Rozwiązania geoportalowe w Polsce z uwzględnieniem geoportalu przygotowywanego przez RZGW w Krakowie w ramach projektu PLUSK Informacje ogólne Osoby prywatne, przedsiębiorstwa czy organy administracji, aby móc podejmować właściwe decyzje, potrzebują dostępu do wiarygodnych danych. Odnosi się to takŝe do danych przestrzennych, które są na co dzień wykorzystywane w bardzo wielu aspektach Ŝycia prywatnego i gospodarczego począwszy od zakupu działki pod budowę domu przez osobę prywatną, poprzez planowanie lokalizacji fabryki, aŝ do wyznaczania zasięgu planowanych obszarów chronionych czy przebiegu autostrad. Informacja o danych przestrzennych jest więc niezbędna nam wszystkim na co dzień. Rozwiązaniem wychodzącym naprzeciw tej potrzebie są geoportale, których ilość i zakres danych przez nie udostępniany dynamicznie rozwija się zarówno za granicą, jak i w Polsce. Geoportal to zgodnie z jedną z obowiązujących definicji: portal internetowy zapewniający dostęp do usług danych przestrzennych tj. do usług dotyczących danych przestrzennych i będących operacjami, które mogą być wykonywane przy uŝyciu oprogramowania komputerowego na nich zawartych w zbiorach danych przestrzennych lub na powiązanych z nimi meta danych. 1 Zgodnie z zapisami Dyrektywy INSPIRE 2 państwa członkowskie zobowiązane są do tworzenia i obsługi sieci obejmującej usługi danych przestrzennych oraz metadanych: usługi wyszukiwania, które umoŝliwiają wyszukiwanie zbiorów oraz usług danych przestrzennych na podstawie odpowiadających im meta danych, a takŝe, które umoŝliwiają wyświetlanie zawartości metadanych; usługi przeglądania, które pozwalają co najmniej na: wyświetlanie, nawigowanie, powiększanie i pomniejszanie, przesuwanie lub nakładanie na siebie róŝnych zbiorów danych przestrzennych, a takŝe wyświetlanie informacji z legendy i istotnej zawartości metadanych; usługi pobierania, które dają moŝliwość pobierania kopii całych zbiorów danych przestrzennych lub części takich zbiorów, a w sytuacji, gdy jest to moŝliwe, dostęp bezpośredni; usługi przekształcania, które umoŝliwiają przekształcenie zbiorów danych przestrzennych w celu osiągnięcia interoperacyjności; usługi umoŝliwiające uruchamianie usług danych przestrzennych 3. Geoportale zagraniczne Głównym geoportalem europejskim jest geoportal Unii Europejskiej znajdujący się pod adresem: www.inspire-geoportal.eu. Geo-portal INSPIRE obsługiwany jest przez Komisję Europejską i umoŝliwia m.in. dostęp do geoportali narodowych państw członkowskich Przykładowe ekrany: 1 Definicja geoportalu za: pl.wikipedia.org 2 Dyrektywa 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 marca 2007 r. ustanawiająca infrastrukturę informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE) 3 TamŜe STRONA 1/11
Rysunek 1. www.inspire-geoportal.eu - mapa ogólna Rysunek 2. www.inspire-geoportal.eu - mapa ogólna Geoportal szczebla centralnego w Polsce Centralnym geoportalem działającym w Polsce, jest: Geoportal Infrastruktury Informacji Przestrzennej utworzony i utrzymywany przez Głównego Geodetę Kraju znajdujący się pod adresem www.geoportal.gov.pl. Jest to portal zgodny z dyrektywą INSPIRE udostępniający uŝytkownikom dane STRONA 2/11
i usługi geoprzestrzenne poprzez wyszukanie Ŝądanych przez nich informacji 4. Jest to element infrastruktury węzłów Krajowej Infrastruktury Informacji Przestrzennych (KIIP), które współpracując ze sobą świadczą róŝne usługi: od wyszukiwania i udostępniania danych, aŝ do ich analizy 5. Portal www.geoportal.gov.pl udostępnia: opracowania i dane geoprzestrzenne, a wśród nich dane o charakterze katastralnym (zawierające informacje o działkach ewidencyjnych); opracowania ortofotomap lotniczych i satelitarnych oraz dodatkowo: o mapy sozologiczne wykonane w skali 1:50 000; o mapy hydrograficzne wykonane w skali 1:50 000; o mapy topograficzne rastrowe w skali 1:10 000, 1:25 000, 1:50 000, 1:100 000; o dane o przebiegu granic jednostek podziału terytorialnego państwa; o dane z państwowego rejestru nazw geograficznych 6. Sieć węzłów KIIP działa na trzech poziomach: centralnym, wojewódzkim (składnice danych topograficznych), powiatowym (bazy danych ewidencji gruntów i budynków) 7. PoniŜej znajdują się przykładowe ekrany GIIP. Rysunek 3. www.geoportal.gov.pl - ortofotomapa 4 Za: www.geoportal.gov.pl 5 TamŜe 6 TamŜe 7 TamŜe STRONA 3/11
Rysunek 4. www.geoportal.gov.pl informacja o katastrze Rysunek 5. www.geoportal.gov.pl - mapa rastrowa Geoportale na szczeblu wojewódzkim Przykładem geoportalu działającego na poziomie wojewódzkim jest Mazowiecki System Informacji Przestrzennej znajdujący się pod adresem: www.wrotamazowsza.pl/msip_main/informations/. Serwis ten udostępnia dane i informacje o województwie mazowieckim za pomocą interaktywnej mapy oraz STRONA 4/11
umoŝliwia wyszukiwanie i przeglądanie metadanych 8. Instytucją koordynującą prace dot. tego portalu jest Biuro Geodety Województwa Mazowieckiego w Warszawie. Zgodnie z przyjętymi podczas jego realizacji załoŝeniami system ten udostępnia dane dla: wszystkich struktur samorządu terytorialnego Mazowsza, jednostek administracji rządowej w województwie i w powiecie pozostałych słuŝb państwowych i publicznych, a takŝe kaŝdego zainteresowanego (poprzez Internet) 9. Rysunek 6. www.wrotamazowsza.pl podział terytorialny oraz sieć drogowa, kolejowa i wodna 8 Za: www.wrotamazowsza.pl 9 TamŜe STRONA 5/11
Rysunek 7. www.wrotamazowsza.pl - widok hipsometryczny Geoportale na szczeblu gminy Przykładem geoportalu działającego na poziomie gminy jest System Informacji o Terenie (SIT) miasta śory dostępny pod adresem: www.geoportal.zory.pl. Jest to system informatyczny przeznaczony do pozyskiwania, zarządzania i analizowania zbiorów danych przestrzennych. Profil podstawowy tego geoportalu udostępnia podstawowe dane przestrzenne. adresy, drogi; budynki, działki; plan zagospodarowania; struktura własności; inwestycje; obiekty uŝyteczności; granice miasta/dzielnic; ortofotomapa; inne opracowania tematyczne 10. 10 Za: www.geoportal.zory.pl STRONA 6/11
Rysunek 8. www.geoportal.zory.pl - profil podstawowy Profil zaawansowany zawiera dedykowane dane przestrzenne: mapa ewidencyjna; mapa zasadnicza; plan zagospodarowania; struktura własności; komunikacja; inwestycje; granice miasta/dzielnic; ortofotomapa; inne opracowania tematyczne 11. 11 TamŜe STRONA 7/11
Rysunek 9. www.geoportal.zory.pl - profil zaawansowany Geoportale tematyczne Przykładem geoportalu tematycznego moŝe być geoportal Państwowego Instytutu Geologicznego IKAR dostępny pod adresem: ikar2.pgi.gov.pl wykonany na zamówienie Ministra Środowiska. Geoportal ten zawiera m.in.: bazę otworową Centralnej Bazy Danych Geologicznych; bazę: Jaskinie Polski; Mapę Geologiczną Polski; mapę Główne Zbiorniki Wód Podziemnych; Mapę Geośrodowiskową Polski. Dane udostępniane są poprzez Geoportal IKAR zgodnie z następującymi standardami oraz normami: WMS 1.1.1 Web Map Service; SLD 1.0 Styled Layer Descriptor; WFS 1.1 Web Feature Service; CSW Catalogue Service for Web; WCS (planned) Web Coverage Service; XML extensible Markup Language; GML 3.2.1 (3.1.1) Geographic Markup Language; KML 2.2; ISO 19115 Informacja geograficzna Metadane; ISO 19119 Informacja geograficzna Usługi; ISO 19139 Informacja geograficzna Implementacja XML Schema dla meta danych; FGDC Norma Federalnego Komitetu Danych Geograficznych definiująca model opisu informacji geograficznej i związanych z nią serwisów; SOAP protokół wywoływania zdalnego dostępu do obiektów wykorzystujący XML 12. 12 Informacje za stroną: ikar2.pgi.gov.pl STRONA 8/11
Produkty składające się na architekturę IKARa, implementujące powyŝsze standardy: ArcSDE (ESRI) - zorientowany obiektowo serwer danych przestrzennych, działający na komercyjnych systemach zarządzania relacyjnymi bazami danych; Gis Portal Toolkit 3.2 (ESRI) moduł przeszukiwania danych; ArcIMS 9.2 (ESRI) udostępnianie danych zgodne ze standardami OGC; AWStats 6.7 (GNU GPL) zaawansowane narzędzie do analizy statystyk serwerowych; IIS - (Internet Information Services) - zbiór usług internetowych dla systemów rodziny Microsoft Windows 13. Rysunek 10. ikar2.pgi.gov.pl - główne zbiorniki wód podziemnych 13 TamŜe STRONA 9/11
Rysunek 11. ikar2.pgi.gov.pl - mapa geologiczna polski Innym przykładem geoportalu tematycznego jest geoportal Tatry dostępny pod adresem: www.geoportaltatry.pl. Zawiera on informacje dot. Tatr ze szczególnym uwzględnieniem obszaru TPN, takie jak: informacje dla narciarzy: nartostrady, szlaki i trasy narciarskie, wyciągi narciarskie i kolej linowa, itp.; informacje turystyczne: szlaki rowerowe, węzły szlaków, punkty wejściowe do TPN, punkty informacji turystycznej, schroniska, itp.; informacje dot. infrastruktury: campingi, hotele, pola namiotowe, obiekty gastronomiczne, itp.; informacje dot. komunikacji: postoje doroŝek, postoje taxi, parkingi, stacje kolejowe, przystanki autobusowe, itp.; dane dot. taternictwa tereny i jaskinie udostępnione dla taternictwa; dane topograficzne dot. granicy państwa, zabudowy, orogfai, rzek, stawów, lasów, itp. 14 ; Geooportal TATRY wykorzystuje do działania następujące programy: Internetowy Serwer Danych Przestrzennych (ISDP) program stworzony przez Instytut Systemów Przestrzennych i Katastralnych słuŝący do serwowania danych przestrzennych; Bazę danych ORACLE, która przechowuje informacje o obiektach przestrzennych i współpracuje z ISDP; WebEdit program stworzony przez CSEI do zarządzania stronami internetowymi oraz bazą danych MySQL; Bazę danych MySQL, która przechowuje informacje o obiektach POI 15. Planowany Geoportal RZGW w Krakowie Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie we współpracy ze Słowackim Przedsiębiorstwem Gospodarki Wodnej w Bańskiej Szczawnicy realizuje projekt, którego celem jest rozwój współpracy i wspólne działanie pomiędzy Polską a Słowacją w zakresie kształtowania polityki wodnej oraz 14 Informacje za: www.geoportaltatry.pl 15 TamŜe STRONA 10/11
koordynacji zarządzania wodami 16. Projekt ten obejmuje budowę i wdroŝenie systemu informacyjnego, który m.in. będzie udostępniał dane o środowisku w portalu internetowym obejmując swoim zasięgiem zlewnie Popradu i Dunajca (do zbiorników RoŜnów, Czchów) oraz zlewnię Orawy do ujścia do rzeki Wag. System ten będzie przechowywał dane: przestrzenne tłowe (mapy topograficzne, ortofotomapa); referencyjne (podział administracyjny i hydrograficzny); o uŝytkowaniu wód (w tym dane o obiektach gospodarki wodnej i obiektach wywierających wpływ na środowisko wodne) 17. Na potrzeby realizacji systemu przyjęto załoŝenie o 3 poziomach dostępu do danych przy pomocy geoportalu: dostęp nieograniczony do zasobów w ramach swojego obszaru zainteresowania będą mieli tzw. uŝytkownicy wewnętrzni (jednostki administracji rządowej Polski i Słowacji odpowiedzialne za prowadzenie polityki wodnej). dostęp ograniczony będą mieli uŝytkownicy zewnętrzni (instytucje, urzędy - np. jednostki administracji samorządowej oraz istotni uŝytkownicy wód). dostęp publiczny uzyskają pozostali uŝytkownicy tzw. korzystający (np. organizacje pozarządowe, zainteresowane grupy zawodowe oraz szeroko rozumiane społeczeństwo). UŜytkownicy Ci będą mieli dostęp jedynie do danych zdefiniowanych jako dane i informacje publiczne 18. Portal będzie się składał z dwóch elementów: części opisowej, w której publikowane będą informacje opisowe związane z obiektami systemu, a takŝe umoŝliwiającej wykonanie predefiniowanych analiz, konfiguracji warunków selekcji i analizy danych opartych na parametrach opisowych; części mapowej, umoŝliwiającej prezentację i edycję danych mapowych, wykonywanie analiz przestrzennych, opartych o mapę 19. Prezentacja danych na geoportalu pozwoli na dostęp do informacji wszystkim zainteresowanym uŝytkownikom związanym z planowaniem w gospodarce wodnej oraz wszystkim, którzy chcą przyczynić się do poprawy stanu wód. Informacje o systemie moŝna śledzić na stronie internetowej: www.plusk.eu. Podsumowanie Geoportale, to narzędzia, które w obecnym świecie stanowią cenne źródło informacji dla szerokiej rzeszy odbiorów: zarówno instytucjonalnych, jak i indywidualnych. Pozwalają na szybki i przejrzysty dostęp do róŝnorodnych danych przestrzennych. Dzięki bazowaniu na szczegółowych i wiarygodnych informacjach daje to moŝliwość odbiorcom tych danych podejmowania lepszych decyzji. Obserwując występującą obecnie tendencję naleŝy spodziewać się pojawiania kolejnych portali tego typu oferujących dostęp do coraz bardziej szczegółowych danych obejmujących szeroki zakres zastosowań. 16 Informacje za: www.plusk.eu 17 TamŜe 18 TamŜe 19 TamŜe STRONA 11/11