INFORMACJA O STANIE ŚRODOWISKA

WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W KRAKOWIE DELEGATURA W TARNOWIE INFORMACJA O STANIE ŚRODOWISKA w POWIECIE BOCHEŃSKIM w 2013 roku TARNÓW, wrzesień 2014 Zatwierdził Kierownik Delegatury w Tarnowie mgr Krystyna Gołębiowska 1

Opracowano w Dziale Monitoringu Środowiska Delegatury WIOŚ w Tarnowie 2

SPIS TREŚCI: 1. Wprowadzenie... 4 2. MONITORING JAKOŚCI POWIETRZA... 4 2.1. Jakość powietrza w powiecie bocheńskim... 4 2.2. Roczna ocena jakości powietrza w strefie małopolskiej... 8 2.3. Zanieczyszczenie opadów atmosferycznych i depozycja zanieczyszczeń z opadów do podłoża... 14 3. MONITORING HAŁASU... 17 4. MONITORING PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH... 17 5. MONITORING WÓD POWIERZCHNIOWYCH... 19 5.1. Ocena jakości wód w 2013 roku... 24 6. MONITORING WÓD PODZIEMNYCH... 38 7. PODSUMOWANIE... 41 3

1. Wprowadzenie Celem opracowania jest przedstawienie stanu środowiska na obszarze miasta Bochni w 2013 roku. Wykorzystane w opracowaniu dane stanowią wyniki badań monitoringowych prowadzonych przez WIOŚ w Krakowie oraz inne informacje będące w posiadaniu WIOŚ. Bieżące informacje dotyczące stanu środowiska na terenie całego województwa małopolskiego znaleźć można na stronie internetowej www.krakow.pios.gov.pl. 2. MONITORING JAKOŚCI POWIETRZA 2.1. Jakość powietrza w powiecie bocheńskim Badania monitoringowe w 2013 roku prowadzono w automatycznej stacji pomiarowej na stanowisku zlokalizowanym w Bochni przy ul. Konfederatów Barskich. W 2013 roku obowiązywały dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu określone w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 roku. 1 Tab. Poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowanie ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ochronę roślin Lp. Nazwa substancji (numer CAS) a) Okres uśredniania wyników pomiarów Poziom dopuszczalny substancji w powietrzu (µg/m 3 ) Dopuszczalna częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym 24 godziny 50 1 Pył zawieszony PM10 g) c) 35 razy rok kalendarzowy 40 c) - 2 Benzen (71-43-2) rok kalendarzowy 5 c) - 3 Ołów f) (7439-92-1) rok kalendarzowy 0,5 c) - 4 Dwutlenek azotu (10102-44-0) jedna godzina 200 c) 18 razy rok kalendarzowy 40 c) - jedna godzina 350 c) 24 razy 24 godziny 125 5 Dwutlenek siarki (7446-09-5) 3 razy rok kalendarzowy 20 i pora zimowa (okres 1 X-31 III) - 6 Pył zawieszony PM2,5 h) rok kalendarzowy 25 7 Tlenek węgla (630-08-0) osiem godzin 10 000 - Objaśnienia: a) oznaczenie numeryczne substancji wg Chemical Abstracts Service Registry Number c) poziom dopuszczalny ze względu na ochronę zdrowia ludzi e) poziom dopuszczalny ze względu na ochronę roślin f) suma metalu i jego związków w pyle zawieszonym PM10 g) PM10 - stężenie pyłu o średnicy aerodynamicznej ziaren do 10μm mierzone metodą wagową z separacją frakcji lub metodami uznanymi za równorzędne h) PM2,5 stężenie pyłu o średnicy aerodynamicznej ziaren do 2,5 µm 1 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 roku w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U z 2012 r., poz. 1031) 4

Tab. Poziomy docelowe dla niektórych substancji w powietrzu Lp. Nazwa substancji (numer CAS) a) Okres uśredniania wyników pomiarów Poziom docelowy substancji w powietrzu Dopuszczalna częstość przekraczania poziomu docelowego w roku kalendarzowym 1 Arsen b) (7440-38-2) rok kalendarzowy 6 c) ng/m 3-2 Benzo(a)piren b) (50-32-8) rok kalendarzowy 1 c) ng/m 3-3 Kadm b) (7440-43-9) rok kalendarzowy 5 c) ng/m 3-4 Nikiel b) (7440-02-0) rok kalendarzowy 20 c) ng/m 3-5 Ozon (10028-15-6) osiem godzin e) 120 c),e) µg/m 3 25 dni f) okres wegetacyjny (1 V-31 VII) 18 000 d),g),h) µg/m 3.h - 6 Pył zawieszony PM2,5 rok kalendarzowy 25 c) µg/m 3 - Objaśnienia: a) oznaczenie numeryczne substancji według Chemical Abstracts Service Registry Number, b) całkowita zawartość tego pierwiastka w pyle zawieszonym PM10, a dla benzo(a)/pirenu całkowita zawartość benzo/a/pirenu w pyle zawieszonym PM10, c) poziom docelowy ze względu na ochronę zdrowia ludzi, d) poziom docelowy ze względu na ochronę roślin, e) maksymalna średnia ośmiogodzinna spośród średnich kroczących, obliczanych ze średnich jednogodzinnych w ciągu doby. Każdą tak obliczoną średnią 8-godzinną przypisuje się dobie, w której się ona kończy. Pierwszym okresem obliczeniowym dla każdej doby jest okres od godziny 17 00 dnia poprzedniego do godziny 01 00 danego dnia f) liczba dni z przekroczeniem poziomu docelowego w roku kalendarzowym uśredniona w ciągu kolejnych trzech lat. W przypadku braku danych pomiarowych z trzech lat dotrzymanie dopuszczalnej częstości przekroczeń sprawdza się na podstawie danych pomiarowych z co najmniej jednego roku. g) wyrażony jako AOT 40, które oznacza sumę różnic pomiędzy stężeniem średnim jednogodzinnym wyrażonym w µg/m 3 a wartością 80 μg/m 3, dla każdej godziny w ciągu doby pomiędzy godziną 8 00 a 20 00 czasu środkowoeuropejskiego CET, dla której stężenie jest większe niż 80 µg/m 3. h) wartość uśredniona dla kolejnych pięciu lat. W przypadku braku danych pomiarowych z pięciu lat dotrzymanie dopuszczalnej częstości przekroczeń sprawdza się na podstawie danych pomierzonych z co najmniej trzech lat Tab. Poziomy alarmowe dla niektórych substancji w powietrzu Lp. Nazwa substancji (numer CAS) a) Okres uśredniania wyników pomiarów 1 Dwutlenek azotu (10102-44-0) jedna godzina 400 b) 2 Dwutlenek siarki (7446-09-5) jedna godzina 500 b) 3 Ozon (10028-15-6) jedna godzina 240 b) 4 Pył zawieszony PM10 c) 24 godziny 300 Poziom alarmowy dla niektórych substancji w powietrzu [ µg/m 3 ] Objaśnienia: a)oznaczenie numeryczne substancji według Chemical Abstracts Service Registry Number, b)wartość występująca przez trzy kolejne godziny w punktach pomiarowych reprezentujących jakość powietrza na obszarze o powierzchni co najmniej 100 km 2 albo na obszarze strefy zależnie od tego, który z tych obszarów jest mniejszy, c) stężenie pyłu o średnicy aerodynamicznej ziaren do 10µm (PM10) mierzone urządzeniami do pomiarów automatycznych z zastosowaniem metod równoważnych metodzie referencyjnej. 5

Analiza wyników pomiarów w 2013 roku ze stacji pomiarowej w Bochni Tab. Charakterystyka stacji pomiarowej Kod krajowy stacji MpBochniaWIOSKBar0106 Rok rozpoczęcia pomiarów styczeń 2011 Szerokość geograficzna 49,969017 Długość geograficzna 20,439511 Wysokość m n.p.m. 202 Typ stacji tło miejskie Typ obszaru Mierzone zanieczyszczenia miejski PM10, PM2.5, Benzo(a)piren - Czas uśredniania: 24-godzinny (pomiary manualne) 80 70 PM10[µg/m3] PM2,5 [µg/m3] częstość przekroczeń PM10 Benzo(a)piren [ng/m3] 60 50 40 30 20 10 0 17 15 8 8 7 5 0 0 0 0 0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII miesiąc 17 Wykres. Średniomiesięczne stężenia zanieczyszczeń powietrza wraz częstością przekraczania dopuszczalnego poziomu stężeń 24-godzinnych PM10 mierzone na stanowisku w Bochni w 2013 roku 6

Pył zawieszony PM10 Stężenie średnioroczne z pomiarów 24-godzinnych PM10 wynosiło 39,0 µg/m 3 tj. 97,5% Da. Stężenie 24-godzinne przekroczyło poziom dopuszczalny 77 razy w roku kalendarzowym, przy dopuszczalnej częstości przekraczania wynoszącej 35 razy. Przekroczenia notowane były zwłaszcza w miesiącach zimowych. Przy czym w 2013 roku nie odnotowano przekroczenia poziomu alarmowego. W porównaniu do roku 2012 stężenie średnioroczne pyłu PM10 było niższe o 2µg/m 3, a częstość przekraczania 24-godzinnych stężeń była wyższa o 10. Pył zawieszony PM2,5 W 2013 kontynuowano pomiary stężenia pyłu PM2,5. Stężenie średnioroczne pyłu PM2,5 wyniosło 30,0µg/m 3 tj. 120% poziomu dopuszczalnego (tj. 25,0µg/m 3 ) i 115% poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji (tj. 26 µg/m 3 ). W porównaniu z 2012 rokiem stężenie było niższe o 4µg/m 3. Termin osiągnięcia poziomu dopuszczalnego jest określony na 1.01.2015 roku. Średniomiesięczne stężenia pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 w miesiącach letnich były znacznie niższe niż w miesiącach zimowych. Benzo(a)piren W próbkach pyłu PM10 pobieranych wagowo oznaczano zawartość benzo(a)pirenu. Stężenie średnioroczne benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym wynosiło 8,7 ng/m 3 wartości dopuszczalnej 1,0 ng/m 3 i było niższe o 1,9 ng/m 3 od stężenia z 2012 roku. przy PM10[ µg/m3] PM2,5 [ µg/m3] Częstość przekroczeń PM10 poziom dopuszczalny PM10 poziom dopuszczalny PM2,5 160 140 136 132 120 100 80 60 40 20 0 55 34 27 77 39 30 31 41 44 106 33 49 102 45 36 46 109 53 46 34 28 105 104 105 48 47 48 66 Tarnów Bochnia Gorlice Kraków ul. Bujaka Kraków Bulwarowa Nowy Sącz Proszowice 37 32 Sucha B Trzebinia Tuchów Wadowice Wieliczka Zakopane Wykres. Średnioroczne stężenia pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 na stanowiskach pomiarowych w województwie małopolskim w 2013 roku w odniesieniu do poziomów 7

20 B(a)P [ ng/m3] poziom docelowy B(a)P 15 16,2 10 5 4,4 8,7 4,3 7,6 4,6 11,3 11,1 6,5 4,9 10,0 9,6 0 Tarnów Bochnia Gorlice Kraków ul. Bujaka Kraków Bulwarowa Nowy Sącz Proszowice Sucha B Trzebinia Tuchów Wadowice Wieliczka Zakopane Wykres. Średnioroczne stężenia benzo(a)pirenu w pyle PM10 na stanowisku w Bochni na tle pozostałych stanowisk w województwie małopolskim w 2013 roku 2.2. Roczna ocena jakości powietrza w strefie małopolskiej Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2013 roku została wykonana według zasad określonych w art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska 2, z uwzględnieniem wymogów dyrektywy 2008/50/WE 3, dyrektywy 2004/107/WE 4 i decyzji wykonawczej Komisji Europejskiej 2011/850/UE z dnia 12 grudnia 2011 r. Ocenę wykonano w układzie stref określonym w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 5 sierpnia 2012 roku. Dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnionych w ocenie tj.: SO 2, NO 2, CO, C 6 H 6, O 3, pył zawieszony PM10 i PM2,5 oraz zawartość ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10, strefę stanowią: - aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tys.( aglomeracja krakowska) - miasto (nie będące aglomeracją) o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys.(miasto Tarnów) - pozostały obszar województwa, nie wchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100 tys. mieszkańców (strefa małopolska) 2 Prawo ochrony środowiska (P.o.ś Dz. U. z 2008 r. nr 25 poz.150 z późn.zm.). 3 Dyrektywa 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy(CAFE)(Dz.Urz.UE L.152 z 11.06.2008 r. str. 1). 4 Dyrektywa 2004/107/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 2004 r. w sprawie arsenu, kadmu, rtęci, niklu i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w otaczającym powietrzu (Dz. Urz. UE L 23 z 26.01.2005 r.). 5 Rozporządzenie Ministra Środowiska z 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz.1031) 8

Powiat bocheński leży w obszarze strefy małopolskiej. Strefa małopolska zajmuje obszar 14 784 km 2, o liczbie mieszkańców 2 482 791, w tym powiat bocheński zajmuje obszar 1 412 km 2, przy liczbie mieszkańców wynoszącej 199 062 osoby 6. Mapa. Lokalizacja stanowisk pomiarowych sieci monitoringu powietrza w województwie małopolskim w 2013 roku Ocena polegała na zaliczeniu strefy do określonej klasy (A, B, C a dla ozonu D1, D2), która zależy od stężeń zanieczyszczeń występujących na jej obszarze i wiąże się z określonymi wymaganiami, co do działań na rzecz poprawy jakości powietrza w strefie. Podstawę zaliczenia strefy do określonej klasy stanowią wyniki oceny uzyskane na obszarach o najwyższych poziomach stężeń danego zanieczyszczenia w strefie. Tab. Wynikowe klasy strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia Nazwa strefy Strefa małopolska Kod strefy PL1203 Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla całej strefy SO2 NO2 PM10 Pb C6H6 CO O3 * O3** As Cd Ni B/a/P PM2,5 A A C A A A A A/ D2 A A A C C Tab. Wynikowe klasy strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin Nazwa strefy Kod strefy Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla całej strefy Strefa małopolska PL1203 Objaśnienia: *- wg poziomu docelowego **- wg poziomu celu długoterminowego SO2 NOx O3* O3** A A A D2 6 Wg danych GUS - stan na dzień 31.12.2012 r. 9

Zgodnie z wykonaną klasyfikacją powiat bocheński za rok 2013 został zakwalifikowany do klasy C, ze względu na ponadnormatywne stężenia benzo(a)pirenu, pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5. Oznacza to, że poziomy stężeń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 przekraczają wartości dopuszczalne w ciągu roku częściej niż 35-razy, poziom stężenia średniorocznego pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 przekracza poziom dopuszczalny oraz poziom stężenia średniorocznego benzo(a)pirenu przekracza poziom docelowy w roku kalendarzowym. Również w strefie małopolskiej wystąpiło przekroczenie dopuszczalnego poziomu celu długoterminowego ozonu (O 3 ). Zakwalifikowanie do klasy C wymaga podejmowania szczególnych działań (planów i programów naprawczych). Wiąże się to z określeniem obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych stężeń oraz wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji i podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza opracowanie i skuteczne wdrożenie programu ochrony powietrza (POP). Nadal istotnym problemem dla strefy małopolskiej są wysokie stężenia benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10, należącego do grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych. Stężenia benzo(a)pirenu przekraczają poziom docelowy, który powinien być osiągnięty w 2013 roku. Ocena jakości powietrza w odniesieniu do ozonu, pod kątem ochrony zdrowia, opiera się na dwóch wartościach kryterialnych, którymi są: poziom docelowy i poziom celu długoterminowego. W rezultacie, dla ozonu dokonuje się podwójnej klasyfikacji stref, która ze względu na ochronę zdrowia dla strefy małopolskiej przyjmuje symbole A i D2. Klasa strefy D2 oznacza, że poziom stężeń ozonu jest powyżej poziomu celu długoterminowego i jest wymagane podejmowanie działań takich jak: dążenie do osiągnięcia poziomu celu długoterminowego do roku 2020. 10

Mapy. Klasyfikacja stref w województwie małopolskim w 2013 roku Cel ochrona zdrowia SO 2, O 3, benzen oraz Pb, Ni, As, Cd w pyle PM10 NO 2 Pył zawieszony PM10, PM2.5, benzo(a)piren Cel ochrona roślin SO 2, NO x, O 3 11

Mapy. Rozkład stężeń wybranych zanieczyszczeń powietrza w województwie małopolskim w 2013 roku 7 Pył zawieszony PM10 (stężenia roczne) Pył zawieszony PM10 (percentyl 90,4 z serii stężeń 24 godzinnych) 7 Źródło danych: Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2013 roku WIOŚ Kraków 2014 opracowanie dostępne pod adresem www.krakow.pios.gov.pl 12

Informacja o stanie środowiska Pył zawieszony PM2,5 (stężenia roczne) Benzo(a)piren (stężenia roczne) 13

Mapa. Poglądowa mapa obszarów przekroczeń normatywnych stężeń zanieczyszczeń powietrza (poziomów dopuszczalnych i docelowych) w strefie małopolskiej w 2013 roku 8 2.3. Zanieczyszczenie opadów atmosferycznych i depozycja zanieczyszczeń z opadów do podłoża Badania składu fizyczno-chemicznego opadów oraz równoległe obserwacje i pomiary parametrów meteorologicznych prowadzi Wrocławski Oddział Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowego Instytutu Badawczego, na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Celem monitoringu chemizmu opadów atmosferycznych jest określenie rozkładu ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych z mokrym opadem do podłoża w ujęciu czasowym i przestrzennym. Na podstawie danych pomiarowych i analitycznych opadów ze stacji monitoringowych oraz danych pomiarowych z punktów pomiaru wysokości opadów, charakteryzujących pole średnich sum opadów dla obszaru Polski, opracowane zostały przez IMGW-PIB Oddział we Wrocławiu mapy rozkładu przestrzennego wielkości depozycji na obszar Polski. Przedstawione poniżej dane, obrazują stan jakości i ocenę stopnia zakwaszenia wód deszczowych w powiecie bocheńskim w 2013 roku oraz ilości deponowanych substancji wraz z opadami. Obciążenie powierzchniowe obszaru powiatu porównano z depozycją dla całego obszaru województwa oraz porównano wielkości deponowanych ładunków badanych substancji w latach 2012-2013. 8 Źródło danych: Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2013 roku WIOŚ Kraków 2014 opracowanie dostępne pod adresem www.krakow.pios.gov.pl 14

Na obszar powiatu bocheńskiego wody opadowe w 2013 roku wniosły: 1007 ton siarczanów, 722 tony azotu ogólnego, 505 ton wapnia, 460 ton chlorków, 292 tony azotu amonowego, 158 ton potasu, 196 ton azotynów i azotanów, 158 ton sodu, 71 ton magnezu, 20,8 ton fosforu, 17,1 ton cynku, 2,7 ton miedzi, 2,98 ton wolnych jonów wodorowych, 0,65 tony ołowiu, 0,32 tony niklu, 0,084 tony chromu i 0,106 tony kadmu. Azot amonowy 8,080% Azot ogólny 19,979% Fosfor ogólny 0,576% Sód 4,372% Potas 4,372% Wapń 13,974% Magnez 1,965% Cynk 0,473% Miedź 0,075% Ołów 0,018% Kadm 0,003% Azotyny+azotany 5,424% Chlorki 12,729% Siarczany 27,866% Nikiel 0,009% Chrom 0,002% Jon wodorowy 0,082% Wykres. Udział wielkości ładunków poszczególnych zanieczyszczeń wniesionych przez opady atmosferyczne na teren powiatu bocheńskiego w 2013 roku 40 30 29,2 22,4 18,8 29,3 30,7 20 10 9,3 13,9 3,1 4,3 8 6,7 0-10 -20-6,7-2,5-9,2-11 -15,6-30 -40-50 -43,6 Siarczany Chlorki Azotyny+azotany Azot amonowy Azot ogólny Fosfor ogólny Sód Potas Wapń Magnez Cynk Miedź Ołów Kadm Nikiel Chrom Jon wodorowy [%] Wykres. Zmiany wielkości ładunków całkowitych zanieczyszczeń wniesionych przez opady atmosferyczne na obszar powiatu bocheńskiego w 2013 roku w odniesieniu do 2012 roku 15

Wniesione wraz z opadami w 2013 roku ładunki, w porównaniu do wielkości z roku 2012, były większe dla większości badanych składników, i tak: dla siarczanów o 9,3%, chlorków o 13,9%, azotynów i azotanów o 3,1%, azotu ogólnego o 4,3%, fosforu ogólnego o 29,2%, magnezu o 22,4%, cynku o 18,8%, miedzi o 8%, kadmu o 29,3%, niklu o 6,7% i wolnych jonów wodorowych o 30,7%. Spadły natomiast wielkości ładunków dla: azotu amonowego o 6,7%, sodu o 2,5%, potasu o 9,2%, wapnia o 11%, ołowiu o 15,6% i chromu o 43,6%. Przeprowadzone badania stopnia zakwaszenia wód opadowych wskazują, że w przypadku 69% próbek dobowych opadów stwierdzono kwaśne deszcze tj. opady o wartości ph poniżej 5,6, oznaczającej naturalny stopień zakwaszenia wód opadowych. Dla województwa małopolskiego wartość średnia roczna ważona ph wyniosła 4,96. Badania monitoringowe pokazują, że zanieczyszczenia transportowane w atmosferze i wprowadzane wraz z mokrym opadem atmosferycznym na teren powiatu bocheńskiego stanowią znaczące źródło zanieczyszczeń obszarowych oddziaływujących na środowisko naturalne tego obszaru. Udział ładunków całkowitych zanieczyszczeń wniesionych w 2013 roku z opadami na obszar powiatu bocheńskiego w obciążeniu powierzchniowym województwa małopolskiego, dla poszczególnych badanych substancji, zawiera się w zakresie od 3,0% do 4,4%. Tab. Obciążenie powierzchniowe powiatu bocheńskiego i województwa małopolskiego substancjami wniesionymi przez opady atmosferyczne w 2013 roku Ładunki całkowite w tonach /rok Udział ładunków całkowitych Wskaźniki powiatu w obciążeniu województwa w Powiat bocheński Województwo małopolskie 2013 roku [w %] Siarczany SO4-2 1007 24672 4,1 Chlorki Cl 460 11736 3,9 Azotyny + azotany NNO2+NO3 196 4737 4,1 Azot amonowy N NH4 292 6802 4,3 Azot ogólny Nog 722 16853 4,3 Fosfor ogólny Pog 20,8 470,7 4,4 Sód Na 158 4191 3,8 Potas K 158 3917 4,0 Wapń Ca 505 11554 4,4 Magnez Mg 71 1640 4,3 Cynk Zn 17,1 476,7 3,6 Miedź Cu 2,7 67,3 4,0 Ołów Pb 0,65 21,86 3,0 Kadm Cd 0,106 3,355 3,1 Nikiel Ni 0,32 8,50 3,8 Chrom Cr 0,084 2,126 3,9 Jon wodorowy H+ 2,98 89,43 3,3 Powierzchnia w km 2 648,6 15183 16

3. MONITORING HAŁASU Hałas w środowisku, na który narażeni są ludzie reguluje Dyrektywa 2002/49/WE z dnia 25 czerwca 2002 roku 9. Dyrektywa wprowadziła ujednolicone i stosowane w krajach UE wskaźniki oceny hałasu. Wskaźniki te są stosowane do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony środowiska przed hałasem (L N i L DWN ) 10 oraz do ustalenia i kontroli warunków korzystania ze środowiska w odniesieniu do jednej doby (L AeqD i L AeqN ) 11. Kryteria oceny hałasu zróżnicowane w zależności od rodzajów terenu, rodzaju obiektu lub działalności będącej źródłem hałasu oraz w zależności od pory dnia lub nocy są określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku 12 oraz z dnia 1 października 2012 roku zmieniającym niniejsze rozporządzenie 13. Stan środowiska akustycznego oceniany jest w oparciu o prowadzone badania uciążliwości akustycznej źródeł hałasu. Głównymi źródłami zagrożenia hałasem na obszarze powiatu bocheńskiego jest komunikacja (w szczególności hałas drogowy) oraz przemysł. W 2013 roku kontrole w zakresie hałasu przemysłowego prowadzono zgodnie z wytyczonym przez WIOŚ planem kontrolnym oraz jako interwencje w odpowiedzi na skargi mieszkańców na działalność podmiotów gospodarczych. Łącznie przeprowadzono na terenie powiatu bocheńskiego 7 kontroli z pomiarem hałasu, w 5 podmiotach gospodarczych. W dwóch podmiotach stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych norm hałasu, przy czym w jednym przypadku przekroczenie poziomu hałasu wynosiło 4,9 dba dla pory dziennej, a w drugim przypadku 0,5 dba dla pory nocnej. W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami wydano zarządzenia pokontrolne i skierowano wystąpienia do organu ochrony środowiska. W wyznaczonym terminie nieprawidłowości zostały usunięte. W ramach Wojewódzkiego Programu Monitoringu Środowiska dla województwa małopolskiego na lata 2013-2015 w powiecie bocheńskim w 2013 roku nie prowadzono badań poziomu hałasu drogowego. 4. MONITORING PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH Pomiary monitoringowe pól elektromagnetycznych (PEM) prowadzone są w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska w podsystemie monitoringu pól elektromagnetycznych, w zakresie obserwacji stanu poziomów sztucznie wytworzonych pól elektromagnetycznych w środowisku z uwzględnieniem zmian zachodzących na przestrzeni lat objętych monitoringiem. Obejmują pomiary natężenia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w przedziale częstotliwości co najmniej od 3 MHz do 3000 MHz. W roku 2013 zakończył się drugi, trzyletni cykl pomiarowy PEM obejmujący lata 2011-2013. W okresie tym Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie wykonał pomiary w 9 Dyrektywa 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie oceny i zarządzania hałasem w środowisku. 10 L N długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach, wyznaczony w ciągu wszystkich pór nocy w roku; L DWN- długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach, wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku. 11 L AeqD dopuszczalny poziom hałasu w decybelach, wyznaczony dla przedziału czasu odniesienia równego 16 godzinom; LAeqN - dopuszczalny poziom hałasu w decybelach, wyznaczony dla przedziału czasu odniesienia równego 8 godzinom. 12 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120 poz.826). 13 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 października 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2012 r., poz. 1109). 17

135 punktach zlokalizowanych na terenie województwa małopolskiego. Badania prowadzono w trzech typach obszarów dostępnych dla ludności tj.: centralne dzielnice lub osiedla miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50tys. pozostałe miasta tereny wiejskie Sondę pomiarową przyrządu ustawiano w miejscach, w których odległość od źródeł promieniowania (np. anten instalacji radiokomunikacyjnych, radiolokacyjnych, radionawigacyjnych) była nie mniejsza niż 100 m (przeważnie wynosiła ponad 300 m). Celem pomiarów było określenie oddziaływania pól elektromagnetycznych w miejscach dostępnych dla ludności. W każdym punkcie pomiarowym wykonano dwugodzinną rejestrację wartości skutecznych z częstotliwością próbkowania 10 sekund. Z przeprowadzonych w latach 2011-2013 pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku wynika, iż w żadnym punkcie na terenie województwa małopolskiego nie wystąpiły przekroczenia dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku 14. W powiecie bocheńskim w latach 2011-2013 pomiary pól elektromagnetycznych przeprowadzono łącznie w 5 punktach, z czego 2 zlokalizowano na terenie miast o liczbie mieszkańców nie przekraczającej 50 tys. (Bochnia, Nowy Wiśnicz), a 3 na obszarach wiejskich (Lipnica Murowana, Łapanów, Trzciana). W 2013 roku program badań obejmował pomiary w 3 punktach tj. w Bochni, Lipnicy Murowanej oraz w Nowym Wiśniczu, gdzie zanotowano najwyższe wartości natężenia PEM. We wszystkich punktach średnie wartości natężenia promieniowania elektromagnetycznego były znacznie niższe od poziomu dopuszczalnego i zawierały się w przedziale od 0,06 V/m do 0,26 V/m. Średnia wartość natężenia PEM dla powiatu wyniosła 0,15 V/m. 0,3 wartość dopuszczalna - 7[V/m] Natężenie PEM [V/m] 0,2 0,1 0 Nowy Wiśnicz /01.10.2013 Bochnia /2.08.2013 Lipnica Murowana /10.05.2013 Łapanów /12.07.2012 Trzciana /3.11.2011 Wykres. Poziomy pól elektromagnetycznych w punktach pomiarowych w powiecie bocheńskim w latach 2011-2013 14 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzenia dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1882,1883) 18

Tab. Wyniki pomiarów monitoringowych pól elektromagnetycznych w powiecie bocheńskim w latach 2011-2013 Lp. Lokalizacja punktu pomiarowego Data pomiaru Wartość zmierzona średnia [V/m] Miasta o liczbie mieszkańców do 50 tys. 1 Nowy Wiśnicz 01.10.2013 0,20 2 Bochnia 02.08.2013 0,15 Tereny wiejskie 3 Lipnica Murowana 10.05.2013 0,10 4 Łapanów 12.07.2012 0,06 5 Trzciana 03.11.2011 0,26 Średnie natężenie PEM dla poszczególnych rodzajów terenów [V/m] 0,175 0,14 5. MONITORING WÓD POWIERZCHNIOWYCH Ramowa Dyrektywa Wodna (RDW) z dnia 23 października 2000 roku 15, która jest podstawowym aktem prawnym dotyczącym ochrony wód w Unii Europejskiej, zmieniła podejście do systemu zarządzania wodami, w tym do badań i oceny ich jakości. Zgodnie z RDW podstawową jednostkę gospodarowania wodami stanowią tzw. jednolite części wód (jcw), które należy rozumieć jako oddzielne i znaczące elementy wód powierzchniowych takie jak: rzeka, jezioro, zbiornik, strumień, część strumienia, rzeki lub kanału, wody przejściowe lub pas wód przybrzeżnych. Wyróżnia się naturalne i silnie zmienione lub sztuczne jednolite części wód. Zarządzanie wodami musi uwzględniać uwarunkowania wynikające z dokonanego podziału na jednolite części wód. Stąd też monitoring wód, którego głównym celem jest dostarczenie informacji o stanie wód, niezbędnych do gospodarowania wodami, w tym do ich ochrony przed eutrofizacją i zanieczyszczeniami antropogenicznymi, jest realizowany w jednolitych częściach wód powierzchniowych. RDW ponadto zobowiązuje Polskę do osiągnięcia do 2015 roku dobrego stanu wód. Badania wód realizowane są w oparciu o wieloletnie programy monitoringu środowiska dla województwa małopolskiego (programy te są dostępne na stronie internetowej WIOŚ w Krakowie). Podstawą do prowadzenia badań w 2013 roku był program Państwowego Monitoringu Środowiska województwa małopolskiego na lata 2013-2015 16. Zgodnie z programem system oceny jakości jednolitych części wód rzecznych w powiecie bocheńskim realizowano poprzez badania i pomiary wykonywane w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego. Jednolite części wód występujące na obszarach chronionych (obszary ujęć wód pitnych, obszary wrażliwe na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniem pochodzącym ze źródeł komunalnych) badano także według odrębnych przepisów, w celu ustalenia stopnia spełniania dodatkowych wymagań dla tych obszarów. 15 Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej 16 Program Państwowego Monitoringu Środowiska województwa małopolskiego na lata 2013-2015, Kraków 2012 19

Warunki hydrometeorologiczne obszaru badań w 2013 roku Rok 2013 był kolejnym rokiem sklasyfikowanym przez IMGW jako rok ciepły, a w obszarze badań jako bardzo ciepły. Średnioroczna suma opadów na terenie powiatu bocheńskiego odpowiadała średniej z wielolecia 1971-2000, przy czym rozkład ilościowy opadów był w okresie całego roku bardzo zróżnicowany. Czynnikiem pogarszającym warunki hydrologiczne w rzekach regionu był notowany w roku 2012 spadek zwierciadła wód podziemnych, co przekładało się na ograniczenie możliwości zasilania wód powierzchniowych z wód podziemnych. Powolna odbudowa zasobów wód podziemnych rozpoczęła się w okresie zimy 2013 r., jednak po okresie wysokich temperatur i niskich opadów w miesiącach letnich proces ten został zahamowany. Zima roku 2013 była okresem lekko chłodnym, z opadami wynoszącymi 100-140% normy z wielolecia. Za wyjątkiem obszarów górskich, na terenie powiatu bocheńskiego pokrywa śnieżna występowała średnio przez 59-76 dni, a okres zalegania śniegu wynosił 25-52 dni. Występowanie pokrywy śnieżniej przez 24 dni zaobserwowano również wiosną, która w regionie Górnej Wisły sklasyfikowana została jako okres chłodny, z opadami osiągającym 100-130% normy z wielolecia. Lato i jesień uznane zostały odpowiednio za ekstremalnie ciepłe i anomalnie ciepłe. Ilość opadów w okresie lata wahała się od 70% do 90% średniej z wielolecia, natomiast jesienią 110-130%. Za wyjątkiem marca i września, sklasyfikowanych odpowiednio jako anomalnie i bardzo chłodne, większość miesięcy w roku była bardzo lub ekstremalnie ciepła. W okresie maj sierpień, na przeważającym obszarze kraju notowano temperatury wyższe niż w wieloleciu. Rozkład opadów atmosferycznych w poszczególnych miesiącach był zróżnicowany od opadów na poziomie 90 220% normy z wielolecia w okresie zimowym, do 20-40% w okresie letnim. Wyjątkowo wzmożone opady notowano w marcu (150-210% normy), maju (do 150% normy) i w czerwcu (150-210% normy), natomiast najmniej opadów wystąpiło w kwietniu (30-70%), lipcu (40-60%), sierpniu (20-40%), październiku (10-70%) i grudniu (30-70%). We wrześniu i listopadzie opady osiągały 100-190% normy z wielolecia. Powyższe warunki spowodowały zaburzenia naturalnego reżimu hydrologicznego regionu, szczególnie widoczne w okresie zimowym. Praktycznie od początku roku notowano duże wahania stanu wód - od niskich do średnich i wysokich spowodowane spływami wód roztopowych i wysokimi opadami atmosferycznymi. Pierwsze lokalne przekroczenia stanów ostrzegawczych i alarmowych zanotowano na Wiśle i w zlewni Raby już w lutym, a w marcu w zlewni Raby i na Wiśle przemieszczała się kolejna fala wezbraniowa. W maju i czerwcu, w związku z intensywnymi opadami deszczu, często o charakterze burzowym, w zlewniach: Raby, Uszwicy, na innych mniejszych bezpośrednich dopływach Wisły na terenie województwa oraz w zlewniach zurbanizowanych, następował gwałtowny wzrost poziomu wód, lokalnie przekraczając stany ostrzegawcze i alarmowe. Krótkotrwałe wzrosty stanów wód, do przekroczenia stanów ostrzegawczych notowano także w lipcu po gwałtownych, ulewnych opadach o charakterze burzowym i intensywnych opadach we wrześniu. Warunki hydrometeorologiczne takie jak: temperatury powietrza, wielkość opadów, zjawiska lodowe występujące na rzekach, stany wód i wielkość przepływu, mają bezpośredni wpływ na jakość wód. Ich wynikiem są m.in. szybko powstające zmętnienia w wodach rzek górskich i terenu pogórza oraz towarzyszące im wzrosty stężeń w wodach związków organicznych i azotu organicznego. Nie bez znaczenia dla końcowej oceny stanu jednolitych części wód są naturalne warunki geologiczne podłoża koryt rzecznych. Analiza danych z wielolecia wykazała, że dla jcw zlokalizowanych w obszarze Pogórza Karpackiego charakterystycznymi zjawiskami są: - szybko powstające zmętnienia, którym towarzyszą wysokie stężenia zawiesin, - podwyższona zasadowość związana w podłożem geologicznym. 20

Wskaźniki te zostały wykluczone z ocen, ponieważ nie mogą one decydować o klasyfikacji końcowej w ppk i jcw ze względu na naturalny charakter tych zjawisk. W wyniku weryfikacji wyników poprzedzającej dokonanie klasyfikacji wskaźników, po analizie uwarunkowań geologicznych oraz warunków hydrometeorologicznych panujących w roku 2013, z puli wyników przyjmowanych do oceny wykluczono wyniki badań, które wskazywały na wyraźny wpływ warunków odbiegających od normalnych na wysokość stężeń (m.in. zawiesiny ogólnej, barwa, OWO, ChZT_Cr, ChZT_Mn, wskaźników mikrobiologicznych), których podwyższone stężenia notowano w okresach spływów roztopowych lub po gwałtownych, intensywnych opadach burzowych. Do wyników badań wskaźników, których podwyższone stężenia wynikają z rodzaju podłoża, po którym płyną wody (zasadowość ogólna, mangan) zastosowano podejście eksperckie i wykluczono ich wpływ na ocenę końcową ze względu na naturalną przyczynę podwyższonych stężeń. Z oceny nie wykluczono żadnych wskaźników ze względu na zbyt małą liczebność zbioru danych, ani też ze względu na niespełnianie wymogów określonych w 18 ust. 5 i 6 rozporządzenia MŚ z dnia 15 listopada 2011 r. w sprawie form i sposobu prowadzenie monitoringu wód powierzchniowych podziemnych. Sieć monitoringu wód W roku 2013 klasyfikację stanu wód powierzchniowych dla powiatu bocheńskiego przeprowadzono w oparciu o wyniki badań monitoringowych wód w 10 punktach pomiarowokontrolnych, zlokalizowanych w 8 jednolitych częściach wód powierzchniowych, na 9 rzekach: Wisła, Drwinka, Raba, Stradomka, Tarnawka, Pluskawka, Potok Trzciański, Gróbka i Uszwica. Spośród ocenianych jednolitych części wód jedna jest naturalna, pozostałe zaś mają status wód silnie zmienionych. Wykonawcą badań było Laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie Delegatura w Tarnowie. 21

Mapa. Sieć monitoringu wód powierzchniowych w powiecie bocheńskim w 2013 roku 22

Tab. Charakterystyka sieci monitoringu wód powierzchniowych, w oparciu o którą prowadzono badania jakości wód dla powiatu bocheńskiego w 2013 roku Nazwa jcw Kod jcw Nazwa rzeki Nazwa punktu pomiarowego Kod punktu km biegu rzeki Typ abiotyczny wód 1) Silnie zmieniona lub sztuczna jcw (T/N) Rodzaj Monitoringu 2) prowadzonego w latach 2011-2013 Czy jcw występuje na obszarze chronionym? Dorzecze: Górna Wisła kod: 2000 Zlewnia: Wisła od Przemszy do Dunajca; kod: 213 Wisła od Podłężanki do Raby Drwinka z dopływami Raba od Zb. Dobczyce do ujścia PLRW200019213799 PLRW20002621379899 Wisła Drwinka Stanowisko PZW PL01S1501_1796 134,1 19 T Świniary PL01S1501_1797 2,6 26 N Drwinia PL01S1501_3407 4,9 26 N PLRW20001921389999 Raba Uście Solne PL01S1501_1809 2,6 20 T MORWS MOEURWS MORW MOEURW MONARW MDRWna MOEURW MORWS MOEURWS MONARWS Tak Tak Tak Tak Stradomka od Tarnawki do ujścia Tarnawka PLRW2000142138899 Stradomka Stradomka PL01S1501_1805 1,5 14 T PLRW2000122138849 Tarnawka Boczów II PL01S1501_1804 0,8 12 T MORWS MOEURWS MOPIRWS MORWS MOEURWS MONARWS Pluskawka Rdzawa PL01S1501_3259 3,9 12 T MOPIRWS Tak Tak Tak Potok Trzciański Gróbka do Potoku Okulickiego Uszwica do Niedźwiedzia PLRW2000122138869 Potok Trzciański Łąkta Górna PL01S1501_1806 7,9 12 T PLRW200016213944 Gróbka Okulice PL01S1501_1810 11,8 16 T PLRW2000122139669 Uszwica Maszkienice Dół PL01S1501_1813 25,6 12 T MORWS MOEURWS MOPIRWS MORWS MOEURWS MORWS MOEURWS Tak Tak Tak Objaśnienia: 1) Typ abiotyczny wód 12-potok fliszowy, 14-mała rzeka fliszowa, 16-potok nizinny lessowo-gliniasty,19-rzeka nizinna piaszczysto- gliniasta, 20-rzeka nizinna żwirowa, 26-ciek w dolinie wielkiej rzeki nizinnej 2) MD monitoring diagnostyczny, MDna monitoring diagnostyczny od oceny spełniania wymogów w obszarach Natura 2000, MO monitoring operacyjny, MOEU monitoring operacyjny jakości wód narażonych na eutrofizację ze źródeł komunalnych, MOPI monitoring operacyjny jakości wód, które są wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia, MONA monitoring operacyjny na obszarach chronionych zależnych od wód, w tym na terenach ochrony siedlisk lub gatunków (Natura 2000) Kody programów monitoringu w odniesieniu do kategorii wód, w której są prowadzone: RW program monitoringu realizowany na JCW rzecznej naturalnej RWS program monitoringu realizowany na JCW rzecznej sztucznej bądź silnie zmienionej 23

5.1. Ocena jakości wód w 2013 roku Ocenę jakości wód przeprowadzono według: rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 258, poz. 1549) rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204, poz.1728) rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji (Dz. U. Nr 257/2011 poz.1545) projektu rozporządzenia Ministra Środowiska zmieniający rozporządzenie w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (projekt 2014.04.01) zasad klasyfikacji stanu wód przyjętych przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (pismo GIOŚ z dnia 29.04.2014 r.) W obecnie obowiązujących procedurach oceny stanu jednolitych części wód na koniec danego roku badawczego uwzględnia się wyniki z lat wcześniejszych, przy czym wyniki uzyskane w danym roku badawczym obowiązują do czasu uzyskania wyników nowych, bardziej aktualnych. Wprowadzono nowe pojęcie tzw. dziedziczenie wyników oceny, które polega na przeniesieniu wyników oceny elementów biologicznych, fizykochemicznych, hydromorfologicznych oraz chemicznych na kolejny rok w przypadku, gdy nie były one objęte monitoringiem w analizowanym okresie. W przypadku elementów biologicznych dziedziczenie oceny odbywa się na poziomie pojedynczego elementu, przy czym wyniki oceny dla ichtiofauny można dziedziczyć maksymalnie przez 6 lat, zaś wyniki dla pozostałych elementów biologicznych nie mogą być starsze niż 3 lata. Ocena elementów hydromorfologicznych musi być z roku, z którego pochodzą najnowsze dane biologiczne. Dla potrzeb klasyfikacji elementów fizykochemicznych wykorzystuje się najbardziej aktualne wyniki, przy czym nie mogą być one jednak starsze niż 3 lata. Do oceny jcw wykorzystuje się wartości wskaźników ze stanowiska reprezentatywnego. W przypadku wskaźników chemicznych ocena może być dziedziczona w całości lub w przypadku uzyskania nowszych danych, ocenę koryguje się w oparciu o aktualne wskaźniki. Zgodnie z aktualnie przyjętą przez GIOŚ zasadą dotyczącą wykonania klasyfikacji wód, ocenę stanu jednolitych części wód powiatu bocheńskiego w 2013 roku wykonano na podstawie badań prowadzonych w latach 2011-2013. Ocena jakości jcw w zakresie elementów biologicznych w tym okresie wykazała: II klasę jakości wód w trzech jcw tj.: Drwinka z dopływami, Tarnawka, Potok Trzciański III klasę jakości wód w dwóch jcw: Raba od Zb. Dobczyce do ujścia, Gróbka do Potoku Okulickiego IV klasę jakości wód w trzech jcw tj.: Wisła od Podłężanki do Raby, Stradomka od Tarnawki do ujścia, Uszwica do Niedźwiedzia 24

W zakresie badanych elementów fizykochemicznych w pięciu jcw tj.: Raba od Zb. Dobczyce do ujścia, Stradomka od Tarnawki do ujścia, Tarnawka, Potok Trzciański, Gróbka do Potoku Okulickiego spełnione były wymagania określone dla stanu bardzo dobrego (I klasa). Wody jcw Drwinka z dopływami spełniały wymagania określone dla stanu dobrego (II klasa). Wody dwóch jcw tj.: Wisła od Podłężanki do Raby oraz Uszwica do Niedźwiedzia nie spełniały wymagań określonych dla poziomu dobrego elementów fizykochemicznych (PPD). W rezultacie, interpretacja wyników badań wskaźników jakości wód wchodzących w skład elementów biologicznych, fizykochemicznych i hydromorfologicznych wykazała, że: stan ekologiczny dobry osiągnęła jcw Drwinka z dopływami, potencjał ekologiczny dobry osiągnęły wody dwóch jcw tj.: Tarnawka oraz Potok Trzciański w dwóch jcw tj.: Raba od Zb. Dobczyce do ujścia, Gróbka do Potoku Okulickiego potencjał ekologiczny wód był umiarkowany potencjał ekologiczny słaby występował w trzech jcw tj.: Wisła od Podłężanki do Raby, Stradomka od Tarnawki do ujścia, Uszwica do Niedźwiedzia W sześciu spośród badanych jcw prowadzono badania substancji, będących podstawą do oceny stanu chemicznego wód, który oceniono jako dobry. W wyniku przeprowadzonej w okresie 2011-2013 klasyfikacji jednolitych części wód dla powiatu bocheńskiego stwierdzono, że: - w dwóch jednolitych częściach wód tj.: Drwinka z dopływami i Tarnawka stan wód był dobry, - w pięciu jednolitych częściach wód tj.: Wisła od Podłężanki do Raby, Raba od Zb. Dobczyce do ujścia, Stradomka od Tarnawki do ujścia, Gróbka do Potoku Okulickiego, Uszwica do Niedźwiedzia stan wód był zły. Fot. Punkt poboru prób fizykochemicznych na rzece Rabie 25

Tab. Klasyfikacja stanu jednolitych części wód w 2013 roku w powiecie bocheńskim Nazwa jcw klasyfikowanej Kod jcw klasyfikowanej Kod ppk Nazwa punktu pomiarowokontrolnego Ppk zamyka jcw (T/N) Klasa elementów biologicznych Klasa elementów hydromorfologicznych Klasa elementów fizykochemicznych Ocena substancji szczególnie szkodliwych STAN / POTENCJAŁ EKOLOGICZNY STAN CHEMICZNY STAN WÓD Wisła od Podłężanki do Raby Drwinka z dopływami Raba od Zb. Dobczyce do ujścia Stradomka od Tarnawki do ujścia PLRW200019213799 PLRW20002621379899 PLRW20001921389999 PLRW2000142138899 PL01S1501_1796 PL01S1501_1797 PL01S1501_1809 PL01S1501_1805 Tarnawka PLRW2000122138849 PL01S1501_1804 Potok Trzciański PLRW2000122138869 PL01S1501_1806 Gróbka do Potoku Okulickiego Uszwica do Niedźwiedzia Wisła - Stanowisko PZW Drwinka - Świniary Raba - Uście Solne Stradomka - Stradomka Tarnawka - Boczów II Potok Trzciański - Łąkta Górna N IV* II* PPD II SŁABY DOBRY ZŁY T II* I* II II DOBRY DOBRY DOBRY T III* II* I I UMIARKOWANY DOBRY ZŁY T IV* II* I II SŁABY ZŁY T II II* I I DOBRY DOBRY DOBRY T II* II* I I DOBRY PLRW200016213944 PL01S1501_1810 Gróbka - Okulice N III* II* I II UMIARKOWANY DOBRY ZŁY PLRW2000122139669 PL01S1501_1813 Uszwica - Maszkienice Dół Objaśnienia: 1) Typ abiotyczny 12 potok fliszowy, 14 mała rzeka fliszowa, 17 potok nizinny piaszczysty, 20-rzeka nizinna żwirowa w tabelach cyfra rzymska oznacza klasę jakości wód, PPD poniżej poziomu dobrego * dziedziczone wyniki oceny N IV* II* PPD II SŁABY DOBRY ZŁY 26

38% 37% 25% Mapa. Klasyfikacja stanu i potencjału ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych monitorowanych w powiecie bocheńskim w 2013 roku 27

100% Mapa. Klasyfikacja stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych monitorowanych w powiecie bocheńskim w 2013 roku 28

29% 71% Mapa. Klasyfikacja stanu jednolitych części wód powierzchniowych monitorowanych w powiecie bocheńskim w 2013 roku 29

Ocena stanu/potencjału ekologicznego w obszarach chronionych Zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną celem środowiskowym dla obszarów chronionych jest osiągnięcie do roku 2015 dobrego stanu/potencjału ekologicznego i dobrego stanu chemicznego wód oraz zgodności ze wszystkimi normami dla tych obszarów. Ponieważ jest to warunek łączny, ocena stanu/potencjału ekologicznego wód w obszarach chronionych jest wynikową klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego i oceny spełniania wymagań dodatkowych. W ocenie stanu/potencjału ekologicznego wykorzystano wszystkie dostępne wyniki dla danej jednolitej części wód. Oznacza to, że jeśli w jednolitej części wód ustanowiono więcej niż 1 punkt pomiarowo-kontrolny, to do obliczenia wartości stężeń poszczególnych wskaźników przyjęto łącznie wyniki ze wszystkich punktów traktując je jak jeden zbiór danych Stan chemiczny wód powierzchniowych określają stężenia substancji priorytetowych i innych substancji zanieczyszczających stanowiących zagrożenie dla środowiska wodnego (grupa wskaźników chemicznych charakteryzujących występowanie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego). Normy środowiskowe tych zanieczyszczeń dla poszczególnych kategorii wód (rzek, jezior, wód przejściowych i przybrzeżnych) zostały określone dla stężeń średniorocznych i maksymalnych. Dopuszczalny poziom stężeń średniorocznych chroni wody przed zanieczyszczeniami długotrwałymi, natomiast stężeń maksymalnych - krótkotrwałymi. Metodyka oceny stanu chemicznego wymaga, aby dla wszystkich substancji spełnione były równocześnie dwa warunki, a co za tym idzie o dobrym stanie chemicznym możemy mówić wyłącznie wtedy, kiedy stwierdzane stężenia zanieczyszczeń nie przekraczają stężeń średniorocznych określanych przez średnią arytmetyczną oraz stężeń maksymalnych wyrażanych jako 90-percentyl obliczany z uzyskanych wyników. Jednolita część wód osiąga dobry stan chemiczny jeżeli stężenia średnioroczne i maksymalne nie są przekraczane w żadnym z punktów pomiarowych. Wymogi te dotyczą zarówno jednolitych części wód w obszarach chronionych jak i poza nimi. Ocena stanu chemicznego wód W 2013 roku stan chemiczny wód badano w 7 punktach pomiarowo-kontrolnych. W 3 przypadkach tj. w punktach pomiarowo kontrolnych: Raba Uście Solne, Stradomka Stradomka oraz Tarnawka Boczów ocena stanu chemicznego została wykonana na podstawie wyników z lat 2010-2011r., zgodnie z przeprowadzoną weryfikacją ocen. W punkcie pomiarowo-kontrolnym Drwinka-Drwinia elementy chemiczne wykazały stan poniżej dobrego-przekroczone stężenia średnioroczne. We wszystkich pozostałych przebadanych punktach tj: Wisła-Stanowisko PZW, Drwinka- Świniary, Raba-Uście Solne, Tarnawka-Boczów II, Gróbka-Okulice, Uszwica-Maszkienice Dół elementy chemiczne wykazały stan dobry. 30

Mapa. Klasyfikacja stanu/potencjału ekologicznego wód w punktach pomiarowych monitoringu obszarów chronionych 31

Mapa. Klasyfikacja stanu wód w punktach pomiarowych monitoringu obszarów chronionych 32

Tab. Klasyfikacja elementów jakości wód w punktach pomiarowo-kontrolnych ocenionych w 2013 roku w powiecie bocheńskim, uwzględniając ocenę w obszarach chronionych Nazwa jcw, klasyfikowanej Kod jcw klasyfikowanej Kod ppk Nazwa punktu pomiarowokontrolnego Ppk zamyka jcw (T/N) Klasa elementów biologicznych Klasa elementów hydromorfologicznych Klasa elementów fizykochemicznych Ocena substancji szczególnie szkodliwych STAN / POTENCJAŁ EKOLOGICZNY STAN CHEMICZNY STAN WÓD Wisła od Podłężanki do Raby PLRW200019213799 Drwinka z dopływami PLRW20002621379899 Raba od Zb. Dobczyce do ujścia Stradomka od Tarnawki do ujścia Tarnawka PL01S1501_1796 Wisła - Stanowisko PZW Objaśnienia: w tabelach cyfra rzymska oznacza klasę jakości wód, PSD_sr poniżej stanu dobrego-przekroczone stężenia średnioroczne * dziedziczone wyniki oceny N IV* II* PPD II SŁABY DOBRY ZŁY PL01S1501_1797 Drwinka - Świniary T II* I* II II DOBRY DOBRY DOBRY PL01S1501_3407 Drwinka - Drwinia N II I* II II DOBRY PSD_sr ZŁY PLRW20001921389999 PL01S1501_1809 Raba - Uście Solne T III* II* I I UMIARKOWANY DOBRY ZŁY PLRW2000142138899 PLRW2000122138849 PL01S1501_1805 PL01S1501_1804 PL01S1501_3259 Potok Trzciański PLRW2000122138869 PL01S1501_1806 Gróbka do Potoku Okulickiego Uszwica do Niedźwiedzia Stradomka - Stradomka Tarnawka - Boczów II Pluskawka - Rdzawa Potok Trzciański - Łąkta Górna T IV* II* I II SŁABY ZŁY T II II* I I DOBRY DOBRY DOBRY N I II* I II DOBRY T II* II* I I DOBRY PLRW200016213944 PL01S1501_1810 Gróbka - Okulice N III* II* I II UMIARKOWANY DOBRY ZŁY PLRW2000122139669 PL01S1501_1813 Uszwica - Maszkienice Dół N IV* II* PPD II SŁABY DOBRY ZŁY 33

Ocena spełniania wymagań określonych dla wód w obszarach chronionych Jakość wód według wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia Uznaje się, że wody spełniają określone dla nich w odrębnych przepisach wymagania, jeśli stężenia zanieczyszczeń fizykochemicznych nie przekraczają wartości dopuszczalnych dla kategorii A1 lub A2, a poziom zanieczyszczeń bakteriologicznych nie przekracza wartości dopuszczalnych dla kategorii A3. W roku 2013 oceny jakości wód ujmowanych dla celów zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia dokonano w punktach: Stradomka Stradomka, Potok Trzciański Łąkta Górna i Pluskawka Rdzawa. Ocena wykazała, że wody w punkcie Stradomka Stradomka odpowiadały kategorii fizykochemicznej A2 ze względu na podwyższoną wartość wskaźnika mangan oraz kategorii bakteriologicznej A3 ze względu na przekroczenia we wskaźnikach: ogólna liczba bakterii grupy coli, liczba bakterii coli typu kałowego. Wody w punkcie Potok Trzciański Łąkta Górna odpowiadały kategorii fizykochemicznej A1. W wodzie badanej w punkcie Pluskawka Rdzawa stwierdzono kategorię fizykochemiczną A2 ze względu na podwyższoną wartość wskaźnika ogólny węgiel organiczny (OWO) oraz kategorię bakteriologiczną A3 ze względu na przekroczenia we wskaźniku ogólna liczba bakterii grupy coli. Ocena jakości wód w 2013 roku wykazała, że woda we wszystkich badanych punktach spełniała wymagania dla obszarów chronionych przeznaczonych na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę do picia. Ocena stopnia zagrożenia eutrofizacją ze źródeł komunalnych Ochrona wód przed eutrofizacją ma na celu zapobieżenie, zmniejszenie lub eliminację negatywnych następstw działań człowieka na faunę i florę, ziemię, wodę, powietrze, klimat oraz krajobraz, a także na zdrowie i jakość życia ludności. Ocena eutrofizacji zawiera się w ocenie stanu ekologicznego wód, ponieważ zwiększona dostawa związków biogennych i wzrost ich stężenia w wodach wywiera wpływ na stan elementów biologicznych i fizykochemicznych, co może skutkować nieosiągnięciem dobrego stanu ekologicznego wód. Przyczyną eutrofizacji jest dopływ do wód związków biogennych: - ze źródeł rolniczych (spływy powierzchniowe, nawożenie), - ze źródeł komunalnych (zrzuty ścieków komunalnych). W całym dorzeczu Górnej Wisły nie stwierdzono zagrożenia eutrofizacją ze źródeł rolniczych, natomiast wszystkie jednolite części wód uznane są za zagrożone eutrofizacją ze źródeł komunalnych. Rozporządzenie w sprawie klasyfikacji wód po raz pierwszy wprowadza do systemu ocen metodykę oceny stopnia zagrożenia wód eutrofizacją ze źródeł komunalnych. Zakres wskaźników przyjętych do oceny obejmuje: - elementy biologiczne (fitoplankton lub fitobentos), - elementy fizykochemiczne (tlen rozpuszczony, BZT5, ogólny węgiel organiczny, azot amonowy, azot Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosfor ogólny). 34