PROGRAM WYCHOWANIA WODNEGO

PROGRAM WYCHOWANIA WODNEGO MATERIAŁY DLA DRUŻYNOWEGO

Program Wychowania Wodnego Stopnie i sprawności harcerskie Gdynia 2016 Opracowanie: Magdalena Dziedzic, Stanisław Firlej, Aleksandra Golecka, Ewa Kaczor, Rafał Klepacz, Natalia Łoś, Robert Przybysławski, Andrzej Sawuła, Magdalena Szwarczewska, Jagoda Szkarłat, Łukasz Szkarłat, Anna Świerczyńska, Karolina Walicka Opracowanie graficzne i skład: Aleksandra Golecka Fundacja Harcerstwa Centrum Wychowania Morskiego ZHP al. Jana Pawła II 5 81-345 Gdynia tel/fax 58 620-90-37 cwm@zhp.pl, cwm.edu.pl Copyright Fundacja Harcerstwa CWM ZHP

Druhno Drużynowa, Druhu Drużynowy, Zakończyliśmy prace nad pierwszą częścią Programu Wychowania Wodnego ZHP systemem stopni i sprawności wodniackich. Instrument ten, obok stopni harcerskich oraz pozostałych sprawności harcerskich, ma za zadanie motywować wszystkich członków ZHP, których pasją są dyscypliny wodne, do dalszego rozwoju swoich zainteresowań. System jest tak pomyślany, by poprzez zdobywanie sprawności osiągnąć mistrzostwo w swojej specjalizacji. Oznacza to, że młody człowiek zdobywa wprawdzie sprawności, ale pośrednio przygotowuje się do zdobycia specjalistycznej wiedzy, a z drugiej strony rozwija się w bardzo szeroko pojętym wychowaniu wodnym, zarówno morskim, jak i śródlądowym. Nie jest to program tylko specjalistyczny. Program, znowu pośrednio, przekazuje treści z zakresu ekologii wód, dziedzictwa morskiego, gospodarki morskiej, bezpiecznego wypoczynku nad wodą, a więc tę wiedze i umiejętności, które potrzebne są obywatelowi państwa morskiego, jakim powinna być Polska. Praca nad tą propozycją trwała kilkanaście miesięcy. Zaczynaliśmy skromnie od programu dla harcerskich żeglarzy skończyliśmy na zestawie sprawności i stopni w sześciu dyscyplinach. Efekt naszej pracy to dwie książeczki jedna to regulamin i instrukcja jak pracować z systemem. Druga zaś to indywidualna książeczka stopni i sprawności. Najważniejsze i zarazem najtrudniejsze było scalenie w jeden projekt różnych regionalnych założeń i oczekiwań wobec programu stopni i sprawności. Jesteśmy jednak bardzo zbudowani tym, że mimo wszelkich różnic braci wodniackiej z całej Polski udało się wypracować program, który jest propozycją dla wszystkich harcerzy, w tym dla tych z drużyn wodnych. Na koniec chcielibyśmy podziękować wszystkim tym, którzy szczególnie dużo pracy włożyli w przygotowanie projektu. Po pierwsze, zbiorowo, instruktorom chorągwi gdańskiej, krakowskiej, mazowieckiej, stołecznej i śląskiej, którzy na regionalnych zbiórkach konsultowali, a następnie przesyłali uwagi do założeń programu. Chcemy też indywidualnie podziękować druhnom i druhom, którzy konsultowali, opracowywali, czasem krytykowali, spędzali noce i swój wolny czas na dopracowaniu szczegółów. A są to: Magdalena Dziedzic, Aleksandra Golecka, Ewa Kaczor, Natalia Łoś, Robert Przybysławski, Andrzej Sawuła, Magdalena Szwarczewska, Jagoda Szkarłat, Łukasz Szkarłat, Anna Świerczyńska, Karolina Walicka. Strona 1

Specjalne podziękowania przesyłamy też druhom seniorom, których wsparcie było dla nas bardzo pomocne w chwilach, gdy ogrom pracy nas przytłaczał. Dzięki Wam wszystkim udało się stworzyć materiał, który ukierunkuje i ułatwi pracę drużynowego w obszarze specjalizacji wodnych. Czuwaj Ahoj! hm. Rafał Klepacz phm. Stanisław Firlej Kierownik Wydziału Wychowania Wodnego GK ZHP Szef Zespołu Program Wychowania Wodnego Wydziału Wychowania Wodnego GK ZHP Strona 2

Stopnie i sprawności wodniackie w ZHP Wydział Wychowania Wodnego GK ZHP opracował zestaw sprawności i stopni dla harcerzy zainteresowanych rozwojem zainteresowań związanych z wodą. W skrócie nazwaliśmy je stopnie i sprawności wodniackie, choć nie są one przeznaczone jedynie dla członków harcerskich drużyn wodnych. Wprost przeciwnie, należy podkreślić, że proponowane stopnie i sprawności mogą zdobywać wszyscy członkowie ZHP, w tym zuchy. Stopnie i sprawności wodniackie to główna część Programu Wychowania Wodnego ZHP. Jak działa program stopni i sprawności? Zuchy zdobywają jeden stopień zuch wodny. Zdobywa się go poprzez zdobycie sprawności indywidualnych i zespołowych. Harcerze, harcerze starsi, wędrownicy i instruktorzy zdobywają stopnie wodniackie w sześciu dyscyplinach: 1. żeglarstwo, 2. kajakarstwo, 3. wioślarstwo, 4. motorowodniactwo, 5. płetwonurkowanie, 6. ratownictwo wodne. W każdej z nich do zdobycia są stopnie na sześciu poziomach: 1. poziom junga (żeglarski, motorowodny, wioślarski, płetwonurkowy, ratowniczy) dla harcerzy w wieku 10-12 lat kajakarski, 2. poziom kadet (żeglarski, motorowodny, wioślarski, kajakarski, płetwonurkowy, ratowniczy) dla harcerzy i harcerzy starszych w wieku 12-14 lat 3. poziom podstawowy (żeglarz jachtowy, sternik motorowodny, wioślarz, kajakarz, płetwonurek, młodszy ratownik wodny ZHP) dla harcerzy starszych w wieku 14-16 lat 4. poziom zaawansowany (sternik jachtowy, starzy sternik motorowodny, sternik łodzi wiosłowej, starszy kajakarz, starszy płetwonurek, ratownik wodny ZHP) dla wędrowników w wieku 16-18 lat 5. poziom mistrzowski (jachtowy sternik morski, morski sternik motorowodny, organizator spływów, płetwonurek ratownik, ratownik wodny RP) dla kadry ZHP 6. W niektórych dyscyplinach wprowadzono też stopień profesjonalny: kapitan jachtowy, kapitan motorowodny, divemaster. Strona 3

Zdobycie stopnia na poziomie junga, kadet, podstawowym i zaawansowanym polega na zdobyciu określonych w regulaminie sprawności, przypisanych do zdobywanego stopnia, przy czym zdobycie stopnia podstawowego w specjalizacjach żeglarskiej, motorowodnej i płetwonurkowej związane jest dodatkowo ze zdobyciem patentu żeglarskiego, nurkowego lub motorowodnego. Zdobycie stopnia na poziomie mistrzowskim i profesjonalnym polega na uzyskaniu wewnętrznych lub zewnętrznych uprawnień specjalistycznych. Należy pamiętać, że dla wszystkich stopni jest ustanowiona pewna grupa sprawności wspólnych, tzw. sprawności podstawowe, czyli ratownik, marynista, pływak, meteorolog. Dla przykładu, aby zdobyć stopień kadeta żeglarskiego należy zdobyć wszystkie sprawności podstawowe na poziomie kadet (ratownik, marynista, pływak, meteorolog) oraz sprawności specjalizacji żeglarskiej na poziomie kadet (szyper, jurysta żeglarski, bosman, nawigator). Po zdobyciu kompletu sprawności podstawowych i specjalizacyjnych harcerz może otrzymać stopień. Stopień przyznaje drużynowy w swoim rozkazie. Zadania na sprawności zdobywa się w dedykowanej do tego książeczce sprawności. Wykonanie poszczególnych zadań mogą potwierdzać: drużynowi i instruktorzy ZHP, posiadający co najmniej stopień podstawowy w danej specjalizacji, do poziomu posiadanego stopnia, specjaliści w danej specjalizacji spoza ZHP, posiadający stosowne uprawnienia. Program jest pilotażowo wprowadzony do ZHP. Pracę z tym programem rozpoczynamy od 1 września 2016 roku. Jednocześnie Wydział Wychowania Wodnego oprócz monitoringu stopni i sprawności rozpocznie prace nad pozostałymi elementami Programu Wychowania Wodnego ZHP. Strona 4

Regulamin Programu Wychowania Wodnego ZHP REGULAMIN WPROWADZAJĄCY PROGRAM WYCHOWANIA WODNEGO ZHP WSTĘP Rozdział I 1. Za wprowadzenie i realizację programu wychowania wodnego ZHP odpowiada Wydział Wychowania Wodnego GK ZHP. 2. Na program wychowania wodnego składa się między innymi: niniejszy regulamin wprowadzający; indywidualne książeczki stopni i sprawności. 3. Program Wychowania Wodnego stanowi instrument metodyczny do realizacji celów statutowych Związku Harcerstwa Polskiego, a w szczególności rozwoju młodego człowieka poprzez wspieranie jego rozwoju i pasji. 4. Program Wychowania funkcjonowania: Wodnego obejmuje następujące obszary a) rozwój fizyczny kształtowany między innymi przez pływanie, wiosłowania, nurkowanie; b) rozwój obywatelski - kształtowany między innymi przez zdobywanie wiedzy o tradycji, historii, gospodarce morskiej i wodnej, znajomości akwenów; c) podnoszenie poziomu wiedzy o ochronie środowiska i ekologii; d) podnoszenie poziomu wiedzy o bezpieczeństwie wypoczynku nad wodą i uprawiania turystyki i sportów wodnych; e) rozwój manualny zdobywanie wiedzy technicznej (między innymi prace bosmańskie, praca z silnikami, samodzielne przygotowanie i wyposażenie środków pływających, prace szkutnicze, modelarstwo marynistyczne); f) rozwój zaradności życiowej przygotowanie do radzenia sobie w trudnych sytuacjach życia codziennego, nauka odpowiedzialności, korzystania ze zdobyczy nauki i techniki. 5. Program oddziałuje na harcerza poprzez rozwój jego własnych pasji i zainteresowań (naturalność metody harcerskiej). 6. U zuchów/wilczków rozwój odbywa się poprzez realizowanie cyklów sprawnościowych. Strona 5

7. U harcerzy/jungów, harcerzy starszych i wędrowników i instruktorów rozwój odbywa się poprzez zdobywanie stopni i sprawności wodniackich w ZHP. 8. Dla instruktorów zdobycie stopnia polega na zdobyciu odpowiedniego patentu/certyfikatu lub uprawnień państwowych. 9. Wprowadza się następujące specjalizacje wychowania wodnego ZHP: a) żeglarska b) motorowodna c) płetwonurkowa d) ratownictwa wodnego e) wioślarska f) kajakarska 10. Graficzny sposób oznaczenia stopni i sprawności na mundurze określa załącznik do niniejszego regulaminu. ORGANIZACJA I WPROWADZENIE PROGRAMU Rozdział II 1. Program wprowadzany jest przy pomocy i udziale oraz za pośrednictwem pilotów chorągwi, wydziałów ds. specjalności wodnej oraz retmanów. 2. Za wprowadzenie i prawidłową realizację programu wychowania wodnego na szczeblu chorągwi odpowiada pilot chorągwi lub upoważniony przez pilota członek zespołu pilota. 3. Za wprowadzenie i prawidłową realizację programu wychowania wodnego na szczeblu drużyny odpowiada drużynowy, a w pozostałych jednostkach instruktor kierujący daną jednostką. 4. Wydział Wychowania Wodnego GK ZHP w celu prawidłowej realizacji programu przygotowuje i rozpowszechnia pomiędzy zainteresowane środowiska materiały metodyczne, a w szczególności: a. program w formie opisowo-graficznej; b. indywidualne książeczki stopni i sprawności wodnych; c. w miarę potrzeb i możliwości wydruk patentów; d. graficzną oprawę programu, w tym wzory sprawności i stopni. Strona 6

FUNKCJONOWANIE PROGRAMU ORAZ TRYB ZDOBYWANIA STOPNI I SPRAWNOŚCI WODNYCH ZHP Rozdział III 1. Program Wychowania Wodnego ZHP realizowany jest w podstawowych jednostkach organizacyjnych ZHP. 2. W uzasadnionych przypadkach Program Wychowania Wodnego ZHP może być realizowany w szczepach lub związkach drużyn. 3. Środowiska harcerskie mogą określić poziom uprawnień wynikających ze zdobytych stopni wodniackich. Uprawnienia mogą mieć zastosowanie w korzystaniu z Harcerskich Ośrodków Wodnych, Stanic i sprzętu. 4. Sprawności wodniackie zdobywane są na zasadach ogólnych, stosownie do treści regulaminu i programu sprawności przyjętych uchwałą Głównej Kwatery ZHP nr 24/2014 z dnia 11 czerwca 2014 r. z wyjątkami przewidzianymi niniejszym regulaminem. 5. Potwierdzenie zdobycia stopnia potwierdza się poprzez wpisanie stopnia do indywidualnej książeczki stopni i sprawności wodnych oraz ogłoszenie w rozkazie. 6. Zdobycie sprawności potwierdza się poprzez wpisanie sprawności do indywidualnej książeczki stopni i sprawności wodnych oraz własnoręczny podpis bezpośredniego przełożonego. 7. Zdobycie sprawności ogłaszane jest rozkazem przez bezpośredniego przełożonego. 8. Stopnie i sprawności, na mundurze zgodnie mundurowym ZHP. o z których mowa, mogą zasadami określonymi być oznaczane w regulaminie 9. Stopnie na poziomie mistrzowskim i profesjonalnym (np. kapitan jachtowy, divemaster itp.) nie są przyznawane, a jedynie oznaczane na mundurze. 10. Zdobycie stopnia na poziomie mistrzowskim i profesjonalnym może zostać ogłoszone w rozkazie. 11. Do potwierdzenia wykonania zadań na sprawność uprawniony jest drużynowy posiadający stopień wodniacki poziomu podstawowego lub wyższego z danej specjalizacji, do poziomu posiadanego stopnia. 12. W przypadku, gdy drużynowy lub instruktor realizujący program nie posiada kompetencji do potwierdzania sprawności, może to uczynić inny instruktor harcerski posiadający odpowiedni stopień lub uprawnienia albo profesjonalista niebędący instruktorem harcerskim, ale posiadający stosowne uprawnienia państwowe, związkowe lub uprawnienia innej organizacji. Strona 7

13. Zdobywanie stopni wodniackich powinno na stopnie harcerskie i instruktorskie. stanowić część prób STOPNIE WODNIACKIE ZHP Rozdział IV 1. Stopnie wodniackie dzielą się na poziomy przeznaczone kolejno dla grup wiekowych (metodycznych) według schematu: poziom junga dla harcerzy w wieku 10-12 lat, poziom kadet dla harcerzy i harcerzy starszych w wieku 12-14 lat, poziom podstawowy dla harcerzy starszych i wędrowników w wieku 14-16 lat, poziom zaawansowany dla wędrowników i instruktorów w wieku 16-18 lat, poziom mistrzowski i profesjonalny i instruktorów powyżej 18. roku życia, dla wędrowników 2. Wprowadza się następujące stopnie specjalizacji żeglarskiej: junga żeglarski, kadet żeglarski, żeglarz jachtowy, sternik, jachtowy sternik morski, kapitan jachtowy. 3. Wprowadza się następujące stopnie specjalizacji wioślarskiej: junga wioślarski, kadet wioślarski, wioślarz, sternik łodzi wiosłowej, organizator spływów. 4. Wprowadza się następujące stopnie specjalizacji kajakarskiej: junga kajakowy, kadet kajakowy, kajakarz, starszy kajakarz, organizator spływów kajakowych. Strona 8

5. Wprowadza się następujące stopnie specjalizacji motorowodnej: junga motorowodny, kadet motorowodny, sternik motorowodny, starszy sternik motorowodny, morski sternik motorowodny, kapitan motorowodny. 6. Wprowadza się następujące stopnie specjalizacji nurkowej: junga nurkowy, kadet nurkowy, płetwonurek (OWD), starszy płetwonurek (AOWD), płetwonurek ratownik (RD), divemaster. 7. Wprowadza się następujące stopnie specjalizacji ratownictwa wodnego: junga ratowniczy, kadet ratowniczy, młodszy ratownik wodny ZHP, ratownik wodny ZHP, ratownik wodny profesjonalny. 8. Strukturę stopni określa załącznik do niniejszego regulaminu. 9. Wzory oznaczeń graficznych stopni wodniackich ZHP określa załącznik do niniejszego regulaminu. HARCERSKIE SPRAWNOŚCI WODNIACKIE ZHP Rozdział V 1. Wprowadza się następujące podstawowe sprawności wodniackie: ratownik, marynista, pływak, meteorolog. 2. Sprawności podstawowe mogą być zdobywane na czterech kolejnych poziomach: poziom junga, poziom kadet, Strona 9

poziom podstawowy, poziom zaawansowany. 3. Wymagania na poszczególne sprawności podstawowe określa tabela stanowiąca załącznik do niniejszego regulaminu. Rozdział VI 1. Wprowadza żeglarskiej: się następujące sprawności wodniackie specjalizacji szyper, jurysta żeglarski, bosman, nawigator. 2. Sprawności wodniackie specjalizacji żeglarskiej mogą być zdobywane na czterech kolejnych poziomach: poziom junga junga żeglarski, poziom kadet kadet żeglarski, poziom podstawowy żeglarz jachtowy, poziom zaawansowany sternik. 3. Wymagania na poszczególne sprawności wodniackie specjalizacji żeglarskiej określa tabela stanowiąca złącznik do niniejszego regulaminu. Rozdział VII 1. Wprowadza się motorowodnej: następujące sprawności wodniackie specjalizacji mechanik, jurysta żeglarski, szyper motorowodny, nawigator. 2. Sprawności wodniackie specjalizacji motorowodnej zdobywane na czterech kolejnych poziomach: mogą być poziom junga junga motorowodny, poziom kadet kadet motorowodny, poziom podstawowy sternik motorowodny, poziom zaawansowany starszy sternik motorowodny. 3. Wymagania na poszczególne sprawności wodniackie specjalizacji motorowodnej określa tabela stanowiąca złącznik do niniejszego regulaminu. S t r o n a 10

4. Zdobycie sprawności jurysty żeglarskiego oraz nawigatora może być podstawą zdobycia równocześnie stopni specjalizacji żeglarskiej i motorowodnej. Rozdział VIII 1. Wprowadza kajakowej: się następujące sprawności wodniackie specjalizacji kajakarz, zwiadowca wodny, wiking. 2. Sprawności wodniackie specjalizacji kajakowej mogą być zdobywane na czterech kolejnych poziomach: poziom junga junga kajakarski, poziom kadet kadet kajakarski, poziom podstawowy kajakarz, poziom zaawansowany starszy kajakarz. 3. Wymagania na poszczególne sprawności wodniackie specjalizacji kajakarskiej określa tabela stanowiąca złącznik do niniejszego regulaminu. Rozdział IX 1. Wprowadza się wioślarskiej: następujące sprawności wodniackie specjalizacji oryl, bosman wioślarski, zwiadowca wodny, wiking. 2. Sprawności wodniackie specjalizacji kajakowej mogą być zdobywane na czterech kolejnych poziomach: poziom junga junga wioślarski, poziom kadet kadet wioślarski, poziom podstawowy wioślarz, poziom zaawansowany sternik łodzi wiosłowej. 3. Wymagania na poszczególne sprawności wodniackie specjalizacji kajakarskiej określa tabela stanowiąca złącznik do niniejszego regulaminu. 4. Zdobycie sprawności zwiadowcy wodnego oraz wikinga może być podstawą zdobycia równocześnie stopni specjalizacji kajakarskiej i wioślarskiej. S t r o n a 11

Rozdział X 1. Wprowadza się sprawność wodniacką specjalizacji ratowniczej ratownika wodnego. 2. Sprawność wodniacka specjalizacji ratowniczej może być zdobywana na czterech kolejnych poziomach: poziom junga junga ratowniczy, poziom kadet kadet ratowniczy, poziom podstawowy ratownik wodny ZHP, poziom zaawansowany starszy ratownik wodny ZHP. 3. Wymagania na poszczególne sprawności wodniackie specjalizacji kajakarskiej określa tabela stanowiąca złącznik do niniejszego regulaminu. Rozdział XI 1. Wprowadza się sprawność wodniacką specjalizacji nurkowej foki. 2. Sprawność wodniacka specjalizacji nurkowej może być zdobywana na czterech kolejnych poziomach: poziom junga junga nurkowy, poziom kadet kadet nurkowy, poziom podstawowy nurek, poziom zaawansowany zaawansowany nurek. 3. Wymagania na poszczególne sprawności wodniackie specjalizacji kajakarskiej określa tabela stanowiąca złącznik do niniejszego regulaminu. ZUCHOWE STOPNIE I SPRAWNOŚCI WODNIACKIE ZHP Rozdział XII 1. Wprowadza się stopień wodniacki Zuch Wodny. 2. Wymagania na stopień zucha wodnego określa tabela stanowiąca załącznik do niniejszego regulaminu. Rozdział XIII 1. Wprowadza się następujące zespołowe sprawności zuchowe: wilczek/indianin/wiking, optymistrz, kapitan/marynarz. 2. Wymagania na zespołowe sprawności zuchowe stanowiąca załącznik do niniejszego regulaminu. S t r o n a 12 określa tabela

3. Wprowadza się następujące indywidualne sprawności zuchowe: mistrz węzłów, szantymen, wodnik ekolog, meteorolog, geograf, ratownik. 4. Wymagania na indywidualne sprawności zuchowe określa tabela stanowiąca załącznik do niniejszego regulaminu. Rozdział XIV 1. Stopień wodniacki ZHP zdobywa się poprzez zdobycie wszystkich sprawności podstawowych z poziomu właściwego dla danego stopnia oraz sprawności specjalizacyjnych właściwych dla poziomu stopnia. Rozdział XV 1. Dopuszcza się zdobywanie stopnia wodniackiego ZHP bez zachowania kolejności, jednak przy zdobywaniu sprawności wyższego poziomu zdobywający musi wykazać się wiedzą z zakresu niezbędnych do zdobycia stopnia sprawności niższego poziomu. 2. Stopni wodniackich ZHP z poziomu mistrzowskiego i profesjonalnego nie nabywa się poprzez zdobywanie sprawności. 3. Dopuszczalne jest posiadanie wielu stopni różnych specjalizacji i różnych poziomów. WARUNKI ZDOBYCIA STOPNI WODNIACKICH Rozdział XVI 1. Stopień wodniacki ZHP jungi/kadeta żeglarskiego zdobywa się poprzez łączne: zdobycie wszystkich sprawności podstawowych marynista, pływak, meteorolog) poziomu jungi/kadeta, (ratownik, zdobycie wszystkich sprawności specjalizacji żeglarskiej (szyper, jurysta żeglarski, bosman, nawigator) poziomu jungi/kadeta żeglarskiego. 2. Stopień wodniacki ZHP żeglarza jachtowego zdobywa się poprzez łączne: zdobycie wszystkich sprawności podstawowych (ratownik, marynista, pływak, meteorolog) poziomu podstawowego, S t r o n a 13

zdobycie wszystkich sprawności specjalizacji żeglarskiej (szyper, jurysta żeglarski, bosman, nawigator) poziomu żeglarza jachtowego, zdobycie patentu żeglarskiego żeglarza jachtowego. 3. Stopień wodniacki ZHP sternika zdobywa się poprzez łączne: zdobycie wszystkich sprawności podstawowych (ratownik, marynista, pływak, meteorolog) poziomu zaawansowanego, zdobycie wszystkich sprawności specjalizacji żeglarskiej (szyper, jurysta żeglarski, bosman, nawigator) poziomu sternika, posiadanie patentu żeglarskiego żeglarza jachtowego, ukończenie 16 roku życia. Rozdział XVII 1. Stopień wodniacki ZHP jungi/kadeta motorowodnego zdobywa się poprzez łączne: zdobycie wszystkich sprawności podstawowych marynista, pływak, meteorolog) poziomu jungi/kadeta, (ratownik, zdobycie wszystkich sprawności specjalizacji motorowodnej (mechanik, jurysta żeglarski, szyper motorowodny, nawigator) poziomu jungi/kadeta motorowodnego. 2. Stopień wodniacki ZHP sternika motorowodnego zdobywa się poprzez łączne: zdobycie wszystkich sprawności podstawowych (ratownik, marynista, pływak, meteorolog) poziomu podstawowego, zdobycie wszystkich sprawności specjalizacji motorowodnej (mechanik, jurysta żeglarski, szyper motorowodny, nawigator) poziomu podstawowego - sternika motorowodnego. zdobycie patentu sternika motorowodnego. 3. Stopień wodniacki ZHP starszego sternika motorowodnego zdobywa się poprzez łączne: zdobycie wszystkich sprawności podstawowych (ratownik, marynista, pływak, meteorolog) poziomu zaawansowanego, zdobycie wszystkich sprawności specjalizacji żeglarskiej (szyper, jurysta żeglarski, bosman, nawigator) poziomu zaawansowanego starszego sternika motorowodnego, posiadanie patentu sternika motorowodnego, ukończenie 16 roku życia. S t r o n a 14

Rozdział XVIII 1. Stopień wodniacki ZHP jungi/kadeta kajakarskiego zdobywa się poprzez łączne: zdobycie wszystkich sprawności podstawowych marynista, pływak, meteorolog) poziomu jungi/kadeta, (ratownik, zdobycie wszystkich sprawności specjalizacji kajakarskiej (kajakarza, zwiadowcy wodnego, wikinga) poziomu jungi kadeta kajakarskiego. 2. Stopień wodniacki ZHP kajakarza zdobywa się poprzez łączne: zdobycie wszystkich sprawności podstawowych (ratownik, marynista, pływak, meteorolog) poziomu podstawowego, zdobycie wszystkich sprawności specjalizacji kajakarskiej (kajakarza, zwiadowcy wodnego, wikinga) poziomu podstawowego - kajakarza. 3. Stopień wodniacki ZHP starszego kajakarza zdobywa się poprzez łączne: zdobycie wszystkich sprawności podstawowych (ratownik, marynista, pływak, meteorolog) poziomu zaawansowanego, zdobycie wszystkich sprawności specjalizacji kajakarskiej (kajakarza, zwiadowcy wodnego, wikinga) poziomu zaawansowanego starszego kajakarza, ukończenie 16 roku życia. Rozdział XIX 1. Stopień wodniacki ZHP jungi/kadeta wioślarskiego zdobywa się poprzez łączne: zdobycie wszystkich sprawności podstawowych marynista, pływak, meteorolog) poziomu jungi/kadeta, (ratownik, zdobycie wszystkich sprawności specjalizacji wioślarskiej (oryla, bosmana wioślarskiego, zwiadowcy wodnego, wikinga) poziomu jungi/kadeta wioślarskiego. 2. Stopień wodniacki ZHP wioślarza zdobywa się poprzez łączne: zdobycie wszystkich sprawności podstawowych (ratownik, marynista, pływak, meteorolog) poziomu podstawowego, zdobycie wszystkich sprawności specjalizacji wioślarskiej (oryla, bosmana wioślarskiego, zwiadowcy wodnego, wikinga) poziomu podstawowego - wioślarza. 3. Stopień wodniacki ZHP starszego sternika łodzi wiosłowej zdobywa się poprzez łączne: zdobycie wszystkich sprawności podstawowych (ratownik, marynista, pływak, meteorolog) poziomu zaawansowanego, S t r o n a 15

zdobycie wszystkich sprawności specjalizacji wioślarskiej (oryla, bosmana wioślarskiego, zwiadowcy wodnego, wikinga) poziomu zaawansowanego sternika łodzi wiosłowej, ukończenie 16 roku życia. Rozdział XX 1. Stopień wodniacki ZHP jungi/kadeta/ratownika wodnego ZHP zdobywa się poprzez łączne: zdobycie wszystkich sprawności podstawowych (ratownik, marynista, pływak, meteorolog) poziomu jungi/kadeta/ratownika wodnego ZHP, zdobycie sprawności specjalizacji ratowniczej (ratownika wodnego) poziomu jungi/kadeta/ratownika wodnego ZHP. 2. Stopień wodniacki ZHP starszego ratownika wodnego ZHP zdobywa się poprzez łączne: zdobycie wszystkich sprawności podstawowych (ratownik, marynista, pływak, meteorolog) poziomu zaawansowanego, zdobycie wszystkich sprawności specjalizacji ratowniczej (ratownika wodnego) poziomu zaawansowanego starszego ratownika wodnego ZHP, ukończenie co najmniej 15 godzinnego kursu pierwszej pomocy, ukończenie 16 roku życia. Rozdział XXI 1. Stopień wodniacki ZHP jungi/kadeta/nurka zdobywa się poprzez łączne: zdobycie wszystkich sprawności podstawowych (ratownik, marynista, pływak, meteorolog) poziomu jungi/kadeta/nurka, zdobycie sprawności jungi/kadeta/nurka. specjalizacji nurkowej (foki) poziomu 2. Stopień wodniacki ZHP zaawansowanego nurka zdobywa się poprzez łączne: zdobycie wszystkich sprawności podstawowych (ratownik, marynista, pływak, meteorolog) poziomu zaawansowanego, zdobycie wszystkich sprawności specjalizacji nurkowej (foki) poziomu zaawansowanego zaawansowanego nurka, ukończenie 16 roku życia. S t r o n a 16

PRZEPISY PRZEJŚCIOWE Rozdział XXII 1. Dopuszcza się uznawanie wybranych sprawności zdobytych przed wejściem w życie Programu na poczet sprawności wodnych niezbędnych do zdobycia stopnia. 2. Przy uznawaniu sprawności zdobytych przed wprowadzeniem niniejszego Programu bierze się pod uwagę przede wszystkim ich wymagania. Wymagania sprawności już zdobytej nie mogą być niższe niż sprawności uznawanej za zdobytą. POSTANOWIENIA KOŃCOWE Rozdział XXIII 1. W przypadku zaistnienia potrzeby interpretacji niniejszego regulaminu, właściwym organem jest Wydział Wychowania Wodnego Głównej Kwatery ZHP. 2. Wydział Wychowania Wodnego Głównej Kwatery ZHP może zlecić realizację części Programu Fundacji Harcerstwa Centrum Wychowania Morskiego ZHP. 3. Z wnioskiem o dokonanie interpretacji regulaminu mogą zgłaszać czynni instruktorzy ZHP za pomocą poczty elektronicznej Wydziału Wychowania Wodnego Głównej Kwatery ZHP na adres: woda@zhp.pl. 4. Program ma charakter pilotażowy i zostaje wprowadzony na okres próbny. S t r o n a 17

Propozycja Programu Sprawności Wodnych w pionie zuchowym Stopień zuch wodny Stopień zucha wodnego może otrzymać zuch, który: zdobył wraz z gromadą dwie sprawności zespołowe wodniackie, przy czym cykle sprawnościowe nie powinny następować bezpośrednio po sobie, zdobył min. jedną sprawność wodniacką indywidualną. Sprawności zespołowe Wilczek/Indianin/Wiking a. Przeszliśmy chrzest wilka morskiego/test odwagi wikinga/nadanie imion indiańskich, zbudowaliśmy własne okręty. b. Wiemy jakim sprzętem dysponuje drużyna, wiemy gdzie znajdują się burty, dziób i rufa. c. Poznaliśmy tajniki pływania na czółnie: komendy, wiosłowanie, wyposażenie łodzi. Klarowaliśmy łodzie po zakończeniu pływania. d. Wzięliśmy udział w zajęciach na basenie, uczyliśmy się pływania pod okiem ratownika. e. Nauczyliśmy się trzech węzłów, wiemy kiedy je wykorzystać. f. Wiemy gdzie na mapie Polski znajdują się najważniejsze rzeki i jeziora. g. Byliśmy załogantami podczas pływania na kanadyjkach, wiemy jak zachowywać się na wodzie i co trzeba przygotować przed wypłynięciem. h. Stworzyliśmy album z najciekawszymi zwierzętami i roślinami okolicy najbliższego nam zbiornika. i. Urządziliśmy zawody w posługiwaniu się sprzętem ratunkowym. (Ubieranie kapoka na czas, rzucanie rzutkami, kołem) Optymistrz a. Poznaliśmy budowę przed wypłynięciem. optymista, wiemy jak otaklować łódkę b. Poprowadziliśmy prognozę pogody, wiemy jak przewidzieć rodzaj pogody i rozróżniamy podstawowe chmury. c. Wiemy skąd wieje wiatr i jak wpływa to na pływanie na optymiście oraz jak pracować żaglem. d. Znamy 5 węzłów w tym cumowniczy i ratowniczy. Nauczyliśmy się buchtowania liny. S t r o n a 18

e. Wiemy jakie są obyczaje i tradycje żeglarskie. f. Zorganizowaliśmy na zbiórkach. międzyszóstkowy konkurs szant poznanych g. Pływaliśmy na optymistach. h. Spotkaliśmy się z Neptunem, który opowiedział nam o mieszkańcach mórz i jezior. Kapitan/Marynarz a. Wstąpiliśmy do akademii marynarskiej. b. Pełniliśmy różne funkcje oka i wioślarza na czółnie. Próbowaliśmy samodzielnie sterować łódką. c. Urządziliśmy zawody pływackie na pobliskim basenie. d. Stworzyliśmy dziennik pokładowy, gdzie zapisujemy nasze umiejętności i sprawności. e. Wiemy jak zachować się w razie wywrotki. f. Wzięliśmy udział w regatach. g. Oczyściliśmy brzeg stawu lub rzeki, wiemy jak należy zachowywać się nad wodą. h. Nie boimy się pływania, wiemy jak poruszać się po dowolnej łódce. Potrafimy zamienić się miejscami na kanadyjce i bezpiecznie do niej wejść z niskiego i wysokiego brzegu. i. Pływając na optymistach radzimy sobie z rozpoznaniem kierunku wiatru, potrafimy samodzielnie odbić i wrócić do kei. j. Odbyliśmy egzamin i zostaliśmy mianowani na kapitanów/marynarzy. Sprawności indywidualne: Mistrz węzłów a. Zna 10 węzłów, wie kiedy można je wykorzystać. b. Potrafi zawiązać 5 węzłów z zamkniętymi oczami. c. W ciągu minuty potrafi zawiązać 6 ósemek d. Nauczył swoją szóstkę dwóch nowych węzłów Szantymen a. Wziął udział w konkursie międzyszóstkowym b. Wie skąd wziął się zwyczaj śpiewania szant. c. Zaśpiewał ulubioną szantę przed publicznością. d. Nauczył załogę wybranej przez siebie szanty. e. Stworzył śpiewnik z wybranymi przez siebie szantami. S t r o n a 19

Wodnik ekolog a. Zna gatunki występujące nad najbliższym zbiornikiem b. Wie co to gatunek chroniony, potrafi wskazać przykłady w najbliższej okolicy. c. Przedstawi formy ochrony środowiska w tym oszczędności wody podczas zbiórki. d. Przygotował album najciekawszych roślin występujących w okolicy. e. Wziął udział w akcji sprzątania okolicy jeziora lub stawu. Meteorolog a. Rozpoznaje zjawiska jak one powstają. b. Wie co to skala jest wykorzystywana. atmosferyczne oraz Beauforta, potrafi potrafi wytłumaczyć, opowiedzieć gdzie c. Rozróżnia rodzaje chmur, potrafi określić co one oznaczają. d. Prowadził dzienniczek pogody przez min. 2 tygodnie, zapisując najważniejsze zjawiska i informacje pogodowe. e. Zbudował deszczomierz/wiatromierz, odnotował wyniki pomiarów. Geograf a. Potrafi wskazać na mapie rzeki główne Polski, 3 największe jeziora oraz porty. b. Wie gdzie w regionie znajdują się atrakcyjne rzeki i zbiorniki. c. Potrafi określić kierunek północny bez użycia kompasu. d. Sporządził mapę okolicy najbliższego zbiornika wodnego. Ratownik a. Potrafi używać rzutki oraz koła ratunkowego. b. Z zamkniętymi oczami potrafi zawiązać węzeł ratowniczy. c. Zna organizacje odpowiedzialne za bezpieczeństwo nad wodą, wie co oznaczają kolory flag na plażach oraz wie jak wezwać pomoc w razie wypadku nad wodą. d. Wraz z szóstką nad wodą. przygotował scenkę dotyczącą bezpieczeństwa e. Zawsze pływa w dobrze zapiętej kamizelce w odpowiednim rozmiarze, dba, by reszta załogi również była dobrze przygotowana. S t r o n a 20

IDEE STOPNI WODNIACKICH Żeglarskie JUNGA ŻEGLARSKI Skończył 10 lat, potrafi bezpiecznie poruszać się po jachcie, zna podstawowe węzły, rozróżnia elementy jachtu. Umie wiosłować w łodzi wiosłowej lub żaglowej. KADET ŻEGLARSKI Skończył 12 lat, potrafi samodzielnie pokierować jachtem typu ket lub jachtem slup o długości do 6 m na żaglach. Jest sprawnym członkiem załogi jachtu żaglowego, potrafi operować sterem, szotami, pracować na cumach i odbijaczach. Sprawnie wykonuje komendy. ŻEGLARZ JACHTOWY Skończył 14 lat, potrafi wykonać podstawowe manewry na jachcie o długości powyżej 5 metrów, pod żaglami i na silniku. Umie pokierować załogą jachtu żaglowego, ma wiedzę wystarczająca do kierowania jachtem śródlądowym. Posiada patent żeglarza jachtowego. STERNIK Skończył 16 lat, posiada patent żeglarza jachtowego, potrafi kierować jachtami kabinowymi, sprawnie przeprowadza manewry na żaglach i na silniku. Jest przygotowany do samodzielnego kierowania każdym jachtem śródlądowym i do prowadzenia pierwszych rejsów po wodach morskich osłoniętych w strefie do 2 mil od brzegu, w porze dziennej. Motorowodne JUNGA MOTOROWODNY Skończył 10 lat, potrafi bezpiecznie poruszać się po jachcie, zna podstawowe węzły, rozróżnia elementy jachtu. Umie wiosłować w łodzi żaglowej lub motorowej. KADET MOTOROWODNY Skończył 12 lat, potrafi samodzielnie pokierować łodzia o napędzie motorowym z silnikiem przyczepnym. Jest sprawnym członkiem załogi jachtu, potrafi operować sterem, manetką, pracować na cumach i odbijaczach. Sprawnie wykonuje komendy. STERNIK MOTOROWODNY Skończył 14 lat, potrafi wykonać podstawowe manewry na jachcie motorowym na silniku. Umie pokierować załogą jachtu motorowego, ma wiedzę wystarczająca do kierowania jachtem śródlądowym. Posiada patent sternika motorowodnego. S t r o n a 21

STARSZY STERNIK MOTOROWODNY Skończył 16 lat, posiada patent sternika motorowodnego, potrafi kierować jachtami kabinowymi, sprawnie przeprowadza manewry na silniku. Jest przygotowany do samodzielnego kierowania każdym jachtem śródlądowym i do prowadzenia pierwszych rejsów po wodach morskich osłoniętych w strefie do 2 mil od brzegu, w porze dziennej. Kajakowe JUNGA KAJAKARSKI Skończył 10 lat, potrafi bezpiecznie zachować się w kajaku, odbył krótki spływ kajakowy. KADET KAJAKARSKI Skończył 12 lat, potrafi samodzielnie kierować kajakiem, sprawnie wiosłuje, umie utrzymać kajak w zadanym kierunku. Dba o bezpieczeństwo podczas spływania. KAJAKARZ Kieruje samodzielnie kajakiem, brał udział w kilku spływach, potrafi pomóc w ich organizacji STARSZY KAJAKARZ Skończył 16 lat, jest doświadczonym kajakakrzem z pokaźnym stażem. Pomaga w organizacji spływów, potrafi wybrać odpowiednią rzekę na spływ, czyta rzekę, podejmuje się coraz odpowiedzialniejszych funkcji na spływach. Wioślarskie JUNGA WIOŚLARSKI Skończył 10 lat, potrafi bezpiecznie zachować się w łodzi wiosłowej, odbył krótki spływ. KADET WIOŚLARSKI Skończył 12 lat, potrafi samodzielnie kierować kajakiem/łodzią wiosłową/czółnem, sprawnie wiosłuje, umie utrzymać łódź w zadanym kierunku. Dba o bezpieczeństwo podczas spływów. WIOŚLARZ Kieruje samodzielnie kajakiem/łodzią wiosłową/czółnem, brał udział w kilku spływach, potrafi pomóc w ich organizacji. STERNIK ŁODZI WIOSŁOWEJ Skończył 16 lat, jest doświadczonym wioślarzem z pokaźnym stażem. Pomaga w organizacji spływów, potrafi wybrać odpowiednią rzekę na spływ, czyta rzekę, podejmuje się coraz odpowiedzialniejszych funkcji na spływach. Dowodzi łodzią wiosłową. S t r o n a 22

Ratownicze JUNGA RATOWNICZY Skończył 10 lat, przestrzega zasad bezpieczeństwa w działaniach na wodzie. KADET RATOWNICZY Skończył 12 lat, pełni funkcje ratownicze podczas spływów i rejsów drużyny i zastępu. Dopełnia wszelkich starań, by podczas działań na wodzie przestrzegać zasad bezpieczeństwa. Pilnuje swoich kolegów z zastępu, by przestrzegali zasad bezpieczeństwa. RATOWNIK WODNY ZHP Wspiera swój zastęp lub drużynę w czynnościach ratowniczych podczas spływów lub rejsów. Doskonale pływa. STARSZY RATOWNIK WODNY ZHP Skończył 16 lat, pełni funkcje asystenta ratowników na kąpielisku, ukończył minimum 15 godzinny kurs pierwszej pomocy. Nurkowe JUNGA RATOWNICZY Skończył 10 lat, interesuje się nurkowaniem ze sprzętem, przygotowuje się do zdobycia stopnia płetwonurka. KADET RATOWNICZY Skończył 12 lat, stara się zdobyć uprawnienia płetwonurkowe, doskonali techniki nurkowania. PŁETWONUREK Potrafi wykonać nurkowania ze sprzętem, skompletować sprzęt na nurkowanie i wykonać nurkowanie z doświadczonym partnerem. Zdobył podstawowy stopień nurkowy w uznanej federacji nurkowej (PADI, PSAI, SSI, SDI, NAUI, CMAS). ZAAWANSOWANY PŁETWONUREK Skończył 16 lat, wykonał kilka nurkowań na głębokość większą niż 15 metrów. Zdobył stopień zaawansowanego płetwonurka (AOWD) w uznanej federacji nurkowej (PADI, PSAI, SSI, SDI, NAUI, CMAS) S t r o n a 23

STOPNIE I SPRAWNOŚCI ZUCHOWE Oznaczenie stopnia zucha wodnego: znaczek wpinany na prawej kieszeni munduru. S t r o n a 24

Stopnie wodniackie S t r o n a 25

Sprawności S t r o n a 26

wodniackie S t r o n a 27

Fundacja Harcerstwa Centrum Wychowania Morskiego ZHP istnieje od 5 lat (choć samo CWM ZHP w różnej formie od 82 lat) i jej głównym celem jest wspieranie Związku Harcerstwa Polskiego, szczególnie w obszarze wychowania wodnego i morskiego. Fundacja, oprócz zarządzania flagowymi jednostkami ZHP: s/y Zawisza Czarny, s/y Zjawa IV i s/y Warszawska Nike, zajmuje się również prowadzeniem morskich szkoleń żeglarskich, prowadzi ośrodek egzaminowania na patenty żeglarskie oraz wspiera powstawanie i wdrażanie programów związanych z wychowaniem wodnym i morskim w ZHP. Przykładem takiego działania jest niniejsze wydawnictwo. Całość wysiłku organizacyjnego związana z wydaniem Programu Wychowania Wodnego system stopni i sprawności wodniackich, a więc organizacja spotkań, pozyskanie finansowania, złożenie i druk wydawnictw wzięła na siebie FH CWM ZHP. Instruktorzy specjalności wodnej zaangażowani w tworzenie tego projektu, dostarczyli treści i rozwiązania służące stworzeniu. Z punktu widzenia efektywności zarządzania, takie rozwiązanie uważamy za modelowe dla ZHP. Nasza Fundacja, choć formalnie jest osobnym podmiotem prawnym, jest częścią ruchu harcerskiego w Polsce, nierozerwalnie związanym ze Związkiem Harcerstwa Polskiego. System stopni i sprawności wodniackich jest pierwszym od wielu lat centralnym rozwiązaniem programowym adresowanym dla drużyn wodnych i środowisk zainteresowanych specjalnością wodną. Mamy nadzieję, że zapoczątkowaliśmy program, który na trwale osadzi się w świadomości harcerskich wodniaków i zaistnieje w programach pracy drużyn i szczepów. Czując ogromną satysfakcję z pracy, którą wykonaliśmy, życzymy wszystkim użytkownikom Programu Wychowania Wodnego, systemu stopni i sprawności wodniackich takiej samej satysfakcji z jego realizacji. hm. Lucjan Brudzyński Prezes Zarządu Fundacji Harcerstwa Centrum Wychowania Morskiego ZHP S t r o n a 28

S t r o n a 29

India Juliet Bravo dla nad Polaków mają wielkie symboliczne znaczenie. Znaczą one: "wyjdźcie na morze, gdy tylko będziecie gotowi". Ale musicie być gotowi moralnie i psychicznie. gen. Mariusz Zaruski na pokładzie s/y Zawisza Czarny, 07.08.1939 Centrum Wychowania Morskiego ZHP Gdynia 2016