c Analiza porównawcza dotycz ca przyczyn chorób zawodowych maj ca na celu okre lenie dynamiki zmian w tym zakresie wraz z okre leniem

c Analiza porównawcza dotycz ca przyczyn chorób zawodowych maj ca na celu okre lenie dynamiki zmian w tym zakresie wraz z okre leniem rekomendacji dotycz cych dzia prewencyjnych ANALIZA Wrzesie 2012

Analiza porównawcza dotycz ca przyczyn chorób zawodowych maj ca na celu okre lenie dynamiki zmian w tym zakresie wraz z okre leniem rekomendacji dotycz cych dzia prewencyjnych ZAMAWIAJ CY: Centrala Zak adu Ubezpiecze Spo ecznych ul. Szamocka 3, 5 01-748 Warszawa WYKONAWCA: Pracownia Bada i Doradztwa Re-Source Korczy ski Sarapata sp.j. ul. Sp awie 53; 61-312 Pozna Tel. 61 622 92 06-07 biuro@re-source.pl www.re-source.pl 2

Wykaz skrótów CRChZ GUS IMP KRUS PKD WOMP ZOZ ZUS Centralny Rejestr Chorób Zawodowych ówny Urz d Statystyczny Instytut Medycyny Pracy Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Spo ecznego Polska Klasyfikacja Dzia alno ci Wojewódzki O rodek Medycyny Pracy Zak ad Opieki Zdrowotnej Zak ad Ubezpiecze Spo ecznych 3

Spis tre ci Wykaz skrótów... 3 Spis tre ci... 4 Wprowadzenie... 6 Cele i metodologia przeprowadzonych studiów i analiz... 7 Za one cele i zakres merytoryczny przeprowadzonych studiów i analiz... 7 Podstawowe poj cia... 8 Metodologia przeprowadzonych studiów i analiz... 9 Metoda badawcza... 9 Technika badawcza... 10 Technika analityczna... 10 Wykorzystane ród a danych... 10 Stan prawny w zakresie identyfikowania i ewidencjonowania chorób zawodowych w Polsce...12 Identyfikacja chorób zawodowych w Polsce... 12 Ewidencja chorób zawodowych w Polsce... 14 Wyniki studiów i analiz...15 Analiza danych o chorobach zawodowych w Polsce w celu wskazania obszarów, w których choroby te wyst puj najcz ciej... 15 Zapadalno na choroby zawodowe w Polsce... 15 Zapadalno na choroby zawodowe wg p ci osób, wobec których orzeczono chorob zawodow... 16 Zapadalno na choroby zawodowe wg województw... 26 Zapadalno na choroby zawodowe wg sekcji i dzia ów PKD... 31 Zapadalno na choroby zawodowe wg zawodów... 42 Analiza danych o zapadalno ci na poszczególne jednostki chorobowe... 45 Ogólna charakterystyka zapadalno ci na poszczególne jednostki chorobowe (wraz z uwzgl dnieniem dodatkowych zmiennych charakteryzuj cych najcz ciej wyst puj ce choroby zawodowe)... 45 Zatrucia ostre albo przewlek e lub ich nast pstwa wywo ane przez substancje chemiczne... 58 Gor czka metaliczna... 59 Pylice p uc... 59 Choroby op ucnej lub osierdzia wywo ane py em azbestu... 61 Przewlek e obturacyjne zapalenie oskrzeli... 61 Astma oskrzelowa... 62 Zewn trzpochodne alergiczne zapalenie p cherzyków p ucnych... 62 Ostre uogólnione reakcje alergiczne... 63 Choroby p uc wywo ane py em metali twardych... 64 Alergiczny nie yt nosa... 64 4

Przedziurawienie przegrody nosa wywo ane substancjami o dzia aniu cym lub dra ni cym... 65 Przewlek e choroby narz du g osu spowodowane nadmiernym wysi kiem g osowym... 66 Choroby wywo ane dzia aniem promieniowania jonizuj cego... 67 Nowotwory z liwe... 68 Choroby skóry... 68 Przewlek e choroby uk adu ruchu... 69 Przewlek e choroby obwodowego uk adu nerwowego... 70 Obustronny trwa y ubytek s uchu... 70 Zespó wibracyjny... 71 Choroby uk adu wzrokowego... 72 Choroby zaka ne lub paso ytnicze albo ich nast pstwa... 73 Analiza danych o warunkach pracy w wybranych obszarach oraz ich wp ywie na zapadalno na choroby zawodowe... 74 Przetwórstwo przemys owe (ze szczególnym uwzgl dnieniem produkcji z pozosta ych mineralnych surowców niemetalicznych oraz produkcji metali)... 74 Górnictwo i wydobywanie (ze szczególnym uwzgl dnieniem wydobywania w gla kamiennego i brunatnego)... 75 Budownictwo... 76 Opieka zdrowotna... 76 Edukacja... 76 Analiza czynników powoduj cych wyst powanie chorób zawodowych w wybranych dzia ach gospodarki... 77 Przetwórstwo przemys owe (ze szczególnym uwzgl dnieniem produkcji z pozosta ych mineralnych surowców niemetalicznych oraz produkcji metali)... 78 Górnictwo i wydobywanie (ze szczególnym uwzgl dnieniem wydobywania w gla kamiennego i brunatnego)... 78 Budownictwo... 79 Opieka zdrowotna... 79 Edukacja... 80 Wnioski i rekomendacje...81 Spis tabel...88 Spis wykresów...89 Spis schematów...90 Spis map...91 5

Wprowadzenie Niniejsze opracowanie przygotowane zosta o na zlecenie Departamentu Prewencji i Rehabilitacji Centrali Zak adu Ubezpiecze Spo ecznych przez Pracowni Bada i Doradztwa Re-Source. Niniejsze zadanie badawcze realizowane jest w trybie zamówienia publicznego i wynika z ustawowych zada, które na Zak ad Ubezpiecze Spo ecznych nak ada Ustawa z dnia 30 pa dziernika 2002 r. o ubezpieczeniu spo ecznym z tytu u wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. 2009 nr 167 poz. 1322)., a które dotycz m.in: 1) analizy przyczyn i skutków wypadków przy pracy, a zw aszcza wypadków miertelnych, ci kich i zbiorowych, oraz chorób zawodowych; 2) upowszechniania wiedzy o zagro eniach powoduj cych wypadki przy pracy i choroby zawodowe oraz sposobach przeciwdzia ania tym zagro eniom; 3) prowadzenia prac naukowo-badawczych maj cych na celu eliminacj lub ograniczenie przyczyn powoduj cych wypadki przy pracy i choroby zawodowe. Zawarto merytoryczna opracowania w sposób bezpo redni wynika z zakresu analizy okre lonego przez Zamawiaj cego w ramach charakterystyki przedmiotu zamówienia przedmiotem zamówienia jest wykonanie Analizy porównawczej dotycz cej przyczyn chorób zawodowych maj cej na celu okre lenie dynamiki zmian w tym zakresie wraz z okre leniem rekomendacji dotycz cych dzia prewencyjnych. Struktura przygotowanego opracowania jest nast puj ca. W rozdziale pierwszym przedstawiono cele i za enia przeprowadzonych analiz, wraz z omówieniem podstawowych poj wykorzystanych w niniejszej analizie oraz charakterystyk metodologii prowadzonych studiów i analiz (ze szczególnym uwzgl dnieniem: metody badawczej, techniki badawczej, techniki analitycznej oraz róde danych wykorzystywanych na potrzeby prowadzonych analiz). W cz ci drugiej przedstawiono sytuacj prawn w zakresie identyfikacji i ewidencjowania chorób zawodowych w Polsce. Cz trzecia maj ca charakter zasadniczy z punktu widzenia celów analizy zawiera prezentacj szczegó owych danych dotycz cych przedmiotu badania. Struktura cz ci empirycznej niniejszego opracowania uwzgl dnia problematyk analizy okre lon przez Zamawiaj cego i zosta a podzielona na nast puj ce cz ci: analiza danych o chorobach zawodowych w celu wskazania obszarów, w których choroby te wyst puj najcz ciej, analiza danych o zapadalno ci na poszczególne jednostki chorobowe, analiza danych o warunkach pracy w wybranych obszarach oraz ich wp ywie na zapadalno na choroby zawodowe, analiza czynników powoduj cych wyst powanie chorób zawodowych w wybranych dzia ach gospodarki Merytorycznym zwie czeniem przeprowadzonej analizy zestawienie wniosków i rekomendacji wynikaj cych z przeprowadzonych studiów i analiz. Niniejsze opracowanie zamyka spis umieszczonych w ekspertyzie elementów wizualizacji danych (tabel, wykresów, schematów, map). 6

Cele i metodologia przeprowadzonych studiów i analiz W niniejszej cz ci opracowania przedstawione zosta y: cele i zakres przeprowadzonych studiów i analiz, podstawowe poj cia, metodologia przeprowadzonych studiów i analiz (z uwzgl dnieniem metody badawczej, techniki badawczych, techniki analitycznej oraz wykorzystanych róde danych). Z ONE CELE I ZAKRES MERYTORYCZNY PRZEPROWADZONYCH STUDIÓW I ANALIZ Podstawowe cele analizy obejmowa y zgodnie z oczekiwaniami Zamawiaj cego nast puj ce kwestie: Schemat 1. Cele przeprowadzonych studiów i analiz ród o: opracowanie w asne na podstawie Szczegó owego Opisu Przedmiotu Zamówienia Ze wskazanymi powy ej celami przeprowadzonych studiów i analiz w sposób bezpo redni wi e si zakres przeprowadzonych prac badawczych charakter i zakres merytoryczny wykorzystanego materia u empirycznego oraz sposób jego analizy i prezentacji wynika y z okre lonych przez Zamawiaj cego celów przeprowadzonych studiów i analiz. W rezultacie zakres tematyczny niniejszego opracowania przedstawia si zgodnie z przedstawionym dalej schematem nast puj co: 7

Schemat 2. Zakres merytoryczny przeprowadzonych studiów i analiz ród o: opracowanie w asne na podstawie Szczegó owego Opisu Przedmiotu Zamówienia Obok celów i zakresu merytorycznego niniejszej analizy Zamawiaj cy okre li tak e oczekiwany rezultat przeprowadzonych prac badawczo-analitycznych, który przedstawiony zosta na poni szym schemacie: Schemat 3. Za ony rezultat przeprowadzonych studiów i analiz ród o: opracowanie w asne na podstawie Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia Wobec powy szego okre lenia za onego rezultatu przeprowadzonych studiów i analiz zosta a wprowadzona drobna modyfikacja polegaj ca na wyd eniu o jeden rok zakresu czasowego analizy, by w wi kszym stopniu mo liwe by o uchwycenie dynamiki zmian zachodz cych w obszarze chorób zawodowych ramy czasowe przeprowadzonej analizy to w przypadku wi kszo ci danych lata 2005-2011 (w pojedynczych przypadkach dane za ca y powy szy okres nie by y dost pne. PODSTAWOWE POJ CIA Uwzgl dniaj c zakres merytoryczny niniejszego opracowania precyzyjnego zdefiniowania wymagaj podstawowe poj cia stosowane w niniejszym opracowaniu, tj.: choroba zawodowa oraz warunki pracy. 8

Schemat 4. Definicje podstawowych poj stosowanych w niniejszym opracowaniu ród o: opracowanie w asne na podstawie: Szeszenia-D browska N., Wilczy ska U., Choroby zawodowe w Polsce. Statystyka i epidemiologia. Instytut Medycyny Pracy im. J. Nofera, ód 2007, s. 11; GUS, Warunki pracy w 2008 r., Warszawa 2009, s. 9 Na etapie identyfikacji skali wyst powania chorób zawodowych ogó em oraz poszczególnych jednostek chorobowych pos ono si terminami: zapadalno (rozumianym jako liczba przypadków danej choroby zawodowej w badanej populacji w analizowanym okresie), oraz wspó czynnik zapadalno ci (rozumianym jako zapadalno zrelatywizowana do wielko ci populacji poprzez jej odniesienie do okre lonej jednostki populacji, w tym przypadku 100 000 mieszka ców). Z kolei dla zidentyfikowania ro nego rodzaju aspektów rodowiska pracy, które powoduj lub wp ywaj na wyst pienie chorób zawodowych pos ono si w ramach niniejszej analizy terminami: czynnik (w odniesieniu do wszelkiego rodzaju uwarunkowa, które kszta tuj rodowisko sprzyjaj ce wyst pieniu chorób zawodowych) oraz przyczyna (w odniesieniu do bod ców bezpo rednio przyczyniaj cych si do wyst pienia choroby zawodowej). METODOLOGIA PRZEPROWADZONYCH STUDIÓW I ANALIZ W ramach opisu metodologii prowadzonych studiów i analiz przedstawione zostan nast puj ce jej komponenty: metoda badawcza, technika badawcza, technika analityczna, wykorzystane ród a danych. Metoda badawcza Na potrzeby niniejszego opracowania zastosowana zosta a metoda ilo ciowa. Metoda ilo ciowa zastosowana w ramach przeprowadzonych studiów i analiz pozwala uchwyci liczbowe i obiektywne aspekty badanego zjawiska. Zasadniczym celem badania o charakterze ilo ciowym jest identyfikacja prawid owo ci o charakterze uniwersalnym oraz okre lenie skali badanych zjawisk (a nie ich dog bny i wieloaspektowy opis, jak w przypadku metody jako ciowej). Badanie realizowane z wykorzystaniem metody ilo ciowej pozwala dodatkowo ograniczy mo liwe subiektywne zniekszta cenia wyników badania (zarówno po stronie badacza, jak i osób badanych), zwi kszaj c tym samym rzetelno uzyskanych danych. Wysoka warto poznawcza i praktyczna bada przeprowadzanych z wykorzystaniem metody ilo ciowej wynika równie z faktu, i metoda ta przy zachowaniu odpowiednich regu doboru jednostek badanych 9

zapewnia reprezentatywno statystyczn, tj. pozwala na generalizacj wyników z badanej próby na ca populacj 1. Technika badawcza Na potrzeby niniejszego opracowania wykorzystana zosta a technika desk research (lub Web research, w przypadku pozyskiwania danych za po rednictwem róde internetowych). Technika ta opiera si o wykorzystanie wtórnych róde danych, tj. takich materia ów, opracowa, publikacji, baz danych i innych róde informacji, które nie powsta y na potrzeby realizowanego badania, lecz ich zawarto merytoryczna uzasadnia ich wykorzystanie w toku prac badawczych. Badania prowadzone metod desk/web research w relacji do bada w terenie (field research) oceni nale y jako wzgl dnie ma o kosztowne, a tak e umo liwiaj ce relatywnie atwy i szybki dost p do poszukiwanych danych. Dodatkowo, pozwalaj one zidentyfikowa, zebra, uporz dkowa i podda szczegó owej analizie istniej ce cho rozproszone dane i informacje dotycz ce badanego problemu czy zagadnienia. Jednocze nie, najistotniejszym argumentem na rzecz wykorzystania niniejszej techniki badawczej w ramach prowadzonych studiów i analiz by o to, i dane dotycz ce takich zagadnie jak: choroby zawodowe i warunki pracy s zbierane i pozostaj w dyspozycji okre lonych instytucji (IMP, GUS) i nie mog yby one zosta pozyskane (z takim samym poziomem rzetelno ci i reprezentatywno ci) w ramach badania pierwotnego. Innymi s owy, w przypadku niniejszego opracowania, wyst puje nie tylko pragmatyczne, ale przede wszystkim merytoryczne uzasadnienie dla wykorzystania techniki desk/web research. Technika analityczna Zebrany materia empiryczny zosta poddany analizie statystycznej. Uwzgl dniaj c fakt, i wykonawca badania nie dysponowa w ramach przygotowywania niniejszego opracowania danymi surowymi analiza przeprowadzona zosta a z wykorzystaniem statystyk opisowych oraz kategoryzacji wizualnych. Oparcie analizy o statystyki opisowe pozwoli o na uchwycenie skali i zakresu ujmowanych zjawisk i procesów. Statystyki opisowe s u ytecznym narz dziem analizy i zrekonstruowania skali i charakteru kwestii, które mog by z racji swej specyfiki poddawane opisowi ilo ciowemu. Dla czytelno ci i przejrzysto ci prezentacyjnej wykorzystano zró nicowane narz dzia wizualnej kategoryzacji danych, tj. tabele, wykresy, schematy czy mapy. Warto dodana takiego sposobu przedstawiania rezultatów prowadzonych analiz zwi zana jest przede wszystkim z mo liwo ci uchwycenia kluczowych ró nic w odniesieniu do ró nych segmentów analizy (poszczególne momenty pomiaru lata, bran e, województwa itp.). Wykorzystane ród a danych Zgodnie z przyj metodologi badania (vide opis wykorzystanej na potrzeby przygotowania niniejszej analizy techniki badawczej) w prowadzonych analizach wykorzystane zosta y dane zastane. Uwzgl dniaj c dwa g ówne obszary prowadzonych analiz (tj. choroby zawodowe oraz warunki pracy) niezb dne by o wykorzystanie zró nicowanych róde danych. W przypadku danych dotycz cych chorób zawodowych wykorzystano informacje pochodz ce z Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych (CRChZ) prowadzonego przez Instytut Medycyny Pracy im. Prof. J. Nofera w odzi, który stanowi jedyne ród o informacji o chorobach zawodowych w Polsce obejmuj ce wszystkie stwierdzone przypadki. Pierwotnie, wykonawca badania planowa wykorzysta w 1 W przypadku niniejszego badania tego rodzaju generalizacja nie b dzie konieczna, gdy mamy tu do czynienia z doborem zupe nym (ca kowitym) analiza obejmuje wszystkie stwierdzone choroby zawodowe w Polsce (tj. te, które stwierdzono lub zg oszono w okresie obj tym niniejsz analiz ). 10

przygotowaniu niniejszego opracowania dane surowe, które umo liwi yby samodzielne wygenerowanie, najbardziej adekwatnych wobec celów badania, zestawie danych. Dane te okaza y si jednak niedost pne. W zaistnia ej sytuacji wykonawca badania zmuszony by do wykorzystania na potrzeby niniejszej ekspertyzy ogólnodost pnych danych dotycz cych chorób zawodowych, które publikowane s w cyklicznych (wydawanych corocznie) biuletynach Instytutu Medycyny Pracy im. Prof. J. Nofera w odzi, które stanowi w chwili obecnej najbardziej wyczerpuj ce i najpe niejsze ród o informacji o chorobach zawodowych w Polsce. Dla zapewnienia rzetelno ci niniejszego opracowania w analizach wykorzystano zarówno cz opisow publikacji, jak i ca zestawie tabelarycznych, które nie s szczegó owo omawiane w rzeczonych biuletynach, a zawieraj bardzo precyzyjne dane charakteryzuj ce choroby zawodowe wyst puj ce w Polsce (w szczególno ci w odniesieniu do wyst powania poszczególnych chorób zawodowych w wyró nionych rodzajach dzia alno ci, tj. bran ach gospodarki narodowej). Dane dotycz ce chorób zawodowych, które zosta y wykorzystane w niniejszej ekspertyzie pozyskano przede wszystkim z nast puj cych publikacji: Instytut Medycyny Pracy im. J. Nofera, Choroby zawodowe w Polsce w 2005 r., ód 2006; Instytut Medycyny Pracy im. J. Nofera, Choroby zawodowe w Polsce w 2006 r., ód 2007; Instytut Medycyny Pracy im. J. Nofera, Choroby zawodowe w Polsce w 2007 r., ód 2008; Instytut Medycyny Pracy im. J. Nofera, Choroby zawodowe w Polsce w 2008 r., ód 2009; Instytut Medycyny Pracy im. J. Nofera, Choroby zawodowe w Polsce w 2009 r., ód 2010; Instytut Medycyny Pracy im. J. Nofera, Choroby zawodowe w Polsce w 2010 r., ód 2011; Instytut Medycyny Pracy im. J. Nofera, Choroby zawodowe w Polsce w 2011 r., ód 2012; oraz pomocniczo z publikacji: Szeszenia-D browska N., Wilczy ska U., Choroby zawodowe w Polsce. Statystyka i epidemiologia. Instytut Medycyny Pracy im. J. Nofera, ód 2007 2 ; a tak e danych zawartych w Banku Danych Lokalnych G ównego Urz du Statystycznego. W przypadku danych dotycz cych warunków pracy wykorzystano dane z zasobów Polskiej Statystyki Publicznej, które zawarte s w Banku Danych Lokalnych G ównego Urz du Statystycznego oraz z publikacji G ównego Urz du Statystycznego: ówny Urz d Statystyczny, Warunki pracy w 2005 r., Warszawa 2006; ówny Urz d Statystyczny, Warunki pracy w 2006 r., Warszawa 2007; ówny Urz d Statystyczny, Warunki pracy w 2007 r., Warszawa 2008; ówny Urz d Statystyczny, Warunki pracy w 2008 r., Warszawa 2009; ówny Urz d Statystyczny, Warunki pracy w 2009 r., Warszawa 2010; ówny Urz d Statystyczny, Warunki pracy w 2010 r., Warszawa 2011; ówny Urz d Statystyczny, Warunki pracy w 2011 r., Warszawa 2012. 2 U yteczno przywo anej publikacji w odniesieniu do niniejszego opracowania wynika przede wszystkim z faktu podj cia w niej próby identyfikacji czynników wp ywaj cych na wyst powanie chorób zawodowych, co jest równie jednym z celów przed onego opracowania. 11

Stan prawny w zakresie identyfikowania i ewidencjonowania chorób zawodowych w Polsce W niniejszej cz ci raportu przedstawione zosta y podstawowe informacje sytuacji prawnej w zakresie identyfikacji i ewidencjowania chorób zawodowych w Polsce (zarówno w odniesieniu do stanu prawnego odnosz cego si zakresu czasowego analizy, jak i stanu prawnego, który obowi zuje w chwili obecnej). IDENTYFIKACJA CHORÓB ZAWODOWYCH W POLSCE W celu pe nego scharakteryzowania procesu identyfikacji chorób zawodowych w Polsce niezb dne jest zrekonstruowanie procedury stwierdzania (orzekania) choroby zawodowej. Dla przypadków stwierdzonych chorób zawodowych, które analizowane s w niniejszym opracowaniu zastosowanie mia y: Rozporz dzenie Rady Ministrów z dn. 30.07.2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegó owych zasad post powania w sprawach zg aszania, podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów w ciwych w tych sprawach (DzURP z 2002r., nr 132, poz. 1115) stan prawny do dn. 2 lipca 2009 r. Rozporz dzenie Rady Ministrów z dnia 30.06.2009r. w sprawie chorób zawodowych (DzURP Nr 105 z 2.07.2009, poz. 869) stan prawny od dn. 3 lipca 2009 r. Rozporz dzenie Ministra Zdrowia z dn. 1.08.2009r. w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób (DzURP z 2002r., nr 132, poz. 1121); Na kolejnym schemacie przedstawiono obowi zuj aktualnie procedur stwierdzenia choroby zawodowej. 12

Schemat 5. Procedura stwierdzenia choroby zawodowej ród o: opracowanie w asne na podstawie: Instytut Medycyny Pracy im. J. Nofera, Choroby zawodowe w Polsce w 2011 r., ód 2012, s. 11 Na potrzeby systemu orzecznictwa chorób zawodowych tworzony jest wykaz chorób zawodowych. Od wrze nia 2002 roku obowi zywa wykaz chorób zawodowych okre lony Rozporz dzeniem Rady Ministrów z dn. 30.07.2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegó owych zasad post powania w sprawach zg aszania, podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów ciwych w tych sprawach (DzURP z 2002r., nr 132, poz. 1115). Jednak e po uchyleniu ww. Rozporz dzenia wyrokiem Trybuna u Konstytucyjnego z dnia 19.06.2008r. straci o ono moc z dniem 2 lipca 2009 roku i od 3 lipca 2009 roku obowi zuje nowy wykaz chorób zawodowych okre lony Rozporz dzeniem Rady Ministrów w sprawie chorób zawodowych z dn. 30 czerwca 2009 roku (Dziennik Ustaw Nr 105 z 2 lipca 2009, poz. 869). W porównaniu z poprzednim aktem prawnym za najistotniejsze zmiany wprowadzone przez nowe Rozporz dzenie uzna nale y: 13

usuni cie szczegó owej listy substancji chemicznych, które mog wywo ywa zatrucia ostre albo przewlek e, które to zatrucia (lub ich nast pstwa) mog by traktowane jako choroba zawodowa; usuni cie szczegó owej listy chorób zaka nych lub paso ytniczych, które to choroby (lub ich nast pstwa) mog by traktowane jako choroba zawodowa; uszczegó owienie i zamkni cie listy pylic poprzez dodanie pylic: talkowej, grafitowe i wywo anej py ami metali; uszczegó owienie listy nowotworów z liwych poprzez dodanie: raka krtani, nowotworu nosa i zatok przynosowych oraz nowotworów wywo anych dzia aniem promieniowania jonizuj cego z prawdopodobie stwem indukcji powy ej 10%. EWIDENCJA CHORÓB ZAWODOWYCH W POLSCE Najpe niejszym ród em danych dotycz cych skali i charakteru wyst powania chorób zawodowych w Polsce jest Centralny Rejestr Chorób Zawodowych (CRChZ) prowadzony przez Instytut Medycyny Pracy im. Prof. J. Nofera w odzi. Obowi zek prowadzenia takiego rejestru jest na ony na Ministerstwo Zdrowia przez obowi zuj cy kodeks pracy. W chwili obecnej prowadzony przez IMP rejestr zawiera dane o ponad 310.000 przypadkach chorób zawodowych (zawarte s w nim informacje o chorobach zawodowych od 1971 roku do chwili obecnej, przy czym sam CRChZ utworzono w 1999 roku). Dane do CRChZ przekazywane s do IMP przez placówki orzekaj ce o wyst pieniu choroby zawodowej za po rednictwem Karty stwierdzenia choroby zawodowej. Dokument ten zawiera podstawowe informacje na temat stwierdzonej choroby zawodowej charakteryzuj ce m.in.: miejsce i stanowisko pracy, osob pokrzywdzon, warunki pracy czynniki, które wywo y chorob zawodow i okres nara enia na nie, osob dokonuj oceny nara enia zawodowego, jednostk orzecznicz. Od 2003 roku ewidencja chorób zawodowych w Polsce prowadzona w ramach Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych zgodna jest z europejsk metodologi klasyfikowania danych okre lon przez EUROSTAT, a tym samym jest ona w czona do zasobów statystyki europejskiej. Celem CRChZ jest nie tylko zbieranie i przetwarzanie danych dotycz cych stwierdzonych chorób zawodowych, ale tak e analiza epidemiologiczna sytuacji w tym zakresie. Drugi ze wskazanych celów realizowany jest m.in. poprzez cykliczne (coroczne) publikowanie biuletynu Choroby zawodowe w Polsce w..., który zawiera aktualne dane o zapadalno ci na choroby zawodowe z uwzgl dnieniem m.in. jednostek chorobowych, rodzaju dzia alno ci (wg Polskiej Klasyfikacji Dzia alno ci), województw oraz p ci kolejne roczniki tej publikacji stanowi y podstaw do przeprowadzenia ca ci analiz. 14

Wyniki studiów i analiz W niniejszej cz ci przedstawiono wyniki przeprowadzonych studiów i analiz. Pierwszy podrozdzia zawiera dane na temat skali wyst powania chorób zawodowych w Polsce. W podrozdziale drugim przedstawiono dane dotycz ce zró nicowa terytorialnych zapadalno ci na choroby zawodowe, natomiast podrozdzia trzeci to prezentacja szczegó owych danych odnosz cych si do poszczególnych jednostek chorobowych. W dalszej cz ci przedstawiono dane na temat warunków pracy w wybranych obszarach oraz ich wp ywu na zapadalno na choroby zawodowe. Zwie czeniem analitycznego komponentu raportu jest cz po wi cona identyfikacji czynników powoduj cych wyst powanie chorób zawodowych w tych dzia ach gospodarki, które cechuje najwy szy stopie zapadalno ci na choroby zawodowe. ANALIZA DANYCH O CHOROBACH ZAWODOWYCH W POLSCE W CELU WSKAZANIA OBSZARÓW, W KTÓRYCH CHOROBY TE WYST PUJ NAJCZ CIEJ W niniejszej cz ci raportu przedstawione zosta y dane dotycz ce skali wyst powania chorób zawodowych, z uwzgl dnieniem dodatkowych zmiennych charakteryzuj cych choroby zawodowe. Dzi ki temu opracowano pog bion i wielowymiarow charakterystyk chorób zawodowych w Polsce. Zapadalno na choroby zawodowe w Polsce Na poni szym wykresie przedstawiono dane dotycz ce dynamiki i kierunków zmienno ci liczby przypadków orzeczonych chorób zawodowych. Bior c pod uwag, i liczba orzeczonych przypadków chorób zawodowych jest podstawowym parametrem opisuj cym skal wyst powania chorób zawodowych w Polsce, przyj to w tym przypadku mo liwie szeroki horyzont czasowy, tj. lata 1971-2011. Wykres 1. Zapadalno na choroby zawodowe w Polsce w latach 1971-2008 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 ród o: opracowanie w asne na podstawie Banku Danych Regionalnych GUS; Szeszenia-D browska N., Wilczy ska U., Choroby zawodowe w Polsce. Statystyka i epidemiologia. Instytut Medycyny Pracy im. J. Nofera, ód 2007; Instytut Medycyny Pracy im. J. Nofera, Choroby zawodowe w Polsce w 2009, 2010 2011, ód 2010, 2011, 2012 15

Jak wynika z danych przedstawionych na wykresie analizowany okres cechowa si relatywnie du zmienno ci, je li chodzi o liczb przypadków orzeczonych chorób zawodowych. Rokiem, w którym odnotowano najwi ksz liczb stwierdzonych chorób zawodowych (12 017) by rok 1998, z kolei najmniejsza liczba przypadków chorób zawodowych stwierdzona zosta a w roku 2011, kiedy o wyst pieniu choroby zawodowej orzeczono w 2 562 przypadkach. Innymi s owy, to w nie w ostatnim roku obj tym analiz ujawni a si najmniejsza liczba orzeczonych chorób zawodowych. Jest to konsekwencja post puj cego zmniejszania si skali zjawiska zapadalno ci na choroby zawodowe. Cho bowiem zidentyfikowane zmiany dotycz ce zapadalno ci na choroby zawodowe wskazuj na brak jednoznacznej i trwa ej tendencji wzrostowej lub spadkowej, to zauwa nale y, e od 1999 roku wyst puje wyra ny trend spadkowy, z niewielkim odchyleniem wzrostowym w latach 2007-2008. Po tym okresie nast pi dalszy spadek liczby orzeczonych chorób zawodowych a do chwili obecnej. Fakt, i mamy w chwili obecnej liczba chorób zawodowych jest relatywnie ma a (w porównaniu z poprzednimi latami) chorób zawodowych wiadczy o malej cym stopniu rozpowszechnienia tego zjawiska prawno-medycznego. Nie oznacza to jednak braku zasadno ci dla podejmowania dzia prewencyjnych w zakresie niwelowania czynników ryzyka, czy te podejmowania dzia informacyjnych skierowanych do grup ryzyka. Szczególnie istotne jest natomiast odpowiednie kierunkowanie tego rodzaju dzia, bo wyra ny spadek liczby stwierdzonych przypadków chorób zawodowych wymaga bardziej precyzyjnego adresowania dzia prewencyjnych i informacyjnych, by trafia y one do w ciwych odbiorców (tj. adresatów, w przypadku których mamy do czynienia ze szczególnym zagro eniem chorobami zawodowymi). By jednak trafnie zidentyfikowa owych odbiorców niezb dne jest przeprowadzenie pog bionych analiz uwzgl dniaj cych ró ne aspekt wyst powania chorób zawodowych. Temu w nie s b kolejne podrozdzia y niniejszego opracowania. Zapadalno na choroby zawodowe wg p ci osób, wobec których orzeczono chorob zawodow traktowa nale y jako jeden z kluczowych czynników, które winny by uwzgl dnione w analizie dotycz cej chorób zawodowych. Jest tak, gdy p nawet pomimo zmian spo eczno-kulturowych pozostaje nadal silnie powi zana z rodzajem wykonywanej pracy, a tym samym pozostaje z zwi zku z zagro eniem ró nymi czynnikami zwi kszaj cymi ryzyko chorób zawodowych, a wi c tym samym tak e z zapadalno ci na choroby zawodowe. Na kolejnym wykresie przedstawiono dane dotycz ce wspó czynnika zapadalno ci na choroby zawodowe na 100.000 zatrudnionych z uwzgl dnieniem podzia u na p. 16

Wykres 2. Wspó czynnik zapadalno ci na choroby zawodowe na 100.000 zatrudnionych w latach 2005-2011 45 40 35 30 25 20 15 40,9 36,8 36,3 30,3 30,6 27,8 28,3 38,4 25,1 34,1 36,4 19,2 15,6 32,7 kobiety czy ni 10 5 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Opracowanie w asne na podstawie: Instytut Medycyny Pracy im. J. Nofera, Choroby zawodowe w Polsce w 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011 r., ód 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012 Zidentyfikowany stan rzeczy wskazuje na wi ksz skal zapadalno ci w ród m czyzn. We wszystkich analizowanych latach wyst puje ró nica we wspó czynniku zapadalno ci na choroby zawodowe na 100.000 zatrudnionych wskazuj ca na to, i cz ciej na choroby zawodowe zapadaj m czy ni. Jednocze nie nale y zauwa, e w ród kobiet pomimo, i w okresie 2005-2008 ujawni si nieznaczny trend wzrostowy wskazuj cy na zwi kszanie si skali zapadalno ci na choroby zawodowe w tej grupie to w ca ym analizowanym okresie nast pi znacz cy spadek wspó czynnika zapadalno ci ród kobiet (z 27,8 przypadków na 100.000 zatrudnionych w 2005 roku do 15,6 w 2001 roku). Z kolei ród m czyzn wyst puj wi ksze wahania wielko ci wspó czynnika zapadalno ci na choroby zawodowe, przy czym w ramach ca ego analizowanego okresu, podobnie jak w przypadku kobiet, wyst pi o zmniejszenie skali zjawiska zapadalno ci na choroby zawodowe w przeliczeniu na 100.000 zatrudnionych (z 40,9 przypadków w 2005 roku do 32,7 w 2011 roku). Wydaje si, e p osób wobec których orzeczono chorob zawodow sama w sobie nie jest czynnikiem, który winien by traktowany jako bezpo redni czynnik ryzyka. Jego wp yw ma raczej charakter zapo redniczony p pozostaje w zwi zku z rodzajem wykonywanej pracy (oraz bran, w której dzia a przedsi biorstwo, w którym dana osoba jest zatrudniona), ten ostatni za ma kluczowe znaczenie dla ryzyka wyst pienia choroby zawodowej (oraz typu jednostki chorobowej, któr osoba zatrudniona jest najbardziej zagro ona). Dodatkowo, analiz zapadalno ci na choroby zawodowe przeprowadzono w odniesieniu do bezwzgl dnej liczby przypadków orzeczonych chorób zawodowych. 17

Wykres 3. Choroby zawodowe wg p ci osób, wobec których orzeczono chorob zawodow w latach 2005-2008 2500 2000 2021 1855 1889 2075 1906 1990 1791 1500 1000 1228 1274 1396 1471 1240 943 771 kobiety czy ni 500 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Opracowanie w asne na podstawie: Instytut Medycyny Pracy im. J. Nofera, Choroby zawodowe w Polsce w 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011 r., ód 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012 Tendencje wskazuj ce na zró nicowanie skali wyst powania chorób zawodowych w ród m czyzn i kobiet, które zosta y zidentyfikowane w odniesieniu do wspó czynnika zapadalno ci na 100.000 zatrudnionych znajduj swoje potwierdzenie tak e w przypadku danych o bezwzgl dnej liczbie chorób zawodowych w przypadku m czyzn mówi mo emy o wyra nie wi kszej zapadalno ci na choroby zawodowe ni w ród kobiet, przy czym w tej ostatniej grupie wyst puje w ostatnich latach wyra ny i systematyczny spadek, je li chodzi o liczb orzeczonych chorób zawodowych. Analiz dotycz zapadalno ci na choroby zawodowe w ród m czyzn i kobiet przeprowadzono tak e w odniesieniu do poszczególnych sekcji i dzia ów PKD. Dzi ki temu mo liwe jest wskazanie w przypadku których obszarów dzia alno ci, odpowiednio: m czyzn i kobiety cechuje podwy szone ryzyko zachorowalno ci. W kolejnych tabelach 3 przedstawiono dane dotycz ce utworzonego na potrzeby niniejszego opracowania wspó czynnika feminizacji chorób zawodowych w poszczególnych obszarach dzia alno ci 4. Im ni sza jest warto wspó czynnika, tym mniejszy udzia kobiet w grupie osób w przypadku których stwierdzono dan chorob zawodow (warto 0 oznacza, i w ród osób wobec których orzeczono dan chorob zawodow nie by o kobiet), z kolei warto wspó czynnika powy ej 1 oznacza, i w ród osób wobec których orzeczono dan chorob zawodow przewa aj kobiety. W tabelach zosta y wskazane odr bnie te bran e, gdzie w danym roku w ogóle nie stwierdzono wyst powania danej jednostki chorobowej lub gdy na chorob te zapada y jedynie kobiety. W poszczególnych polach oprócz warto ci wspó czynnika feminizacji chorób zawodowych 3 Ze wzgl du na fakt, i dla cz ci analizowanych lat obowi zywa a w ródle danych klasyfikacja PKD 2004, a dla lat 2009-2011 klasyfikacja PKD 2007, które to klasyfikacje ró ni si od siebie, przedstawiono dane w dwóch odr bnych tabelach dla lat 2005-2008 oraz 2009-2011. 4 Bior c pod uwag, i w przypadku wi kszo ci rodzajów dzia alno ci mamy do czynienia z dominacj m czyzn jako osób w odniesieniu do których orzeczono chorob zawodow, przyj cie jako miary opisu zró nicowa zapadalno ci na choroby zawodowe ze wzgl du na p wspó czynnika feminizacji (czyli stopnia, w jakim to kobiety cz ciej zapadaj na dan chorob zawodow ) pozwala uwypukli przypadki, w których kobiety stanowi grup ryzyka w stopniu wi kszym ni m czy ni. 18

podano tak e w nawiasie liczb przypadków chorób zawodowych w ród, odpowiednio: m czyzn i kobiet. Tabela 1. Wspó czynnik feminizacji zapadalno ci na choroby zawodowe w poszczególnych sekcjach i dzia ach PKD (wg PKD 2004) w latach 2005-2008 Ogó em Nazwa grupowania 2005 2006 2007 2008 0,61 0,69 0,74 0,71 (2021/1228) (1885/1274) (1889/1396) (2075/1471) Rolnictwo, owiectwo i le nictwo 0,37 (321/120) 0,22 (317/71) 0,28 (363/100) 0,25 (597/146) Rolnictwo, owiectwo w czaj c dzia alno us ugow 1,15 (91/105) 0,78 (79/62) 1,08 (77/83) 1,11 (104/115) Le nictwo w czaj c dzia alno us ugow 0,07 (230/15) 0,04 (238/9) 0,06 (286/17) 0,07 (493/33) Rybactwo w czaj c dzia alno us ugow 0,00 0,00 0 przypadków w obu Przemys (Sekcje : C+D+E) 0,13 (1250/161) 0,15 (1162/169) 0,21 (1168/245) 0,22 (1109/246) Górnictwo 0,01 (528/4) 0,00 0,01 (604/4) 0,01 (605/5) Górnictwo w gla kamiennego i brunatnego (lignitu); wydobywanie torfu Górnictwo ropy naftowej i gazu ziemnego w czaj c dzia alno us ugow 0,00 0,01 (491/4) 0,00 0,01 (573/3) 0,01 (575/3) 0,00 0,00 0,00 0 przypadków w obu Górnictwo rud uranu i toru x 0,00 0,00 0,00 Kopalnictwo rud metali 0,00 0,00 0,00 0,07 (14/1) Pozosta e górnictwo 0,00 0,00 0,08 (13/1) 0,07 (15/1) Przetwórstwo przemys owe 0,22 (706/155) 0,29 (582/166) 0,44 (551/241) 0,49 (493/241) Produkcja artyku ów spo ywczych i napojów 0,23 (88/20) 0,25 (81/20) 0,59 (68/40) 0,64 (59/38) Produkcja wyrobów tytoniowych 0 przypadków w obu 0 przypadków w obu 0 przypadków w obu 0 przypadków ród m czyzn, 2 przypadki ród kobiet ókiennictwo 0,17 (12/2) 1,29 (7/9) 5,00 (3/15) 1,25 (4/5) Produkcja odzie y i wyrobów futrzarskich 2,80 (5/14) 3,50 (4/14) 4,83 (6/29) 4,25 (4/17) Produkcja skór wyprawionych i wyrobów ze skór wyprawionych 1,25 (4/5) 0,50 (4/2) 0 przypadków ród m czyzn, 2 przypadki ród kobiet 1,5 (2/3) Produkcja drewna i wyrobów z drewna 0,22 (9/2) 0,22 (9/2) 0,31 (13/4) 0,50 (6/3) Produkcja masy w óknistej, papieru oraz wyrobów z papieru, dzia alno publikacyjna i poligraficzna Dzia alno wydawnicza; poligrafia i reprodukcja zapisanych no ników informacji Wytwarzanie koksu, produktów rafinacji ropy naftowej i paliw j drowych 0,15 (13/2) 3,00 (1/3) 0,11 (9/1) 1,00 (2/2) 1,00 (1/1) 1,50 (2/3) 0 przypadków ród m czyzn, 3 przypadki ród kobiet 0,67 (3/2) 0,00 0,00 0,20 (10/2) 0,30 (10/3) Produkcja wyrobów chemicznych 0,21 (48/10) 0,59 (44/26) 0,79 (39/31) 0,71 (28/20) Produkcja wyrobów gumowych i tworzyw sztucznych 0,71 (24/17) 0,63 (30/19) 0,53 (30/16) 0,76 (21/16) Produkcja z pozosta ych surowców niemetalicznych 0,31 (143/44) 0,30 (83/25) 0,49 (82/40) 0,48 (87/42) Produkcja metali 0,06 (109/6) 0,07 (101/7) 0,07 (109/8) 0,13 (103/13) Produkcja metalowych wyrobów gotowych z wy czeniem maszyn i urz dze Produkcja maszyn i urz dze gdzie indziej nieklasyfikowana 0,07 (69/5) 0,07 (43/3) 0,02 (41/1) 0,13 (48/6) 0,05 (79/4) 0,08 (75/6) 0,09 (56/5) 0,07 (41/3) 19

Nazwa grupowania 2005 2006 2007 2008 0 przypadków w 0 przypadków w 0 przypadków w 0 przypadków w Produkcja maszyn biurowych i komputerów obu obu obu obu Produkcja maszyn i aparatury elektrycznej gdzie indziej nieklasyfikowana Produkcja sprz tu i urz dze radiowych, telewizyjnych i telekomunikacyjnych Produkcja instrumentów medycznych, precyzyjnych i optycznych, zegarów i zegarków Produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep 0,64(14/9) 0,46 (13/6) 0,50 (14/7) 2,80 (10/28) 1,00 (1/1) 1,00 (1/1) 2,00 (1/2) 0 przypadków w obu 0 przypadków ród m czyzn, 4 przypadki ród kobiet 3,00 (1/3) 2,00 (4/8) 1,25 (4/5) 0,08 (28/26) 0,57 (14/8) 1,50 (10/15) 1,18 (11/13) Produkcja pozosta ego sprz tu transportowego 0,04 (48/2) 0,00 0,04 (49/2) 0,00 Produkcja mebli; dzia alno produkcyjna gdzie indziej nieklasyfikowana Przetwarzanie odpadów Wytwarzanie i zaopatrywania w energi elektryczn, gaz, wod Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektryczn, gaz, par wodn i wod Pobór, uzdatnianie i rozprowadzanie wody 0,83 (6/5) 0,64 (14/9) 1,43 (7/10) 1,67 (12/20) 0,00 0,00 0 przypadków w obu 0,00 0,13 (16/2) 0,08 (13/1) 0,00 0,00 0,15 (13/2) 0,08 (12/1) 0,00 0,00 0,00 0,00 0 przypadków w obu Budownictwo 0,01 (146/1) 0,00 0,02 (90/2) 0,03 (112/3) Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artyku ów ytku osobistego i domowego Sprzeda, obs uga i naprawa pojazdów samochodowych i motocykli; sprzeda detaliczna paliw do pojazdów samochodowych Handel hurtowy i komisowy z wy czeniem handlu pojazdami samochodowymi, motocyklami Handel detaliczny z wyj tkiem sprzeda y pojazdów samochodowych, motocykli; naprawa artyku ów ytku osobistego i domowego Hotele i restauracje 0,00 0,50 (24/12) 0,30 (23/7) 0,54 (2/15) 0,65 (26/17) 0,00 0,20 (5/1) 0,00 0,20 (5/1) 1,00 (4/4) 0,38 (8/3) 0,50 (6/3) 0,20 (5/1) 0,53 (15/8) 0,30 (10/3) 0,75 (16/12) 0,94 (16/15) 0,80 (5/4) 0 przypadków ród m czyzn, 5 przypadków ród kobiet 4,50 (2/9) 7,00 (1/7) Transport, gospodarka magazynowa i czno 0,13 (31/4) 0,30 (23/7) 0,32 (22/7) 0,35 (20/7) Transport l dowy; transport ruroci gowy 0,07 (15/1) 0,20 (15/3) 0,06 (16/1) 0,07 (15/1) Transport wodny 0,00 0,00 0,00 0,00 Transport lotniczy Dzia alno wspomagaj ca transport; dzia alno zwi zana z turystyk Poczta i telekomunikacja Po rednictwo finansowe 0,00 0 przypadków w obu 0 przypadków w obu 0 przypadków w obu 1,00 (2/2) 0,25 (4/1)) 1,00 (2/2) 1,00 (1/1) 0,25 (4/1) 0 przypadków ród m czyzn, 3 przypadki ród kobiet 2,00 (2/4) 0 przypadków ród m czyzn, 5 przypadków ród kobiet 3,00 (1/3) 2,00 (1/2) 3,00 (1/3) 0 przypadków ród m czyzn, 10 przypadków ród kobiet 20

Nazwa grupowania 2005 2006 2007 2008 Obs uga nieruchomo ci, wynajem i us ugi 1,04 (24/25) 1,11 (19/21) 1,31 (13/17) 1,00 (13/13) zwi zane z prowadzeniem dzia alno ci gospodarczej Administracja publiczna i obrona narodowa; 1,45 (11/16) 3,25 (4/13) 0,90 (10/9) 1,00 (15/15) obowi zkowe ubezpieczenia spo eczne i powszechne ubezpieczenia zdrowotne Edukacja 4,66 (117/545) 6,40 (101/646) 6,35 (107/679) 6,98 (100/698) Ochrona zdrowia i pomoc spo eczna 6,27 (49/307) 5,89 (53/312) 5,96 (47/280) 8,58 (33/283) Dzia alno us ugowa komunalna, spo eczna i indywidualna, pozosta a Odprowadzanie i oczyszczanie cieków, gospodarowanie odpadami, pozosta e us ugi sanitarne i pokrewne Dzia alno organizacji cz onkowskich gdzie indziej niesklasyfikowana 1,26 (23/29) 0,80 (25/20) 0,94 (32/30) 0,47 (47/22) 0,50 (2/1) 0,00 0,00 0,00 2,00 (2/4) 0 przypadków w obu 0 przypadków ród m czyzn, 2 przypadki ród kobiet Dzia alno zwi zana z kultur, rekreacj i sportem 0,18 (17/3) 0,26 (19/5) 0,33 (27/9) 0,27 (41/11) Dzia alno us ugowa pozosta a 10,50 (2/21) 3,75 (4/15) 19,00 (1/19) 11,00 (1/11) Zak ad poza granicami kraju 0,00 0,00 0,00 2,00 (1/2) Brak danych o charakterze dzia alno ci 0,09 (11/1) 0,50 (2/1) 0,00 x Opracowanie w asne na podstawie: Instytut Medycyny Pracy im. J. Nofera, Choroby zawodowe w Polsce w 2005, 2006, 2007, 2008 r., ód 2006, 2007, 2008, 2009 Tabela 2. Wspó czynnik feminizacji zapadalno ci na choroby zawodowe w poszczególnych sekcjach i dzia ach PKD (wg PKD 2007) w latach 2009-2011 Nazwa grupowania 2009 2010 2011 Ogó em 0,65 (1906/1240) 0,47 (1990/943) 0,43 (1791/771) Rolnictwo, le nictwo, owiectwo i le nictwo 0,28 (525/148) 0,28 (442/125) 0,43 (374/160) Uprawy rolne, chów i hodowla zwierz t, owiectwo, czaj c dzia alno us ugow 0,00 1,56 (78/122) 1,02 (110/112) 1,08 (130/140) Le nictwo i pozyskiwanie drewna 0,06 (447/26) 0,04 (332/13) 0,08 (243/20) Rybactwo w czaj c dzia alno us ugow 0 przypadków w obu 0 przypadków w obu Przemys (Sekcje : B+C+D+E) 0,23 (1054/240) 0,19 (1258/237) 0,17 (1134/195) Górnictwo i wydobywanie 0,00 0,01 (667/4) 0,00 Wydobywanie w gla kamiennego i brunatnego (lignitu); Górnictwo ropy naftowej i gazu ziemnego 0 przypadków w obu 0,00 0,00 0,01 (643/4) 0,01 0 przypadków w obu 0 przypadków w obu Górnictwo rud metali 0,00 0,00 0,00 Pozosta e górnictwo i wydobywanie 0,00 0,00 0,00 Dzia alno us ugowa wspomagaj ca górnictwo i wydobywanie 0,00 0,00 0,00 Przetwórstwo przemys owe 0,48 (493/238) 0,41 (567/232) 0,36 (518/189) Produkcja artyku ów spo ywczych 0,63 (48/30) 0,57 (47/27) 0,43 (53/23) Produkcja napojów 0,50 (2/1) 0,00 0,25 (4/1) Produkcja wyrobów tytoniowych 0 przypadków w obu 0 przypadków w obu Produkcja wyrobów tekstylnych 1,75 (4/7) 3,00 (4/12) 1,00 (2/2) Produkcja odzie y 10,00 (2/20) 9,00 (3/27) 12,50 (2/25) 0,00 21

Nazwa grupowania 2009 2010 2011 Produkcja skór i wyrobów ze skór wyprawionych Produkcja wyrobów z drewna oraz z korka, z wy czeniem mebli; produkcja wyrobów ze s omy i materia ów u ywanych do wyplatania 0,50 (2/1) 4,00 (1/4) 0 przypadków w ród czyzn, 1 przypadek ród kobiet 0,11 (9/1) 0,00 0,22 (9/2) Produkcja papieru oraz wyrobów z papieru 0,36 (11/4) 1,25 (4/5) 1,50 (2/3) Poligrafia i reprodukcja zapisanych no ników informacji Wytwarzanie i przetwarzanie koksu, produktów rafinacji ropy naftowej 1,00 (2/2) 0 przypadków w obu 1,00 (2/2) 0,00 0,00 0,00 Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych 0,15 (20/3) 0,44 (18/8)) 0,56 (18/10) Produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozosta ych wyrobów farmaceutycznych Produkcja wyrobów gumowych i tworzyw sztucznych Produkcja wyrobów z pozosta ych mineralnych surowców niemetalicznych 0,00 0,00 4,00 (1/4) 0,80 (20/16) 0,97 (33/32) 1,18 (17/20) 0,45 (88/40) 0,25 (85/21) 0,22 (83/18) Produkcja metali 0,15 (105/16) 0,12 (92/11) 0,20 (82/16) Produkcja metalowych wyrobów gotowych z wy czeniem maszyn i urz dze Produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych 0,30 (43/13) 0,04 (56/2) 0,12 (42/5) 3,00 (2/6) 2,00 (3/6) 0,50 (4/2) Produkcja urz dze elektrycznych 7,67 (3/23) 1,64 (11/18) 1,27 (11/14) Produkcja maszyn i urz dze, gdzie indziej nieklasyfikowana Produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep 0,19 (36/7) 0,14 (51/7) 0,11 (36/4) 3,50 (8/28) 2,82 (11/31) 1,31 (16/21) Produkcja pozosta ego sprz tu transportowego 0,02 (45/1) 0,00 0,00 Produkcja mebli 1,33 (3/4) 1,00 (9/9) 0,88 (8/7) Pozosta a produkcja wyrobów 2,33 (6/14) 1,25 (8/10) 1,50 (6/9) Naprawa, konserwacja i instalowanie maszyn i urz dze Wytwarzanie i zaopatrywania w energi elektryczn, gaz, par wodn, gor wod i powietrze do uk adów klimatyzacyjnych Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektryczn, gaz, par wodn, gor wod i powietrze do uk adów klimatyzacyjnych Dostawa wody; gospodarowanie ciekami i odpadami oraz dzia alno zwi zana z rekultywacj Pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody Odprowadzenie i oczyszczanie cieków Dzia alno zwi zana ze zbieraniem, przetwarzaniem i unieszkodliwianiem odpadów; odzysk surowców 0,04 (27/1) 0,13 (16/2) 0,00 0,07 (15/1) 0,06 (17/1) 0,00 0,07 (15/1) 0,06 (17/1) 0,00 0 przypadków w obu 0 przypadków w obu w 0,00 0,00 0,75 (4/3) 0,00 0,50 (2/1) 0,00 0 przypadków w ród czyzn, 1 przypadek ród kobiet 0,00 0,00 0,50 (2/1) 22

Nazwa grupowania 2009 2010 2011 Dzia alno zwi zana z rekultywacj i pozosta a dzia alno us ugowa zwi zana z gospodark odpadami 0 przypadków w obu 0,00 0 przypadków w obu Budownictwo 0,02 (98/2) 0,02 (133/2) 0,01 (111/1) Roboty budowlane zwi zane z wnoszeniem budynków Roboty zwi zane z budow obiektów in ynierii dowej i wodnej 0,06 (17/1) 0,00 0,00 0,00 0,04 (51/2) 0,02 (41/1) Roboty budowlane specjalistyczne 0,02 (63/1) 0,00 0,00 Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artyku ów ytku osobistego i domowego Handel hurtowy i detaliczny pojazdami samochodowymi; naprawa pojazdów samochodowych Handel hurtowy i komisowy z wy czeniem handlu pojazdami samochodowymi Handel detaliczny z wy czeniem handlu detalicznego pojazdami samochodowymi 1,17 (18/21) 1,00 (19/19) 1,37 (19/26) 0,00 0,20 (5/1) 0,00 1,75 (4/7) 0,80 (5/4) 0,33 (9/3) 1,40 (10/14) 1,56 (9/14) 3,83 (6/23) Transport, gospodarka magazynowa 0,08 (26/2) 0,32 (25/8) 0,17 (24/4) Transport l dowy; transport ruroci gowy 0,00 0,27 (15/4) 0,06 (17/1) Transport wodny 0,00 0,00 0,00 Transport lotniczy Magazynowanie i dzia alno us ugowa wspomagaj ca transport 0 przypadków w obu 0 przypadków w obu 0 przypadków w obu 0,00 0,00 0,00 Dzia alno pocztowa i kurierska 2,00 (1/2) 2,00 (2/4) 1,00 (3/3) Dzia alno zwi zana z zakwaterowaniem i us ugami gastronomicznymi Zakwaterowanie Dzia alno us ugowa zwi zana z wy ywieniem Informacja i komunikacja Dzia alno wydawnicza Dzia alno zwi zana z produkcj filmów, nagra video, programów telewizyjnych, nagra wi kowych i muzycznych Nadawanie programów ogólnodost pnych i abonamentowych Telekomunikacja Dzia alno zwi zana z oprogramowaniem i doradztwem w zakresie informatyki oraz dzia alno powi zana 0 przypadków w ród czyzn, 6 przypadków w ród kobiet 0 przypadków w ród czyzn, 2 przypadki ród kobiet 0 przypadków w ród czyzn, 4 przypadki ród kobiet 0 przypadków w ród czyzn, 1 przypadek ród kobiet 0 przypadków w obu 0 przypadków w obu 0 przypadków w obu 0 przypadków w obu 0 przypadków w ród czyzn, 1 przypadek ród kobiet 0 przypadków w obu 0 przypadków w obu 0 przypadków w obu 0 przypadków w ród czyzn, 1 przypadek ród kobiet 3,50 (2/7) 1,00 (2/2) 2,00 (1/2) 0,50 (2/1) 5,00 (1/5) 0 przypadków w ród czyzn, 1 przypadek ród kobiet 1,00 (1/1) 0,33 (3/1) 0,00 0,00 0 przypadków w obu 1,00 (1/1) 0,00 0 przypadków w obu 23

Nazwa grupowania 2009 2010 2011 Dzia alno us ugowa w zakresie informacji Dzia alno finansowa i ubezpieczeniowa Finansowa dzia alno us ugowa z wy czeniem ubezpiecze i funduszy emerytalnych Ubezpieczenia, reasekuracja oraz fundusze emerytalne, z wy czeniem obowi zkowego ubezpieczenia spo ecznego Dzia alno wspomagaj ca us ugi finansowe oraz ubezpieczenia i fundusze emerytalne Dzia alno zwi zana z obs ug rynku nieruchomo ci Dzia alno profesjonalna, naukowa i techniczna Dzia alno prawnicza, rachunkowo-ksi gowa i doradztwo podatkowe Dzia alno firm centralnych (Head Offices); Doradztwo zwi zane z zarz dzaniem Dzia alno w zakresie architektury i in ynierii; badania i analizy techniczne 0 przypadków w obu 0 przypadków w ród czyzn, 10 przypadków w ród kobiet 0 przypadków w ród czyzn, 9 przypadków w ród kobiet 0 przypadków w obu 0 przypadków w ród czyzn, 1 przypadek ród kobiet 0 przypadków w obu 0 przypadków w ród czyzn, 5 przypadków w ród kobiet 0 przypadków w ród czyzn, 4 przypadki ród kobiet 0 przypadków w ród czyzn, 1 przypadek ród kobiet 0 przypadków w obu 0 przypadków w obu 0 przypadków w ród czyzn, 4 przypadki ród kobiet 0 przypadków w ród czyzn, 4 przypadki ród kobiet 0 przypadków w obu 0 przypadków w obu 2,00 (1/2) 0,00 0,00 0,56 (18/10) 0,60 (10/6) 0,13 (8/1) 0 przypadków w ród czyzn, 1 przypadek ród kobiet 0 przypadków w ród czyzn, 2 przypadki ród kobiet 0 przypadków w obu 0,27 (11/3) 0,00 0 przypadków w obu 0,00 0 przypadków w ród czyzn, 3 przypadki ród kobiet 1,00 (1/1) Badania naukowe i prace rozwojowe 2,50 (2/5) 0,33 (3/1) 0,00 Reklama, badanie rynku i opinii publicznej Pozosta a dzia alno profesjonalna, naukowa i techniczna 0 przypadków w obu 0 przypadków w obu 0,00 0 przypadków w obu 0 przypadków w obu 0 przypadków w obu Dzia alno weterynaryjna 0,33 (3/1) 0,00 0,00 Dzia alno w zakresie us ug administrowania i dzia alno wspieraj ca Wynajem i dzier awa Dzia alno zwi zana z zatrudnieniem Dzia alno organizatorów turystyki, po redników i agentów turystycznych oraz pozosta a dzia alno us ugowa w zakresie rezerwacji i dzia alno ci z ni zwi zane Dzia alno detektywistyczna i ochroniarska Dzia alno us ugowa zwi zana z utrzymaniem porz dku w budynkach i zagospodarowaniem terenów zielonych 0 przypadków w obu 0 przypadków w obu 0 przypadków w obu 1,40 (5/7) 0 przypadków w ród czyzn, 6 przypadków w ród kobiet 0,00 0 przypadków w obu 0 przypadków w ród czyzn, 1 przypadek ród kobiet 0 przypadków w obu 0 przypadków w ród czyzn, 2 przypadki ród kobiet 2,33 (3/7) 0 przypadków w ród czyzn, 3 przypadki ród kobiet 0,14 (7/1) 0,00 0 przypadków w obu 0 przypadków w obu 0 przypadków w obu 0,00 24

Nazwa grupowania 2009 2010 2011 Dzia alno zwi zana z administracyjn obs ug biura i pozosta a dzia alno wspomagaj ca prowadzenie dzia alno ci gospodarczej Administracja publiczna i obrona narodowa; obowi zkowe ubezpieczenia spo eczne 0 przypadków w obu 0 przypadków w obu 0 przypadków w ród czyzn, 1 przypadek ród kobiet 0,55 (20/11) 1,50 (10/15) 0,73 (15/11) Edukacja 6,01 (89/535) 7,20 (40/288) 4,61 (41/189) Opieka zdrowotna i pomoc spo eczna 6,22 (36/224) 9,00 (22/198) 4,90 (31/152) Opieka zdrowotna 6,18 (33/204) 9,00 (20/180) 4,65 (31/144) Pomoc spo eczna z zakwaterowaniem Pomoc spo eczna bez zakwaterowania Dzia alno zwi zana z kultur, rozrywk i rekreacj 0 przypadków w ród czyzn, 2 przypadki ród kobiet 6,00 (3/18) 8,50 (2/17) 0 przypadków w ród czyzn, 7 przypadków w ród kobiet 0 przypadków w ród czyzn, 1 przypadek ród kobiet 0 przypadków w ród czyzn, 1 przypadek ród kobiet 0,43 (14/6) 0,25 (16/4) 0,36 (14/5) Dzia alno twórcza zwi zana z kultur i rozrywk 2,00 (1/2) 0,25 (4/1) 1,00 (4/4) Dzia alno bibliotek, archiwów, muzeów oraz pozosta a dzia alno zwi zana z kultur Dzia alno zwi zana z grami losowymi i zak adami wzajemnymi Dzia alno sportowa, rozrywkowa o rekreacyjna 0 przypadków w ród czyzn, 1 przypadek ród kobiet 0 przypadków w obu 0,23 (13/3) 0,27 (11/3) 0,13 (8/1) 0 przypadków w obu 0 przypadków w obu 0,00 0,00 Pozosta a dzia alno us ugowa 7,50 (2/15) 3,67 (6/22) 4,75 (4/19) Dzia alno organizacji cz onkowskich 2,00 (1/2) 0,33 (3/1) 1,00 (1/1) Naprawa i konserwacja komputerów i artyku ów ytku osobistego i domowego 0 przypadków w obu 0 przypadków w obu 1,00 (1/1) Pozosta a indywidualna dzia alno us ugowa 13,00 (1/13) 7,00 (3/21) 8,50 (2/17) Zak ady poza granicami kraju b.d. 0,00 0,00 Opracowanie w asne na podstawie: Instytut Medycyny Pracy im. J. Nofera, Choroby zawodowe w Polsce w 2009, 2010, 2011 r., ód 2010, 2011, 2012 Powy sze dane stanowi jednoznaczne potwierdzenie, i w przypadku zdecydowanej wi kszo ci rodzajów dzia alno ci dominuje sytuacja, w której to g ównie w ród m czyzn wyst puj przypadki chorób zawodowych. Aktualnie (tj. w odniesieniu do 2011 roku) W najwi kszym stopniu dotyczy to takich obszarów dzia alno ci jak: rybactwo; górnictwo i wydobywanie; górnictwo rud metali; pozosta e górnictwo i wydobywanie; dzia alno us ugowa wspomagaj ca górnictwo i wydobywanie; produkcja wyrobów tytoniowych; wytwarzanie i przetwarzanie koksu, produktów rafinacji ropy naftowej; produkcja pozosta ego sprz tu transportowego; naprawa, konserwacja i instalowanie maszyn i urz dze ; wytwarzanie i zaopatrywania w energi elektryczn, gaz, par wodn, gor wod i powietrze do uk adów klimatyzacyjnych; Roboty budowlane zwi zane z wnoszeniem budynków; roboty budowlane specjalistyczne; handel hurtowy i detaliczny pojazdami samochodowymi; naprawa pojazdów samochodowych; transport wodny; magazynowanie i dzia alno us ugowa wspomagaj ca transport; dzia alno wydawnicza; dzia alno zwi zana z produkcj filmów, nagra video, programów telewizyjnych, nagra d wi kowych i muzycznych; dzia alno zwi zana z obs ug rynku nieruchomo ci; dzia alno weterynaryjna; wynajem i dzier awa; dzia alno us ugowa zwi zana z utrzymaniem porz dku w budynkach i zagospodarowaniem terenów zielonych; dzia alno sportowa, rozrywkowa o rekreacyjna; pozosta a dzia alno us ugowa zak ady poza granicami kraju. We 25