PLAN WYNIKOWY Dział 6: WODOROTLENKI A ZASADY Temat lekcji Zagadnienia programowe podstawowe (P) Wymagania: ponadpodstawowe (PP) Przykłady metod i form pracy W jaki sposób woda działa na tlenki metali? Działanie wody na tlenki wybranych metali Rodzaje wskaźników Budowa i ogólny wzór wodorotlenków definiuje wskaźnik; wyjaśnia pojęcie: wodorotlenek; wymienia rodzaje wskaźników; podaje przykłady tlenków metali reagujących z wodą; pisze ogólny wzór wodorotlenku oraz wzory wodorotlenków metali; nazywa wodorotlenki na podstawie wzoru. sprawdza doświadczalnie działanie wody na tlenki metali; zna zabarwienie wskaźników w wodzie i zasadach; pisze równania reakcji tlenków metali z wodą; przedstawia za pomocą modeli reakcję tlenków metali z wodą. Doświadczalne sprawdzenie działania wody na tlenki metali Zapoznanie się z rodzajami wskaźników kwasowo- -zasadowych Modelowanie reakcji tlenków metali z wodą Pisanie równań reakcji tlenków metali z wodą Pisanie wzoru ogólnego wodorotlenków Nazywanie wodorotlenków na podstawie wzoru chemicznego 26
Czy metale mogą reagować z wodą? Działanie wody na wybrane metale Podział metali na aktywne i mniej aktywne wskazuje metale aktywne i mniej aktywne; wymienia dwie metody otrzymywania wodorotlenków; podaje zasady bezpiecznego obchodzenia się z bardzo aktywnymi metalami i zachowuje ostrożność w pracy z nimi; pisze schematy słowne równań reakcji otrzymywania wodorotlenków. sprawdza doświadczalnie działanie wody na metale; pisze równania reakcji metali z wodą; potrafi zidentyfikować produkty reakcji aktywnych metali z wodą. Sprawdzenie działania wody na metale Zapoznanie się z zasadami bezpiecznego obchodzenia się z bardzo aktywnymi metalami i zachowania ostrożności w pracy z nimi Identyfikacja produktów reakcji aktywnych metali z wodą Wskazywanie metali aktywnych i mniej aktywnych Pisanie równań reakcji metali z wodą Jakie właściwości i zastosowanie mają wodorotlenki? Właściwości wodorotlenków: sodu, potasu i wapnia Rozpuszczalność wodorotlenków w wodzie Najważniejsze zastosowania wodorotlenków stosuje zasady bezpiecznego obchodzenia się ze stężonymi zasadami (ługami); wymienia przykłady zastosowania wodorotlenków sodu i potasu; opisuje właściwości wodorotlenków sodu, potasu, wapnia i magnezu; tłumaczy, czym różni się wodorotlenek od zasady. bada właściwości wybranych wodorotlenków; tłumaczy, w jakich postaciach można spotkać wodorotlenek wapnia i jakie ma on zastosowanie. Opisywanie właściwości wodorotlenków sodu, potasu, wapnia i magnezu Stosowanie zasad bezpiecznego obchodzenia się ze stężonymi zasadami (ługami) Wskazywanie wodorotlenków będących zasadami Szukanie przykładów zastosowań poznanych wodorotlenków 27
Dlaczego zasady powodują zmianę barwy wskaźników? Barwienie się wskaźników w zasadach Przewodzenie prądu elektrycznego przez zasady Dysocjacja jonowa zasad definiuje zasadę na podstawie dysocjacji jonowej; tłumaczy dysocjację jonową zasad. interpretuje przewodzenie prądu elektrycznego przez zasady; pisze równania dysocjacji jonowej przykładowych zasad i ogólne równanie dysocjacji jonowej zasad; przedstawia za pomocą modeli przebieg dysocjacji jonowej przykładowych zasad. Rysowanie schematu prostego obwodu elektrycznego i budowanie go Interpretacja przewodzenia prądu elektrycznego przez zasady Pisanie równań dysocjacji jonowej zasad Definiowanie zasady na podstawie dysocjacji jonowej 28
Dział 7: KWASY Temat lekcji Zagadnienia programowe Wymagania: podstawowe (P) ponadpodstawowe (PP) Przykłady metod i form pracy Czy woda reaguje z tlenkami niemetali? Otrzymywanie kwasów tlenowych Tlenki kwasowe podaje przykłady tlenków niemetali reagujących z wodą; zna wzory sumaryczne trzech poznanych kwasów; definiuje kwasy jako produkty reakcji tlenków kwasowych z wodą; nazywa kwasy tlenowe na podstawie ich wzoru; zapisuje równania reakcji otrzymywania trzech dowolnych kwasów tlenowych w reakcji odpowiednich tlenków kwasowych z wodą. zapisuje równania reakcji otrzymywania pięciu kwasów (siarkowego(iv), siarkowego(vi), fosforowego(v), azotowego(v) i węglowego w reakcji odpowiednich tlenków kwasowych z wodą; podaje, jakie barwy przyjmują wskaźniki w roztworach kwasów; przeprowadza pod kontrolą nauczyciela reakcje wody z tlenkami kwasowymi: SO 2, SO 3, P 4O 10, N 2O 5, CO 2. Przeprowadzenie pod kontrolą nauczyciela reakcji wody z tlenkami niemetali Badanie zachowania się wskaźników w roztworach otrzymanych w wyniku reakcji tlenków niemetali z wodą Zapisywanie równań reakcji otrzymywania kwasów Nazywanie kwasów tlenowych 29
Jak są zbudowane cząsteczki kwasów tlenowych? Wzór ogólny kwasów Reszta kwasowa i jej wartościowość Wzory i modele kwasów tlenowych podaje definicję kwasów jako związków chemicznych zbudowanych z atomu (atomów) wodoru i reszty kwasowej; wskazuje we wzorze kwasu resztę kwasową oraz ustala jej wartościowość; zapisuje wzory strukturalne poznanych kwasów. rysuje modele cząsteczek poznanych kwasów (lub wykonuje ich modele przestrzenne); ustala wzory kwasów (sumaryczne i strukturalne) na podstawie ich modeli; oblicza na podstawie wzoru sumarycznego kwasu wartościowość niemetalu, od którego kwas bierze nazwę. Wskazywanie we wzorze kwasu reszty kwasowej oraz ustalanie jej wartościowości Obliczanie na podstawie wzoru sumarycznego kwasu wartościowości niemetalu, od którego kwas bierze nazwę Pisanie wzorów strukturalnych poznanych kwasów Rysowanie modeli cząsteczek poznanych kwasów (lub wykonywanie ich modeli przestrzennych) Czy istnieją kwasy beztlenowe? Chlorowodór i siarkowodór trujące gazy Budowa cząsteczek i nazewnictwo kwasów beztlenowych podaje przykłady kwasów beztlenowych: chlorowodorowego (solnego) i siarkowodorowego; zapisuje wzory sumaryczne, poznanych kwasów beztlenowych; zna nazwę zwyczajową kwasu chlorowodorowego; podaje metody unikania zagrożeń ze strony kwasów beztlenowych; zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne kwasów beztlenowych oraz podaje nazwy tych kwasów; zapisuje równania otrzymywania kwasów beztlenowych. zna trujące właściwości chlorowodoru, siarkowodoru i otrzymanych (w wyniku ich rozpuszczenia w wodzie) kwasów; sprawdza doświadczalnie zachowanie się wskaźników w rozcieńczonym roztworze kwasu solnego; zna i stosuje zasady bezpiecznej pracy z kwasami: solnym i siarkowodorowym; tworzy modele kwasów beztlenowych; wyjaśnia metody otrzymywania kwasów beztlenowych. Pisanie wzorów sumarycznych i strukturalnych kwasów beztlenowych Tworzenie modeli cząsteczek kwasów beztlenowych Wyjaśnianie metod otrzymywania kwasów beztlenowych Badanie właściwości kwasu chlorowodorowego Sprawdzanie zachowania się wskaźników w rozcieńczonym roztworze kwasu solnego Wyjaśnianie konieczności przestrzegania zasad bezpiecznej pracy z kwasami: solnym i siarkowodorowym 30
Jakie właściwości mają kwasy? Badanie właściwości wybranych kwasów Zasady postępowania ze stężonymi kwasami Działanie kwasów na metale Przewodzenie prądu elektrycznego przez roztwory kwasów Dysocjacja jonowa kwasów wymienia właściwości wybranych kwasów; zapisuje równania dysocjacji jonowej poznanych kwasów; definiuje kwas na podstawie dysocjacji jonowej; wyjaśnia zasady bezpiecznej pracy z kwasami, zwłaszcza stężonymi, oraz zachowuje ostrożność w pracy z kwasami. bada pod kontrolą nauczyciela niektóre właściwości wybranego kwasu; bada działanie kwasu siarkowego(vi) na żelazo; bada przewodzenie prądu elektrycznego przez roztwory wybranych kwasów; układa wzory kwasów z podanych jonów; przedstawia za pomocą modeli przebieg dysocjacji jonowej wybranego kwasu; opisuje wspólne właściwości poznanych kwasów. Badanie właściwości wybranych kwasów Wyjaśnianie i zachowanie zasady bezpiecznej pracy z kwasami, zwłaszcza stężonymi Badanie działania kwasu siarkowego(vi) na żelazo Badanie przewodzenia prądu elektrycznego przez roztwory wybranych kwasów Pisanie równań dysocjacji jonowych poznanych kwasów Modelowanie przebiegu dysocjacji jonowej wybranego kwasu Opisywanie wspólnych właściwości kwasów ph co to oznacza? Odczyn, skala ph Określanie ph substancji wie, do czego służy skala ph; wie, jakie wartości ph oznaczają, że rozwór ma odczyn kwasowy, obojętny lub zasadowy. bada odczyn (lub określa ph) różnych substancji stosowanych w życiu codziennym; wyjaśnia, co oznacza odczyn roztworu; tłumaczy sens i zastosowanie skali ph. Wyjaśnianie, co oznacza termin odczyn roztworu Tłumaczenie sensu i zastosowania skali ph Badanie odczynu (lub określanie ph) różnych substancji stosowanych w życiu codziennym 31
Jakie zastosowania mają kwasy? Przykłady zastosowań kwasów Kwasy w naszym otoczeniu podaje przykłady zastosowań wybranych kwasów; wskazuje kwasy w produktach spożywczych i środkach czystości w swoim domu; rozumie potrzebę spożywania naturalnych produktów zawierających kwasy o właściwościach zdrowotnych (kwasy: jabłkowy, mlekowy i askorbinowy). wymienia nazwy zwyczajowe kilku kwasów organicznych, które może znaleźć w kuchni i w domowej apteczce; bada zachowanie się wskaźników w roztworach kwasów ze swojego otoczenia; rozumie podział kwasów na kwasy nieorganiczne (mineralne) i kwasy organiczne; sporządza listę produktów spożywczych będących naturalnym źródłem witaminy C. Podawanie przykładów zastosowań wybranych kwasów Szukanie kwasów w produktach spożywczych i środkach czystości Wymienianie nazw zwyczajowych kwasów organicznych, które można znaleźć w kuchni i w domowej apteczce Badanie zachowania się wskaźników w roztworach kwasów pochodzących z otoczenia ucznia Zaznaczanie na mapie Polski ważnych ośrodków przemysłowych zajmujących się produkcją kwasów Skąd się biorą kwaśne opady? Powstawanie kwaśnych opadów Skutki kwaśnych opadów dla środowiska rozumie pojęcie: kwaśne opady; wymienia skutki kwaśnych opadów; wyjaśnia pochodzenie kwaśnych opadów; wie, w jaki sposób można zapobiegać kwaśnym opadom; bada odczyn opadów w swojej okolicy. omawia, czym różnią się od siebie formy kwaśnych opadów: sucha i mokra; bada oddziaływanie kwaśnych opadów na rośliny; przygotowuje raport z badań odczynu opadów w swojej okolicy; wskazuje działania zmierzające do ograniczenia kwaśnych opadów. Wyjaśnianie pochodzenia kwaśnych opadów Omawianie, czym różnią się od siebie formy kwaśnych opadów: sucha i mokra Wymienianie skutków kwaśnych opadów Badanie oddziaływania kwaśnych opadów na rośliny Badanie odczynu opadów Przygotowanie raportu z przeprowadzonych badań odczynu opadów. 32
Dział 8: SOLE Temat lekcji Zagadnienia programowe podstawowe (P) Wymagania: ponadpodstawowe (PP) Przykłady metod i form pracy Czy kwasy można zobojętnić? Reakcja kwasu z zasadą Pojęcie i ogólny wzór soli przeprowadza reakcję kwasu z zasadą wobec wskaźnika; definiuje sól; pisze równania reakcji otrzymywania soli w reakcji kwasów z zasadami. planuje doświadczalne otrzymywanie soli z wybranych substratów; przewiduje wynik doświadczenia. Przeprowadzenie reakcji kwasu solnego z zasadą sodową w obecności wskaźnika Pisanie równań reakcji chemicznych otrzymywania soli w reakcji zobojętniania kwasu zasadą wobec wskaźnika Obserwacja różnych kryształów soli Jak są zbudowane sole i jak się tworzy ich nazwy? Wzory sumaryczne soli Nazewnictwo soli podaje budowę cząsteczki soli; podaje nazwę soli, znając jej wzór; wie, jak tworzy się nazwy soli; wie, że sole występują w postaci kryształów. ustala wzór soli na podstawie nazwy i odwrotnie; wykazuje związek miedzy budową soli a jej nazwą; zapisuje ogólny wzór soli. Ustalanie wzorów soli na podstawie nazwy i odwrotnie 11
Co się dzieje z solami w wodzie? Przewodzenie prądu elektrycznego przez roztwory soli Dysocjacja jonowa soli Cząsteczkowy i jonowy zapis reakcji chemicznych zachodzących w roztworach wodnych Elektroliza soli F podaje definicję dysocjacji jonowej; rozumie definicję dysocjacji jonowej; wie, jak przebiega dysocjacja jonowa soli; podaje nazwy jonów powstałych w wyniku dysocjacji soli; pisze cząsteczkowo równania reakcji chemicznych otrzymywania soli wybranymi metodami. bada, czy wodne roztwory soli przewodzą prąd; pisze równania dysocjacji soli interpretuje równania dysocjacji soli; pisze i odczytuje równania reakcji otrzymywania soli wybranymi metodami zapisane cząsteczkowo, jonowo i jonowo w sposób skrócony; zna pojęcia: katoda i anoda, wie, na czym polega elektroliza oraz reakcje elektrodowe; F określa produkty elektrolizy procesu soli; F pisze równania reakcji elektrodowych. F Przeprowadzenie doświadczenia sprawdzającego, czy wodne roztwory soli przewodzą prąd Interpretacja wyników doświadczenia Pisanie równań dysocjacji wybranych soli Ustalanie nazw jonów powstałych w wyniku dysocjacji Pisanie i odczytywanie reakcji chemicznych otrzymywania soli wybranymi metodami cząsteczkowo, jonowo i jonowo w sposób skrócony Przeprowadzenie elektrolizy chlorku miedzi(ii) F Czy tlenki reagują z kwasami i z zasadami? Reakcje tlenków zasadowych z kwasami Reakcje tlenków kwasowych z zasadami Reakcje tlenków kwasowych z tlenkami zasadowymi pisze równania reakcji tlenków zasadowych z kwasami; pisze równania reakcji tlenków kwasowych z zasadami; pisze równania reakcji tlenków kwasowych z tlenkami zasadowymi. przeprowadza w obecności nauczyciela reakcje tlenków zasadowych z kwasami, tlenków kwasowych z zasadami oraz tlenków kwasowych z tlenkami zasadowymi; przewiduje wynik doświadczeń; weryfikuje założone hipotezy otrzymania soli wybraną metodą. Przeprowadzenie reakcji tlenku zasadowego z kwasem Przeprowadzenie reakcji tlenku kwasowego z zasadą Przeprowadzenie reakcji tlenku kwasowego z zasadą Pisanie równań reakcji chemicznych do przeprowadzonych reakcji Projektowanie otrzymywania soli poznanymi metodami 12
Czy są znane inne metody otrzymywania soli? Działanie kwasów na metale Reakcje metalu z niemetalem pisze równania reakcji kwasu z metalem; pisze równania reakcji metalu z niemetalem. przeprowadza w obecności nauczyciela reakcje metali z kwasami; przewiduje wynik reakcji metalu z niemetalem. Przeprowadzenie reakcji kwasu z metalem Przeprowadzenie reakcji metalu z niemetalem Pisanie równań reakcji chemicznych do przeprowadzonych doświadczeń Czy wszystkie sole są rozpuszczalne w wodzie? Reakcje strącania wybranych soli Tabela rozpuszczalności soli sprawdza doświadczalnie, czy sole są rozpuszczalne w wodzie; na podstawie przeprowadzonego doświadczenia dzieli sole na łatwo i trudno rozpuszczalne; korzysta z tabeli rozpuszczalności soli oraz wskazuje sole łatwo i trudno rozpuszczalne. ustala na podstawie tabeli rozpuszczalności wzory i nazwy soli łatwo i trudno rozpuszczalnych; przeprowadza i omawia przebieg reakcji strącania; doświadczalnie wytrąca sól z roztworu wodnego, dobierając odpowiednie reagenty. Doświadczalne sprawdzenie rozpuszczalności soli z wodzie Przeprowadzenie reakcji strąceniowej i jej interpretacja w ujęciu jakościowym Pisanie równań reakcji strąceniowych Korzystanie z tabeli rozpuszczalności Jak przebiegają reakcje soli z zasadami i z kwasami? Reakcje soli z zasadami Reakcje soli z kwasami Działanie kwasów na węglany pisze cząsteczkowo równania reakcji: soli z kwasami oraz soli z zasadami; przeprowadza reakcję kwasów z węglanami. wyjaśnia, w jakich warunkach zachodzą reakcje: soli z zasadami i soli z kwasami; doświadczalnie wykrywa węglany w produktach pochodzenia zwierzęcego (muszlach i kościach zwierzęcych); tłumaczy, na czym polega reakcja kwasów z węglanami i identyfikuje produkt tej reakcji. Przeprowadzenie reakcji soli z zasadami Przeprowadzenie reakcji soli z kwasami Przeprowadzenie reakcji działania kwasu na węglany i identyfikacja produktów reakcji Pisanie równań reakcji: soli z zasadami i soli z kwasami 13
Jakie funkcje pełnią sole w życiu człowieka? Sole jako budulec organizmów Wpływ nawożenia na rośliny (nawozy mineralne) Przykłady zastosowań soli w życiu codziennym podaje nazwy soli obecnych w organizmie człowieka; wskazuje mikroi makroelementy; podaje przykłady soli obecnych i przydatnych w życiu codziennym (w kuchni i łazience); wie, w jakim celu stosuje się sole jako nawozy mineralne. omawia rolę soli w organizmach tłumaczy rolę mikroi makroelementów (pierwiastków biogennych); wyjaśnia rolę nawozów mineralnych; podaje przykłady zastosowania soli do wytwarzania produktów codziennego użytku. Praca z tekstem źródłowym (lub podręcznikiem) Obserwacja soli obecnych i przydatnych w codziennym życiu 14
WYMAGANIA NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH OCEN: Dział 6. WODOROTLENKI A ZASADY Wymagania na ocenę dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą definiuje wskaźnik; wyjaśnia pojęcie: wodorotlenek; wskazuje metale aktywne i mniej aktywne; wymienia dwie metody otrzymywania wodorotlenków; stosuje zasady bezpiecznego obchodzenia się ze stężonymi zasadami (ługami); wymienia przykłady zastosowania wodorotlenków sodu i potasu; definiuje zasadę na podstawie dysocjacji jonowej. wymienia rodzaje wskaźników; podaje przykłady tlenków metali reagujących z wodą; pisze wzór ogólny wodorotlenku oraz wzory wodorotlenków metali; nazywa wodorotlenki na podstawie wzoru; podaje zasady bezpiecznego obchodzenia się z bardzo aktywnymi metalami i zachowuje ostrożność w pracy z nimi; pisze schematy słowne równań otrzymywania wodorotlenków; opisuje właściwości wodorotlenków sodu, potasu, wapnia i magnezu; tłumaczy, czym różni się wodorotlenek od zasady; tłumaczy dysocjację jonową zasad. sprawdza doświadczalnie działanie wody na tlenki metali; zna zabarwienie wskaźników w wodzie i zasadach; pisze równania reakcji tlenków metali z wodą; sprawdza doświadczalnie działanie wody na metale; pisze równania reakcji metali z wodą; bada właściwości wybranych wodorotlenków; interpretuje przewodzenie prądu elektrycznego przez zasady; pisze równania dysocjacji jonowej przykładowych zasad; pisze ogólne równanie dysocjacji jonowej zasad. Przykłady wymagań nadobowiązkowych zna kilka wskaźników służących do identyfikacji wodorotlenków; wie, jak zmienia się charakter chemiczny tlenków metali wraz ze wzrostem liczby atomowej metalu; zna pojęcie alkaliów; zna przykłady wodorotlenków metali ciężkich; rozwiązuje zadania problemowe związane z tematyką wodorotlenków i zasad. przedstawia za pomocą modeli przebieg reakcji tlenków metali z wodą; potrafi zidentyfikować produkty reakcji aktywnych metali z wodą; tłumaczy, w jakich postaciach można spotkać wodorotlenek wapnia i jakie on ma zastosowanie; przedstawia za pomocą modeli przebieg dysocjacji jonowej przykładowych zasad. 15
Dział 7. KWASY Wymagania na ocenę dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą podaje przykłady tlenków niemetali reagujących z wodą; zna wzory sumaryczne trzech poznanych kwasów; podaje definicje kwasów jako związków chemicznych zbudowanych z atomu (atomów) wodoru i reszty kwasowej; podaje przykłady kwasów beztlenowych: chlorowodorowego i siarkowodorowego; zapisuje wzory sumaryczne poznanych kwasów beztlenowych; zna nazwę zwyczajową kwasu chlorowodorowego; podaje metody unikania zagrożeń ze strony kwasów beztlenowych; wymienia właściwości wybranych kwasów; podaje przykłady zastosowań wybranych kwasów; wie, co to jest skala ph; rozumie pojęcie: kwaśne opady; wymienia skutki kwaśnych opadów. definiuje kwasy jako produkty reakcji tlenków kwasowych z wodą, nazywa kwasy tlenowe na podstawie ich wzoru; zapisuje równania reakcji otrzymywania trzech dowolnych kwasów tlenowych w reakcji odpowiednich tlenków kwasowych z wodą; wskazuje we wzorze kwasu resztę kwasową oraz ustala jej wartościowość; zapisuje wzory strukturalne poznanych kwasów; zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne kwasów beztlenowych oraz podaje nazwy tych kwasów; zapisuje równania otrzymywania kwasów beztlenowych; wymienia właściwości wybranych kwasów; wyjaśnia zasady bezpiecznej pracy z kwasami, zwłaszcza stężonymi; zachowuje ostrożność w pracy z kwasami; zapisuje równania dysocjacji jonowej poznanych kwasów; definiuje kwas jako związek o budowie jonowej; wskazuje kwasy w produktach spożywczych i środkach czystości w swoim domu; zapisuje równania reakcji otrzymywania pięciu kwasów (siarkowego(iv), siarkowego(vi), fosforowego(v), azotowego(v) i węglowego w reakcji odpowiednich tlenków kwasowych z wodą; podaje, jakie barwy przyjmują wskaźniki w roztworach kwasów; rysuje modele cząsteczek poznanych kwasów (lub wykonuje ich modele przestrzenne); ustala wzory kwasów (sumaryczne i strukturalne) na podstawie ich modeli; zna trujące właściwości chlorowodoru, siarkowodoru i otrzymanych (w wyniku ich rozpuszczenia w wodzie) kwasów; sprawdza doświadczalnie zachowanie się wskaźników w rozcieńczonym roztworze kwasu solnego; zna i stosuje zasady bezpiecznej pracy z kwasami: solnym i siarkowodorowym; bada pod kontrolą nauczyciela niektóre właściwości wybranego kwasu; bada działanie kwasu siarkowego(vi) na żelazo; bada przewodzenie prądu elektrycznego przez roztwory wybranych kwasów; wymienia nazwy zwyczajowe kilku kwasów organicznych, które może znaleźć w kuchni i w domowej apteczce; przeprowadza pod kontrolą nauczyciela reakcje wody z tlenkami kwasowymi: SO 2, SO 4, P 4O 10, N 2O 5, CO 2; oblicza na podstawie wzoru sumarycznego kwasu wartościowość niemetalu, od którego kwas bierze nazwę; tworzy modele kwasów beztlenowych; wyjaśnia metody otrzymywania kwasów beztlenowych; układa wzory kwasów z podanych jonów; przedstawia za pomocą modeli przebieg dysocjacji jonowej wybranego kwasu; opisuje wspólne właściwości poznanych kwasów; rozumie podział kwasów na kwasy nieorganiczne (mineralne) i kwasy organiczne; sporządza listę produktów spożywczych będących naturalnym źródłem witaminy C; wyjaśnia, co oznacza odczyn roztworu; tłumaczy sens i zastosowanie skali ph; przygotowuje raport z badań odczynu opadów w swojej okolicy; proponuje działania zmierzające do ograniczenia kwaśnych opadów. 16
rozumie potrzebę spożywania naturalnych produktów zawierających kwasy o właściwościach zdrowotnych (kwasy: jabłkowy, mlekowy i askorbinowy); wie, jakie wartości ph oznaczają, że rozwór ma odczyn kwasowy, obojętny lub zasadowy; wyjaśnia pochodzenie kwaśnych opadów; wie, w jaki sposób można zapobiegać kwaśnym opadom; bada odczyn opadów w swojej okolicy. bada zachowanie się wskaźników w roztworach kwasów ze swojego otoczenia; bada odczyn (lub określa ph) różnych substancji stosowanych w życiu codziennym; omawia, czym różnią się od siebie formy kwaśnych opadów: sucha i mokra; bada oddziaływanie kwaśnych opadów na rośliny. Przykłady wymagań nadobowiązkowych zna kilka wskaźników służących do identyfikacji kwasów; zna wzory i nazwy innych kwasów tlenowych i beztlenowych niż poznanych na lekcjach; wie, jakie są właściwości tych kwasów; zna zastosowanie większości kwasów mineralnych; przedstawia metody przemysłowe otrzymywania poznanych kwasów; proponuje doświadczenie mające na celu opracowanie własnej skali odczynu. 17
Dział 8. SOLE Wymagania na ocenę: dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą definiuje sól; podaje budowę cząsteczki soli; wie jak tworzy się nazwy soli; wie, że sole występują w postaci kryształów; wie, co to jest reakcja zobojętniania; wie, że produktem reakcji kwasu z zasadą jest sól; podaje definicję dysocjacji jonowej; wie, że istnieją sole łatwo rozpuszczalne w wodzie i sole trudno rozpuszczalne w wodzie; podaje przykłady soli obecnych i przydatnych w codziennym życiu (w kuchni i łazience); wie, w jakim celu stosuje się sole jako nawozy mineralne. przeprowadza pod nadzorem nauczyciela reakcję zobojętniania kwasu z zasadą wobec wskaźnika; pisze równania reakcji otrzymywania soli w reakcji kwasów z zasadami; podaje nazwę soli, znając jej wzór; pisze równania reakcji kwasu z metalem; pisze równania reakcji metalu z niemetalem; rozumie definicję dysocjacji jonowej; wie, jak przebiega dysocjacja jonowa soli; podaje nazwy jonów powstałych w wyniku dysocjacji soli; pisze cząsteczkowo równania reakcji otrzymywania soli wybranymi metodami; sprawdza doświadczalnie, czy sole są rozpuszczalne w wodzie; korzysta z tabeli rozpuszczalności soli i wskazuje sole łatwo rozpuszczalne i sole trudno rozpuszczalne w wodzie; pisze cząsteczkowo równania reakcji soli z kwasami oraz soli z zasadami; podaje nazwy soli obecnych w organizmie człowieka; podaje wzory i nazwy soli obecnych i przydatnych w życiu codziennym. pisze równania reakcji tlenków zasadowych z kwasami; pisze równania reakcji tlenków kwasowych z zasadami; pisze równania reakcji tlenków kwasowych z tlenkami zasadowymi; pisze cząsteczkowo i jonowo równania reakcji zobojętniania i reakcji soli z kwasami; ustala wzór soli na podstawie nazwy i odwrotnie; przeprowadza w obecności nauczyciela reakcje tlenków zasadowych z kwasami, tlenków kwasowych z zasadami oraz tlenków kwasowych z tlenkami zasadowymi; przeprowadza w obecności nauczyciela reakcje metali z kwasami; bada, czy wodne roztwory soli przewodzą prąd; pisze równania dysocjacji soli; w sposób jonowy i jonowy skrócony pisze i odczytuje równania reakcji otrzymywania soli wybranymi metodami; ustala na podstawie tabeli rozpuszczalności wzory i nazwy soli łatwo rozpuszczalnych i soli trudno rozpuszczalnych w wodzie; przeprowadza reakcję strącania; doświadczalnie wykrywa węglany w produktach pochodzenia zwierzęcego planuje doświadczalne otrzymywanie soli z wybranych substratów; przewiduje wynik doświadczenia; zapisuje wzór ogólny soli; przewiduje wyniki doświadczeń (reakcje tlenku zasadowego z kwasem, tlenku kwasowego z zasadą, tlenku kwasowego z tlenkiem zasadowym); weryfikuje założone hipotezy otrzymania soli wybraną metodą; interpretuje równania dysocjacji soli; interpretuje równania reakcji otrzymywania soli wybranymi metodami zapisane cząsteczkowo, jonowo i jonowo w sposób skrócony, omawia przebieg reakcji strącania; doświadczalnie wytrąca sól z roztworu wodnego, dobierając odpowiednie reagenty, wyjaśnia, w jakich warunkach zachodzi reakcja soli z zasadami i soli z kwasami; tłumaczy, na czym polega reakcja kwasów z węglanami i identyfikuje produkt tej reakcji; tłumaczy rolę mikro- i makroelementów (pierwiastków biogennych); wyjaśnia rolę nawozów mineralnych. 18
(muszlach i kościach zwierzęcych); omawia rolę soli w organizmach; podaje przykłady zastosowania soli do wytwarzania produktów codziennego użytku. Przykłady wymagań nadobowiązkowych korzysta z różnych źródeł informacji dotyczących soli, nie tylko tych wskazanych przez nauczyciela; stosuje wiadomości w sytuacjach problemowych; formułuje problemy i dokonuje analizy/syntezy nowych zjawisk dotyczących soli; zna i rozumie pojęcie miareczkowania; zna nazwy potoczne kilku soli; podaje właściwości poznanych soli; [zna pojęcie katoda i anoda; wie, na czym polega elektroliza oraz reakcje elektrodowe]; F rozumie, na czym polega powlekanie galwaniczne. Nauczyciel realizujący: mgr Marzena Mikołajczyk dr Izabella Pawlikowska 19