Tilgner Eko Energy Systems wiedza, kompetencje, doświadczenie

Tilgner Eko Energy Systems wiedza, kompetencje, doświadczenie 1 Przeciwdziałania zmianom klimatycznym 1.Przeciwdziałania zmianom klimatycznym Rośnie międzynarodowa zgoda co do faktu, że jeśli nie podejmiemy szybko działań, nasza planeta stanie w obliczu nieodwracalnych zmian klimatycznych. UE już przygotowała jasną odpowiedź w postaci zintegrowanej polityki w zakresie energii i zmian klimatycznych, przyjęła zobowiązanie do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o przynajmniej 20% do 2020 r., oraz złożyła obietnicę przewodzenia w międzynarodowych negocjacjach w sprawie przyjęcia jeszcze bardziej ambitnych celów. Takie działania pomogą w zapobieganiu wzrostowi temperatury na świecie o ponad 2 C, co jest uznawane przez

naukowców za punkt bez drogi powrotnej. Aby osiągnąć ten cel, musimy wykorzystywać zasoby energetyczne w sposób zrównoważony oraz przejść w stronę bardziej odnawialnych form energii, zbierać i przechowywać dwutlenek węgla, jak również skuteczniej zapobiegać wycince lasów. Może to oznaczać zmianę naszego stylu życia, ale nie zagraża to jego standardowi w dzisiejszych czasach, ani w czasach przyszłych pokoleń 1. Unia Europejska 2007 rok OZE w Europie Regulacje Unii Europejskiej przekładają się na rosnący popyt na energię ze źródeł odnawialnych, nawet przy obecnej stagnacji gospodarczej. Chodzi tu w szczególności o dyrektywy dotyczące wytwarzania energii z OZE, redukcji emisji zanieczyszczeń, promowanie efektywnych sposobów wytwarzania oraz zwiększenie konkurencyjności rynku. Dyrektywa 2001/77/EC w sprawie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych UE wskazuje jako sprawę priorytetową wspieranie odnawialnych źródeł energii ze względu na pozytywny wpływ na ochronę środowiska oraz trwały rozwój, a także wzrost zatrudnienia na rynkach lokalnych. Dokument wskazywał, że należy zobowiązać wszystkie Państwa Członkowskie do wytyczenia krajowych celów w zakresie zużycia energii elektrycznej wytwarzanej z źródeł odnawialnych oraz ustanowić ramy legislacyjne do ich realizacji (mechanizmy wsparcia w tym zielone certyfikaty, dofinansowania, zwolnienia podatkowe). Dyrektywa 2003/87/EC ustanawiająca system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych w Wspólnocie, Dyrektywa 2001/80/WE w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania, Decyzja 280/2004/EC dotycząca mechanizmu monitorowania emisji gazów cieplarnianych Wspólnoty oraz wdrażania Protokołu z Kioto. Wskazane trzy dokumenty koncentrują się na redukcji poziomu gazów cieplarnianych, która miała zostać ograniczona w porównaniu z poziomami z 1990 r o 8% w latach 2008-2012 oraz w dłuższym okresie o 70%. Państwa członkowskie zostały zobligowane do opracowania krajowych planów przydziałów. Dyrektywa 2003/54/WE dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej. Dokument wyraża korzyści związane z wprowadzeniem wewnętrznego rynku 2 1 http://www.ec.europa.eu/climateaction/, dostęp:18.03.2013.

energii, polegające na zwiększeniu wydajności, spadku cen, wyższych standardów obsługi oraz poprawy konkurencyjności. Powyższe ma zapewnić m.in. przez możliwość swobodnego wyboru dostawcy energii (zasada TPA), dostępu do sieci przesyłowej i dystrybucyjnej przez wytwórców czy promowanie nowo powstających technologii. Dyrektywa 2004/8/WE w sprawie wspierania kogeneracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe na rynku wewnętrznym energii UE promuje wykorzystanie kogeneracji (tzn. jednoczesnego wytwarzana energii elektrycznej i cieplnej) jako metody oszczędzania energii, unikania strat sieciowych oraz ograniczenia emisji szkodliwych substancji. Dyrektywa zobowiązuje Państwa Członkowskie do wsparcia jednostek dla zapewnienia stabilnych warunków inwestycji w kogenerację. Unia zwraca uwagę, że duża efektywność energetyczna jest istotna w perspektywie rosnącego uzależnienia UE od zewnętrznych dostaw energii. Dyrektywa 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE) Kontrola zużycia energii w Europie oraz zwiększone stosowanie energii ze źródeł odnawialnych wraz z oszczędnością energii i zwiększoną efektywnością energetyczną stanowią istotne elementy pakietu środków koniecznych do redukcji emisji gazów cieplarnianych. Dyrektywa określa obligatoryjne cele dla poszczególnych krajów, których realizacja ma zapewnić, że w 2020 r. w UE ze źródeł odnawialnych pochodzić będzie 20% energii oraz 10% w sektorze transportu. Ustalenie obowiązkowych celów ma zapewnić inwestorom stabilność i stanowić zachętę do rozwoju technologii OZE. OZE w Polsce 3 Członkostwo Polski w Unii Europejskiej wiąże się m.in. z obowiązkiem dostosowania polskiego prawa energetycznego do norm UE, co jest m.in. motorem rozwoju energetyki odnawialnej. Następuje stopniowa poprawa konkurencyjności technologii odnawialnych źródeł energii na tle jednostek konwencjonalnych. Niemniej jednak w dalszym ciągu produkcja energii z OZE jest droższa, dlatego wymaga odpowiedniego wsparcie dla dalszego rozwoju. W marcu 2007 roku przywódcy państw członkowskich UE w celu przeciwdziałania zmianom klimatycznym nakreślili program 3 razy 20 (program decyzją Parlamentu Europejskiego wszedł w życie 17 grudnia 2008 r.), który zakłada: konieczność ograniczenia emisji dwutlenku węgla CO2 do 2020 roku o 20% w stosunku do emisji z 1990 r., poprawę efektywności energetycznej wytwarzania energii elektrycznej w tym samym okresie o 20%,

zwiększenie udziału energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych w całkowitej produkcji energii również o 20% (w Polsce udział ten powinien wynieść 15%). Wykres nr 1. Obowiązek zakupu energii z OZE przez operatorów energetycznych w latach 2012-2021 zgodnie z rozporządzeniem Ministerstwa Gospodarki z 18 października 2012 roku w %. 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 10,4% 10,4% 12,0% 17,0% 16,0% 15,0% 14,0% 13,0% 18,0% 19,0% 20,0% 4 5,0% 0,0% 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 Źródło: Dziennik Ustaw RP z dnia 9 listopada poz. 1229 Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 18 października 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii. http://www.ure.gov.pl, dostęp: 28.03.2013. W dniu 10 listopada 2009 roku Rada Ministrów przyjęła uchwałę nr 202/2009 w sprawie polityki energetycznej Polski do 2030 roku, która zawiera rozwiązania wychodzące naprzeciw najważniejszym wyzwaniom polskiej energetyki zarówno w perspektywie krótkoterminowej, jak i długoterminowej została określona w dokumencie Polityka energetyczna Polski do roku 2030 2. Zgodnie z nim główne cele polityki energetycznej w tym obszarze obejmują: wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii w bilansie energii finalnej do 15% w roku 2020 i 20% w roku 2030, osiągnięcie w 2020 roku 10% udziału biopaliw w rynku paliw transportowych oraz utrzymanie tego poziomu w latach następnych, a także ochronę lasów przed nadmiernym eksploatowaniem w celu pozyskiwania biomasy oraz zrównoważone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, w tym biopaliw, tak aby nie doprowadzić do konkurencji pomiędzy energetyką odnawialną i rolnictwem. 2 Polityka energetyczna Polski do roku 2030, Warszawa, 10 listopada 2009 r. http://www.mg.gov.pl, dostęp:18.03.2013.

Tablica 1.Udział energii elektrycznej z OZE w krajowym zużyciu energii elektrycznej brutto w latach 2005-2011 Udział energii elektrycznej Rok Produkcja energii elektrycznej z OZE (TWh) wytworzonej ze źródeł odnawialnych w % 2005 3,76 2.58 2006 4,222 2,80 2007 5,23 3,40 2008 6,493 4,23 2009 8,604 5,76 2010 10,987 7,03 2011 12,919 8,16 Źródło: Opracowanie własne. Stan aktualny oraz kierunki zmian w zakresie regulacji prawnych dotyczących wykorzystania biomasy leśnej jako źródła energii odnawialnej. Ministerstwo Gospodarki, Warszawa listopad 2012 rok. 5 Tabela nr 2. Polityka Energetyczna Polski. Zużycie energii brutto z OZE do 2030 roku w TWh 2010 2015 2020 2025 2030 Energia elektryczna z OZE w tym: 8,3 17,6 31,2 37,9 39,5 energia wiatru 2,0 7,3 13,7 17,1 17,8 Ciepło 52,1 58,7 72,8 82 88,6 Biopaliwa (transport) 6,4 10,3 16,8 19, 21,9 OZE (brutto) 66,8 86,6 120,8 138,9 150 Całkowita energia brutto 713 1 744 805 878 937 % OZE 9,4 % 11,6 % 15 % 15,8 % 16 % Źródło: Polityka energetyczna Polski do 2030 roku. Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, listopad 2009 rok. 1. Kilowatogodzina (symbol: kwh ) - jednostka pracy, energii oraz ciepła. 1 kwh odpowiada ilości energii, jaką zużywa przez godzinę urządzenie o mocy 1000 watów, czyli jednego kilowata, a terawatogodzina to miliard kilowatogodzin. W odniesieniu do zakupu energii np. 1kWh w domku jednorodzinnym 5-cio osobowej rodziny kosztuje 0,77zł. Spośród dostępnych technologii w Polsce największy potencjał rozwoju mają energetyka wiatrowa oraz produkcja energii z biomasy. Energetyka wiatrowa W perspektywie do 2020 roku z wiatru ma pochodzić blisko połowa (46,9%) energii wytworzonej w OZE.

Wykres nr 2. Udział poszczególnych technologii OZE w produkcji energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii w 2010 i 2020 roku w %. 2010 rok 2020 rok wiatr 16,7 46,9 woda biogaz 6,8 3,3 9,2 12,4 6 biomasa 53,1 31,5 Źródło: Opracowanie własne. Stan aktualny oraz kierunki zmian w zakresie regulacji prawnych dotyczących wykorzystania biomasy leśnej jako źródła energii odnawialnej. Ministerstwo Gospodarki, Warszawa listopad 2012 rok. Z danych GUS, że w okresie 2001 do 2010 roku następował stały wzrost wykorzystania energii wiatru, z 50 TJ w 2001 roku do 5992 TJ w 2010 roku. Wykres nr 3. Przewidywany podział sektora ciepła i chłodu OZE na poszczególne technologie w 2020 roku. 8% 2% 3% 9% Pompy ciepła Energia geotermalna Słoneczna 78% Biomasa stała Biogaz Źródło: Opracowanie własne. Stan aktualny oraz kierunki zmian w zakresie regulacji prawnych dotyczących wykorzystania biomasy leśnej jako źródła energii odnawialnej. Ministerstwo Gospodarki, Warszawa listopad 2012 rok.

Wykres nr 4. Przewidywany podział zużycia energii OZE w podziale na poszczególne sektory do 2020 roku. Elektroenergetyka Ciepło i chłód Transport 19% 26% 7 55% Źródło: Opracowanie własne. Stan aktualny oraz kierunki zmian w zakresie regulacji prawnych dotyczących wykorzystania biomasy leśnej jako źródła energii odnawialnej. Ministerstwo Gospodarki, Warszawa listopad 2012 rok. Niestety Polska nie przestrzega przyjętych przez siebie zobowiązań. W dniu 21.03.2013 roku Komisja Europejska zgłosiła wniosek do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej o nałożenie kar na Polskę w związku z niewdrożeniem przez nasz kraj zapisów unijnej dyrektywy o odnawialnych źródłach energii. KE chce, aby unijny Trybunał Sprawiedliwości w związku z niewdrożeniem do polskiego prawa dyrektywy OZE nałożył na nasz kraj kary w wysokości 133 tys. euro dziennie. Wcześniej Bruksela zgłosiła do Trybunału Sprawiedliwości wniosek o nałożenie na Polskę kar za niewdrożenie zapisów unijnej dyrektywy regulującej kwestie rynku energii elektrycznej. W tym wypadku wysokość zaproponowanych przez KE kar to ponad 84 tys. euro dziennie. Na implementowanie zapisów dyrektywy o OZE Polska miała czas do grudnia 2010 roku. Obecnie polski rząd i parlament pracują nad przyjęciem nowelizacji Prawa energetycznego nazywanej "małym trójpakiem energetycznym", która wdroży wymagane przez Brukselę regulacje. Aby uniknąć kar, mały trójpak powinien zostać przyjęty przed ewentualnym niekorzystnym dla naszego kraju wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości UE. Jak podaje autor artykułu Greenpeace: przekonać rząd do szybkiego przyjęcia ustawy o Odnawialnych Źródłach Energii 3. Greenpeace nagłaśnia w Internecie problem braku 3 Portal Gram w Zielone.pl, portal zielonej energii, http://www.gramwzielone.pl, dostęp:22.03.2013.

zapowiadanej od dawna ustawy o OZE, która miała umożliwić obywatelom m.in. rozwój przydomowych elektrowni. Sprawa jest poważna, bo dotyczy optymalizacji systemu wsparcia dla wielkoskalowych producentów energii oraz otworzenia rynku na prosumentów, a więc wszystkich osób, które chcą produkować energię na własne potrzeby i odsprzedawać jej nadwyżkę do sieci. Wykres nr 5. Produkcja energii elektrycznej w źródłach wykorzystujących biomasę w latach 2005 2011 (biomasa stała w GWh). Współspalanie biomasy z paliwami kopalnianymi 8 Produkcja energii elektrycznej z biomasy 7045 4883 4282 5879 5243 5990 1345 877 1818 1314 2343 1797 3313 2752 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Źródło: Opracowanie własne. Stan aktualny oraz kierunki zmian w zakresie regulacji prawnych dotyczących wykorzystania biomasy leśnej jako źródła energii odnawialnej. Ministerstwo Gospodarki, Warszawa listopad 2012 rok. Obecny projekt ustawy ugrzązł w Ministerstwie Gospodarki, głównie za sprawą Ministra Skarbu, który opowiada się za cichą nacjonalizacją sektora energetycznego przez państwowe spółki. Minister Budzanowski nie chce zgodzić się na ograniczenie wsparcia dla współspalania biomasy z węglem, bo to dzięki tej technologii za pośrednictwem systemu zielonych certyfikatów - może kontrolować krajowy rynek odnawialnej energii. Zdaniem Greenpeace resort Skarbu Państwa prowadzi bardzo ryzykowną grę, której skutkiem będzie kupowanie energii z Czech, Niemiec, czy też Hiszpanii, tak aby w roku 2020 został wypełniony krajowy cel 15% OZE w bilansie energetycznym państwa. Minister Skarbu nie odnajduje się w prognozach dotyczących tego, co wydarzy się po 2015 roku twierdzi Robert Cyglicki z Greenpeace 4. Zakłada się, że od 2013 roku systematycznie będą zamykane przestarzałe bloki energetyczne, które obecnie zarabiają na współspalaniu. Dlatego nie 4 Tamże.

powinniśmy przechodzić obojętnie wobec faktu, że pieniądze, które dzisiaj wydajemy na prymitywne mieszanie biomasy z węglem nie przekładają się na nowe moce wytwórcze. Ekolodzy zwracają także uwagę na fakt, że współspalanie w praktyce ma niewiele wspólnego z ekologią. Po pierwsze obniża sprawność energetyczną istniejących kotłów węglowych, a po drugie w dużej mierze opiera się na imporcie biomasy z Ukrainy, Afryki, a nawet Indonezji. Ślad ekologiczny takiego paliwa, którego transport odbywa się na duże odległości jest porównywalny do gazu ziemnego. A ten jak wiadomo nie jest dofinansowywany w ramach systemu tzw. zielonych certyfikatów, dlatego więc system premiuje transport biomasy na duże odległości. W Polsce istnieje możliwość rozwoju produkcji peletu pod warunkiem uwolnienia istniejącej podaży biomasy drzewnej przez nieuzasadnioną energetycznie technologię współspalania zrębków drzewnych w procesach współspalania z węglem w elektrowniach kondensacyjnych. Szacuje się, że moce przerobowe polskich producentów peletu wynoszą ponad 1,2 mln ton. W Polsce działają 42 instalacje współspalania biomasy, co stanowi 16 proc. wszystkich tego rodzaju urządzeń na świecie. Największy na świecie blok energetyczny przystosowany do spalania biomasy znajduje się w elektrowni Połaniec należy on do francuskiej spółki GDF Polska. Warto zauważyć, że firma GDF we Francji nie buduje takich instalacji, ponieważ nie otrzymuje na ten cel rządowych pieniędzy. Współspalanie biomasy powoduje zwiększenie intensywności szeregu negatywnych procesów występujących podczas spalania paliw np.: osadzania materiałów sypkich na powierzchniach ogrzewalnych wymienników ciepła, korozję nisko- i wysokotemperaturową oraz emisję niepożądanych produktów ubocznych w spalinach i popiele, związaną głównie z częstą zmianą składu paliwa i jego fluktuacjami. Koncepcja produkcji energii odnawialnej w procesie współspalania biomasy i węgla jest prosta technologicznie, lecz najgorsza z punktu widzenia jakości wykorzystania energii biomasy. Racjonalnym wydaje się stosowanie takich technologii konwersji biomasy (np. zgazowanie, piroliza, itp.), które prowadzą do zwiększenia stopnia jej wykorzystania energetycznego (np. kogeneracja), nie powodując obniżenia sprawności termodynamicznej obiegu. Elektrownie spalające tradycyjne paliwa muszą starać się o zezwolenia na emisję dwutlenku węgla. Dotychczas mogły korzystać z zezwoleń darmowych, ale ich liczba z roku na rok maleje, by w roku 2020 spadnie do zera. Kupno dodatkowego prawa do emisji jednej tony CO 2 kosztuje 6,5 euro, dlatego drewno, które według urzędniczych przepisów nie emituje dwutlenku węgla, cieszy się takim powodzeniem. Zdaniem ekologów to jest główny powód, że polska stała się europejskim 9

światowym liderem spalania drewna i innych składników biomasy w elektrowniach. W Polsce wciąż połowę zielonej energii wytwarza się bowiem ze spalania węgla z domieszką biomasy w największych polskich elektrowniach. Efekt: 19 największych elektrowni kontroluje prawie 70 proc. rynku zielonej energii policzył Instytut Energetyki Odnawialnej. Do garstki koncernów w 2012 roku trafiła więc większość z 4,3 mld zł wsparcia dla producentów czystej energii. Dla porównania liczba instalacji OZE w Niemczech w 2011 roku przekroczyła 4 mln, wśród których aż 65 proc. należy do osób fizycznych, czyli gospodarstw domowych i rolników oraz deweloperów mieszkaniowych. W 2010 roku średni koszt wytworzenia 1MWh z biomasy spalanej w elektrowniach węglowych wynosił 307 złotych. Energię tą sprzedawano za 200 zł/mwh otrzymując dodatkowo 250-270zł dotacji w ramach zielonych certyfikatów. Zdaniem ekologów, ten urzędniczy absurd prowadzi do tego, że współspalanie biomasy wypiera inne, prawdziwie ekologiczne źródła energii. Poważnym problemem jest brak norm określających jaką biomasę wolno palić w elektrowniach węglowych. Zdarza się, że razem z drzewem spalane są śmieci. Bardzo często trociny przed spaleniem polewa się wodą by zwiększyć ich ciężar im więcej biomasy idzie pod kocioł, tym więcej zielonych certyfikatów dostaje elektrownia. Wszelkie próby podejmowane przez ekologów, by zmienić zaistniałą sytuację napotykają na zdecydowany opór beneficjentów obecnego systemu. W interesie elektrowni węglowych jest, by obecny stan został zachowany jak najdłużej, producenci energii wiatrowej chcieliby wprowadzenia obowiązku zakupu wytworzonego przez nich prądu, natomiast ekologowie domagają się natychmiastowego zaprzestania wspierania spalania biomasy w energetyce zawodowej. Należy sądzić, że doskonale mogą się sprawdzić małe i mikro instalacje do produkcji energii ze źródeł odnawialnych. To właśnie im poświęcono sporo uwagi w nowym projekcie 10 ustawy o OZE, w którym podczas konsultacji z elektrowniami i partnerami społecznymi zgłoszono ponad 2,5 tysiąca uwag i propozycji poprawek. Przygotowane przepisy mają usunąć biurokratyczne bariery dla wszystkich osób, które chciałyby zainwestować w przydomowe elektrownie i wprowadzają system stałych taryf umożliwiający sprzedawanie nadwyżek wyprodukowanej energii za pomocą zwykłych przyłączeń sieciowych. Synergia tych dwóch elementów da impuls do powstania sektora krajowych urządzeń oraz instalacji OZE. Na jego rozwój będziemy mogli przeznaczyć także fundusze europejskie, które w latach 2014-2020 przewidują wsparcie poprawy efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii w wysokości 6,4 mld euro 5. 5 Tamże.

Znaczny wzrost zużycia biomasy można by uzyskać gdyby użytkownicy kotłów na biomasę otrzymali takie same wsparcie udzielone przez NFOŚiGW z jakiej skorzystali użytkownicy kolektorów słonecznych. Rozwój odnawialnych źródeł energii stwarza szansę szczególnie dla lokalnych społeczności na utrzymanie niezależności energetycznej, rozwoju regionalnego i nowych miejsc pracy, a także na proekologiczną modernizację, dywersyfikację i decentralizację krajowego sektora energetycznego. Szacuje się, że realizacja celów zwartych w Strategii Rozwoju Energii Odnawialnej pozwoli na zredukowanie emisji gazów cieplarnianych o około 18 mln ton oraz stworzenie dodatkowych 30-40 tys. miejsc pracy (wzrost zatrudnienia bezpośredniego). Należy pamiętać, że im szybciej Polska zaangażuje się w rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, tym szybciej krajowy przemysł energetyki odnawialnej, a w szczególności małe i średnie przedsiębiorstwa, staną się równorzędnym uczestnikiem światowego rynku technologii odnawialnych źródeł energii. Posiadany w kraju potencjał techniczny odnawialnych źródeł energii zobowiązuje do realizacji zadań mających na celu jego jak najlepsze wykorzystanie, a na obecnym etapie, bez wsparcia ze strony państwa, szybki rozwój energetyki odnawialnej nie jest możliwy. Zielone certyfikaty OZE 11 Zielone certyfikaty, czyli świadectwa pochodzenia, to dokument, który potwierdza wytworzenie energii elektrycznej za pomocą odnawialnych źródeł energii. System zielonych certyfikatów obowiązuje w Polsce od 1 października 2005 roku. Obecnie zielone certyfikaty pełnią rolę elementu systemu wsparcia dla producentów energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii. Nie dotyczą one produkcji energii cieplnej i paliw transportowych. Obrót prawami majątkowymi do zielonych certyfikatów umożliwia wytwórcom energii z OZE pozyskanie dodatkowych przychodów z tytułu produkcji zielonej energii. Czemu służą zielone certyfikaty? Zakłady energetyczne w Polsce są zobowiązane wykazać się odpowiednim udziałem zielonej energii w bilansie energii elektrycznej dostarczonej do odbiorców. W roku 2013 będzie to 10,9%, a w kolejnych latach odsetek ten będzie wzrastał. Zakład energetyczny może zakupić zieloną energię bezpośrednio od producenta energii odnawialnej lub zakupić zielone certyfikaty na Towarowej Giełdzie Energii. Brak wykazania się odpowiednią ilością zielonych certyfikatów skutkuje koniecznością uiszczenia tzw. opłaty zastępczej. Jeśli obowiązek ten nie zostanie dopełniony, zakład energetyczny będzie musiał zapłacić karę.

Jak działa system zielonych certyfikatów w Polsce? Producent energii z OZE otrzymuje certyfikat za każdą wytworzoną jednostkę zielonej energii. Zielony certyfikat wydawany jest przez prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, na wniosek wytwórcy a za pośrednictwem operatora energetycznego. Zielony certyfikat jest potwierdzeniem, że energia pochodząca od wytwórcy została wyprodukowana z odnawialnego źródła. Każdy zielony certyfikat ma swoją cenę i można nim handlować. Tym samym, producent zielonej energii, może zaoferować sprzedaż zielonych certyfikatów dowolnemu podmiotowi. Cena zielonych certyfikatów ustalana jest przez prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE) i jest bezpośrednio związana z wysokością opłaty zastępczej, której wysokość podawana jest do publicznej wiadomości do 31 marca każdego roku. Obecnie trwają dyskusje nad zasadnością utrzymania systemu zielonych certyfikatów, jako mechanizmu wsparcia wytwarzania energii z OZE w Polsce. Ostateczny kształt regulacji, mających na celu wspomaganie zielonej energii, zostanie przyjęty w Ustawie o OZE, która ciągle opracowywana jest przez rząd. Głównym mechanizmem wsparcia produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, jest system tzw. zielonych certyfikatów. Został on określony w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz.U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625 z późn. zm.). Rozwiązanie to jest mechanizmem rynkowym sprzyjającym rozwojowi energetyki odnawialnej. Jego istotą jest nałożony na przedsiębiorstwa energetyczne, zajmujące się sprzedażą energii elektrycznej odbiorcom końcowym, obowiązek uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki określonej ilości świadectw pochodzenia energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach energii, bądź uiszczenia opłaty zastępczej 6. Zielone certyfikaty funkcjonują w Polsce od 2005 r. Wtedy to weszły w życie nowe przepisy, zmieniające zakres obowiązku zakupu energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. Zapewniają one producentom energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii możliwości wykazania, że w rozumieniu dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE (Dz.Urz.UE L z 2009 r. Nr 140, str. 16-62), sprzedawana przez nich energia elektryczna jest wytwarzana z odnawialnych źródeł energii. 12 6 http://www.mg.gov.pl, dostęp do Internetu 25.03.2013.

Zielone certyfikaty są prawem majątkowym powstającym w wyniku konwersji wydawanych przez Prezesa URE świadectw pochodzenia. Świadectwo pochodzenia wydaje Prezes Urzędu Regulacji Energetyki za pośrednictwem operatora systemu elektroenergetycznego, na którego obszarze działania znajduje się odnawialne źródło energii. Do konwersji dochodzi każdorazowo po zarejestrowaniu ich w systemie rejestru, co skutkuje wygenerowaniem zielonych certyfikatów. Moment generacji zielonych certyfikatów jest tożsamy z momentem wydania świadectw pochodzenia podmiotowi wytwarzającemu energię elektryczną w odnawialnym źródle energii. Zielone certyfikaty nie mają formy materialnej, dowodem jest jedynie zapis elektroniczny w systemie ewidencyjnym rejestru. Są instrumentem bezterminowym, podlegającym umorzeniu na życzenie jego posiadacza. Rejestracją oraz obrotem certyfikatami wynikającymi z zarejestrowanych świadectw zajmuje się Towarowa Giełda Energii SA. Prowadzi ona również rynek praw majątkowych, na którym sprzedawane i kupowane są prawa majątkowe do świadectw pochodzenia dla energii produkowanej ze źródeł odnawialnych lub kogeneracji. Kupować i sprzedawać mogą członkowie giełdy dopuszczeni do działania na rynku praw majątkowych, będący jednocześnie członkami rejestru świadectw pochodzenia. Należą do nich wytwórcy energii, zakłady energetyczne oraz spółki obrotu. Udział w obrocie certyfikatami biorą również domy maklerskie posiadające uprawnienia do handlowania nimi. Prawa majątkowe są notowane w systemie kursu jednolitego i w systemie notowań ciągłych. Na rynku praw majątkowych nie obowiązują ograniczenia wahań kursów. Giełda zajmuje się również rejestrowaniem transakcji pozasesyjnych, czyli przeprowadzanych przez sprzedających i kupujących bez udziału giełdy. Rozliczeniem finansowym transakcji zawartych na zielonych certyfikatach zajmuje się Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych SA 7. System świadectw pochodzenia (tzw. zielonych świadectw) został szczegółowo określony w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 r. (z późniejszymi zmianami) w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii (Dz.U. z 2008 r. Nr 156, poz. 969). 13 7 http://www.ekoportal.gov.pl, dostęp do Internetu 25.03.13

Tabela nr 3. Ceny zielonych certyfikatów. Rok 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Cena PLN za 1 MWh 240,00 242,2 248,46 258,89 267,95 274,92 286,74 180,00 Źródło: Opracowanie własne na postawie danych ze strony http://www.ekoportal.gov.pl, dostęp do Internetu 05.07.2013. Oprócz systemu zielonych certyfikatów istnieją również: czerwone świadectwa pochodzenia energii elektrycznej z tzw. wysokosprawnej kogeneracji, łączna produkcja prądu i ciepła; żółte (wcześniej niebieskie) świadectwa pochodzenia z małych źródeł kogeneracyjnych opalanych gazem lub o mocy elektrycznej poniżej 1 MW, 14 fioletowe świadectwa pochodzenia ze źródeł wykorzystujących gaz z odmetanowania kopalń lub biogaz; pomarańczowe ze źródeł zaopatrzonych w instalacje wychwytywania i zatłaczania dwutlenku węgla (CCS Carbon Capture and Storage); błękitne z nowych, wysokosprawnych źródeł; białe mające na celu promowanie poprawy efektywności energetycznej i obniżanie zużycia energii końcowej. Certyfikaty pomarańczowe, błękitne i białe, jeszcze nie funkcjonują. Aktualnie Ministerstwo Gospodarki przygotowuje zmianę systemu wsparcia dla energii zielonej. Co prawda pozostanie system certyfikatów, ale zostaną wprowadzone współczynniki korygujące zależne m.in. od rentowności danej technologii. Nowe przepisy mają dostosować wysokość wsparcia do rentowności poszczególnych rodzajów źródeł. Nowy system będzie mocniej wspierał, nieopłacalne w obecnych warunkach, technologie, jak na przykład fotowoltaikę, mniej dostaną natomiast producenci energii w technologiach już wykorzystywanych na szeroką skalę. Świadectwa pochodzenia nie będą przyznawane dożywotnio w tej samej wysokości. Ich wartość będzie maleć w czasie eksploatowania instalacji. Odnawialne źródła będą jednak otrzymywać określone odsetki certyfikatów przez cały okres eksploatacji, umożliwia to bowiem ewidencjonowanie zielonej energii. Wprowadzone zostanie rozróżnienie na instalacje już oddane do użytkowania i nowe. Jednak właściciele istniejących instalacji nie mogą liczyć na zachowanie wobec nich dotychczasowego systemu. Ilość przyznawanych im świadectw pochodzenia także będzie maleć 8. 8 http://www.cire.pl, dostęp do Internetu 25.03.13

Ceny zielonych certyfikatów są tak niskie, że przedsiębiorcom nie opłaca się inwestowanie w odnawialne źródła energii. Dlatego wiceminister gospodarki Jerzy Witold Pietrewicz zapowiedział wdrożenie rozwiązań stabilizujących ten rynek. Jego poprzednik przypomina, że gotowe rozwiązania już są zapisane w projekcie ustawy o odnawialnych źródłach energii. Prace nad nią ostatnio spowolniły mimo, że minister gospodarki zapowiadał ich przesłanie do Sejmu przed końcem marca. Bardzo dużo dopłacamy do energii odnawialnej, do pozyskiwanych biokomponentów przywożonych z zagranicy. To jest dramat dla Polski i dla polskiego systemu energetycznego. Stąd raptowny spadek cen zielonych certyfikatów. A ustawa o odnawialnych źródłach energii [OZE] doskonale rozwiązuje te problemy. Gdyby dziś była ta ustawa, to nie mielibyśmy problemu z cenami zielonych certyfikatów - uważa Mieczysław Kasprzak, były wiceminister gospodarki odpowiedzialny za OZE. Polskie Towarzystwo Gospodarcze Bioenergii Polbio alarmowało, że w wyniku akumulacji certyfikatów na rynku, cena jaką trzeba za nie zapłacić spadła do 30 proc. ich wartości. Od niemal roku te prawa majątkowe taniały tak mocno, że przedsiębiorcom zajmującym się sprzedażą energii elektrycznej odbiorcom końcowym nie opłacało się inwestować w zielone technologie. Mogą bowiem kupić świadectwa pochodzenia energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach energii po ok. 135 zł/mwh, czyli taniej niż zapłaciliby za pozyskanie własnych certyfikatów (muszą określoną ich liczbę uzyskać i przedstawić do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki lub uiścić opłatę zastępczą, która wynosi ok. 280 zł/mwh). Zdaniem Mieczysława Kasprzaka, tym tendencjom zapobiegłaby ustawa o OZE, za którą jeszcze do początku lutego był odpowiedzialny jako wiceminister gospodarki. W projektowanym dokumencie zaproponowano zmiany w funkcjonowaniu modelu wspierania energii ze źródeł odnawialnych, czyli tzw. zielonych certyfikatów. Miałyby one zagwarantować zrównoważony i bardziej racjonalny rozwój OZE. Dziwię się, że minister finansów i inni spowolnili dzisiaj te działania. Technologie związane z OZE tanieją z roku na rok. Kto szybciej w nie zainwestuje, ten będzie dłużej zbierał owoce z tych inwestycji - mówi Agencji Informacyjnej Newseria Mieczysław Kasprzak. Szkoda, że ustawa, która już została wynegocjowana, nie może być uchwalona, bo widzę, że nastąpiło bardzo duże spowolnienie od listopada. Zdaniem Mieczysława Kasprzaka do uzgodnienia zostało jeszcze tylko kilka rzeczy i projekt ustawy mógłby wreszcie trafić do parlamentu. To jest dobra ustawa, która stwarza szanse rozwoju energetyki odnawialnej. A do 2020 roku mamy mieć 15,5 proc. 15

energii z tych źródeł - przypomina. Jeżeli będziemy zwlekać z jej wprowadzeniem, to inni nas zostawią daleko w ogonie. Poza tym przyjdzie nam płacić duże kary, bo UE nam tego nie podaruje. Nad Polską wisi groźba sankcji za brak regulacji dotyczących odnawialnych źródeł energii. Komisja Europejska nie złożyła jeszcze wniosku do Trybunału, ale rozpoczęła procedurę. Termin na uchwalenie tych przepisów Polska miała do 5 grudnia 2010 roku. Szef resortu gospodarki Janusz Piechociński zapewniał, że projekt ustawy o OZE (będący częścią pakietu energetycznego, w którego skład wchodzą także Prawo energetyczne i Prawo gazowe) z końcem pierwszego kwartału zostanie przekazany do Sejmu 9. Tablica nr 4.Wartości opałowe (WO) i wskaźniki emisji C0 2 (WE) w roku 2010 do raportowania w ramach Wspólnotowego Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji za 2013 rok. 16 RODZAJ PALIWA WO WO WE CO 2 MJ/kg MJ/m 3 kg/gj Brykiety węgla kamiennego 20,7 92,71 Brykiety węgla brunatnego 20,7 92,71 Ropa naftowa 42,3 72,60 Gaz ziemny Gaz ziemny wysokometanowy 35,98 55,82 Gaz ziemny zaazotowany 24,85 55,82 Gaz z odmetanowania kopalń 17,47 55,82 Drewno opałowe i odpady pochodzenia drzewnego 15,6 109,76 Biogaz 50,4 54,33 Odpady przemysłowe 140,14 Odpady komunalne - niebiogeniczne 10 140,14 Odpady komunalne - biogeniczne 11,6 98,00 Inne produkty naftowe 40,19 72,60 Koks naftowy 31,00 99,83 Koks i półkoks (w tym gazowy) 28,2 106,00 Gaz ciekły 47,31 62,44 Benzyny silnikowe 44,80 68,61 Benzyny lotnicze 44,80 69,30 Paliwa odrzutowe 44,59 70,79 Olej napędowy (w tym olej opałowy lekki) 43,33 73,33 Oleje opałowe 40,19 76,59 Półprodukty z przerobu ropy naftowej 44,80 72,60 Gaz rafineryjny 48,15 66,07 Gaz koksowniczy 38,7 17,26 47,43 Gaz wielkopiecowy 2,47 3,57 240,79 Źródło: Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami. Warszawa listopad 2012 rok. 9 http:// www.newseria.pl, dostęp do Internetu 25.03.13

Prezentowane tabele zawierają dane na temat wartości opałowych (WO) i wskaźników emisji C0 2 (WE) dla paliw wykorzystywanych w gospodarce krajowej w 2010 roku, do zastosowania w obliczaniu emisji w systemie handlu uprawnieniami do emisji w 2013 roku. Wartości WO w tabeli 4, wyrażone w MJ/kg, to wartości domyślne - WO zaznaczone pochyłą czcionką pochodzą z 2006 IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories a pozostałe z Revised 1996 IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories). Olej opałowy lekki jest w międzynarodowych statystykach paliwowo-energetycznych i w inwentaryzacji emisji gazów cieplarnianych wliczany do oleju napędowego. Wartości opałowe przedstawione w tabeli 4 nie są stosowane w krajowej inwentaryzacji emisji gazów cieplarnianych. Emisji CO2 ze spalania biomasy (drewna opałowego i odpadów pochodzenia drzewnego, odpadów komunalnych biogenicznych i biogazu) nie wlicza się do sumy emisji ze spalania paliw, zgodnie z zasadami Wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji oraz IPCC. Podejście to jest równoważne stosowaniu zerowego wskaźnika emisji dla biomasy. Wartości opałowe, wyrażone w MJ/m 3, obliczone zostały w oparciu o krajowe dane statystyczne. Wartości te podane zostały w celu ułatwienia przeliczenia zużycia paliw gazowych z jednostek objętościowych na jednostki energetyczne i nie są one bezpośrednio zamieszczone w inwentaryzacji emisji gazów cieplarnianych za 2010 rok 10. W piątek 21 czerwca 2013 roku Sejm uchwalił większością głosów nowelizację ustawy Prawo energetyczne, potocznie zwanej małym trójpakiem energetycznym. Ustawa Prawo energetyczne wyczekiwana była już od dawna, o części zawartych w niej zapisów domagała się Komisja Europejska, która na początku 2013 roku złożyła już skargi na Polskę do Trybunału Sprawiedliwości UE. Uchwalenie Prawa Energetycznego ma skłonić KE do wycofania skargi, jednak jeśli tak się nie stanie, ministerstwo gospodarki informuje, że będzie w TSUE bronić trybu podejmowanych w kraju decyzji, który wynika z sytuacji w Polsce: W trakcie postępowania formalnego w sprawie regulowania cen gazu ziemnego w Polsce Minister Gospodarki wielokrotnie zwracał uwagę, że Polska mimo spełnienia warunków funkcjonowania na jednolitym rynku UE nie jest jeszcze gotowa na uwolnienie cen gazu. 17 10 Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami. Warszawa listopad 2012 rok.

Zdaniem MG, musimy nadrobić zaległości z poprzednich lat w rozwoju infrastruktury oraz rynku i świadomości konsumentów czytamy na stronach MG 11. W nowej ustawie nie mogło zabraknąć także zapisów regulujących pozyskiwanie energii z odnawialnych źródeł. Mały trójpak ustala krajowy plan działania w zakresie odnawialnych źródeł energii, a także zasady współpracy w międzynarodowych inwestycjach. Rynek energii ma podlegać monitorowaniu: Uchwalone przepisy określają zasady [ ] monitorowania rynku energii elektrycznej, ciepła lub chłodu z odnawialnych źródeł energii, biogazu rolniczego, a także rynku biokomponentów, paliw ciekłych i biopaliw ciekłych stosowanych w transporcie. W skład Trójpaku energetycznego wchodzą trzy dokumenty: Prawo energetyczne, Prawo gazowe oraz Ustawa o odnawialnych źródłach energii. Prace rządowe nad pierwszymi dwoma zostały zakończone. Jedynie Ustawa o OZE wywołuje spory wewnątrz rządu. Tymczasem czas na implementację unijnych dyrektyw dotyczących kwestii energetycznych minął w grudniu 2009 roku. Ze względu na znaczące opóźnienia Komisja Europejska wszczęła postępowanie przeciwko Polsce. Dlatego też - aby projekt szybciej przeszedł ścieżkę legislacyjną - podjęto prace nad tzw. małym Trójpakiem, gdzie Ustawa o OZE występuje w okrojonej, bardziej ogólnikowej wersji (jest to projekt poselski SLD). Senat w małym trój paku energetycznym przyjął poprawkę zwalniającą od obowiązku prowadzenia działalności gospodarczej właścicieli mikroinstalacji produkujących prąd o mocy poniżej 40 kwh. Ustalił też, że energia taka będzie skupowana po cenie równej 80 proc. średnich cen sprzedaży prądu w poprzednim roku 12. Jednak środowiska ekologów i energetyczne nadal czekają na kompleksową ustawę OZE, która ma być przyjęta przez Sejm w 2014 roku. 18 11 www.mg.gov.pl, dostęp do internetu 25.06.2013 12 Trójpak energetyczny przełomem. http://energia-pl.pl/energia/sejm-maly-trojpak-przelomem/ dostęp do internetu 25.06.2013