PRZEPISY PUBLIKACJA NR 9/P WYMAGANIA DLA SYSTEMÓW KOMPUTEROWYCH (Tekst ujednolicony zawierający Zmiany Nr 1/2012, stan na 1 stycznia 2012 r.

PRZEPISY PUBLIKACJA NR 9/P WYMAGANIA DLA SYSTEMÓW KOMPUTEROWYCH 2007 (Tekst ujednolicony zawierający Zmiany Nr 1/2012, stan na 1 stycznia 2012 r.) Publikacje P (Przepisowe) wydawane przez Polski Rejestr Statków są uzupełnieniem lub rozszerzeniem Przepisów i stanowią wymagania obowiązujące tam, gdzie mają zastosowanie. GDAŃSK

Publikacja Nr 9/P Wymagania dla systemów komputerowych 2007 została zatwierdzona przez Zarząd Polskiego Rejestru Statków S.A. w dniu 20 listopada 2007 r. i wchodzi w życie z dniem 20 grudnia 2007 r. Copyright by Polski Rejestr Statków S.A., 2007 PRS/HW, 11/2007 ISBN 978-83-60629-60-4x

SPIS TREŚCI 1 Postanowienia ogólne... 5 1.1 Zakres zastosowania... 5 1.2 Zakres nadzoru... 5 1.3 Definicje... 5 1.4 Nadzór nad produkcją... 6 1.5 Dokumentacja techniczna... 6 1.6 Systemy komputerowe na mostku... 6 2 Wymagania ogólne... 6 2.1 Bezpieczeństwo obsługi... 6 2.2 Funkcje bezpieczeństwa... 7 2.3 Kategorie systemów... 8 3 Konfiguracja systemu... 8 3.1 Zabezpieczenie dostępu... 8 3.2 Modułowość... 8 4 Sprzęt komputerowy... 8 4.1 Wymagania ogólne... 8 4.2 Układy wejścia/wyjścia... 9 4.3 Urządzenia wejścia... 9 4.4 Urządzenia wyjścia... 10 4.5 Graficzne układy wejścia wyjścia... 10 4.6 Zasilanie... 10 4.7 Zdalne sterowanie... 12 5 Sieć informatyczna... 11 5.1 Wymagania ogólne... 11 5.2 Sieci redundantne... 11 5.3 Ważne funkcje... 11 5.4 Dodatkowe wymagania dla sieci bezprzewodowych...11 6 Oprogramowanie... 12 6.1 Wymagania ogólne... 12 6.2 Konfiguracja... 12 6.3 Odporność na awarie... 12 6.4 Komunikacja użytkownika z systemem komputerowym... 13 7 Systemy zintegrowane... 14 7.1 Efektywność obsługiwania... 14 7.2 Awaria systemów zintegrowanych... 14 7.3 Układy wielofunkcyjne... 14 8 Próby... 14 8.1 Wymagania ogólne... 14 8.2 Próby sprzętu komputerowego... 15 8.3 Próby oprogramowania systemowego... 15 8.4 Próby oprogramowania aplikacyjnego... 16 9 Wymagane świadectwa... 16 9.1 Systemy komputerowe... 16 9.2 Sterowniki programowalne... 16 9.3 Komputerowe kalkulatory załadunku... 16 str.

1 POSTANOWIENIA OGÓLNE 1.1 Zakres zastosowania 1.1.1 Wymagania niniejszej Publikacji mają zastosowanie do systemów komputerowych związanych z podlegającymi nadzorowi klasyfikacyjnemu PRS instalacjami, układami i urządzeniami. 1.1.2 Niniejsze wymagania mają zastosowanie również do systemów komputerowych wykorzystywanych przez załogę do oceny bezpieczeństwa eksploatacyjnego statku w zakresie objętym nadzorem konwencyjnym PRS. 1.2 Zakres nadzoru Nadzór PRS nad systemami komputerowymi obejmuje nadzór nad ich produkcją oraz nadzór nad ich instalacją na statku. 1.3 Definicje Elektroniczne urzą dzenie programowalne (skrót P E D od ang. p r o g r a m m a b l e electronic device) urządzenie o budowie opartej na technologii komputerowej, które może składać się z części sprzętowej (w tym jednostek wieloprocesorowych), oprogramowania oraz układów wejścia i/lub wyjścia, np. sterownik PLC. Elektroniczny system programowalny (skrót P E S, od ang. p r o g r a m m a b l e e l e c - t r o n i c s y s t e m ) system zbudowany z co najmniej jednego elektronicznego urządzenia programowalnego, połączonego z urządzeniami wejściowymi (np. czujnikami) i/lub urządzeniami/układami wyjściowymi (np. zadajnikami), również wchodzącymi w skład systemu, przeznaczony do sterowania, ochrony i/lub monitoringu. Funkcje waż n e funkcje pełnione przez wyposażenie, którego ciągła praca jest niezbędna dla napędu, sterowania i bezpieczeństwa statku oraz bezpieczeństwa ludzi na statku. I n t e r f e j s punkt przekazywania informacji o systemie, np.: interfejsy wejścia/wyjścia, interfejsy kontaktu człowiek maszyna, interfejsy komunikacyjne. K o m p u t e r elektroniczne urządzenie programowalne do przechowywania i przetwarzania danych, wykonywania obliczeń lub sterowania. Komputer może być wykonany jako pojedyncza jednostka centralna lub jako kilka połączonych ze sobą jednostek centralnych. Określenie komputer obejmuje każdy dowolny elektroniczny system programowalny, taki jak: komputer obliczeniowy dużej mocy typu mainframe, minikomputer lub mikrokomputer. O p r o g r a m o w a n i e programy, dane i dokumentacja związana z pracą komputera/ów wchodzących w skład systemu komputerowego. Redundancja zdolność urządzenia lub systemu do utrzymania lub przywrócenia jego funkcji w przypadku wystąpienia pojedynczej awarii. System komputerowy system składający się z jednego lub kilku komputerów, związanego z nimi oprogramowania oraz urządzeń peryferyjnych i interfejsów. S y s t e m z i n t e g r o w a n y system składający się z kilku systemów komputerowych połączonych w celu stworzenia centralnego systemu zapewniającego dostęp do danych z czujników i/lub możliwości sterowania. Ukł ady wejś cia/wyjś c i a np. czujniki, przetworniki, zadajniki itp. Urzą dzenia peryferyjne urządzenia wykonujące czynności pomocnicze w systemie komputerowym, np.: drukarki, urządzenia magazynujące dane. Urzą dzenia wejś c i a np. klawiatury, myszki, manipulatory kulowe, przyciski, dźwignie itp. Urzą dzenia wyjś c i a np. monitory ekranowe, wyświetlacze ciekłokrystaliczne (LCD), lampki alarmowe/sygnalizacyjne, brzęczki, wskaźniki itp. W ę zeł punkt dostępu do sieci informatycznej. 5

1.4 Nadzór nad produkcją Produkcja systemów komputerowych podlega nadzorowi bezpośredniemu lub pośredniemu PRS i powinna być potwierdzona odpowiednim certyfikatem. 1.5 Dokumentacja techniczna 1.5.1 Zakres dokumentacji systemów kategorii II i III podlegającej zatwierdzeniu przez PRS obejmuje:.1 schematy blokowe;.2 układy wejścia/wyjścia i dane dotyczące zasilania;.3 opis funkcji, działania, niezawodności i samokontroli układu, przekazywania sterowania, zabezpieczenia danych i zabezpieczenia przed dostępem osób nieupoważnionych;.4 procedury załączania, obsługi, odbudowy danych, sposobów testowania i napraw;.5 procedury uaktualniania oprogramowania i konfiguracji systemu;.6 program prób funkcjonalnych i środowiskowych. 1.5.2 Dokumentacja urządzeń do bezprzewodowej transmisji danych powinna dodatkowo zawierać następujące informacje:.1 Szczegółowe zalecenia producenta odnośnie instalacji i utrzymania;.2 Schemat sieci z rozmieszczeniem anten, określeniem ich typu i identyfikacją ich położenia;.3 Specyfikacja protokołów bezprzewodowych systemów łączności i funkcji zarządzania; patrz 5.4;.4 Szczegółowe dane dotyczące częstotliwości radiowych i poziomów mocy;.5 Raport z badań typu zgodnie z Publikacją Nr 11/P Próby środowiskowe wyposażenia statków;.6 Program prób na statku, patrz 8.3.4. 1.5.3 Jeśli zamierzone jest zastosowanie alternatywnych rozwiązań projektowych lub konstrukcyjnych, należy dodatkowo przedstawić analizę inżynierską (patrz również SOLAS II-1/F, Praw. 55). 1.6 Systemy komputerowe na mostku Systemy komputerowe na mostku nawigacyjnym powinny być instalowane zgodnie z wymaganiami mających zastosowanie Przepisów PRS oraz norm międzynarodowych. Systemy komputerowe instalowane na mostku nawigacyjnym powinny być poddane próbom kompatybilności elektromagnetycznej w zakresie dotyczącym wyposażenia elektrycznego i elektronicznego, zgodnie z wymaganiami Publikacji IEC 60945. 2 WYMAGANIA OGÓLNE 2.1 Bezpieczeństwo obsługi 2.1.1 Systemy komputerowe powinny realizować określone funkcje lub zadania w sposób automatyczny w przypadku, gdy charakterystyka procesu lub czas reakcji operatora wyklucza odpowiednią reakcję na zdarzenie lub awarię systemu. 2.1.2 Systemy komputerowe powinny umożliwiać bezpieczną pracę sterowanych i nadzorowanych instalacji, układów i urządzeń, biorąc pod uwagę: bezpieczeństwo obsługi, wpływ środowiska, awaryjność urządzeń, użytkowość, możliwość obsługi nieskomputeryzowanych urządzeń i systemów. Jeśli proponowane są alternatywne rozwiązania projektowe lub konstrukcyjne, nie spełniające wymagań podanych w niniejszej Publikacji, należy przeprowadzić analizę inżynierską, zgodnie z odpowiednią międzynarodową lub krajową normą akceptowalną przez PRS, patrz również SOLAS II-1/F, Praw. 55. Uwaga: jako że awaria systemu kategorii III może prowadzić do wypadku o katastrofalnych skutkach, stosowanie niekonwencjonalnych technologii dla takich aplikacji zostanie dopuszczone jedynie w drodze wyjątku, w przypadkach gdy przedstawiono dowód pokazujący akceptowalne i niezawodne wykonanie systemu, zadowalający PRS. 6

2.1.3 Każdy panel sterowania, wskaźnik, dźwignia sterująca, przycisk, urządzenie alarmowe, lampka sygnalizacyjna, urządzenie do nagrywania, przetwornik, czujnik itp. powinien zostać wyraźnie i trwale oznaczony za pomocą etykiet, jednoznacznie objaśniających funkcję urządzenia. 2.2 Funkcje bezpieczeństwa 2.2.1 Systemy komputerowe powinny w sposób automatyczny interweniować w przypadku, gdy charakterystyka procesu lub czas reakcji operatora wyklucza odpowiednią reakcję na zdarzenie lub awarię systemu. 2.2.2 System komputerowy powinien umożliwiać: wykonywanie zadanych czynności, akceptowanie poleceń użytkownika, przekazywanie informacji użytkownikowi w normalnych i awaryjnych warunkach pracy. 2.2.3 Czas reakcji systemu powinien być odpowiedni dla wszystkich wykonywanych funkcji, biorąc pod uwagę maksymalne obciążenie i maksymalną liczbę zadań oraz powinien uwzględniać prędkość komunikacji w normalnych i awaryjnych warunkach pracy. 2.2.4 Funkcje bezpieczeństwa systemu komputerowego powinny być niezależne od funkcji sterujących i monitorujących (alarmowych) systemu. Na ile jest to możliwe, funkcje sterujące powinny być niezależne od funkcji monitorujących (alarmowych). 2.2.5 Systemy rezerwowe oraz inne urządzenia zredundowane powinny być funkcjonalnie niezależne, np. sygnały sterujące i monitorujące pomp zasilających i rezerwowych/wspomagających oleju smarowego powinny zostać rozdzielone pomiędzy dwie oddzielne podstacje systemu sterowania pracą siłowni. 2.3 Kategorie systemów 2.3.1 Elektroniczne systemy programowalne dzielą się na trzy kategorie, jak pokazano w tabeli 2.3.1, w zależności od rozległości uszkodzenia spowodowanego pojedynczą awarią. Przy czym należy jedynie rozważać obszar uszkodzeń spowodowanych daną konkretną awarią, nie zaś dowolne poważne uszkodzenie. Redundancja nie jest brana pod uwagę podczas kategoryzacji systemu. Tabela 2.3.1 Kategoria Opis Zakres funkcji I II III Systemy, których awaria nie prowadzi do sytuacji niebezpiecznych dla ludzi, statku i/lub środowiska Systemy, których awaria może ostatecznie prowadzić do sytuacji niebezpiecznych dla ludzi, statku i/lub środowiska Systemy, których awaria może natychmiastowo prowadzić do sytuacji niebezpiecznych dla ludzi, statku i/lub środowiska funkcje monitorujące w celach informacyjnych i/lub administracyjnych funkcje alarmowe i monitorujące funkcje sterujące, które są konieczne w celu utrzymania statku w jego normalnej kondycji pod względem warunków pracy oraz socjalno-bytowych funkcje kontrolne w celu utrzymania napędu oraz manewrowości jednostki funkcje bezpieczeństwa 2.3.2 Przypisanie elektronicznego systemu programowalnego do konkretnej kategorii wykonuje się w oparciu o najbardziej prawdopodobny obszar bezpośrednich uszkodzeń. Jeżeli przewidziano skuteczny system rezerwowy lub inne środki zmniejszające prawdopodobieństwo wystąpienia niebezpieczeństwa, wówczas kategoria systemu III może zostać zmniejszona do II. Przykłady kategorii systemów pokazano w tabeli 2.3.2. 7

Tabela 2.3.2 Kategoria I II III Przykład zastosowania Systemy wspomagające utrzymanie i konserwację jednostki Systemy diagnostyczne i informacyjne Wyposażenie alarmowe i monitorujące Wyposażenie pomiarowe pojemności zbiorników Systemy kontrolne urządzeń pomocniczych siłowni Systemy zdalnego sterowania napędem głównym Systemy wykrywania pożaru Systemy gaszenia pożaru Systemy zęzowe Regulatory obrotów Systemy/wyposażenie bezpieczeństwa urządzeń napędowych Systemy sterowania palników Elektroniczne systemy wtrysku paliwa silników Diesla Systemy kontrolne napędu i urządzenia sterowego Urządzenia synchronizujące instalowane w rozdzielnicach 2.3.3 Wymagania niniejszej Publikacji dotyczą systemów komputerowych kategorii II i III, chyba że wskazano inaczej. Systemy komputerowe kategorii I podlegają każdorazowo odrębnemu rozpatrzeniu przez PRS. 3 KONFIGURACJA SYSTEMU 3.1 Zabezpieczenie dostępu 3.1.1 Elektroniczne systemy programowalne kategorii II i III powinny być zabezpieczone przed możliwością zmiany konfiguracji systemu, programu lub danych przez osoby nieupoważnione. 3.1.2 Zmiany w systemach kategorii III, dokonane przez producenta po odbiorze ich przez inspektora PRS, podlegają każdorazowo zatwierdzeniu przez PRS. 3.1.3 Wszelkie zmiany wprowadzone po poświadczonych przez PRS próbach typu/wyrobu, podanych w tabeli 8.1, p. 6 powinny zostać udokumentowane. 3.2 Modułowość Sprzęt komputerowy i oprogramowanie powinny być typu modułowego o budowie hierarchicznej, aby zminimalizować konsekwencje jakichkolwiek awarii oraz zapewnić łatwość testowania i obsługi. 4 SPRZĘT KOMPUTEROWY 4.1 Wymagania ogólne 4.1.1 Sprzęt komputerowy powinien być tak zaprojektowany, aby z wynikiem pozytywnym mógł być poddany próbom środowiskowym, wyszczególnionym w Publikacji Nr 11/P Próby środowiskowe wyposażenia statków oraz w Publikacji IEC 60092-504. 4.1.2 Konstrukcja sprzętu powinna zapewniać łatwość wymiany elementów podczas napraw i obsługi. 4.1.3 Wymiana każdego elementu powinna być łatwa, a jego konstrukcja powinna umożliwiać jego łatwe i bezpieczne przechowywanie. Części zamienne powinny być tak wykonane, aby uniemożliwić pomyłkę przy ich montażu. Tam, gdzie nie może to być spełnione, powinny one mieć trwale i jednoznacznie oznaczoną pozycję poprawnego zamontowania. 4.1.4 Awaria komputerowego modułu sterowania ważnych funkcji statku, wspomagania decyzji lub symulacji nie powinna doprowadzić do utraty podstawowych funkcji sterowanego systemu. 8

4.1.5 Prawidłowość pracy systemów komputerowych powinna być monitorowana, a w przypadku wykrycia stanów nienormalnych powinien zostać zainicjowany alarm. 4.1.6 Wyposażenie wraz z okablowaniem powinno być instalowane zgodnie z wymaganiami odpowiednich Przepisów PRS, w celu zminimalizowania wpływu pola elektromagnetycznego pomiędzy nim a innym wyposażeniem zainstalowanym na pokładzie (np. kompasem magnetycznym na mostku). 4.1.7 Okablowanie stosowane przy budowie sieci informatycznej powinno posiadać odpowiednią wytrzymałość mechaniczną, odpowiednie zamocowanie oraz osłony przed uszkodzeniami mechanicznymi, zgodnie z wymaganiami opisanymi w rozdziale 16 z Części VIII Instalacje elektryczne i systemy sterowania, Przepisów klasyfikacji i budowy statków morskich. 4.1.8 Systemy komputerowe powinny być zaprojektowane w sposób zapewniający swobodę i łatwość obsługi oraz powinny spełniać zasady ergonomii. 4.2 Układy wejścia/wyjścia 4.2.1 Układy wejścia/wyjścia powinny zapewnić efektywność pracy systemu przez: dostarczenie niezbędnych informacji, umożliwienie reakcji obsługi, uwzględnienie możliwości percepcji użytkownika, a tym samym uwzględnienie liczby zadań bądź działań możliwych do wykonania w trakcie obsługi przez użytkownika. 4.2.2 Na odpowiednich stanowiskach sterowania powinny być widoczne sygnały alarmowe, informujące o awarii lub wyłączeniu części systemu. 4.2.3 Stan/tryb pracy systemu komputerowego powinien być łatwo rozpoznawalny. 4.3 Urządzenia wejścia 4.3.1 Urządzenia wejścia powinny mieć jasno zdefiniowane funkcje i być bezpieczne w użyciu w każdych warunkach. 4.3.2 Należy przewidzieć klawisze funkcyjne dla często wydawanych poleceń oraz dla poleceń wymagających szybkiej reakcji. W przypadku klawiszy wielofunkcyjnych, aktywna funkcja powinna być łatwo rozpoznawalna. 4.3.3 Urządzenia wejścia powinny być tak usytuowane, aby operator miał dobrą widoczność odpowiadających im ekranów. 4.3.4 Operator powinien otrzymać potwierdzenie wydanej instrukcji. 4.3.5 Panele sterownicze w sterówce powinny być wyposażone w oddzielne oświetlenie. Powinna być zapewniona możliwość regulacji jasności tego oświetlenia oraz jasności monitorów ekranowych, bez możliwości ich całkowitego ściemnienia, np. paneli dotykowych. 4.3.6 Jeżeli funkcje lub operacje mogą być zmieniane przy użyciu klawiatury, to czynność ta powinna być możliwa do wykonania tylko przez upoważniony personel. 4.3.7 Jeżeli użycie danego klawisza mogłoby doprowadzić do sytuacji niebezpiecznych, to należy stosować następujące środki zapobiegawcze:.1 blokowanie działania takiego klawisza, lub.2 konieczność użycia kombinacji dwóch lub więcej klawiszy. 4.3.8 Należy zapobiegać możliwości wprowadzania poleceń będących w sprzeczności z uprzednio wydaną instrukcją, stosując odpowiednie blokady lub ostrzeżenia. Aktywne polecenie sterowania powinno być rozróżnialne. 9

4.3.9 Działanie urządzeń wejściowych powinno być logiczne i zgodne z kierunkiem działania sterowanego nimi wyposażenia. 4.4 Urządzenia wyjścia 4.4.1 Rozmiar, kolor oraz intensywność tekstu i informacji graficznych wyświetlanych na ekranach monitorów powinny być tak dobrane, aby były czytelne z normalnego miejsca pracy operatora, w każdych warunkach oświetlenia. 4.4.2 Należy przewidzieć możliwość regulacji jasności oraz kontrastu w celu dostosowania ich do warunków otoczenia, bez możliwości całkowitego ściemnienia. 4.5 Graficzne układy wejścia wyjścia 4.5.1 Informacje powinny być przedstawione w sposób jasny i zrozumiały, przy uwzględnieniu ważności funkcji i skojarzeń. Struktura zawartości obrazu na ekranie powinna być logiczna i powinna zawierać tylko dane niezbędne dla użytkownika. 4.5.2 Alarmy powinny być przedstawiane graficznie oraz akustycznie i mieć pierwszeństwo w stosunku do innych informacji, niezależnie od aktualnej funkcji systemu. Powinny one być łatwo odróżniane od innych prezentowanych informacji. 4.5.3 Jeżeli alarmy są wyświetlane na kolorowych monitorach ekranowych, to statusy alarmów powinny być rozróżnialne nawet w przypadku awarii podstawowego koloru monitora. 4.5.4 W przypadku używania przez operatora interfejsów graficznych ogólnego przeznaczenia, na ekranie powinny być prezentowane jedynie funkcje niezbędne do nadzorowania danego procesu. 4.5.5 Alarmy powinny być wyświetlane na monitorach w takiej samej kolejności, w jakiej się pojawiły. Zawsze widoczny powinien być, co najmniej, ostatnio zaistniały alarm. 4.5.6 W układach alarmowych należy przewidzieć środki do podglądu wszystkich niezaakceptowanych alarmów. 4.5.7 Potwierdzenie alarmów przedstawianych w postaci graficznej, powinno być oddzielne dla każdego sygnału albo wspólne dla określonej grupy sygnałów. Potwierdzenie sygnału powinno być możliwe tylko wtedy gdy użytkownik posiada graficzną informację na temat stanu alarmu dla sygnału albo wszystkich sygnałów w grupie. 4.6 Zasilanie 4.6.1 Program i dane systemów kategorii II i III powinny być zabezpieczone przed skutkami zaniku zasilania. 4.6.2 Należy przewidzieć sygnalizację zasilania. W przypadku braku zasilania lub nieodpowiednich jego parametrów, powinien być inicjowany alarm. 4.6.3 Zanik zasilania nie powinien prowadzić do stanów niebezpiecznych dla urządzeń i statku. 4.6.4 Systemy komputerowe powinny być zasilane z dwóch niezależnych źródeł energii elektrycznej oraz być zabezpieczone przed skutkami zwarć i przeciążeń. Przełączanie zasilania powinno być automatyczne i bezprzerwowe. 4.7 Zdalne sterowanie 4.7.1 Zdalne sterowanie systemami okrętowymi poprzez system komputerowy powinno być rozwiązane w sposób zapewniający spełnienie wymagań odpowiednich Przepisów PRS oraz norm międzynarodowych. 4.7.2 Możliwość bezprzewodowego zdalnego sterowania wyposażeniem statkowym podlega w każdym przypadku odrębnemu rozpatrzeniu przez PRS. 10

5 SIEĆ INFORMATYCZNA 5.1 Wymagania ogólne 5.1.1 Sieć informatyczna powinna uruchamiać się po załączeniu napięcia. 5.1.2 Przepustowość sieci powinna być wystarczająca do pracy w czasie rzeczywistym. 5.1.3 Do zapewnienia wymiany danych należy używać standardowych urządzeń sprzęgających. 5.1.4 Sieć powinna posiadać mechanizmy diagnostyczne, wskazujące awarie podłączeń do sieci lub awarie węzłów w sieci. Awarie te powinny inicjować alarm. 5.1.5 Awaria w węźle informatycznym nie powinna wpływać na pozostałą część sieci informatycznej. 5.1.6 Awaria jakiegokolwiek wspólnego elementu sieci nie powinna mieć wpływu na działanie systemu. 5.1.7 Sieć informatyczna powinna zapewnić spójność przesyłanych danych oraz możliwość przywrócenia uszkodzonego lub utraconego pakietu danych. 5.1.8 Mechanizmy samodiagnostyczne systemu powinny zapewnić przejście do najmniej niebezpiecznego stanu dla całej instalacji podczas wystąpienia awarii sieci informatycznej. 5.1.9 Parametry łącza sieci informatycznej powinny zapewnić przesłanie wszystkich niezbędnych informacji w odpowiednim czasie oraz zapobiec jej przeciążeniu. 5.2 Sieci redundantne 5.2.1 Jeżeli są wymagane sieci zdwojone, to powinny one być tak separowane, aby awaria w jednej z nich nie miała wpływu na działanie drugiej. 5.2.2 Przełączanie przepływu informacji między sieciami redundantnymi powinno następować samoczynnie oraz nie powinno zakłócać sygnałów źródłowych i ciągłości obsługi. 5.3 Ważne funkcje 5.3.1 Systemy komputerowe obsługujące ważne funkcje, czyli systemy kategorii II i III, powinny być podłączone poprzez sieci redundantne, ktorych status powinien być monitorowany. 5.3.2 Awaria sieci informatycznej nie powinna uniemożliwiać obsługi ważnych urządzeń poprzez alternatywne środki, np. za pomocą lokalnych stanowisk sterowania. 5.3.3 Dla ważnych funkcji w informatycznym węźle odbiorczym należy sprawdzać dopuszczalne parametry sieci. 5.4 Dodatkowe wymagania dla sieci bezprzewodowych 5.4.1 Wymagania podrozdziału 5.4 są uzupełnieniem do wymagań podanych w 5.1.4, 5.1.7, 5.1.8, 5.1.9 i 5.3.2 i mają zastosowanie do systemów kategorii II z wykorzystaniem łączności bezprzewodowej transmisji danych do przesyłania danych pomiędzy rozproszonymi systemami lub programowalnymi urządzeniami elektronicznymi. Dla systemu kategorii III, stosowanie łączności bezprzewodowej transmisji danych powinno być zgodnie z 2.1.3. 5.4.2 Dla funkcji, których działanie w sposób ciągły jest niezbędne dla zapewnienia podstawowych usług zależnych od łączności bezprzewodowej transmisji danych należy przewidzieć alternatywne środki, zapewniające możliwość uruchomienia sterowania w akceptowalnym czasie. 5.4.3 Bezprzewodowa transmisja danych powinna być oparta na uznanych międzynarodowych protokołach łączności bezprzewodowej, posiadających następujące cechy:.1 Integralność wiadomości. Zapobieganie błędom, wykrywanie, diagnozowanie i korygowanie, w taki sposób aby nie uszkodzić lub nie zmienić otrzymanej wiadomości w porównaniu do wysłanej. 11

.2 Właściwa konfiguracja i uwierzytelnianie urządzenia. Dopuszczalne jest tylko połączenie urządzeń, uwzględnionych w projektowanym systemie..3 Szyfrowanie wiadomości. Ochrona poufności i/albo krytyczności zawartości danych..4 Zarządzanie bezpieczeństwem. Ochrona zasobów sieci, ochrona przed nieuprawnionym dostępem do zasobów sieci. 5.4.4 Bezprzewodowy system powinien być zgodny z wymaganiami Międzynarodowego Związku Telekomunikacyjnego (ang. International Telecommunication Union) i administracji państwa bandery, dotyczącymi częstotliwości radiowych i poziomu mocy. Należy rozważyć pracę systemu w przypadku obowiązujących dla portu przepisów lokalnych i państwowych, dotyczących wykorzystania transmisji na częstotliwości radiowej, zakazujących działania bezprzewodowego łącza transmisji danych ze względu na częstotliwość i poziom ograniczenia mocy. 6 OPROGRAMOWANIE 6.1 Wymagania ogólne 6.1.1 Oprogramowanie i wprowadzone do niego zmiany powinny być wykonywane w oparciu o procedury. Procedury te powinny zawierać: opis programu, plany jakości, sprawdzenie, wdrożenie, realizację, instalację i modyfikację. Modyfikacje programu i danych oraz wersji oprogramowania powinny być udokumentowane. 6.1.2 Zmiany oprogramowania, mające wpływ na funkcjonowanie systemu, podlegają zatwierdzeniu przez PRS. 6.2 Konfiguracja 6.2.1 System operacyjny oraz jego konfiguracja powinny zapewniać prawidłowe funkcjonowanie oprogramowania aplikacyjnego. 6.2.2 Oprogramowanie aplikacyjne systemów komputerowych, realizujące różne funkcje, powinno zapewniać: pracę kilku modułów z zachowaniem określonych priorytetów, wskazywanie awarii poszczególnych modułów, eliminowanie modułów uszkodzonych w celu umożliwienia pracy innych modułów, mających ten sam lub wyższy priorytet. 6.2.3 Moduły oprogramowania nie powinny obejmować działań dla więcej niż jednej funkcji sterowania. Dla każdego zadania powinien być określony priorytet w zależności od funkcji realizowanej przez oprogramowanie. 6.2.4 W przypadku, kiedy skonfigurowano sprzęt komputerowy w sposób minimalizujący konsekwencje jego awarii, to zastosowane oprogramowanie powinno zapewniać taki sam stopień bezpieczeństwa. 6.3 Odporność na awarie 6.3.1 W przypadku awarii systemu komputerowego, system taki powinien automatycznie powrócić do warunków początkowych zapewniających odpowiedni poziom bezpieczeństwa. 6.3.2 Awaria i ponowny rozruch systemu komputerowego nie powinny powodować przejścia procesu do stanu krytycznego, czy też niezdefiniowanego. 6.3.3 Funkcje bezpieczeństwa, sterowania i alarmowania systemu komputerowego powinny być tak rozwiązane, aby pojedyncza awaria w systemie nie objęła więcej niż jednej z tych funkcji. 12

6.4 Komunikacja użytkownika z systemem komputerowym 6.4.1 Komunikacja użytkownika z systemem komputerowym powinna być realizowana na zasadzie dialogu, tj. prowadzić użytkownika do realizacji zadania krok po kroku w formie podpowiedzi lub podania alternatywnych działań. 6.4.2 Użytkownik powinien być ostrzeżony w przypadku próby wprowadzenia niedozwolonych zmian warunków sterowania oraz zmian programu lub danych. 6.4.3 Wszystkie obrazy na monitorze, potocznie zwane mimikami (od ang. mimics), powinny być przedstawione w sposób nie wymagający dodatkowych wyjaśnień. 6.4.4 Mimiki powinny być funkcjonalnym lub lokalizacyjnym odzwierciedleniem co najmniej jednej z prezentowanych instalacji/systemów. Mimiki funkcjonalne powinny w pierwszej kolejności zapewniać funkcjonalność, zaś w drugiej przedstawiać rozmieszczenie urządzeń na jednostce. Mimiki lokalizacyjne powinny być tak wykonane, aby dziób statku był skierowany w prawą stronę lub w górę ekranu. 6.4.5 Mimiki lokalizacyjne powinny zawierać plany pokładów jednostki jako tło w celu wskazania operatorowi lokalizacji obsługiwanego urządzenia. Ponadto kod lokalizacyjny, np. burta i wręg, powinien zostać pokazany przez okienko informacyjne obsługiwanego urządzenia, po wskazaniu tego urządzenia przez operatora. 6.4.6 Mimiki powinny być pokazywane w orientacji poziomej, tj. według ich szerokości, chyba że pionowa orientacja będzie bardziej wskazana. 6.4.7 Należy wystrzegać się krzyżowania się linii na ekranie. W przypadku braku możliwości uniknięcia skrzyżowań, należy je jasno wskazać poprzez przerwanie linii poziomych lub wykonanie łuków na liniach poziomych. 6.4.8 Wyposażenie sygnalizacyjne i kontrolne powinno być prezentowane w oparciu o częściowe obrazy systemów, których dotyczą, chyba że uzna się za stosowne zaprezentowanie tego wyposażenia w oddzielnym oknie. 6.4.9 Symbole reprezentujące to samo urządzenie, ale pokazane na kilku ekranach, powinny być prezentowane w taki sam sposób. 6.4.10 Zastosowana czcionka powinna być jednoznacznie rozróżnialna, np. typu ARIAL. Wielkość liter powinna być dobrana do wielkości ekranu zapewniając łatwą czytelność prezentowanego tekstu. 6.4.11 Należy stosować zasadę ciemnego tła, na ile tylko jest to możliwe. Kolorowe animacje, ze zmianą odcienia, mogą być stosowane do wskazania zmiany stanu urządzenia. 6.4.12 Prezentacja stanu urządzenia powinna być osiągana przy użyciu symboli graficznych, a nie tekstu na ile tylko jest to możliwe. 6.4.13 Aktualne wartości oraz wskaźniki trybu sterowania pracą urządzenia powinny być wyświetlane najbliżej, jak to jest tylko możliwe, symbolu, którego dotyczą, w taki sposób, aby relacje między nimi były jednoznaczne. 6.4.14 Wszystkie informacje istotne dla zdalnego sterowania i monitoringu systemów okrętowych powinny być dostępne na co najmniej jednym ekranie/mimiku. Jeżeli uzna się za stosowne, wówczas można wykonać dodatkowy mimik ze skrótem najważniejszych informacji. 6.4.15 Prezentowany na ekranie system może zawierać ikony aktywnych hiperłączy do związanych z nim podsystemów. Osiągnięcie nowego ekranu powinno być możliwe poprzez kliknięcie na hiperłącze. Przechodzenie za pomocą hiperłączy do innych ekranów powinno być dwukierunkowe, czyli z zapewnieniem możliwości bezpośredniego powrotu do ekranu wyjściowego. 13

6.4.16 Stosowanie skrótów pomiędzy ekranami tego samego systemu jest dopuszczalne, jeżeli spełnione zostaną wymagania punktu 6.4.15. 6.4.17 Nawigacja pomiędzy ekranami powinna być możliwa na kilka sposobów:.1 poprzez użycie ekranu z listą ekranów prezentowanych w systemie,.2 poprzez kliknięcie na ikonę hiperłącza, jeżeli ekrany je zawierają, oraz.3 poprzez wprowadzenie numeru żądanego ekranu za pomocą klawiatury. W przypadku użycia ekranów dotykowych (systemy bez klawiatur) możliwe jest stosowanie jedynie dwóch pierwszych metod. 6.4.18 Każdy mimik powinien składać się z następujących podstawowych sekcji:.1 paska alarmów lub grup alarmowych,.2 okna aplikacji, gdzie zaprezentowany jest ekran, np. określonego systemu,.3 paska informacyjnego wskazanego komponentu,.4 dodatkowo mimik może zostać wyposażony w pasek przycisków funkcyjnych. Na każdym mimiku powinien być zaprezentowany zegar czasu rzeczywistego. 6.4.19 Stosowane na mimikach jednostki miar powinny opierać się o układ SI oraz standardowe przedrostki multiplikacyjne. Zastosowanie innych miar należy każdorazowo indywidualnie uzgodnić z PRS. 6.4.20 W przypadku stosowania ekranów dotykowych, należy zapewnić możliwość ich obsługi poprzez odpowiedni dobór wielkości przycisków reprezentowanych na ekranie. 6.4.21 W celu ułatwienia obsługi programu, powinna być udostępniona użytkownikowi instrukcja obsługi tego programu. 7 SYSTEMY ZINTEGROWANE 7.1 Efektywność obsługiwania Obsługiwanie zintegrowanych systemów powinno być co najmniej tak efektywne, jak indywidualnych urządzeń lub układów. 7.2 Awaria systemów zintegrowanych Awaria części zintegrowanego systemu nie powinna wpływać na funkcjonalność innych układów niż te, które bezpośrednio zależą od układu, który uległ awarii. 7.3 Układy wielofunkcyjne 7.3.1 Układy wielofunkcyjne (układy sterowania, monitory) powinny być zdwojone z możliwością ich wzajemnej zamiany. Ilość stacji sterowania powinna być wystarczająca, aby zapewnić spełnienie przez każdą z nich funkcji, w których jest wymagana ciągła dostępność. 7.3.2 Awaria połączeń między układami nie powinna mieć wpływu na ich niezależną pracę. 7.3.3 Dla ważnych funkcji należy przewidzieć możliwość sterowania niezależną od systemu zintegrowanego. 7.3.4 Jeżeli jest wymagane, aby układy sterowania były redundantne i instalowane w różnych pomieszczeniach, to takie wymaganie dotyczy również układów komputerowych. 8 PRÓBY 8.1 Wymagania ogólne Wyniki prób powinny być udokumentowane. Dokumentacja z prób powinna obejmować zakres podany w tabeli 8.1. 14

Nr 1. Sprawdzenie systemu jakości Tabela 8.1 Wymagane próby i dokumentacja z prób systemów komputerowych Dokumentacja z prób Kategoria systemu I II III Sprawdzenie planu jakości dla oprogramowania M M Inspekcja komponentów od podwykonawców (tylko sprzęt) M M Sprawdzenie systemu jakości produkcji M M Raporty z prób końcowych M M S Udokumentowanie tworzenia oprogramowania M M S 2. Opis sprzętu i oprogramowania komputerowego Opis oprogramowania M S Opis sprzętu M S Analizy awaryjności tylko dla funkcji mających wpływ na bezpieczeństwo 3. Sprawozdanie z prób oprogramowania Sprawozdanie zgodności prób oprogramowania z planem jakości M S Analiza istnienia i spełnienia procedur programowych dla funkcji mających wpływ na bezpieczeństwo 4. Próby sprzętu komputerowego Próby wykonać zgodnie z wymaganiem podrozdziału 8.2 W W 5. Próby oprogramowania Próby modułowe M S Próby podsystemów M S Próby systemu M S 6. Próby funkcjonalne Próby integracji systemu M W Próby symulacji awarii W W Ostateczne próby fabryczne (FAT) M W W 7. Próby na statku Próby całego systemu M W W Próby integracji systemu W W Działanie urządzeń bezprzewodowych w celu wykazania kompatybilności elektromagnetycznej W W* 8. Modyfikacje Próby po wprowadzeniu modyfikacji M S/W S/W Użyte w tabeli 8.1 skróty oznaczają: M dokumentacja archiwizowana przez producenta systemu i udostępniana na życzenie, S dokumentacja podlegająca weryfikacji przez PRS, W próba powinna być przeprowadzona w obecności przedstawiciela PRS. * Poziom nadzoru będzie określony podczas oceny wymaganej przez 2.13. 8.2 Próby sprzętu komputerowego Sprzęt komputerowy należy poddać próbom środowiskowym według Publikacji Nr 11/P Próby środowiskowe wyposażenia statków lub Publikacji IEC 60092-504. 8.3 Próby oprogramowania systemowego 8.3.1 Próby oprogramowania systemowego powinny zweryfikować jego zgodność ze specyfikacją techniczną, zawierającą opis spełnianych przez niego funkcji. 8.3.2 Podczas prób należy zasymulować możliwe, realne awarie urządzeń i systemu. S S 15

8.3.3 Funkcje alarmowe i bezpieczeństwa powinny być sprawdzone przez symulację przekroczenia parametrów pracy. 8.3.4 Dla urządzeń do bezprzewodowej transmisji danych należy przeprowadzić badania podczas prób w porcie i w morzu w celu wykazania, iż transmisja radiowa nie powoduje awarii jakiegokolwiek urządzenia ani samouszkodzenia w wyniku zakłóceń elektromagnetycznych w przewidywanych warunkach pracy. Uwaga: W przypadku kiedy zakłócenia elektromagnetyczne generowane przez urządzenia do bezprzewodowej transmisji danych powodują uszkodzenia urządzeń wymaganych dla systemów kategorii II lub III, układ i/lub urządzenia powinny zostać zmienione w celu zapobieżenia występowaniu dalszych uszkodzeń. 8.4 Próby oprogramowania aplikacyjnego 8.4.1 Oprogramowanie aplikacyjne powinno być poddane próbom przed jego instalacją na sprzęcie, który będzie instalowany na statku. 8.4.2 Próby należy przeprowadzić dla kompletnego systemu według zatwierdzonego programu prób. 8.4.3 Wszystkie funkcje oprogramowania powinny być sprawdzone w warunkach pracy normalnej i awaryjnej. 8.4.4 Należy sprawdzić, czy wszystkie funkcje zintegrowanych systemów zostały osiągnięte. 9 WYMAGANE ŚWIADECTWA 9.1 Systemy komputerowe Przed zainstalowaniem na statku, systemy komputerowe powinny posiadać następujące dokumenty wydane przez PRS: Świadectwo uznania typu wyrobu poświadczające przeprowadzenie z wynikiem pozytywnym prób środowiskowych opisanych w podrozdziale 8.2 i prób oprogramowania systemowego opisanych w podrozdziale 8.3 (z podaniem wersji oprogramowania systemowego), Metrykę poświadczającą przeprowadzenie prób oprogramowania aplikacyjnego opisanych w podrozdziale 8.4 (z podaniem wersji oprogramowania aplikacyjnego). 9.2 Sterowniki programowalne Przed zainstalowaniem na statku, sterowniki programowalne powinny posiadać Świadectwo uznania typu wyrobu, poświadczające przeprowadzenie z wynikiem pozytywnym prób środowiskowych opisanych w podrozdziale 8.2 i prób oprogramowania aplikacyjnego układu opisanych w podrozdziale 8.4 (z podaniem wersji oprogramowania aplikacyjnego). 9.3 Komputerowe kalkulatory załadunku Komputerowe kalkulatory załadunku powinny posiadać Świadectwo uznania typu wyrobu, poświadczające przeprowadzenie z wynikiem pozytywnym prób środowiskowych opisanych w podrozdziale 8.2. Oprogramowanie kalkulacyjne podlega zatwierdzeniu przez Inspektorat Kadłubowy PRS. 16