INFORMACJA O STANIE ŚRODOWISKA W POWIECIE DĄBROWSKIM w 2015 ROKU

Transkrypt

1 Informacja o stanie środowiska WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W KRAKOWIE DELEGATURA W TARNOWIE INFORMACJA O STANIE ŚRODOWISKA W POWIECIE DĄBROWSKIM w 2015 ROKU Zatwierdził Kierownik Delegatury w Tarnowie mgr Krystyna Gołębiowska TARNÓW, grudzień

2 W przypadku wykorzystania informacji zawartych w niniejszym opracowaniu prosimy o podanie źródła. Opracowano w Dziale Monitoringu Środowiska Delegatury WIOŚ w Tarnowie Autorzy: mgr inż. Maria Ogar mgr Iwona Para mgr inż. Teresa Prajsnar 2

3 SPIS TREŚCI 1. MONITORING JAKOŚCI POWIETRZA Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2015 roku Stężenia ozonu troposferycznego na obszarze województwa małopolskiego, w tym powiatu dąbrowskiego Chemizm opadów i depozycja zanieczyszczeń do podłoża MONITORING HAŁASU MONITORING PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH MONITORING WÓD POWIERZCHNIOWYCH Ocena jakości wód w 2015 roku Ocena spełniania wymagań określonych dla wód w obszarach chronionych Podsumowanie

4 4 Informacja o stanie środowiska

5 Niniejsze opracowanie wykonano na podstawie informacji uzyskanych z badań monitoringowych, prowadzonych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, oraz działań kontrolnych WIOŚ w Krakowie. W 2015 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie realizował zadania w oparciu o Program państwowego monitoringu środowiska województwa małopolskiego na lata oraz Kierunki działania i plan pracy na 2015 rok. Bieżące i archiwalne informacje dotyczące stanu środowiska w województwie małopolskim znaleźć można na stronie internetowej 1. MONITORING JAKOŚCI POWIETRZA Badania i ocena jakości powietrza prowadzone są w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska w podsystemie monitoring jakości powietrza. Celem funkcjonowania podsystemu jest uzyskiwanie informacji i danych dotyczących poziomów substancji w otaczającym powietrzu oraz wyników analiz i ocen w zakresie przestrzegania norm jakości powietrza Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2015 roku Roczna ocena jakości powietrza 1) w 3 strefach, wydzielonych na terenie województwa małopolskiego (aglomeracja krakowska, miasto Tarnów oraz strefa małopolska), została wykonana w oparciu o wyniki pomiarów przeprowadzonych w 2015 roku na stacjach monitoringu. Ocenę wykonano pod kątem spełniania kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia dla substancji: dwutlenek siarki (SO2), dwutlenek azotu (NO2), tlenek węgla (CO), benzen (C6H6), ozon (O3), pył zawieszony PM10 (PM10), pył zawieszony PM2,5 (PM2.5), oraz ołów (Pb), arsen (As), kadm (Cd), nikiel (Ni), benzo(a)piren (B(a)P) w pyle zawieszonym PM10. Ocena wykonana pod kątem spełniania kryteriów odniesionych dla ochrony roślin obejmowała: dwutlenek siarki (SO2), tlenki azotu (NOx) oraz ozon (O3). Podstawę zaliczenia strefy do określonej klasy, stanowią wyniki oceny uzyskane na obszarach o najwyższych poziomach stężeń danego zanieczyszczenia w strefie. Klasyfikację stref wykonano dla każdego zanieczyszczenia oddzielnie, na podstawie najwyższych stężeń (tzn. występujących w najbardziej zanieczyszczonych rejonach) na obszarze aglomeracji lub innej strefy, dla kryterium ochrony zdrowia i kryterium ochrony roślin. 1 Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2015 roku, WIOŚ Kraków, kwiecień 2016 dostępna na stronie internetowej WIOŚ 5

6 Wartości dopuszczalne substancji w powietrzu zostały określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 roku 2). Dla wszystkich substancji podlegających ocenie, strefy województwa zaliczono do jednej z poniższych klas: klasa A - jeżeli stężenia zanieczyszczenia na jej terenie nie przekraczały odpowiednio poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów celów długoterminowych, klasa C - jeżeli stężenia zanieczyszczenia na jej terenie przekraczały poziomy dopuszczalne lub docelowe powiększone o margines tolerancji, w przypadku gdy ten margines jest określony, klasa D2 - jeżeli stężenia ozonu na jej terenie przekraczały poziom celu długoterminowego. W strefie małopolskiej, do której należy powiat dąbrowski, w 2015 roku pomiary (automatyczne, manualne) prowadzono na 10 stacjach stałych (Nowy Sącz, Olkusz, Skawina, Szymbark, Trzebinia, Zakopane, Tuchów, Bochnia, Gorlice, Niepołomice oraz 6 stacjach mobilnych (Bukowno, Kęty, Limanowa, Myślenice, Słomniki, Szczawnica). Tab. 1. Wyniki klasyfikacji stref dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnianych w rocznej ocenie pod kątem ochrony zdrowia Kod strefy Nazwa strefy PL1201 Aglomeracja krakowska PL1202 Miasto Tarnów PL1203 Strefa małopolska Klasyfikacja stref dla poszczególnych zanieczyszczeń SO 2 NO 2 CO C 6H 6 O 3 O 3 *) **) PM10 PM2,5 Pb As Cd Ni B(a)P A C A A A D2 C C A A A A C A A A A A D2 C A A A A A C A A A A C D2 C C A A A A C Tab. 2. Wyniki klasyfikacji stref pod kątem ochrony roślin Kod strefy PL1203 Nazwa strefy Strefa małopolska Klasa strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń SO 2 NO x O 3 *) O 3 **) A A C D2 Objaśnienia do tabel 1 i 2: * - wg poziomu docelowego;** - wg poziomu celu długoterminowego 2 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U z 2012 r., poz. 1031). 6

7 Zgodnie z wykonaną klasyfikacją w województwie małopolskim w 2015 roku: dla kryterium ochrony zdrowia do: klasy C zostały zakwalifikowane wszystkie strefy: 1. Aglomeracja Krakowska (NO2, pył zawieszony PM10, benzo(a)piren w pyle PM10, pył zawieszony PM2,5), 2. Miasto Tarnów (pył zawieszony PM10, benzo(a)piren w pyle PM10) 3. Strefa małopolska (ozon, pył zawieszony PM10, benzo(a)piren w pyle PM10, pył zawieszony PM2,5). klasy D2, ze względu na przekroczenie poziomu celu długoterminowego ozonu zostały zakwalifikowane wszystkie strefy dla kryterium ochrony roślin do: klasy C ze względu na przekroczenie poziomu docelowego ozonu zaliczono: 1. Strefę małopolską (O3) klasy D2, ze względu na przekroczenie poziomu celu długoterminowego ozonu została zakwalifikowana: 1. Strefa małopolska Klasyfikacja stref za 2015 rok wykazała, jak w poprzednich latach, przekroczenia dopuszczalnych i docelowych poziomów stężeń pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 oraz benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10, a także dwutlenku azotu w aglomeracji krakowskiej, co wskazuje na konieczność intensyfikacji działań określonych w Programie ochrony powietrza dla województwa małopolskiego opracowanym w 2013 roku i wdrożonym uchwałą Nr XLII/662/13 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia r. Na terenie województwa małopolskiego wystąpiły w 2015 roku przekroczenia norm następujących substancji: dwutlenku azotu (aglomeracja krakowska), pyłu zawieszonego PM10 (aglomeracja krakowska, miasto Tarnów, strefa małopolska), B(a)P w pyle zawieszonym PM10 (aglomeracja krakowska, miasto Tarnów, strefa małopolska), oraz pyłu zawieszonego PM2,5 (aglomeracja krakowska, strefa małopolska). Na terenie powiatu dąbrowskiego wystąpiły przekroczenia poziomu dopuszczalnej częstości przekroczeń dla stężeń dobowych pyłu zawieszonego PM10 i wartości średniorocznej benzo(a)pirenu w pyle PM10, oraz poziomu celu długoterminowego dla stężeń ozonu. 7

8 Mapy 1-5 przedstawiają rozkłady stężeń średniorocznych uzyskane z danych pomiarowych wybranych zanieczyszczeń powietrza w 2015 roku na obszarze województwa małopolskiego. Mapa 1. Rozkład stężeń benzo(a)pirenu (ng/m 3 ) w pyle zawieszonym PM10 Mapa 2. Rozkład stężeń dwutlenku siarki ( g/m 3 ) Mapa 3. Rozkład stężeń pyłu zawieszonego PM10 ( g/m 3 ) 8

9 Mapa 4. Rozkład stężeń pyłu zawieszonego PM2,5 ( g/m 3 ) Mapa 5. Rozkład stężeń dwutlenku azotu ( g/m 3 ) W 2015 roku w strefie małopolskiej stężenia średnioroczne pyłu zawieszonego PM10 zostały przekroczone na 5 stanowiskach (Kęty, Nowy Sącz, Tuchów, Skawina, Niepołomice). Na 9 stanowiskach (Nowy Sącz, Tuchów, Skawina, Niepołomice, Bochnia, Trzebinia, Zakopane, Olkusz, Gorlice) notowano przekroczenia poziomu dopuszczalnej częstości przekroczeń dla stężeń dobowych pyłu zawieszonego PM10. Ponadto na wszystkich stanowiskach w strefie były przekroczone stężenia średnioroczne benzo(a)pirenu. 9

10 Informacja o stanie środowiska PM10 Częstość przekroczeń PM stężenie [ g/m3] * stacje mobilne Wykres 1. Wartości stężeń średniorocznych oraz częstości przekroczeń normy dobowej pyłu zawieszonego PM10 na stanowiskach pomiarowych w strefie małopolskiej w 2015 roku stężenie [ng/m3] B(a)P poziom docelowy * stacje mobilne Wykres 2. Stężenia średnioroczne benzo(a)pirenu na stanowiskach pomiarowych w strefie małopolskiej w 2015 roku 10 Częstość przekroczeń 60 poziom dopuszczalny

11 1.2. Stężenia ozonu troposferycznego na obszarze województwa małopolskiego, w tym powiatu dąbrowskiego Ozon to odmiana tlenu o cząsteczce trójatomowej. Jest to drażniący gaz o barwie bladoniebieskiej i charakterystycznej woni. Najwięcej tej substancji znajduje się w warstwie ozonosfery, która stanowi osłonę Ziemi przed promieniowaniem ultrafioletowym. Ozon obecny w warstwie atmosfery przy powierzchni, ma negatywny wpływ na zdrowie ludzkie i roślinność. Jest jednym ze składników smogu fotochemicznego powstającego głównie latem przy wysokich temperaturach i ciśnieniu, w miastach o bardzo dużym ruchu samochodowym. Ozon w warstwie atmosfery przy powierzchni Ziemi to zanieczyszczenie wtórne - powstaje na skutek przemian fotochemicznych w powietrzu powodowanych między innymi przez tlenki azotu, węglowodory i tlenek węgla. Największe stężenia obserwuje się przy dużych aglomeracjach miejskich, a głównym powodem jego powstawania jest emisja spalin samochodowych. Emisja tlenków azotu i węglowodorów w spalinach samochodowych limitowana jest w ramach norm Euro, przy czym znaczące zmniejszenie emisji tych substancji wprowadziła, od 2014 roku, norma Euro VI. Zmniejszenie emisji tlenków azotu i węglowodorów można również uzyskać poprzez poprawne wyregulowanie silnika samochodu. Ozon może powodować chwilowe zaburzenia funkcji oddechowych, szybki i płytki oddech oraz bóle głowy, zwłaszcza przy większym obciążeniu wysiłkiem fizycznym. Wysokie stężenia ozonu mogą powodować podrażnienia górnego odcinka dróg oddechowych, kaszel i napady duszności. Możliwe są podrażnienia i swędzenie oczu, bóle klatki piersiowej, podrażnienia śluzówki, a także choroby dróg oddechowych (nosa, gardła i płuc). Dopuszczalne normy dotyczące ozonu (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r.): ze względu na ochronę zdrowia ludzi: 120 µg/m³ to poziom docelowy dla stężenia 8-godzinnego i może być przekraczany nie więcej niż 25 dni w ciągu roku 120 µg/m³ to poziom celu długoterminowego, termin osiągnięcia poziomu celu 2020 rok 180 µg/m³ to poziom informowania dla stężenia 1-godzinnego 240 µg/m³ to poziom alarmowy dla stężenia 1-godzinnego ze względu na ochronę roślin: µg/m³*h to poziom docelowy, wyrażony jako AOT40, określany dla okresu wegetacyjnego (1V 31 VII), µg/m³*h to poziom celu długoterminowego, wyrażony jako AOT40, określony dla okresu wegetacyjnego (1 V 31 VII) 11

12 Poniższe informacje zaczerpnięto z raportu: Wyniki modelowania stężeń ozonu troposferycznego na potrzeby rocznej oceny jakości powietrza, dla roku 2015 wykonanego przez Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych EKOMETRIA z siedzibą w Gdańsku, na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Rozkład stężeń ozonu, ze względu na ochronę zdrowia i ochronę roślin, w skali kraju i poszczególnych województw wyznaczono w oparciu o metodę łączenia wyników modelowania stężeń ozonu troposferycznego z wykorzystaniem modelu CAMx z wynikami pomiarów. Metoda łączenia wyników modelowania z pomiarami polegała na stworzeniu dwóch pól stężeń jedno pole uzyskano z danych pomiarowych, drugie pole obejmowało dane modelowe. Pola te połączono, a efektem tego działania było uzyskanie skorygowanej wersji wyników modelowych. Skorygowanie pola wyników modelowania odbyło się w oparciu o pomiary ozonu z 98 stacji dla roku 2015 oraz 74 dla okresu W obliczeniach rozprzestrzeniania się ozonu wykorzystano bilanse emisji tlenku węgla, niemetanowych lotnych związków organicznych, tlenków azotu oraz tlenków siarki Omówienie wyników modelowania i pomiarów stężeń ozonu (metoda łączenia) na obszarze województwa małopolskiego Wartości dla jednego roku (2015) Uśrednione wartości dla 3 lat ( ) Mapa 6. Liczba dni w ciągu roku, w których maksimum dobowe ze stężeń ozonu 8h średnich kroczących przekroczyło wartość 120 µg/m3 w województwie małopolskim Na większości obszaru województwa małopolskiego (mapa 6 lewy panel) w 2015 roku liczba dni, w których stężenie ozonu przekroczyło 120 µg/m 3 (poziom docelowy) była wyższa od dopuszczalnej częstości przekraczania poziomu docelowego w roku, wynoszącej 25. Jedynie w Krakowie oraz w powiatach wielickim, częściowo bocheńskim, tarnowskim, brzeskim, nowosądeckim, myślenickim a także w Tarnowie liczba dni, w których stężenie ozonu przekroczyło 120 µg/m 3 zawierała się w przedziale dni. 12

13 Na obszarze województwa małopolskiego w latach (mapa 6 prawy panel) stwierdzono wystąpienia przekroczenia poziomu docelowego ozonu w zachodniej części województwa w powiatach: oświęcimskim, wadowickim, suskim, nowotarskim i tatrzańskim. Jedynie w Tarnowie i częściowo powiecie tarnowskim oraz powiecie nowosądeckim stwierdzono najmniejszą liczbę dni (11-15) ze stężeniami powyżej wartości 120 µg/m 3, wyznaczonej dla okresu Mapa 7. Stężenie ozonu - maksymalna średnia ośmiogodzinna oraz liczba dni w ciągu roku, w których 1 h stężenia ozonu przekroczyły wartość 180 µg/m3 w województwie małopolskim w 2015 roku Na całym obszarze województwa małopolskiego w 2015 roku został przekroczony poziom celu długoterminowego, a stężenia przekraczały 150 µg/m 3. Liczba dni w roku, w których stężenie ozonu przekroczyło poziom informowania wynoszący 180 µg/m 3, na terenie województwa wynosiła od 1 do 2. W województwie małopolskim w 2015 roku nie stwierdzono wystąpienia poziomu alarmowego ozonu (240 µg/m 3 ). Wartości dla jednego roku (2015) Uśrednione wartości dla 3 lat ( ) Mapa 8. Wskaźnik AOT 40 w województwie małopolskim 13

14 W prawie całym województwie małopolskim w 2015 roku wystąpiło przekroczenie poziomu celu długoterminowego ozonu, ze względu na ochronę roślin wartość wskaźnika AOT40 przekroczyła µg/m 3 *h. Jedynie w Tarnowie wyznaczono wartość poniżej celu długoterminowego. Na omawianym obszarze wartość wskaźnika AOT40 uśredniona dla okresu nie przekroczyła poziomu docelowego wynoszącego µg/m 3 *h jedynie na niewielkim fragmencie powiatu suskiego wartość przekroczyła poziom docelowy. Przyczyną wystąpienia przekroczeń ozonu jest oddziaływanie naturalnych źródeł emisji lub zjawisk naturalnych nie związanych z działalnością człowieka. Z badań przeprowadzonych na terenie Polski w ramach państwowego monitoringu środowiska wynika, że ozon jest zanieczyszczeniem w strefie przyziemnej wykazującym tendencje do przekraczania poziomów dopuszczalnych na wielu obszarach kraju i Europy. Wysokie stężenia tej substancji pojawiają się w sprzyjających warunkach atmosferycznych tj. wysokiej temperatury i promieniowania słonecznego Omówienie wyników modelowania i pomiarów stężeń ozonu (metoda łączenia) na obszarze powiatu dąbrowskiego W 2015 roku w powiecie dąbrowskim liczba dni, w których stężenie ozonu przekroczyło 120 µg/m 3 była wyższa od dopuszczalnej częstości przekraczania poziomu docelowego w roku, wynoszącej 25. Liczba dni z przekroczeniami zawierała się w przedziale 26-50, tym samym poziom docelowy nie został dotrzymany. Dla okresu na całym obszarze powiatu nie stwierdzono wystąpienia przekroczenia poziomu docelowego ozonu. Na całym obszarze powiatu w 2015 roku został przekroczony poziom celu długoterminowego (120 µg/m 3 określony ze względu na ochronę zdrowia ludzi) a stężenia przekraczały 150 µg/m 3. W powiecie dąbrowskim wystąpiły od 1 do 2 dni, w których 1h stężenie ozonu przekroczyło wartość 180 µg/m 3 (poziom informowania). W powiecie nie wystąpiło przekroczenie poziomu alarmowego ( 240 µg/m 3 ). Na obszarze powiatu dąbrowskiego w 2015 roku wystąpiło przekroczenie poziomu celu długoterminowego ozonu określanego ze względu na ochronę roślin, dla okresu wegetacyjnego - wartość wskaźnika AOT40 przekroczyła µg/m 3 *h. Wartość wskaźnika AOT40 uśredniona dla okresu nie przekroczyła poziomu docelowego wynoszącego µg/m 3 *h. Wyniki pomiarów i modelowania stężeń ozonu troposferycznego (dla okresu ) wykazały, że na terenie powiatu dąbrowskiego liczba dni z przekroczeniem wartości docelowej nie przekroczyła 25 dni tj. dopuszczalnej ilości dni ze stężeniem 8-godzinnym kroczącym wyższym od 120 μg/m 3. Wyniki modelowania wykazały występowanie na terenie powiatu przekroczenia poziomu celu długoterminowego. 14

15 1.3. Chemizm opadów i depozycja zanieczyszczeń do podłoża Monitoring chemizmu opadów atmosferycznych i ocena depozycji zanieczyszczeń do podłoża prowadzone są w ramach podsystemu PMŚ - monitoring jakości powietrza. Systematyczne badania składu fizykochemicznego opadów oraz równoległe obserwacje i pomiary parametrów meteorologicznych prowadzi Wrocławski Oddział Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowego Instytutu Badawczego, na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Celem monitoringu jest określenie obciążenia obszarów leśnych, gleb i wód powierzchniowych substancjami deponowanymi z powietrza-związkami zakwaszającymi, biogennymi i metalami ciężkimi, będącego podstawą do analizy istniejącego stanu 3). W 2015 roku sieć pomiarowo-kontrolna w skali kraju składała się z 23 stacji monitoringowych i 162 posterunków opadowych, z czego na obszarze województwa małopolskiego zlokalizowano 2 stacje monitoringowe (Kasprowy Wierch i Nowy Sącz) oraz 10 posterunków. W 2015 roku na stacjach wykonano pomiary ph opadów, w celu oceny zakwaszenia wód opadowych. Na stacjach monitoringowych w województwie małopolskim wartości ph mieściły się w zakresie od 3,54-7,07. W przypadku 59% próbek opadów stwierdzono kwaśne deszcze (ph poniżej 5,6). Roczny sumaryczny ładunek jednostkowy badanych substancji zdeponowany na obszar województwa wyniósł 51,2 kg/ha i był wyższy niż średni dla całego obszaru Polski o 35,4%. W porównaniu z rokiem ubiegłym w województwie obserwowany był spadek rocznego obciążenia o 2,3%, przy niższej średniorocznej sumie opadów (o 233,5 mm). Największym ładunkiem substancji został obciążony powiat limanowski (55,3 kg/ha), zaś najmniejsze obciążenie powierzchniowe wystąpiło w powiecie dąbrowskim (38,2 kg/ha). Na obszar powiatu dąbrowskiego wody opadowe w 2015 roku wniosły: 679 ton siarczanów, 515 ton azotu ogólnego, 276 ton wapnia, 268 ton chlorków, 220 ton azotu amonowego, 147 ton azotynów i azotanów, 121 ton sodu, 103 tony potasu, 40 ton magnezu, 12 ton fosforu, 9,4 tony cynku, 1,3 tony miedzi, 1,48 tony wolnych jonów wodorowych, 0,4 tony ołowiu, 0,14 tony niklu, 0,032 tony chromu i 0,046 tony kadmu. Udział ładunków całkowitych zanieczyszczeń wniesionych w 2015 roku z opadami na obszar powiatu dąbrowskiego w obciążeniu powierzchniowym województwa małopolskiego wynosił 2,6%, a dla poszczególnych badanych substancji, zawierał się w zakresie od 1,9% do 4,5% (ołów, wolne jony wodorowe). Wniesione wraz z opadami w 2015 roku ładunki całkowite poszczególnych zanieczyszczeń, w porównaniu do wielkości z roku 2014, były niższe dla większości substancji, za wyjątkiem sodu (wzrost o 1,4%). 3 Opracowano na podstawie: E.Liana, M.Popudejski, J.Bokszańska, E.Terlecka, W.Rawa, Wyniki badań monitoringowych w województwie małopolskim w 2015 roku, IMGW-PIB Wrocław

16 Siarczany Chlorki Azotyny+azotan y Azot amonowy Azot ogólny Sód Potas Wapń Magnez Fosfor ogólny Cynk Miedź Jon wodorowy Ołów Kadm Nikiel Chrom ładunki jednostkowe {kg/ha/rok] Informacja o stanie środowiska Uzyskane spadki depozycji zawierały się w zakresie od 4,8%, dla chlorków do 54,2%, dla cynku. Cynk; 54,2 Ołów ; 38,2 Fosfor ogólny; 39,8 Miedź ; 41,6 Chrom; 45,1 Chlorki; 4,8 Azotyny+azotany; 5,7 Magnez; 9,1 Wapń; 11,3 Siarczany; 14,3 Azot amonowy; 16,2 Jon wodorowy; 16,7 Potas; 21,4 Azot ogólny; 21,6 Kadm; 27,1 Nikiel; 28,6 Sód; 1, Wykres 3. Zmiany wielkości ładunków całkowitych zanieczyszczeń wniesionych z opadami na obszar powiatu dąbrowskiego w 2015 roku w odniesieniu do roku 2014 Roczny sumaryczny ładunek jednostkowy badanych substancji zdeponowany przez opad mokry na obszar powiatu dąbrowskiego wyniósł 38,2 kg/ha i był niższy w porównaniu z rokiem ubiegłym o 13,4%. W 2015 roku wskaźnik obciążenia powierzchni powiatu dąbrowskiego utrzymywał się poniżej średniej wojewódzkiej dla oznaczanych substancji, z wyjątkiem jonu wodorowego. [%] dąbrowski limanowski województwo małopolskie ,04 0,03 0,02 0,01 0,00 Wykres 4. Depozycja opadów atmosferycznych w 2015 roku na obszar wybranych powiatów i województwa małopolskiego 16

17 Zanieczyszczenia wniesione z mokrym opadem atmosferycznym stanowią znaczące źródło zanieczyszczeń obszarowych oddziałujących na środowisko naturalne. Kwasotwórcze związki siarki i azotu, związki biogenne (azotu i fosforu) oraz metale ciężkie mają ujemny wpływ na stan środowiska. Natomiast występujące w opadach kationy zasadowe (potas, sód wapń, magnez) powodują neutralizację wód opadowych i mają korzystne oddziaływanie na środowisko. 2. MONITORING HAŁASU Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska prowadzi pomiary poziomów hałasu w środowisku emitowanego przez źródła komunikacyjne i przemysłowe. Zgodnie z programem PMŚ dla województwa małopolskiego na lata , w 2015 roku wykonano pomiary hałasu komunikacyjnego oraz przemysłowego. Pomiary hałasu prowadzono w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z 16 czerwca 2011 roku 4). Głównym założeniem pomiarów hałasu komunikacyjnego jest określenie warunków panujących w bezpośrednim sąsiedztwie tras komunikacyjnych i uzyskanie informacji o uciążliwości akustycznej w ich otoczeniu. Pomiary obejmowały drogi, kolej i lotnisko. W województwie małopolskim w 2015 roku pomiary hałasu drogowego przeprowadzono w 16 punktach pomiarowych. Pomiarami objęto 12 powiatów tj.: dąbrowski, krakowski, limanowski, myślenicki, nowosądecki, nowotarski, olkuski, suski, tarnowski, tatrzański, wadowicki, wielicki. W 13 punktach wyznaczono krótkookresowe wskaźniki hałasu (L AeqD i L AeqN ), mające zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska. W 3 punktach prowadzono badania poziomów długookresowych (LN i LDWN), mające zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony środowiska przed hałasem (w szczególności do sporządzania map akustycznych i programów ochrony środowiska przed hałasem). Długość pomiarów w danym obszarze wynosiła w zależności od możliwości 4-10 dób pomiarowych, uwzględniając w tym pomiary wykonane w porze wiosennej oraz jesiennej. Wartości wskaźników hałasu LDWN i LN ustalono zgodnie z wymogami rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 10 listopada 2010 roku 5). Pomiary hałasu kolejowego w województwie przeprowadzono w 4 punktach, w tym 3 punkty pomiarowe były zaplanowane na rok 2015, a 1 pomiar hałasu na linii kolejowej nr 99 Szaflary - Biały Dunajec zaległy z 2014 r. 4 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 czerwca 2011 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem, portem (Dz. U. z 2011 r. Nr 140, poz.824). 5 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 listopada 2010 roku w sprawie sposobu ustalenia wartości wskaźnika hałasu L DWN (Dz. U Nr 215 poz. 1414) 17

18 Poziom hałasu lotniczego pochodzącego z Portu Lotniczego Kraków-Balice zbadano w 1 punkcie w rejonie zabudowy mieszkaniowej, położonej ok. 3 km od lotniska. Badania monitoringowe hałasu drogowego przeprowadzone w 2015 roku na terenie województwa małopolskiego wykazały przekroczenia poziomów dopuszczalnych hałasu, określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku 6), w wielu badanych punktach zarówno w porze dnia jak i nocy. W pomiarach krótkookresowych tylko w trzech punktach (na 13 badanych) w porze dziennej i nocnej dotrzymane zostały poziomy dopuszczalne. W pomiarach długookresowych w dwóch punktach (na 3 badane) w porze dziennej i nocnej dotrzymane zostały poziomy dopuszczalne. W pomiarach hałasu kolejowego przekroczenia wartości dopuszczalnych, stwierdzono w jednym punkcie w porze dziennej i w dwóch punktach w porze nocnej. Hałas lotniczy przekroczył wartość dopuszczalną obowiązującą dla pory nocnej. Na terenie powiatu dąbrowskiego w 2015 roku wyznaczono jeden punkt monitoringu hałasu drogowego. Punkt pomiarowy zlokalizowano w miejscowości Szczucin, przy drodze krajowej nr 73. Wykonano długookresowe badania hałasu w środowisku, określając wskaźniki LDWN 7) oraz LN 8). Badania prowadzono w dwóch seriach pomiarowych w czerwcu i październiku. Długość odcinka pomiarowego wynosiła 1,5 km. Długookresowy średni poziom dźwięku wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku (LDWN) wyniósł 74,1 db, a w porze nocnej (LN) - 67,1 db. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku, określone dla terenów mieszkaniowo-usługowych, zostały przekroczone dla wskaźnika LDWN o 6,1 db, dla LN o 8,1 db. W porównaniu z rokiem poprzednim, poziomy emisji hałasu w punkcie w Szczucinie były niższe o 1,3 db zarówno dla pory dziennej jak i nocnej, co oznacza spadek emisji hałasu o 1,7% w porze dziennej i 1,9% w porze nocnej. W ramach działalności kontrolnej WIOŚ w zakresie emisji hałasu do środowiska w 2015 roku wykonano w powiecie dąbrowskim 3 kontrole pozaplanowe, w tym 2 interwencyjne. Jedna kontrola odbyła się z pomiarami hałasu, przy czym nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych poziomów hałasu. 6 Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 15 października 2013 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. z 2014 r. poz.112). 7 L DWN długookresowy średni poziom dźwięku A wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku, z uwzględnieniem pory dnia (rozumianej jako przedział czasu od godz ), pory wieczoru (rozumianej jako przedział czasu od godz do ) oraz pory nocy (rozumianej jako przedział czasu od godz do godz ). L N długookresowy średni poziom dźwięku A wyznaczony w ciągu wszystkich pór nocy w roku (rozumianej jako przedział czasu od godz ) 18

19 [db] Informacja o stanie środowiska Tab. 4. Wartości poziomów długookresowych hałasu drogowego w powiecie dąbrowskim w 2015 roku Nazwa punktu pomiarowego Lokalizacja punktu Data pomiaru Wskaźnik[dB] Poziomy dopuszczalne [db] L DWN L N L DWN L N Szczucin DK 73 Dąbrowa Tarnowska- Szczucin Punkt zlokalizowany na terenie posesji przy ulicy Kościuszki 41 w miejscowości Szczucin, w odległości 10 m od krawędzi jezdni. Po stronie punktu pomiarowego zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna z usługami, po stronie przeciwnej - budynek szkoły, policja, straż pożarna ,1 67,1 68,0 59,0 LDWN LN poziom dopuszczalny LDWN poziom dopuszczalny LN ,4 74, ,4 67, Wykres 5. Długookresowe poziomy hałasu drogowego w punkcie w Szczucinie (DK73) w latach MONITORING PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie prowadzi pomiary poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. W 2015 r. WIOŚ w Krakowie wykonał badania poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, na obszarze województwa małopolskiego, w 45 punktach pomiarowych zlokalizowanych w miejscach dostępnych dla ludności, po 15 dla trzech kategorii obszarów: centralne dzielnice lub osiedla miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys., pozostałe miasta oraz tereny wiejskie. 19

20 Pomiary prowadzono zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 roku 9). Przekroczenia wartości dopuszczalnej określono według rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku 10). Badania polegały na pomiarze natężenia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w przedziałach częstotliwości co najmniej od 3 MHz do MHz. Próg czułości sondy pomiarowej wynosi 0,3 V/m. Celem pomiarów było określenie oddziaływania pól elektromagnetycznych w miejscach dostępnych dla ludności. Z przeprowadzonych w 2015 roku pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku wynika, że w żadnym punkcie na terenie województwa małopolskiego nie wystąpiły przekroczenia wartości dopuszczalnej (7 V/m). Badania wykazały, że dla poszczególnych kategorii obszaru, średnia wartość natężenia PEM wynosiła: - 0,468 V/m dla obszaru centralne dzielnice lub osiedla miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys., - 0,214 V/m dla obszaru pozostałe miasta, - 0,163 V/m dla obszaru tereny wiejskie. Na terenie powiatu dąbrowskiego w 2015 roku nie prowadzono badań monitoringowych pól elektromagnetycznych. W ramach działalności kontrolnej WIOŚ w zakresie emisji promieniowania elektromagnetycznego w 2015 roku wykonano w powiecie dąbrowskim 7 kontroli pozaplanowych, w oparciu o dokumentację z pomiarów pól elektromagnetycznych w środowisku w otoczeniu stacji bazowych telefonii komórkowej, przesyłaną do Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w trybie art. 122a ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U poz z późn. zm.). Nie stwierdzono przekroczeń poziomu dopuszczalnego MONITORING WÓD POWIERZCHNIOWYCH Ramowa Dyrektywa Wodna (RDW) z dnia 23 października 2000 roku 11), która jest podstawowym aktem prawnym dotyczącym ochrony wód w Unii Europejskiej, zmieniła podejście do systemu zarządzania wodami, w tym do badań i oceny ich jakości. Zgodnie z RDW podstawową jednostkę gospodarowania wodami stanowią tzw. jednolite 9 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz.U. z 2007 Nr 221, poz.1645). 10 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzenia dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883) 11 Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej.

21 części wód (jcw), które należy rozumieć jako oddzielne i znaczące elementy wód powierzchniowych takie jak: rzeka, jezioro, zbiornik, strumień, część strumienia, rzeki lub kanału, wody przejściowe lub pas wód przybrzeżnych. Wyróżnia się naturalne i silnie zmienione lub sztuczne jednolite części wód. Zarządzanie wodami musi uwzględniać uwarunkowania wynikające z dokonanego podziału na jednolite części wód. Stąd też monitoring wód, którego głównym celem jest dostarczenie informacji o stanie wód, niezbędnych do gospodarowania wodami, w tym do ich ochrony przed eutrofizacją i zanieczyszczeniami antropogenicznymi, jest realizowany w jednolitych częściach wód powierzchniowych. RDW zobowiązuje Polskę do osiągnięcia do 2015 roku dobrego stanu wód. Badania wód realizowane są w oparciu o wieloletnie programy monitoringu środowiska dla województwa małopolskiego (programy te są dostępne na stronie internetowej WIOŚ w Krakowie Podstawą do prowadzenia badań w 2015 roku był program Państwowego Monitoringu Środowiska województwa małopolskiego na lata Zgodnie z programem, oceny jakości jednolitych części wód rzecznych w powiecie dąbrowskim oparto na badaniach i pomiarach wykonywanych w ramach monitoringu operacyjnego. Jednolite części wód występujące na obszarach chronionych (obszary ujęć wód pitnych, obszary wrażliwe na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniem pochodzącym ze źródeł komunalnych, obszary ochrony gatunków i siedlisk zależne od wód, w tym należące do sieci Natura 2000, obszary wód wykorzystywanych do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych) badano także według odrębnych przepisów, w celu ustalenia stopnia spełniania dodatkowych wymagań dla tych obszarów. Warunki hydrometeorologiczne obszaru badań w 2015 roku Rok 2015 na obszarze całej Polski został sklasyfikowany jako ekstremalnie ciepły. Średnia roczna temperatura była o 2,5 o C wyższa od średniej rocznej z wielolecia W klasyfikacji termicznej poszczególnych miesięcy w roku, zdecydowaną większość stanowiły miesiące sklasyfikowane jako ciepłe, bardzo ciepłe i anomalnie ciepłe. Miesiącem ekstremalnie ciepłym był sierpień, w którym średnie miesięczne temperatury były wyższe o 3-5 o C od średniej miesięcznej dla sierpnia z wielolecia Dla przykładu w dniu r. odnotowano w Tarnowie maksymalną temperaturę w ciągu całego 2015 r., wynoszącą 37,7 o C. W ciągu roku ilość dni gorących, z temperaturami powyżej 30 o C, wynosiła 47, z czego 21,2% (10 dni), to dni z falami upałów, w których temperatura przekraczała 35 o C. Klasyfikację termiczną poszczególnych miesięcy i roku 2015 dla wybranych stacji referencyjnych przedstawiono poniżej. 12 Program Państwowego Monitoringu Środowiska województwa małopolskiego na lata w województwie małopolskim, Kraków

22 Miesiąc Kraków Kielce Rzeszów I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rok chłodny normalny lekko ciepły ciepły bardzo ciepły anomalnie ciepły ekstremalnie ciepły Tab. 5. Termiczna klasyfikacja miesięcy i roku 2015 wg skali H. Lorenz Źródło: Biuletyn Państwowej Służby Hydrologiczno-Meteorologicznej 2015 Pod względem ilości opadów rok sklasyfikowano jako suchy. W poszczególnych meteorologicznych porach roku, rozkład sum opadów atmosferycznych w roku 2015 przedstawiał się następująco: zima (XII II 2015) 108% normy normalna, wiosna (III V) 95% normy normalna, lato (VI-VIII) 55% normy bardzo suche, jesień (IX-XI) 104% normy normalna. W skali kraju klasyfikacja miesięcy roku hydrologicznego 2015 była następująca: bardzo wilgotny styczeń, wilgotny marzec, normalny grudzień (2014), maj, wrzesień, suchy lipiec, październik, bardzo suchy kwiecień, czerwiec, skrajnie suchy listopad (2014), luty, sierpień Na terenie powiatu średnioroczne sumy opadów, w odniesieniu do okresu wielolecia , były na poziomie 80-90%. Według danych dla stacji meteorologicznej Tarnów roczna suma opadów wyniosła 617,2 mm, przy czym we wrześniu, który był miesiącem najbardziej deszczowym, suma opadów wyniosła 150,2 mm. Najwyższe sumy opadów były na poziomie % średniomiesięcznych opadów z wielolecia dla września. Najbardziej suchym miesiącem był sierpień, w którym miesięczna suma opadów była na poziomie 10-30% w stosunku do wielolecia. W całym roku odnotowano 157 dni deszczowych, przy czym tylko 10,2% stanowiły dni z opadem powyżej 10 mm, natomiast 37,6% - dni z opadem 1-5 mm. Klasyfikację opadową miesięcy i roku 2015 przedstawiono poniżej. 22

23 Miesiąc Kraków Kielce Rzeszów I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rok wilgotny i bardzo wilgotny skrajnie wilgotny normalny suchy bardzo suchy skrajnie suchy Tab. 6. Klasyfikacja opadowa miesięcy i roku 2015 wg skali Z. Kaczorowskiej Źródło: Biuletyn Państwowej Służby Hydrologiczno-Meteorologicznej 2015 Wskutek panujących warunków atmosferycznych od maja 2015r. obserwowano obniżanie się zwierciadła wód podziemnych oraz spadek wydajności źródeł. W sierpniu na terenie województwa małopolskiego odnotowano spadki poniżej granicy stanu niskiego ostrzegawczego (SNO). W przypadku wód powierzchniowych w obydwu półroczach panowały zupełnie odmienne warunki. W pierwszej połowie roku stany wód w dorzeczu Wisły układały się przeważnie w strefie stanów średnich, a okresowo notowano wzrosty stanów. Od czerwca następował systematyczny spadek stanów, do stanów poniżej strefy stanów niskich. Sieć monitoringu wód W roku 2015 klasyfikację stanu wód powierzchniowych dla powiatu dąbrowskiego przeprowadzono w oparciu o wyniki badań monitoringowych wód w 7 punktach pomiarowo-kontrolnych, zlokalizowanych w 7 jednolitych częściach wód powierzchniowych, na 6 rzekach: Dunajec, Kanał Zyblikiewicza, Breń, Żabnica, Nieczajka, Upust. Oceniane jednolite części wód mają status wód naturalnych (4 jcw), silnie zmienionych (2 jcw) oraz wód sztucznych (1 jcw). Wykonawcą badań było Laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie Delegatura w Tarnowie. 23

24 Mapa 9. Sieć monitoringu wód powierzchniowych, w oparciu o którą przeprowadzono klasyfikację jakości wód powierzchniowych w 2015 roku w powiecie dąbrowskim 24

25 Silnie zmieniona lub sztuczna jcw (T/N) Czy jcw występuje na obszarze chronionym? Informacja o stanie środowiska Tab. 7. Charakterystyka sieci monitoringu wód powierzchniowych, w oparciu o którą przeprowadzono klasyfikację jakości wód dla powiatu dąbrowskiego w 2015 roku Nazwa jcw Kod jcw Nazwa rzeki Nazwa punktu pomiarowego Kod punktu km biegu rzeki Typ abiotyczny wód 1) Rodzaj Monitoringu 2) prowadzonego w latach Dorzecze: Górna Wisła kod: 2000 Zlewnia: Dunajec; kod: 214 Dunajec od Zb. Czchów do ujścia PLRW Dunajec Dunajec - Ujście Jezuickie PL01S1501_1828 0,1 20 T MDRWS, MORWS, MOEURWS Tak Zlewnia: Wisła od Nidy do Wisłoki, kod 217 Kanał Zyblikiewicza PLRW Kanał Zyblikiewicza Kanał Zyblikiewicza - Zagórskie Błonie PL01S1501_1832 0,1 26 T MORWS, MOEURWS Tak Breń - Żabnica do Żabnicy PLRW Breń Breń - Łężce PL01S1501_ ,5 17 N MORW, MOEURW Tak Żabnica do Żymanki PLRW Żabnica Żabnica - Grądy PL01S1501_1829 4,9 17 N MORW, MOEURW Tak Nieczajka PLRW Nieczajka Nieczajka - Sutków PL01S1501_2194 3,4 17 N MORW, MOEURW Tak Upust PLRW Upust Upust - Suchy Grunt PL01S1501_2193 6,1 17 T MORWS, MOEURWS Tak Breń - Żabnica od Żymanki do ujścia PLRW Breń Breń - Słupiec PL01S1501_1831 2,4 19 N MORW, MOEURW Tak Objaśnienia: 1) Typ abiotyczny wód : 17-potok nizinny piaszczysty, 19-rzeka nizinna piaszczysto- gliniasta, 20-rzeka nizinna żwirowa, 26-ciek w dolinie wielkiej rzeki nizinnej 2) MO monitoring operacyjny, MOEU monitoring operacyjny jakości wód narażonych na eutrofizację ze źródeł komunalnych, MD monitoring diagnostyczny 3) Kody programów monitoringu w odniesieniu do kategorii wód, w której są prowadzone: RW program monitoringu realizowany na JCW rzecznej naturalnej RWS program monitoringu realizowany na JCW rzecznej sztucznej bądź silnie zmienionej 25

26 4.1. Ocena jakości wód w 2015 roku Ocenę jakości wód przeprowadzono według: Informacja o stanie środowiska rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 258, poz. 1549) rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 22 października 2014 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U poz.1482) zasad klasyfikacji stanu wód przyjętych przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (pismo GIOŚ z dnia r.) Zgodnie z metodyką oceny stanu jednolitych części wód, w zestawie danych do oceny, oprócz wyników z danego roku badawczego, uwzględnia się także wyniki z lat wcześniejszych, przy czym wyniki uzyskane w danym roku badawczym obowiązują do czasu uzyskania wyników nowych, bardziej aktualnych. Taki sposób oceny, poprzez dziedziczenie wyników oceny, polega na przeniesieniu wyników elementów biologicznych, fizykochemicznych, hydromorfologicznych oraz chemicznych na kolejny rok w przypadku, gdy nie były one objęte monitoringiem w analizowanym okresie. W przypadku elementów biologicznych dziedziczenie oceny odbywa się na poziomie pojedynczego elementu, przy czym wyniki oceny dla ichtiofauny można dziedziczyć maksymalnie przez 6 lat, zaś wyniki dla pozostałych elementów biologicznych nie mogą być starsze niż 3 lata. Ocena elementów hydromorfologicznych musi być z roku, z którego pochodzą najnowsze dane biologiczne. Dla potrzeb klasyfikacji elementów fizykochemicznych wykorzystuje się najbardziej aktualne wyniki, przy czym nie mogą być one jednak starsze niż 3 lata. Do oceny jcw wykorzystuje się wartości wskaźników ze stanowiska reprezentatywnego. W przypadku wskaźników chemicznych ocena może być dziedziczona w całości lub w przypadku uzyskania nowszych danych, ocenę koryguje się w oparciu o aktualne wskaźniki. Zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną celem środowiskowym dla obszarów chronionych jest osiągnięcie do roku 2015 dobrego stanu/potencjału ekologicznego i dobrego stanu chemicznego wód oraz zgodności ze wszystkimi normami dla tych obszarów. Ponieważ jest to warunek łączny, ocena stanu wód w obszarach chronionych jest wynikową klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego, stanu chemicznego i oceny spełniania wymagań dodatkowych. Dla jcw w powiecie dąbrowskim ocenę wykonano w zakresie potencjału ekologicznego, stanu chemicznego spełniania wymagań dla obszarów chronionych oraz stanu wód. 26

27 Potencjał ekologiczny jest wynikiem klasyfikacji elementów biologicznych oraz wspierających je elementów hydromorfologicznych i fizykochemicznych łącznie z zanieczyszczeniami syntetycznymi (np. fenole lotne, cyjanki) i niesyntetycznymi (metale np. bar, bor, cynk, glin). Zgodnie z aktualnie przyjętą przez GIOŚ zasadą dotyczącą wykonania klasyfikacji wód, ocenę stanu jednolitych części wód powiatu dąbrowskiego w 2015 roku wykonano na podstawie badań prowadzonych w latach z uwzględnieniem mechanizmu dziedziczenia wyników. W trzyletnim okresie badawczym ( ) w powiecie dąbrowskim badaniami objęto 7 jednolitych części wód, tj.: Dunajec od Zb. Czchów do ujścia, Kanał Zyblikiewicza, Breń Żabnica do Żabnicy, Żabnica do Żymanki, Nieczajka, Upust, Breń Żabnica od Żymanki do ujścia. Klasyfikacja w zakresie elementów biologicznych od roku 2012 obejmuje badania fitoplanktonu, fitobentosu, makrofitów, makrobezkręgowców bentosowych oraz ichtiofaunę. Dla wszystkich tych elementów ustalono standardy ekologiczne, a wartości dopuszczalne indeksów określono dla poszczególnych typów abiotycznych wód, w podziale na 5 klas jakości. Wskaźnik ichtiofauna stosuje się tylko do oceny jednolitych części wód, nie jest on jednak uwzględniany przy ocenie punktów pomiarowo kontrolnych. Wskaźnik ichtiofauna w powiecie dąbrowskim, w latach był badany w jednej jcw, tj.: Dunajec od Zb. Czchów do ujścia. Klasyfikacja jakości wód w zakresie elementów biologicznych w tym okresie wykazała: II klasę jakości wód w trzech jcw tj.: Dunajec od Zb. Czchów do ujścia, Żabnica do Żymanki, Breń- Żabnica do Żymanki do ujścia, III klasę jakości wód w trzech jcw tj.: Kanał Zyblikiewicza, Breń Żabnica do Żabnicy, Nieczajka, IV klasę jakości wód w jcw tj.: Upust. Elementy hydromorfologiczne odpowiadały I klasie jakości wód w czterech jcw tj.: Breń Żabnica do Żabnicy, Żabnica do Żymanki, Nieczajka, Breń Żabnica od Żymanki do ujścia natomiast II klasie jakości wód odpowiadały pozostałe przebadane jcw powiatu dąbrowskiego. W zakresie badanych elementów fizykochemicznych w trzech jcw tj.: Dunajec od Zb. Czchów do ujścia, Kanał Zyblikiewicza, Breń-Żabnica od Żymanki do ujścia spełnione były wymagania określone dla stanu bardzo dobrego (I klasa). Wody jcw tj.: Breń Żabnica do Żabnicy, Żabnica do Żymanki, Nieczajka, Upust spełniały wymagania określone dla stanu dobrego (II klasa). 27

28 Dla grupy specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych ustalono jeden zakres wartości dopuszczalnych dla stanu bardzo dobrego i dobrego, wprowadzając zróżnicowane definicje tych stanów: stan bardzo dobry oznacza stan, w którym stężenia zanieczyszczeń syntetycznych są bliskie zeru lub poniżej granicy wykrywalności, natomiast stężenia zanieczyszczeń niesyntetycznych odpowiadają warunkom niezakłóconym. Jednolite części wód, które osiągnęły stan bardzo dobry to Dunajec od Zb. Czchów do ujścia i Breń-Żabnica od Żymanki do ujścia, stan dobry - stężenia zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych nie przekraczają poziomów ustalonych dla nich w rozporządzeniu. Stan ten osiągnęły jcw Breń Żabnica do Żabnicy, Żabnica do Żymanki w których stwierdzono podwyższone wartości aldehydu mrówkowego oraz indeksu oleju mineralnego. Wartości te nie przekroczyły poziomów odpowiadających II klasie. W rezultacie, interpretacja wyników badań wskaźników jakości wód wchodzących w skład elementów biologicznych, hydromorfologicznych i fizykochemicznych wykazała, że: potencjał ekologiczny dobry osiągnęły wody jcw tj.: Dunajec od Zb. Czchów do ujścia, stan ekologiczny dobry osiągnęły wody dwóch jcw tj.: Żabnica do Żymanki oraz Breń-Żabnica od Żymanki do ujścia, potencjał ekologiczny umiarkowany występował w jcw Kanał Zyblikiewicza, stan ekologiczny umiarkowany występował w dwóch jcw tj.: Breń-Żabnica do Żabnicy oraz Nieczajka, potencjał ekologiczny słaby występował w jcw Upust. Ocena stanu chemicznego wód Stan chemiczny wód powierzchniowych określają stężenia substancji priorytetowych i innych substancji zanieczyszczających stanowiących zagrożenie dla środowiska wodnego (grupa wskaźników chemicznych charakteryzujących występowanie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego). Normy środowiskowe tych zanieczyszczeń dla poszczególnych kategorii wód (rzek, jezior, wód przejściowych i przybrzeżnych) zostały określone dla stężeń średniorocznych i maksymalnych. Dopuszczalny poziom stężeń średniorocznych chroni wody przed zanieczyszczeniami długotrwałymi, natomiast stężeń maksymalnych - krótkotrwałymi. Metodyka oceny stanu chemicznego wymaga, aby dla wszystkich substancji spełnione były równocześnie dwa warunki, a co za tym idzie o dobrym stanie chemicznym możemy mówić wyłącznie wtedy, kiedy stwierdzane stężenia zanieczyszczeń nie przekraczają stężeń średniorocznych określanych przez średnią arytmetyczną oraz stężeń maksymalnych wyrażanych jako 90-percentyl obliczany z uzyskanych wyników. Jednolita część wód osiąga dobry stan chemiczny jeżeli stężenia średnioroczne i maksymalne nie są 28

29 przekraczane w żadnym z punktów pomiarowych. Wymogi te dotyczą zarówno jednolitych części wód w obszarach chronionych jak i poza nimi. W 2015 roku stan chemiczny wód oceniano w 4 punktach pomiarowo-kontrolnych. We wszystkich przypadkach tj. w punktach pomiarowo-kontrolnych: Dunajec Ujście Jezuickie, Breń Łężce, Żabnica Grądy, Breń - Słupiec ocena stanu chemicznego została wykonana na podstawie wyników z lat , zgodnie z przeprowadzoną weryfikacją ocen (dziedziczeniem wyników oceny). We wszystkich badanych jcw stan chemiczny oceniono jako dobry. W wyniku przeprowadzonej w okresie klasyfikacji jednolitych części wód dla powiatu dąbrowskiego stwierdzono, że: w trzech jednolitych częściach wód tj.: Dunajec od Zb. Czchów do ujścia, Żabnica do Żymanki, Breń-Żabnica od Żymanki do ujścia stan wód był dobry, w czterech jednolitych częściach wód tj.: Kanał Zyblikiewicza, Breń-Żabnica do Żabnicy, Nieczajka, Upust, stan wód był zły. 29

30 Silnie zmieniona lub sztuczna jcw (T/N) Klasa elementów biologicznych Klasa elementów hydromorfologicznych Klasa elementów fizykochemicznych Klasyfikacja substancji szczególnie szkodliwych Informacja o stanie środowiska Tab. 8. Ocena jakości wód w punktach pomiarowo-kontrolnych i jednolitych częściach wód w powiecie dąbrowskim w 2015 roku ( bez uwzględnienia wymagań obszarów chronionych) Nazwa jcw Kod jcw Kod punktu pomiarowokontrolnego Nazwa punktu pomiarowokontrolnego POTENCJAŁ EKOLOGICZNY STAN CHEMICZNY STAN WÓD Dunajec od Zb. Czchów do ujścia PLRW PL01S1501_1828 Kanał Zyblikiewicza PLRW PL01S1501_1832 Dunajec Ujście Jezuickie Kanał Zyblikiewicza - Zagórskie Błonie T II II I I DOBRY DOBRY* DOBRY T III II I UMIARKOWANY ZŁY Breń - Żabnica do Żabnicy PLRW PL01S1501_1830 Breń - Łężce N III* I* II II* UMIARKOWANY DOBRY* ZŁY Żabnica do Żymanki PLRW PL01S1501_1829 Żabnica - Grądy N II* I* II II* DOBRY DOBRY* DOBRY Nieczajka PLRW PL01S1501_2194 Upust PLRW PL01S1501_2193 Breń - Żabnica od Żymanki do ujścia Objaśnienia: * dziedziczone wyniki oceny Nieczajka - Sutków Upust - Suchy Grunt N III* I* II* UMIARKOWANY ZŁY T IV II II SŁABY ZŁY PLRW PL01S1501_1831 Breń - Słupiec N II* I* I I* DOBRY DOBRY* DOBRY Stan ekologiczny (jcw naturalne) Potencjał ekologiczny (jcw silnie zmienione) (jcw sztuczne) stan bardzo dobry BARDZO DOBRY potencjał maksymalny MAKSYMALNY MAKSYMALNY stan dobry DOBRY potencjał dobry DOBRY DOBRY stan umiarkowany UMIARKOWANY potencjał umiarkowany UMIARKOWANY stan słaby SŁABY potencjał słaby SŁABY SŁABY stan zły ZŁY potencjał zły ZŁY ZŁY UMIARKOWANY 30

31 4.2. Ocena spełniania wymagań określonych dla wód w obszarach chronionych Jakość wód narażonych na eutrofizację ze źródeł komunalnych Ochrona wód przed eutrofizacją ma na celu zapobieżenie, zmniejszenie lub eliminację negatywnych następstw działań człowieka na faunę i florę, ziemię, wodę, powietrze, klimat oraz krajobraz, a także na zdrowie i jakość życia ludności. Ocena eutrofizacji zawiera się w ocenie stanu ekologicznego wód, ponieważ zwiększona dostawa związków biogennych i wzrost ich stężenia w wodach wywiera wpływ na stan elementów biologicznych i fizykochemicznych, co może skutkować nieosiągnięciem dobrego stanu ekologicznego wód. Przyczyną eutrofizacji jest dopływ do wód związków biogennych: - ze źródeł rolniczych (spływy powierzchniowe, nawożenie), - ze źródeł komunalnych (zrzuty ścieków komunalnych) W całym dorzeczu Górnej Wisły nie stwierdzono zagrożenia eutrofizacją ze źródeł rolniczych, natomiast wszystkie jednolite części wód uznane są za zagrożone eutrofizacją ze źródeł komunalnych. Rozporządzenie w sprawie klasyfikacji wód wprowadza do systemu ocen metodykę oceny stopnia zagrożenia wód eutrofizacją ze źródeł komunalnych. Zakres wskaźników przyjętych do oceny obejmuje: - elementy biologiczne (fitoplankton lub fitobentos), - elementy fizykochemiczne (tlen rozpuszczony, BZT5, ogólny węgiel organiczny, azot amonowy, azot Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosfor ogólny). Jako wartości graniczne przyjęto granicę między stanem dobrym a umiarkowanym, a podstawą klasyfikacji są stężenia średnioroczne. Eutrofizację stwierdzono w czterech jednolitych częściach wód powiatu dąbrowskiego: Kanał Zyblikiewicza, Breń Żabnica do Żabnicy, Nieczajka oraz Upust. Jakość wód przeznaczonych do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych Ocena spełniania wymagań w obszarach chronionych przeznaczonych do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych obejmuje: - ocenę występowania przyśpieszonej eutrofizacji w wyniku presji antropogenicznej, wskazującej na możliwość zakwitu glonów, - ocenę stanu sanitarnego, tj. stopnia zanieczyszczenia bakteriologicznego wód. Ocenę występowania przyśpieszonej eutrofizacji przeprowadza się w oparciu o zasady obowiązujące w klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego, w zakresie wskaźników 31

32 określonych w załączniku nr 3 tabela nr 7 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 r. 13. W roku 2015 oceny spełniania wymagań w obszarach chronionych przeznaczonych do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych dokonano w jednolitej części wód Dunajec od Zb. Czchów do ujścia. Stwierdzono, że badana jednolita część wód spełnia wymagania. W ocenie spełniania wymagań określonych dla wód w obszarach chronionych spełnione zostały wymagania, ze względu na które monitorowano te obszary w punktach pomiarowych: Dunajec Ujście Jezuickie, Żabnica Grądy, Breń Słupiec. W pozostałych punktach pomiarowo-kontrolnych tj.: Kanał Zyblikiewicza Zagórskie Błonie, Breń Łężce, Nieczajka Sutków, Upust Suchy Grunt stan wód nie spełniał wymagań. Ocena stanu wód W 2015 roku w powiecie dąbrowskim stan wód oceniono w 7 punktach pomiarowokontrolnych tj.: Dunajec Ujście Jezuickie, Kanał Zyblikiewicza Zagórskie Błonie, Breń Łężce, Żabnica Grądy, Nieczajka Sutków, Upust Suchy Grunt, Breń Słupiec. W czterech punktach pomiarowo kontrolnych tj.: Kanał Zyblikiewicza Zagórskie Błonie, Breń Łężce, Nieczajka Sutków, Upust Suchy Grunt stan wód określono jako zły w pozostałych punktach pomiarowo-kontrolnych stanu wód określono jako dobry. 13 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych (Dz.U nr 258, poz. 1550). 32

33 siedlisk lub gatunków dla których stan wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie przeznaczonymi do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych (dla jcw) wrażliwe na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych Informacja o stanie środowiska Tab.9. Ocena stanu wód w punktach pomiarowo-kontrolnych monitoringu obszarów chronionych powiatu dąbrowskiego w 2015 roku Ocena spełniania wymagań dla obszaru chronionego Nazwa jcw klasyfikowanej Kod jcw klasyfikowanej Kod punktu pomiarowokontrolnego Nazwa punktu pomiarowokontrolnego POTENCJAŁ EKOLOGICZNY W PPK MONITORINGU OBSZARÓW CHRONIONYCH STAN CHEMICZNY W PPK MONITORINGU OBSZARÓW CHRONIONYCH STAN WÓD W PPK MONITORINGU OBSZARÓW CHRONIONYCH Dunajec od Zb. Czchów do ujścia PLRW PL01S1501_1828 Dunajec Ujście Jezuickie DOBRY DOBRY* T T DOBRY Kanał Zyblikiewicza Breń - Żabnica do Żabnicy Żabnica do Żymanki PLRW PL01S1501_1832 Kanał Zyblikiewicza - Zagórskie Błonie UMIARKOWANY N ZŁY PLRW PL01S1501_1830 Breń - Łężce UMIARKOWANY DOBRY* N ZŁY PLRW PL01S1501_1829 Żabnica - Grądy DOBRY DOBRY* T DOBRY Nieczajka PLRW PL01S1501_2194 Nieczajka - Sutków UMIARKOWANY N ZŁY Upust PLRW PL01S1501_2193 Breń - Żabnica od Żymanki do ujścia Objaśnienia: * dziedziczone wyniki oceny Upust - Suchy Grunt SŁABY N ZŁY PLRW PL01S1501_1831 Breń - Słupiec DOBRY DOBRY* T DOBRY Ocena spełnienia wymagań dla obszarów chronionych przeznaczonych do poboru na zaopatrzenie w wodę do spożycia T spełnione wymogi N niespełnione wymogi 33

34 Mapa 10. Ocena stanu chemicznego wód w jednolitych częściach wód powierzchniowych w powiecie dąbrowskim w 2015 roku 34

35 w 2015 roku Mapa 11. Ocena stanu/potencjału ekologicznego wód w jednolitych częściach wód powierzchniowych w powiecie dąbrowskim w 2015 roku 35

36 w 2015 roku Mapa 12. Ocena stanu wód w jednolitych częściach wód powierzchniowych w powiecie dąbrowskim w 2015 roku 36

37 w 2015 roku Podsumowanie 1. W ocenie jakości powietrza w 2015 roku strefa małopolska, do której należy powiat dąbrowski, została zakwalifikowana do klasy C/D2, ze względu na przekroczenie w stężeniach dobowych pyłu zawieszonego PM10 dopuszczalnej częstości przekroczeń, ponadnormatywne stężenia PM2,5, benzo(a)pirenu w pyle PM10 oraz ozonu (dla poziomu celu długoterminowego). Zakwalifikowanie do klasy C wymaga podejmowania szczególnych działań (planów i programów naprawczych). Zakwalifikowanie do klasy D2, ze względu stężenie ozonu powyżej poziomu celu długoterminowego, wymaga działań dążących do osiągnięcia tego poziomu do 2020 roku. 2. W 2015 roku w powiecie dąbrowskim wystąpiło najmniejsze obciążenie powierzchniowe zanieczyszczeniami wniesionymi z mokrym opadem atmosferycznym (38,2 kg/ha). 3. Pomiary poziomu hałasu drogowego w 2015 roku przeprowadzone w punkcie pomiarowym Szczucin, przy drodze krajowej 73, wykazały przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu zarówno w porze dziennej (6,1 db) jak i nocnej (8,1 db). 4. Ocena jakości wód w jednolitych częściach wód powierzchniowych w powiecie dąbrowskim w okresie wykazała, że: w trzech jednolitych częściach wód tj.: Dunajec od Zb. Czchów do ujścia, Żabnica do Żymanki, Breń-Żabnica od Żymanki do ujścia stan wód był dobry, w czterech jednolitych częściach wód tj.: Kanał Zyblikiewicza, Breń-Żabnica do Żabnicy, Nieczajka, Upust, stan wód był zły. 5. W 2015 roku w powiecie nie prowadzono badań osadów dennych rzek. 6. W 2015 roku w powiecie nie prowadzono badań monitoringowych jakości wód podziemnych. 7. W 2015 roku nie prowadzono w powiecie pomiarów monitoringowych pól elektromagnetycznych. 37

38 w 2015 roku SPIS TABEL, WYKRESÓW i MAP Tab. 1. Wyniki klasyfikacji stref dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnianych w rocznej ocenie pod kątem ochrony zdrowia... 6 Tab. 2. Wyniki klasyfikacji stref pod kątem ochrony roślin... 6 Mapa 1. Rozkład stężeń benzo(a)pirenu (ng/m 3 ) w pyle zawieszonym PM Mapa 2. Rozkład stężeń dwutlenku siarki ( g/m 3 )... 8 Mapa 3. Rozkład stężeń pyłu zawieszonego PM10 ( g/m 3 )... 8 Mapa 4. Rozkład stężeń pyłu zawieszonego PM2,5 ( g/m 3 )... 9 Mapa 5. Rozkład stężeń dwutlenku azotu ( g/m 3 )... 9 Wykres 1. Wartości stężeń średniorocznych oraz częstości przekroczeń normy dobowej pyłu zawieszonego PM10 na stanowiskach pomiarowych w strefie małopolskiej w 2015 roku...10 Wykres 2. Stężenia średnioroczne benzo(a)pirenu na stanowiskach pomiarowych w strefie małopolskiej w 2015 roku...10 Mapa 6. Liczba dni w ciągu roku, w których maksimum dobowe ze stężeń ozonu 8h średnich kroczących przekroczyło wartość 120 µg/m3 w województwie małopolskim...12 Mapa 7. Stężenie ozonu - maksymalna średnia ośmiogodzinna oraz liczba dni w ciągu roku, w których 1 h stężenia ozonu przekroczyły wartość 180 µg/m3 w województwie małopolskim w 2015 roku...13 Mapa 8. Wskaźnik AOT 40 w województwie małopolskim...13 Wykres 3. Zmiany wielkości ładunków całkowitych zanieczyszczeń wniesionych z opadami na obszar powiatu dąbrowskiego w 2015 roku w odniesieniu do roku Wykres 4. Depozycja opadów atmosferycznych w 2015 roku na obszar wybranych powiatów i województwa małopolskiego...16 Tab. 4. Wartości poziomów długookresowych hałasu drogowego w powiecie dąbrowskim w 2015 roku...19 Wykres 5. Długookresowe poziomy hałasu drogowego w punkcie w Szczucinie (DK73) w latach Tab. 5. Termiczna klasyfikacja miesięcy i roku 2015 wg skali H. Lorenz...22 Tab. 6. Klasyfikacja opadowa miesięcy i roku 2015 wg skali Z. Kaczorowskiej...23 Mapa 9. Sieć monitoringu wód powierzchniowych, w oparciu o którą przeprowadzono klasyfikację jakości wód powierzchniowych w 2015 roku w powiecie dąbrowskim...24 Tab. 7. Charakterystyka sieci monitoringu wód powierzchniowych, w oparciu o którą przeprowadzono klasyfikację jakości wód dla powiatu dąbrowskiego w 2015 roku.25 Tab. 8. Ocena jakości wód w punktach pomiarowo-kontrolnych i jednolitych częściach wód w powiecie dąbrowskim w 2015 roku ( bez uwzględnienia wymagań obszarów chronionych)...30 Tab.9. Ocena stanu wód w punktach pomiarowo-kontrolnych monitoringu obszarów chronionych powiatu dąbrowskiego w 2015 roku...33 Mapa 10. Ocena stanu chemicznego wód w jednolitych częściach wód powierzchniowych w powiecie dąbrowskim w 2015 roku...34 Mapa 11. Ocena stanu/potencjału ekologicznego wód w jednolitych częściach wód powierzchniowych w powiecie dąbrowskim w 2015 roku...35 Mapa 12. Ocena stanu wód w jednolitych częściach wód powierzchniowych w powiecie dąbrowskim w 2015 roku

39 w 2015 roku 39

40 w 2015 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie Delegatura w Tarnowie Tarnów, ul. Krasińskiego 7a tel fax insp@wios.tarnow.pl