na użytek niekomercyjny, a do użytku komercyjnego trzeba kupić pełną wersję. 30 Freeware Typowe programy rozprowadzane jako freeware, podobnie jak shareware, są udostępniane bez kodu źró dłowego, a ich modyfikowanie jest zabronione. Chociaż oprogramowanie freeware jest darmowe, to część jego twó rcó w prosi: o dobrowolne wpłaty pieniędzy - donationware (ang. donation datek, dotacja) na konto twó rcy, lub na konto jakiejś organizacji charytatywnej, o wysłanie do nich kartki pocztowej - cardware, beerware, catware, sisterware Freeware 31 Inne nietypowe licencje pod hasłem otherware 32 Izabela Szczę ch 8
Adware darmowe oprogramowanie wyś wietlają ce użytkownikowi reklamy. Reklamy mogą być dla twó rcy głó wnym źró dłem dochodu. Niektó rzy twó rcy łą czą adware z shareware, i za jednorazową opłatą oferują wersję bez reklam. Można też łą czyć wiele w/w kategorii np. program pocztowy Eudora przez długi czas był oferowany w 3 wersjach: płatnej, bez reklam; darmowej, z reklamami; Adware darmowej, bez reklam, ale z ograniczoną funkcjonalnoś cią. 33 Oprogramowanie własnościowe Podsumowują c: terminy zwią zane z shareware mogą się łą czyć w przeró żnych kombinacjach, dlatego warto przeczytać licencję każdego programu i sprawdzić na co ona pozwala. Tym bardziej, że niektó rzy producenci mylnie te pojęcia interpretują i np. okreś lają swó j program mianem shareware, mimo iż jego redystrybucja jest zabroniona. 34 Oprogramowanie własnościowe Wolne oprogramowanie Trochę historii W 1983r. Richard Stallman (wcześ niej pracują cy z AI Lab w MIT) ogłosił rozpoczęcie prac nad stworzeniem kompletnego, kompatybilnego z Uniksem systemu operacyjnego będą cego wolnym oprogramowaniem, zwanego GNU (ang. Gnu s Not Unix Gnu to nie Unix). Pierwszą pró bą zdefiniowania wolnego oprogramowania był Manifest GNU opublikowany przez Stallmana w 1985r. w celu pozyskania wspó łpracownikó w i poparcia dla Projektu GNU. Źró dło: Przemysław Kulczycki "Analiza poró wnawcza modeli licencjonowania oprogramowania" 35 36 Izabela Szczę ch 9
Wolne oprogramowanie Trochę historii W 1985 r. Stallman założył Free Software Foundation (fundację wolnego oprogramowania) organizację non-profit skupiają cą programistó w tworzą cych wolne oprogramowanie i tworzą cą prawne podstawy ruchu wolnego oprogramowania. Najważniejszym dziełem FSF jest GNU General Public Licence (Powszechna Licencja Publiczna GNU, w skró cie GPL) ogó lna licencja, któ rą każdy programista może zastosować do swojego dzieła, w celu nadania mu statusu wolnego oprogramowania i ochrony wolnoś ci jego użytkownikó w. http://www.fsf.org/ 37 Richard Matthew Stallman Urodził się 16 marca 1953 na Manhattanie. W 1974 roku ukończył fizykę na Harvard University. Pracował jako haker w Laboratorium Sztucznej Inteligencji MIT, między innymi nad systemami operacyjnymi. Jeden z twó rcó w ruchu wolnego oprogramowania Założyciel projektu GNU oraz Free Software Foundation, wspó łtwó rca licencji GNU GPL 38 Wolne oprogramowanie Wolne oprogramowanie Oficjalna definicja wg FSF: Wolne oprogramowanie to kwestia wolnoś ci, nie ceny. By zrozumieć tę koncepcję, powinniś my myś leć o wolnoś ci słowa, a nie darmowym piwie Wolne oprogramowanie odnosi się do prawa użytkownikó w do swobodnego uruchamiania, kopiowania, rozpowszechniania, analizowania, zmian i ulepszania programó w. Dokładniej, mó wimy o czterech rodzajach wolnoś ci użytkownikó w programu: wolność uruchamiania programu, w dowolnym celu (wolność 0) wolność analizowania, jak program działa, i dostosowywania go do swoich potrzeb (wolność 1). Warunkiem koniecznym jest tu dostęp do kodu źró dłowego wolność rozpowszechniania kopii, byś cie mogli pomó c są siadom (wolność 2) wolność udoskonalania programu i publicznego rozpowszechniania własnych ulepszeń, dzięki czemu może z nich skorzystać cała społeczność (wolność 3). Warunkiem koniecznym jest tu dostęp do kodu źró dłowego http://www.fsf.org/ 39 http://www.fsf.org/ 40 Izabela Szczę ch 10
Wolne oprogramowanie Oprogramowanie nazywamy wolnym, jeś li wszyscy użytkownicy posiadają w pełni wszystkie te prawa. Zatem, powinniś cie mieć swobodę rozpowszechniania kopii programu, zmodyfikowanych bą dź oryginalnych, za darmo bą dź pobierają c opłatę za dystrybucję, wszędzie i każdemu. Wolność robienia tego wszystkiego oznacza (między innymi), że nie musicie prosić o pozwolenie ani płacić za nie. Wolne oprogramowanie Wolne oprogramowanie należy wyraźnie odró żnić od freeware. Samo udostępnianie za darmo oraz zezwolenie na redystrybucję programu nie wystarczają do nazwania danego programu wolnym. http://www.fsf.org/ 41 42 Otwarte oprogramowanie Pokrewnym pojęciem do wolnego oprogramowania jest otwarte oprogramowanie (open source, oprogramowanie o otwartym kodzie źró dłowym). Okreś lenie to zostało sformułowane w 1998r. jako nowa nazwa dla wolnego oprogramowania: nie powodowała niejednoznacznoś ci i nie kojarzyła się tylko z darmowym oprogramowaniem, była bardziej przyjazna dla ludzi biznesu. Otwarte oprogramowanie Open Source Initiative definiuje otwarte oprogramowanie Open source nie oznacza tylko dostępu do kodu źró dłowego. Warunki dystrybucji oprogramowania open source muszą być zgodne z dziesięcioma kryteriami: 43 http://www.opensource.org/docs/osd 44 Izabela Szczę ch 11
Otwarte oprogramowanie 1. Swoboda redystrybucji Licencja nie może ograniczać swobody któ rejkolwiek ze stron do sprzedawania lub rozdawania oprogramowania jako elementu szerszej dystrybucji zawierają cej programy z ró żnych źró deł. 2. Kod źró dłowy Do programu musi być dołą czony kod źró dłowy, a licencja musi zezwalać na dystrybucję zaró wno w postaci kodu źró dłowego, jak i skompilowanej. 3. Dzieła pochodne Licencja musi zezwalać na dokonywanie zmian oraz tworzenie dzieł pochodnych. Musi ró wnież umożliwiać dystrybucję takich dzieł na tych samych warunkach, jakie opisuje licencja oryginalnego oprogramowania. 45 Otwarte oprogramowanie 4. Spó jność kodu źró dłowego autora Licencja może ograniczać dystrybucję kodu źró dłowego w zmodyfikowanej postaci tylko wtedy, jeś li dozwolona jest przy tym dystrybucja «poprawek» (ang. patch) wraz z kodem źró dłowym, za pomocą któ rych program jest potem modyfikowany w trakcie kompilacji. Licencja musi jawnie zezwalać na dystrybucję oprogramowania skompilowanego ze zmodyfikowanego kodu źró dłowego. Licencja może wymagać, aby dzieła pochodne nosiły inną nazwę lub numer wersji niż oprogramowanie oryginalne. 5. Niedozwolona dyskryminacja osó b i grup 6. Niedozwolona dyskryminacja obszaró w zastosowań Licencja nie może zabraniać wykorzystywania programu w jakimś konkretnym obszarze zastosowań. Na przykład, nie może zabraniać wykorzystania programu w sposó b komercyjny lub używania go do badań genetycznych. 46 Otwarte oprogramowanie 7. Dystrybucja licencji Okreś lenie praw dołą czone do programu musi obowią zywać wszystkich, któ rzy otrzymują oprogramowanie bez koniecznoś ci przestrzegania przez te osoby dodatkowych licencji. 8. Licencja nie moż e obejmować konkretnego produktu Okreś lenie praw dołą czone do programu nie może zależeć od tego, że dany program stanowi część okreś lonej dystrybucji oprogramowania. Jeś li program został pobrany z takiej dystrybucji i wykorzystywany lub rozprowadzany zgodnie z warunkami licencji, wszystkie osoby do któ rych program trafia powinny posiadać te same prawa, któ re okreś lone są dla oryginalnej dystrybucji oprogramowania. Otwarte oprogramowanie 9. Licencja nie moż e ograniczać stosowania innego oprogramowania Licencja nie może nakładać ograniczeń na inne oprogramowanie rozprowadzane wraz z oprogramowaniem objętym licencją. Na przykład, nie może wymagać aby wszystkie inne programy rozprowadzane na tym samym noś niku były programami open source. 10. Licencja musi być neutralna technologicznie Żaden punkt licencji nie może narzucać konkretnej technologii lub stylu interfejsu. 47 48 Izabela Szczę ch 12
Wolne czy otwarte? Obie definicje w dużej mierze się pokrywają, choć definicja OSI jest znacznie bardziej sformalizowana. Obie definicje wyraźnie zezwalają na pobieranie opłat za dystrybucję oprogramowania i jednocześ nie wymagają aby w ten sposó b pozyskany program można było bezpłatnie redystrybuować. Obie definicje żą dają dostarczenia kodu źró dłowego programu oraz zezwolenia na jego modyfikację i dystrybucję zmodyfikowanych wersji. FSF i OSI publikują na swoich stronach listy licencji zgodnych z ich definicjami. 49 Wolne czy otwarte? Wg Stallmana oba terminy opisują niemal tę samą kategorię oprogramowania, ale oznaczają poglą dy oparte na fundamentalnie odmiennych wartoś ciach. Dla niego open source to metodologia tworzenia oprogramowania, a wolne oprogramowanie to ruch społeczny. R. Ghosh (członek zarzą du OSI) zaproponował Free/Libre Open-Source Software (w skró cie FLOSS, ew. FOSS) jako neutralne pojęcie, bez przechylania się na któ rą kolwiek ze stron, ale popularność tego terminu jest niska. 50 Klauzula copyleft Licencje wolnego oprogramowania można podzielić ze względu na obecność klauzuli copyleft. Copyleft jako sparodiowanie słowa copyright (prawo autorskie); lewo autorskie Copyleft samo w sobie nie jest licencją. Jest tylko modelem opisują cym pewien typ licencji Podstawowym przykładem zastosowania idei copyleft jest licencja GNU General Public License (GPL), stworzona przez Richarda Stallmana Klauzula copyleft Zasady działania pojęcia copyleft wg Projektu GNU: By poddać program działaniu copyleft, najpierw zastrzegamy copyright, prawa autorskie do niego. Następnie dokładamy warunki rozpowszechniania, będą ce prawnym ś rodkiem, dzięki któ remu dajemy każdemu prawo do używania, modyfikowania i rozpowszechniania kodu naszego programu lub dowolnego programu pochodnego, ale tylko wtedy gdy warunki rozpowszechniania pozostaną niezmienione. W ten sposó b, kod i przekazane wolnoś ci stają się prawnie nierozdzielne. 51 52 Izabela Szczę ch 13
GNU General Public License (GPL) Podstawowym przykładem zastosowania idei copyleft jest licencja GNU General Public License (GPL), stworzona przez Stallmana GPLv1, GPLv2, GPLv3 etc. Mity zwią zane z GPL: oprogramowania na GPL nie można sprzedawać i trzeba je rozdawać za darmo Stwierdzenie to jest nieprawdziwe, gdyż każda wersja licencji GPL zezwala na pobieranie opłat za dystrybucję oprogramowania. każdy program stworzony przy użyciu oprogramowania na GPL ró wnież podlega tej licencji Stwierdzenie to jest nieprawdziwe, gdyż GPL nie nakłada żadnych ograniczeń na zastosowania uruchamianego programu. http://www.gnu.org/licenses/ 53 Inne licencje z klauzulą copyleft Mozilla Public License (MPL) oraz, oparta na niej, Common Development and Distribution License (CDDL). Obie licencje zostały uznane za licencje wolnego oprogramowania (przez FSF) oraz open source (przez OSI). Są niekompatybilne z GPL Najbardziej znanym programem na licencji MPL jest przeglą darka Mozilla, zaś na CDDL system operacyjny OpenSolaris 54 Licencje bez klauzuli copyleft Licencje na wolne oprogramowanie bez klauzuli copyleft nazywane są zezwalają cymi (ang. permissive) lub licencjami akademickimi. Przykłady: BSD (ang. Berkeley Software Distribution, czasami nazywany Berkeley Unix) odmiana systemu operacyjnego Unix wywodzą ca się ze stworzonych na Uniwersytecie Kalifornijskim Berkeley rozszerzeń dla systemu rozwijanego przez firmę AT&T. Także potoczna nazwa licencji BSD, na któ rej te systemy są wydawane oraz pokrewnych licencji tego typu (np. licencja MIT). Licencje BSD Licencje BSD zezwalają m.in. na użytkowanie i redystrybucję oprogramowania, z modyfikacjami lub bez, w formie kodu źró dłowego lub binarnego. Konsekwencją tych liberalnych warunkó w licencji jest zezwolenie na włą czanie oprogramowania nią objętego do produktó w na innych licencjach, zaró wno otwartych, jak i zamkniętych. Kod na takich licencjach można bez problemu włą czyć do swoich produktó w bez ujawniania ich kodu źró dłowego. 55 56 Izabela Szczę ch 14
Copyleft kontra licencje akademickie W ś rodowisku wolnego oprogramowania także istnieją rozbieżnoś ci w poglą dach na ilość praw udzielanych użytkownikowi. Konflikt pomiędzy zwolennikami licencji GPL i licencji akademickich (głó wnie BSD): GPL gwarantuje wolność od zamkniętego oprogramowania, a BSD daje wolność do tworzenia zamkniętego oprogramowania Podwó jne licencjonowanie Właś ciciel praw autorskich może licencjonować swoje dzieła wielokrotnie i na odmiennych warunkach. Firmy sprzedają ce oprogramowanie własnoś ciowe często stosują kilka typó w licencji jednocześ nie np. licencje dla użytkownikó w indywidualnych, dla użytkownikó w grupowych, oraz dla instytucji akademickich. Niektó re firmy wydają produkty na licencji typu copyleft, oraz komercyjnej (np. z dodatkową funkcjonalnoś cią, wsparciem technicznym etc) np.baza danych MySQL 57 58 Creative Commons Wolne oprogramowanie wywarło też istotny wpływ na inne dziedziny. Licencje wolnej dokumentacji utorowały drogę organizacji Creative Commons, któ ra zasady wolnego oprogramowania przeniosła na grunt kultury. Dzięki nim, twó rcy utworó w muzycznych, graficznych, audiowizualnych, literackich i innych, mogą w wielu przypadkach swobodnie korzystać z dorobku innych twó rcó w, a konsumenci kultury mogą się nią swobodnie dzielić. Jeś li ty masz jabłko i ja mam jabłko i wymienimy się tymi jabłkami, to wtedy ty i ja wciąż będziemy mieli po 1 jabłku. Ale jeś li ty masz pomysł i ja mam pomysł i wymienimy się tymi pomysłami, to wtedy oboje będziemy mieli 2 pomysły. George Bernard Shaw 59 60 Izabela Szczę ch 15
Literatura Przemysław Kulczycki Analiza poró wnawcza modeli licencjonowania oprogramowania Praca na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-użycie niekomercyjne-na tych samych warunkach 3.0 Unported http://jakilinux.org/felietony/analiza-porownawczamodeli-licencjonowania-oprogramowania-wstep/ The History of Shareware, http://www.asp shareware.org/users/history of shareware.asp 61 Izabela Szczę ch 16