MAGAZYN Numer 4/2008
Utrzymanie jakości kiszonki oznacza prawidłowy zbiór a zwłaszcza zachowanie optymalnego terminu zbioru. Z doświadczeń przeprowadzonych przez firmę Limagrain w Europie i w Polsce wynika, iż najlepszym momentem zbioru kukurydzy kiszonkowej jest zawartość SM w całych roślinach na poziomie od 28 % do 35 % W tym czasie można otrzymać najlepszą zawartość energii i plon energii biorąc pod uwagę strawność całych roślin. Podczas dojrzewania kukurydzy bardzo szybko rośnie zawartość skrobi i z tego powodu wiele osób czeka na późną fazę dojrzałości powyżej 35% SM. W tym samym czasie jakość włókna dramatycznie spada, a jak zaznaczyliśmy na początku, źródłem energii w kiszonce z kukurydzy jest nie tylko skrobia ale również duża część włókna i dlatego musimy pamiętać o jego strawności. Ważne jest to, iż całokowita zawartość energii w kiszonce nie zmienia się zbyt wiele podczas dojrzewania kukurydzy, zmianie ulegają jedynie jej proporcje. Zbliżając się do 35% SM uzyskujemy więcej energii ze skrobi ale mniej z włókna. Z tego punktu widzenia powinniśmy pamiętać, że z czasem ziarno staje się szkliste i krowy mają problem ze strawieniem nieuszkodzonych ziaren kukurydzy. W przypadku późnego zbioru konieczne jest posiadanie przez sieczkarnię gniotownika ziarna. Straty nie strawionej skrobi z powodu nieuszkodzonego ziarna mogą sięgać nawet 100%!! Kiszonka z kukurydzy jest jedną z najtańszych i najlepszych pasz objętościowych zadawanych bydłu, a w szczególności krowom mlecznym. Jest idealnym źródłem energii, która pochodzi ze skrobii oraz włókna. Wszystkie części kukurydzy są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania żwacza, a także do produkcji mleka oraz mięsa. Bardzo ważnym elementem uprawy jest termin zbioru, który decyduje nie tylko o plonie ale przede wszystkim o jakości kiszonki. Termin zbioru wpływa na: Proces zatrzymania energii procesy fermentacji i przechowania Plon energii i jej podział Krowy bardzo łatwo pobierają i zarządzają strawnym włóknem. Wykorzystują większą ilość energii pochadzącej właśnie z tej części kiszonki. Przejście paszy z udziałem strawnego włókna przez żwacz jest szybsze. Co za tym idzie całkowite pobranie paszy jest większe i ma bezpośredni wpływ na produkcję mleka bądź mięsa. Kukurydza zbierana do 35% SM jest również bardziej smakowita co powoduje iż krowy nie wybierają najlepszych części zadanej dawki żywieniowej tylko pobierają całość.
W optymalnym przedziale SM z łatwością można sporządzić kiszonkę z gwarancją dobrej fermentacji. Poprzez zbyt późny zbiór traci się więcej niż zyskuje. Zdecydowanie lepiej rozpocząć koszenie wcześniej i zakończyć zbiór na 35% SM niż rozpocząć przy 35% a zakończyć na 40% SM całych roślin. Poniżej 28% SM sieczka jest zbyt mokra i istnieje możliwość utraty energii razem z odpływem soków komórkowych. Łodygi i liście: Ziarno: Cukry proste Ściany komórkowe (NDF) Skrobia Energia całkowita: Od 28% do 40% SM: Strawność 10% Zawartość stała 8-18% powyżej 20% Powyżej 35% SM sieczka jest zbyt sucha a przygotowanie kiszonki jest utrudnione, gdyż pojawia się problem dobrego ubicia pryzmy aby wyeliminować powietrze. W przypadku słabego ubicia proces fermentacji będzie zachodził wolno, a w późniejszym czasie może powodować pojawienie się fusarium z mykotoksynami. Krowy bardzo negatywnie reagują na kiszonkę o złej fermentacji, obserwujemy problemy zdrowotne i spadek produkcji mleka. Jak ustalić datę zbioru? Aby ustalić optymalną datę zbioru najlepiej jest obserwować pole z kukurydzą i każdego tygodnia od początku sierpnia (w zależności od przebiegu pogody i opadów) obserwować linię mleka na ziarniaku. Do obserwacji najlepiej wybrać rośliny ze środka pola. W momencie pojawienia się lini mleka należy pobrać próbę do kontroli. W tym celu wycinamy 2-3 rośliny z reprezentatywnego kawałka pola (stałe warunki glebowe dla danego stanowiska). Całe rośliny razem z kolbami należy pociąć w tak małe kawałki jak to tylko możliwe. Do pomiaru wystarczy maksymalnie 1 kg zielonej masy. Bardzo waże jest aby pocięte rośliny dobrze wymieszać i dopiero pobrać próbę do suszenia. Następnie ważymy zieloną masę (w gramach) zwykłą kuchenną wagą. Suszenie próby wykonujemy w mikrofalówce bądź w normalnym piekarniku. Najszybciej wysuszymy próbę oczywiście w mikrofalówce. Przy tej metodzie musimy pamietać aby do środka kuchenki razem z próbką wstawić szklankę wody, która w miare suszenia zielonki zapobiegnie zapaleniu się suchej próbki. - mikrofalówka pierwsze 3 minuty suszymy na maksymalnym zakresie, następnie zmieniamy zakres suszenia na średni i ważymy co 3 minuty do momentu ustabilizowania się wagi próbki. - piekarnik w temperaturze 105 C (powyżej 100 C) z włączonym wentylatorem, suszymy do momentu ustabilizowania się wagi próbki. Poniżej 28% Powyżej 35% Straty energii Utrata soków komórkowych Mniejsza zawartość skrobii Lignifikacja Twarde ziarna Straty jakości fusarium, zła fermentacja, grzanie sie kiszonki niska strawność Obliczenie SM w % Masa wysuszonej próby x * 100 Masa początkowa suszonej próby Po określeniu SM, wiedząc iż przy normalnej pogodzie kukurydza dziennie możę zwiększyć SM o 0,5%, a gdy temperatura przekracza 30 C nawet o 1% można zaplanować dzień zbioru. Tylko ta metoda daje pewny obraz rozwoju SM roślin kukurydzy i na jej podstawie można z wyprzedzeniem zorganizować maszynę i pracowników do zbioru kukurydzy. Kolejną metodą, która sprawdza się w praktyce jest obserwacja lini mleka. Najlepszym czasem na rozpoczęcie zbioru kukurydzy na kiszonkę jest moment pojawienia się lini mleka w połowie ziarniaka.
Optymalna faza zbioru Linia mleka 1/4 1/3 Linia mleka w ziarniaku 1/2 35% 40% 45% 50% 55% 60% rozgniatalne Ciekła zawartość 1/3 rozgniatalne Mleczna zawartość Mleczno woskowe Budowa skrobi 1/2 twarda endosperma - skrobia linia mleczna ciekła endosperma - mleko osadka SM ZIARNA Woskowe 2/3 niewidoczna wchodzi 2/3 SM w całych roślinach 28-35% Twarde ziarno Ciężko wchodzi Twarde ziarno Nie wchodzi Odmiany 2009 i użytkowanie ABSOLUT AYLSTON DUO LG 32.52 DUO ASPEED LG 32.32 kierunek użytkowania W optymalnej fazie zbioru SM ziarniaka będzie na poziomie około 45-50% ale SM całej rośliny będzie oscylowała na poziomie 28 35% i jest to idealny moment aby wykorzystać energię pochądzącą ze skrobi i włókna. W dzisiejszych czasach konieczne jest sporządzanie kiszonki o wysokiej jakości i energii ponieważ ekonomiczny zysk kukurydzy będzie wyrażony w produkcji mleka i mięsa, a prawidłowy zbiór w optymalnym czasie jest podstawowym warunkiem do zachowania jej wysokiej jakości. Optymalna faza zbioru pomiędzy 28-35% gwarantuje: Najwyższy poziom energii w całej kiszonce Wysoki poziom skrobi Wysoko strawne włókno Łatwe oraz prawidłowe napełnienie i ubicie silosu Prawidłową fermentację kiszonki Wysoką smakowitość Większe pobranie paszy przez bydło Dobrą zdrowotność bydła Zysk wynikający z wyższej produkcji mleka LG 32.33 DUO LG 32.52 LG 32.85
3 2 4 1 5 6 7 1 Krzysztof Oksentowicz Polska Północno-Wschodnia tel. kom. 0693 427 970 e-mail: krzysztof.oksentowicz@limagrain.pl 6 Przemysław Orpel Polska Południowo-Zachodnia tel. kom. 0607 100 081 e-mail: przemyslaw.orpel@limagrain.pl 2 Jerzy Tchórzewski Polska Północna tel. kom. 0609 310 826 e-mail: jerzy.tchorzewski@limagrain.pl 7 Marek Ciszewski Polska Południowo-Wschodnia i Małopolska tel. kom. 0601 687 438 e-mail: marek.ciszewski@limagrain.pl 3 Stanisław Sesiuk Polska Północno-Zachodnia tel. kom. 603 276 009 e-mail: stanislaw.sesiuk@limagrain.pl Leszek Chwalisz Product Manager tel. kom. 0601 311 241 e-mail: leszek.chwalisz@limagrain.pl 4 Jacek Wojciechowski Polska Centralna i Wielkopolska tel. kom. 0609 231 819 e-mail: jacek.wojciechowski@limagrain.pl 5 Bartłomiej Andrzejewski Polska Południowo-Zachodnia tel. kom. 0665 035 934 e-mail: bartlomiej.andrzejewski@limagrain.pl Mariusz Koczara osoba odpowiedzialna za projekt LGNA tel. kom. 0601 758 993 e-mail: mariusz.koczara@limagrain.pl Biuro - Poznań ul. Botaniczna 10, 60-586 Poznań, tel. (061) 657 19 85, fax (061) 657 19 86 tel. kom. 0607 675 292, e-mail: office@limagrain.pl