NAJJAŚNIEJSZE GWIAZDY ZMIENNE



Podobne dokumenty
Zestaw map gwiazd zmiennych vol. 1

Mierzenie odległości we Wszechświecie Cefeidy

Galaktyki i Gwiazdozbiory

Ewolucja pod gwiazdami

Informacje podstawowe

Gwiazdy zmienne. na przykładzie V729 Cygni. Janusz Nicewicz

Odległość mierzy się zerami

PULSACJE GWIAZDOWE. semestr zimowy 2017/2018. Jadwiga Daszyńska-Daszkiewicz

The Scale of Stars Shaun Sager 2018

Garbate gwiazdy kataklizmiczne

PROXIMA 2/2010 (2) Biuletyn obserwatorów gwiazd zmiennych PAŹDZIERNIK 2010 ASTRONOMICA.PL. W numerze: Fot: Zdjęcie wykonane

WPROWADZENIE DO GWIAZD ZMIENNYCH. Tadeusz Smela

Obserwacje Epsilon Aurigae 2014/2015 i nie tylko... Ryszard Biernikowicz PTMA Szczecin Dn r.

Teoria ewolucji gwiazd (najpiękniejsza z teorii) dr Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego

Gwiazdy - podstawowe wiadomości

Wstęp do astrofizyki I

Wstęp do astrofizyki I

LISTA OBIEKTÓW WARTYCH OGLADANIA NA NIEBIE I. UKŁAD SŁONECZNY

Synteza jądrowa (fuzja) FIZYKA 3 MICHAŁ MARZANTOWICZ

Najaktywniejsze nowe karłowate

Wstęp do astrofizyki I

OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS)

Wykład 10 - Charakterystyka podstawowych systemów gwiazdowych: otoczenie Słońca, Galaktyka, gromady gwiazd, galaktyki, grupy i gromady galaktyk

OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS)

Skala jasności w astronomii. Krzysztof Kamiński


Rozdział 3 O GWIAZDACH ZMIENNYCH

Konkurs Astronomiczny Astrolabium III Edycja 25 marca 2015 roku Klasy I III Liceum Ogólnokształcącego Test Konkursowy

Gdzie odległośd mierzy się zerami. Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny, UWr Zakład Fizyki Słooca, CBK PAN

BLIŹNIĘTA. Karolina Ponikowska 6c

Obserwacje gwiazd zmiennych

Sejsmologia gwiazd. Andrzej Pigulski Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego

Gwiazdy - podstawowe wiadomości

ASTRONOMIA Klasa Ia Rok szkolny 2012/2013

V1309 SCORPII: Tragiczny koniec układu podwójnego i narodziny nowej gwiazdy

Biuletyn Astronomiczny nr 2

Wirtualny Hogwart im. Syriusza Croucha

Kolorowy Wszechświat część I

Wirtualny Hogwart im. Syriusza Croucha

Wirtualny Hogwart im. Syriusza Croucha

ASTROFIZYCZNA NATURA GWIAZD ZMIENNYCH. Tadeusz Smela

GWIAZDY ZMIENNE. Tadeusz Smela

PROXIMA 1/2010 (1) Biuletyn obserwatorów gwiazd zmiennych. LIPIEC 2010 r. ASTRONOMICA.PL. W numerze: Fot: Zdjęcie wykonane przez

PROXIMA 1/2011 (3) Biuletyn obserwatorów gwiazd zmiennych. STYCZEŃ 2011 r. ASTRONOMICA.PL. W numerze:

Zanieczyszczenie Światłem

Zaćmienie EE Cephei VII-IX 2014r. Ryszard Biernikowicz PTMA Szczecin Prezentacja dn r.

Budowa i ewolucja gwiazd I. Skale czasowe Równania budowy wewnętrznej Modele Diagram H-R Ewolucja gwiazd

LXI Olimpiada Astronomiczna 2017/2018 Zadania z zawodów III stopnia

Dane o kinematyce gwiazd

Wirtualny Hogwart im. Syriusza Croucha

Rozkłady mas białych karłów

Wykres Herzsprunga-Russela (H-R) Reakcje termojądrowe - B.Kamys 1

LIV Olimpiada Astronomiczna 2010 / 2011 Zawody III stopnia

Aplikacje informatyczne w Astronomii. Internet źródło informacji i planowanie obserwacji astronomicznych

PROXIMA. 2/2014 (16) KWIECIEŃ 2014 r. ASTRONOMICA.PL BIULETYN OBSERWATORÓW GWIAZD ZMIENNYCH

Analiza danych. 7 th International Olympiad on Astronomy & Astrophysics 27 July 5 August 2013, Volos Greece. Zadanie 1.

Konkurs Astronomiczny Astrolabium IV Edycja 26 kwietnia 2017 roku Klasy I III Gimnazjum Test Konkursowy

Budowa i ewolucja gwiazd I. Skale czasowe Równania budowy wewnętrznej Modele Diagram H-R Ewolucja gwiazd

Astronomowie potrzebują Twej pomocy!

ALGORYTMICZNA I STATYSTYCZNA ANALIZA DANYCH

LXII Olimpiada Astronomiczna 2018/2019 Zadania z zawodów III stopnia. ρ + Λ c2. H 2 = 8 π G 3. = 8 π G ρ 0. 2,, Ω m = 0,308.

TEMAT: Gwiaździste niebo.

I etap ewolucji :od ciągu głównego do olbrzyma

Planety w układach podwójnych i wielokrotnych. Krzysztof Hełminiak

Galaktyka. Rysunek: Pas Drogi Mlecznej

O układach podwójnych z błękitnym podkarłem

Zacznij przygodę z Gwiazdami Zmiennymi. Misja: Zmierzenie jasności gwiazdy zmiennej beta. Lutni (beta Lyrae)

Konkurs Astronomiczny Astrolabium IV Edycja 26 kwietnia 2017 roku Klasy I III Liceum Ogólnokształcącego Test Konkursowy

GWIAZDY SUPERNOWEJ. WSZYSTKO WE WSZECHŚWIECIE WIECIE PODLEGA ZMIANOM GWIAZDY RÓWNIER. WNIEś. PRZECHODZĄ ONE : FAZĘ NARODZIN, WIEK DOJRZAŁY,

Ewolucja w układach podwójnych

Jak w Toruniu zaobserwowano najbliższe zjawisko mikrosoczewkowania grawitacyjnego

1. Obserwacje nieba 2. Gwiazdozbiór na północnej strefie niebieskiej 3. Gwiazdozbiór na południowej strefie niebieskiej 4. Ruch gwiazd 5.

Konkurs Astronomiczny Astrolabium II Edycja 26 marca 2014 roku Klasy I III Liceum Ogólnokształcącego Test Konkursowy

Materiały dydaktyczne do eksperymentu demonstracyjnego GLORIA nt. wyznaczania krzywych blasku gwiazd

Analiza spektralna widma gwiezdnego

Budowa Galaktyki. Materia rozproszona Rozkład przestrzenny materii Krzywa rotacji i ramiona spiralne

Wstęp do astrofizyki I


ETAP II. Astronomia to nauka. pochodzeniem i ewolucją. planet i gwiazd. na wydarzenia na Ziemi.

Rozciągłe obiekty astronomiczne

Człowiek najlepsza inwestycja. Fot.NASA FENIKS PRACOWNIA DYDAKTYKI ASTRONOMII

Statystyka. Wykład 4. Magdalena Alama-Bućko. 13 marca Magdalena Alama-Bućko Statystyka 13 marca / 41

Zanieczyszczenie świetlne

Zaćmienie alfa Warkocza Bereniki (alfa Comae Berenices ) około 25 stycznia 2015 r.???

Dokumentacja. Cepheus. Calculation for Eclipsing and Pulsating stars. Wersja 1-0-0

Czym są gwiazdy Gwiazdy

Spis treści 1 KILKA SŁÓW O ZNAKU ZODIAKU LWA CO TO JEST GWIAZDA? CO TO JEST GWIAZDOZBIÓR? BIBLIOGRAFIA... 6

Ekspansja Wszechświata

Korelacja oznacza współwystępowanie, nie oznacza związku przyczynowo-skutkowego

ZTWiA: grupa prof. M. Kutschery

Poszukiwanie gwiazd zmiennych w eksperymencie Pi of the Sky

Astronomiczny elementarz

WYKŁAD 2. Zdarzenia losowe i prawdopodobieństwo Zmienna losowa i jej rozkłady

Grawitacja + Astronomia

Supernowe Brahe i Keplera

Fotometria 2. Ekstynkcja atmosferyczna i międzygwiazdowa.

Śródroczny kurs żeglarza jachtowego 2016/2017

W biuletynie wykorzystano wyniki obserwacji zgromadzone w bazie AAVSO, uzyskane dzięki wysiłkowi obserwatorów z całego świata.

Równania oscylacji. Skale czasowe w gwieździe [wyprowadzamy razem na tablicy] Podsumowanie lekcji 1-3 (Typy pulsacji, Kappa-mechanizm, Z-maksymum)

We wrześniu 2015 roku po raz pierwszy w historii

Transkrypt:

NAJJAŚNIEJSZE GWIAZDY ZMIENNE Stanisław Świerczyński sswdob.republika.pl sogz-ptma.astronomia.pl sswdob@poczta.onet.pl

Diagram H-R klasy jasności gwiazd V - karły ciągu głównego IV - podolbrzymy III - olbrzymy II - jasne olbrzymy Ib - pomniejsze (lesser) nadolbrzymy Ia: - większe (greater) nadolbrzymy Ia-0 - nadolbrzymy - hiperolbrzymy D (VII) - białe karły

Diagram H-R obszary zmienności LBV - jasne niebieskie zmienne YHG żółte hiperolbrzymy Cefeidy RV zmienne RV Tauri LPV zmienne długookresowe

25 najjaśniejszych gwiazd zmiennych gwiazda typ widm typ zm RA+DEC[2000] mag_max mag_min okres[d] ALPHA ORI EPS PEG GAM CAS OMI CET T CRB BETA PER ALPHA HER EPS AUR P CYG ETA GEM BETA LYR CHI CYG RHO PER LAM TAU DELTA CEP ETA AQL GAM PER MIU CEP ZETA GEM R LYR RHO CAS R SCT RS OPH G HER R LEO M1-M2Ia-Ibe K2Ib B0.5IVpe M5-M9IIIe M3III+pec B8V M5Ib-II A8Iab: B1Iapeq M3IIIab B8II-IIIep S6-S10e M4IIb-IIIa B3V+A4IV F5Ib-G1Ib F6Ib-G4Ib G8III+A2V M2eIa F7Ib-G3Ib M5III G20e K0Ibp OB+M2ep M6-III M8IIIe 055510.3+072425 214411.2+095230 005642.5+604300 021920.8-025840 155930.2+255513 030810.1+405720 171438.9+142325 050158.1+434924 201747.2+380159 061452.7+223024 185004.8+332146 195033.9+325451 030510.6+385025 040040.8+122925 222910.3+582455 195228.4+010020 030447.8+533023 214330.5+584648 070406.5+203413 185520.1+435646 235423.0+572958 184729.0-054219 175013.2-064229 162838.5+415254 094733.5+112544 0.0 0.7 1.6 2.0 2.0 2.1 2.7 2.9 3.0 3.2 3.3 3.3 3.3 3.4 3.5 3.5 3.6 3.6 3.7 3.9 4.1 4.2 4.3 4.3 4.4 SRC LC GCAS M NR EA/SD SRC EA/GS SDOR SRA+EA EB M SRB EA/DM DCEP DCEP EA/GS SRC DCEP SRB SRD RVA NR SRB M 1.3 3.5 3.0 10.1 10.8 3.4 4.0 3.8 6.0 3.9 4.4 14.2 4.0 3.9 4.4 4.4 4.2 5.1 4.2 5.0 6.2 8.6 12.5 6.3 11.3 2335 331.96 29000. 2.867 9892 296.5 232.9 12.913 406.9 50: 3.952 5.36 7.17 730. 10.2 46 146.5 70: 309.95

Jasne niebieskie zmienne (LBV) Zmienność blasku gwiazd zachodzi w różnych skalach czasowych i z różnymi amplitudami.wyróżnia się trzy zasadnicze okresy: Duże zmiany jasności (> 3 mag) mające charakter nagłego wyrzutu zachodzące co kilkadziesiąt/kilkaset lat Średnie zmiany jasności (~ 1 mag) w skali kilkudziesięciu lat Zmiany mikroskalowe (<0.1 mag) w skali tygodni lub miesięcy Przykłady: Eta Carinae, P Cygni

Eta Carinae Gwiazdozbiór: Kil Odległość: ~8800 ly Jasność obserwowana: -0.8 8 mag (akt. 4.5 5 mag) Jasność absolutna: -9.5 mag Typ widmowy: WRpe Promień: 85 195 Rs Masa: 100 150 Ms Temperaura ef: 36000 40000 K Moc promieniwania: 5x10^6 Ls Typ zmienności LBV

P Cygni Gwiazdozbiór: Łabędź Odległość: ~6000 ly Jasność obserwowana: 3 6 mag (akt. ~4.8 mag) Jasność absolutna: -7 mag Typ widmowy: B1Ia+ Promień: 75 Rs Masa: 30 Ms Temperaura ef: 19300 K Moc promieniwania: 600000 Ls Typ zmienności LBV

Żółte hiperolbrzymy (YHG) Półregularne zmienne (typu SRd). W wyniku wybuchów pyłowych, doznają co jakiś czas spadków jasności. Klasycznym przykładem jest Rho Cas

Rho Cassiopeiae Gwiazdozbiór: Kasjopeja Odległość: ~8150 ly Jasność obserwowana: 4.1 6.2 mag Jasność absolutna: -7.5 mag Typ widmowy: G20e Promień: 450 Rs Masa: 40 Ms Temperaura ef: 7500 K Moc promieniwania: 550000 Ls Typ zmienności SRD Okres: 320. d

Cefeidy klasyczne (DCEP) Nadolbrzymy typów widmowych F5 K0, najczęściej klasy Ib Jasności absolutne 2 do 6 mag Amplitudy zmian blasku 1 2 mag (bywają też ~0.1 mag, np. Polarna) Okresy najczęściej 3 30 dni (krańcowe 1.49 d V473 Lyr, 83,1 d BP Her) Spełniają dobrze określoną zależność okres jasność absolutna Mv = -2.8logP 1.43 Masy 4 14 Ms Należą do podsystemu płaskiego i młodej populacji I, występują w gromadach otwartych i asocjacjach Są to obiekty młode i masywne, które zdążyły przeewoluować do obszaru nadolbrzymów Świecą kosztem przemiany helu w węgiel

Delta Cephei Gwiazdozbiór: Cefeusz Odległość: ~890 ly Jasność obserwowana: 3.51 4.4 mag Jasność absolutna: -3.5 mag Typ widmowy: F5Ib-G1Ib Promień: 40 Rs Masa: 5 Ms Temperaura ef: 5500-6800 K Moc promieniwania: 2000 Ls Typ zmienności DCEP Okres: 5.366341. d

Eta Aquliae Gwiazdozbiór: Orzeł Odległość: ~1200 ly Jasność obserwowana: 3.5 4.4 mag Jasność absolutna: -3.9 mag Typ widmowy: F5Ib-G1Ib Promień: 60 Rs Masa: 7 Ms Temperaura ef: 5000-6200 K Moc promieniwania: 3400 Ls Typ zmienności DCEP Okres: 7.176641. d

Zeta Geminorum Gwiazdozbiór: Bliźnięta Odległość: ~1200 ly Jasność obserwowana: 3.7 4.2 mag Jasność absolutna: Typ widmowy: F7Ib-G3Ib Promień: Masa: Temperaura ef: 5300-5800 K Moc promieniwania: Typ zmienności DCEP (DCEPS?) Okres: 10.15073 d

X Cygni Gwiazdozbiór: Łabędź Jasność obserwowana: 5.8 6.9 mag Typ zmienności: DCEP Okres: 16.386332

Zmienne RV Tauri Zmienne typu RV Tauri to olbrzymy i nadolbrzymy z przedziału typów widmowych F-K, o okresach zawierających się w przedziale od 30 do 150 dni. Charakterystyczną cechą ich krzywych blasku jest występowanie po sobie na przemian głębszych i płytszych minimów, choć z czasem minima płytsze mogą stawać się głębsze i na odwrót. Zmienne tego typu zaliczamy do podgrupy RVa. Podgrupa RVb obejmuje zmienne, w krórych normalne dla gwiazd RV Tauri wahania jasności nałożone są na zmiany blasku o znacznie dłuższej skali, rzędu kilkuset dni. Przyczyny i charakter zmienności nie zostały jeszcze jednoznacznie wyjaśnione.

R Scuti Gwiazdozbiór: Tarcza Jasność obserwowana: 4.2 8.6 mag Typ zmienności: RVa Okres: 146.5 d

Zmienne długookresowe (LPV) M - miry (mirydy). Są to czerwone olbrzymy i nadolbrzymy typów widmowych M, C i S, zajmujących na diagramie H-R prawy kraniec gałęzi olbrzymów. Odznaczają się one bardzo dużą, rzędu kilku magnitudo, amplitudą zmian jasności wizualnej. Okresy zmienności bardzo długie (zawierają się w przedziale od około stu do kilkuset dni), co jest zgodne z małą średnią gęstością tych gwiazd. Najczęściej występują okresy między 200 i 400 dni z maksimum ok. 280 dni. Gwiazdy te pulsują radialnie w modzie podstawowym. SR półregularne SRa: typy widmowe (M, C, S lub Me, Ce, Se). W zasadzie utrzymują periodyczność, lecz nie utrzymują stałości amplitudy i okresu. Amplitudy zmian jasności zazwyczaj nie przekraczają 2.5 m a okresy leżą w przedziale 35-1200 dni. Wiele z tych gwiazd różni się od mir jedynie małą amplitudą zmian jasności. SRb: półregularne późnych typów widmowych o słabo zaznaczonej periodyczności lub z następującymi kolejno przedziałami okresowości i wolnych nieregularnych zmian, a nawet okresów stałości blasku. Okresy zawierają się w przedziale 20 do 2300 dni. Dla wielu z tych gwiazd obserwuje się dwa lu więcej nałóżonych na siebie okresów pulsacji. SRc: nadolbrzymy późnych typów widmowycg z amplitudami około 1m i okresami zmian jasności od 30 dni do kilkunastu lat. SRd: olbrzymy i nadolbrzymy typów widmowych F, G, K, czasami z liniami emisyjnymi w ich widmach. Amplitudy zmian jasności wynoszą 1-4m a okresy zawierają się w przedziale od 30 do 1100 dni. L wolnozmienne, nieregularne

Omi Ceti (Mira)

Zmienne półregularne krzywe jasności

Zmienne półregularne krzywe jasności

Zmienne półregularne krzywe jasności

Zmienne półregularne krzywe jasności

Mi Cephei Gwiazdozbiór: Cefeusz Odległość: 1868 +- 294 ly Jasność obserwowana: 3.4 5.1 mag Jasność absolutna: -7 mag Typ widmowy: M2eIa Promień: 1650 Rs Masa: 15 Ms Temperaura ef: 3700 K Moc promieniwania: 60000 Ls Typ zmienności SRC

Alpha Orionis (Belelgeuse) Gwiazdozbiór: Orion Odległość: 643 +-146 ly Jasność obserwowana: 0.0 1.3 mag Jasność absolutna: -7 mag Typ widmowy: M1-M2Ia-Ibe Promień: 1200 Rs Masa: 20 Ms Temperaura ef: 3500 K Moc promieniwania: 140000 Ls Typ zmienności SRC

Dziękuje za uwagę