Rynek pracy dla absolwentów AGH

Rynek pracy dla absolwentów AGH Maj i czerwiec to okres wzmożonej aktywności na rynku pracy i rynku edukacyjnym. Studenci początkowych lat studiów najczęściej poszukują pracy wakacyjnej, starsi stażem już na przełomie trzeciego roku zaczynają zabiegać o praktyki i staże, a studenci kończący naukę koncentrują się na pozyskaniu pracy. Są jeszcze maturzyści, którzy posiłkując się opinią rodziców i znajomych planują kolejny etap edukacji i szukają odpowiedzi na pytanie: jaką szkołę wybrać? Matura i co dalej Z roku na rok zmniejsza się grupa kandydatów na studia, którzy chcą po prostu studiować, ale nie mają na siebie pomysłu. Wybór uczelni pozostawiają przypadkowi, bądź kierują się modą lub chęcią spędzenia kolejnych lat z bliskim kolegą lub koleżanką ze średniej szkoły. Jednak dla większości kandydatów głównym kryterium wyboru profilu studiów są ich zawodowe zainteresowania, a następnie oferta edukacyjna uczelni oraz perspektywy pracy w danym zawodzie. Czy słusznie? Studia to kilka lat wytężonej pracy i wysiłku umysłowego, to inwestycja w przyszłość i istotny etap prowadzący do realizacji marzeń i zawodowych aspiracji. Zatem wybór uczelni powinien uwzględniać zarówno osobiste priorytety jak i te zewnętrzne, obiektywne czynniki na które się składają: renoma uczelni, jej oferta programowa kształcenia, zaplecze dydaktyczno- naukowe i socjalno- bytowe oraz wiele innych, istotnych w kontekście indywidualnych oczekiwań kandydata. Czy coś jeszcze? Po analizie wymienionych przesłanek należy zadać sobie podsumowujące pytania: Kim chcę być po skończeniu studiów? Gdzie chcę być po skończeniu studiów? Czym chcę się zajmować po skończeniu studiów? Czy mam na to szanse? Jeżeli tak, to jakie? Mity i prawdy Na temat rynku pracy dla absolwentów szkół wyższych toczy się wiele dyskusji i pojawia wiele sprzecznych opinii. Z jednych wynika, że to najbardziej proaktywna grupa zawodowa, przez innych nazywana pokoleniem straconym z uwagi na wysoki wskaźnik bezrobocia lub wykonywania pracy niewymagającej dyplomu ukończenia wyższej uczelni, czyli poniżej uzyskanych na studiach kwalifikacji. A jaka jest prawda? Na to pytanie pracownicy AGH postanowili sobie odpowiedzieć badając wyrywkowo sytuację zawodową absolwentów już na początku lat 90. Od roku 2008 rozpoczęto regularny monitoring losów zawodowych, który jest jednym (ale nie jedynym) z narzędzi pozwalającym na analizę dostosowania zakresu i programu kształcenia do rzeczywistych potrzeb rynku. Ponadto AGH jako pierwsza w Polsce podjęła także badania losów zawodowych absolwentów po trzech latach i pięciu latach od ukończenia uczelni, a od roku 2002 prowadzi badania wśród pracodawców na temat wymagań pracodawców wobec absolwentów AGH oraz perspektyw ich zatrudnienia. Uczelnia należy także do nielicznych w Polsce szkół wyższych prowadzących badania wśród absolwentów do pół roku od ukończenia studiów mając na celu przedstawienie sytuacji zatrudnienia absolwentów zaraz po jej opuszczeniu. Większość polskich uczelni przeprowadza takie badania po upływie 1 roku, stąd też porównywanie wyników pomiędzy AGH, a innymi uczelniami nie jest obiektywne. 1

Liczebność badanej grupy jest wysoka; każdego roku w badaniach bierze udział średnio ok. 80% wszystkich absolwentów AGH. Studenci AGH najczęściej już na ostatnim roku studiów koncentrują się na poszukiwaniu pracy w pełnym wymiarze godzin; pracy zgodnej z wykształceniem, przynoszącej satysfakcję i należycie wynagradzanej. Jednak w obecnych czasach perspektywa zmierzenia się i rywalizacja o posadę z innymi kandydatami o podobnych kwalifikacjach i aspiracjach zawodowych wywołuje u większości obawę i niepokój przed niepowodzeniem. Czy jest on uzasadnione? Odpowiedzią na to pytanie są ostatnie wyniki badań przeprowadzonych wśród absolwentów studiów stacjonarnych, którzy zakończyli edukację w 2014 roku (Diagram 1). Wyniki nie obejmują absolwentów studiów niestacjonarnych (w większości pracujących), co sprawia że w skali całej uczelni prezentowany wskaźnik zatrudnienia jest niższy od rzeczywistego. Jedną z przyczyn bezrobocia jest konkurencyjność na rynku pracy, czyli walka o stanowisko wśród co najmniej kilku kandydatów, spośród których tylko jeden otrzymuje posadę. Tymczasem 51,9% absolwentów AGH, którzy zakończyli edukację w 2014 roku otrzymało więcej niż jedną (średnio trzy) propozycję zatrudnienia i to nie jest przypadek, ponieważ wynik ten na podobnym poziomie utrzymuje się od kilku lat. To określa tendencję na zapotrzebowanie rynku na określone typu zawodów. Wg Bilansu Kapitału Ludzkiego 2015 80% pracodawców ma problem ze znalezieniem specjalistów po kierunkach technicznych i naukach ścisłych. To znaczy że jest ich nadal za mało. Diagram 1. Status zawodowy absolwentów AGH, rocznik 2014 przed upływem 6. miesięcy od ukończenia studiów. 7,9% 3,0% 3,9% 2,5% 2,4% Pracujący Prowadzący działalność gospodarczą Kontynuujący edukację Będący w trakcie zmiany pracy Poszukujący 80,3% Niepracujący, nieposzukujący pracy Absolwenci zatrudnieni, prowadzący działalność gospodarczą oraz kontynuujący naukę w latach 2008-2014 (Diagram 2) stanowili od 81,1% do 88,4% badanej populacji. Zwiększa się grupa zatrudnionych, a zmniejsza liczba absolwentów podejmujących działalność gospodarczą i tym samym samozatrudnienia oraz absolwentów kontynuujących edukację. Powodem jest wzrost zainteresowania pracodawców absolwentami AGH, co przekłada się także na ich zarobki 15,3 % absolwentów zaraz po studiach otrzymało wynagrodzenie przekraczające 5000 zł. Porównanie wyników badań z ostatnich siedmiu lat wskazuje na stabilną pozycję zawodową absolwentów AGH niezależnie od kondycji rynku pracy, a ostatnie trzy lata to tendencja wzrostowa wskaźnika zatrudnienia (Diagram 2.). Pomimo stosunkowo wysokiego wskaźnika zatrudnienia uczelnia nie bagatelizuje grupy bezrobotnych absolwentów. Przeprowadzana jest szczegółowa 2

analiza przyczyn, a następnie podejmowane są systemowe i indywidualne działania wspomagające, m.in. dlatego zauważalna jest tendencja malejąca absolwentów AGH poszukują pracy. Diagram 2. Status zawodowy absolwentów AGH w latach: 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013,2014. 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008 80,4% 78,8% 72,8% 77,5% 77,4% 74,4% 78,2% 2,5% 3,9% 10,9% 2,4% 2,7% 4,3% 11,1% 3,1% 4,0% 7,6% 13,3% 2,2% 4,1% 6,5% 12,5% 2,3% 3,6% 9,0% 10,4% 1,2% 3,4% 10,8% 12,7% 2,1% 1,7% 4,2% 17,7% 1,3% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Pracujący Kontynuujący edukację Niepracujący, nieposzukujący pracy Prowadzący działalność gospodarczą Poszukujący pracy UWAGI: Do poszukujących pracy została zaklasyfikowana grupa absolwentów zmieniających pracę. W grupie poszukujących pracy znajdują się także absolwenci, którzy już tę pracę podjęli ale z określonych powodów są na etapie poszukiwania kolejnego miejsca zatrudnienia. Przewaga (54,2%) zatrudnionych absolwentów rocznika 2014 podjęła pracę w mieście Kraków, a w całym woj. małopolskim 67,6%. Pracujący za granicą stanowią 4,4% badanej populacji. (Diagram 3). Lokalizacja zatrudnienia to istotny czynnik dla absolwentów przy wyborze miejsca pracy. Absolwenci AGH najchętniej podejmują pracę w Krakowie, pomimo tego że zabiegają o nich pracodawcy z innych regionów Polski i pracodawcy zagraniczni poszukujący wysoko wykwalifikowanej kadry technicznej. Pracodawcy spoza Krakowa licznie przyjeżdżają do AGH i na terenie uczelni prowadzą rozmowy rekrutacyjne wychodząc naprzeciw oczekiwaniom studentom i oferując atrakcyjną ścieżkę rozwoju zawodowego. 3

Diagram 3. Lokalizacja zatrudnienia absolwentów AGH, rocznik 2014. Pozycję absolwenta na rynku pracy określa także status prawny zatrudnienia (Diagram 4). Umowa o pracę zamyka się w granicach 74-78% w zależności od badanego rocznika absolwentów. 19,0% absolwentów 2014 podjęło pracę w ramach umów cywilno-prawnych popularnie określanych jako śmieciowe. Niestety polski rynek pracy nie wychodzi naprzeciw oczekiwaniom osób, które chcą się zatrudnić w ramach umowy o pracę w niepełnym wymiarze godzin. Diagram 4. Status prawny zatrudnienia. Absolwenci AGH rocznik 2014. 4,1% 19,0% Umowa o pracę Umowa cywilno-prawna Samozatrudnienie Brak danych 74,7% Start zawodowy bez kompleksów Ponad 21% absolwentów AGH nie musiało podejmować działań związanych z poszukiwaniem pracy, bowiem to pracodawcy występowali z inicjatywą ich zatrudnienia (Diagram 5). To wynik, który rokrocznie się powtarza i jest skutkiem współpracy pomiędzy uczelnią a sektorem gospodarczoprzemysłowym (umowy i porozumienia o płynnym przepływie zasobów ludzkich: praktyki, staże, zatrudnienie). Pracodawcy wychodzą z inicjatywą zatrudnienia do studentów AGH także poprzez spotkania organizowane na terenie uczelni, uczelnianej bazy CV, a także polecenia przez pracowników lub pracujących absolwentów AGH. 4

Efekt: 50,6% absolwentów 2014 zostało zatrudnionych przed obroną pracy dyplomowej. Diagram 5. Czas poszukiwania pracy. Absolwenci zatrudnieni, rocznik 2014. 30% 26,0% 25% 21,3% 20,8% 20% 15% 10% 9,6% 5% 7,5% 14,7% 0% Nie poszukiwał/a pracy Poniżej 1 miesiąca 1-3 miesięcy 4-6 miesięcy Powyżej 6 miesięcy *Inicjatywa zatrudnienia ze strony pracodawcy (nie poszukiwał pracy). Brak danych Zbyt późne przystąpienie do poszukiwania pracy (zdarza się, że kilka miesięcy po obronie pracy magisterskiej) w następstwie wydłuża czas jej poszukiwania, zmniejsza skuteczność oraz powoduje pojawienie się skutków ubocznych (psychologicznych, społecznych i finansowych). Praca zgodna z wykształceniem Praca zgodna z wykształceniem to życzenie większości absolwentów AGH, a dla Uczelni to sygnał świadczący o dostosowaniu programu nauczania do potrzeb rynku. Absolwenci 2008-2014, którzy po studiach podjęli pracę zgodną z wykształceniem mieszczą się w przedziale 48,0% - 61,3%. (Diagram 6.). W grupie absolwentów, którzy zaznaczyli częściową zgodność pracy z wykształceniem, większość stanowiły osoby, których zatrudnienie nie przekraczało kilku tygodni (okres wdrożeniowy), co utrudniało klasyfikację zgodności. 5

Diagram 6. Zgodność pracy z wykształceniem. Absolwenci AGH w latach: 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014. 2014 52,6% 28,6% 13,4% 5,4% 2013 52,4% 27,8% 10,5% 9,4% 2012 48,0% 32,2% 11,1% 8,8% 2011 53,1% 32,2% 12,8% 1,9% 2010 48,0% 35,1% 14,3% 2,6% 2009 53,8% 27,8% 13,2% 5,2% 2008 61,3% 24,9% 9,1% 4,7% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% 80,0% 90,0% 100,0% Praca zgodna z wykształceniem Praca niezgodna z wykształceniem Praca częściowo zgodna z wykształceniem Brak danych Wśród 13,4% niepracujących zgodnie z wykształceniem - 4,8% zadeklarowało, że było to następstwem własnego wyboru związanego ze zmianą zawodowych zainteresowań. Nieduży odsetek osób zatrudnionych niezgodnie z swoim kierunkowym wykształceniem jest naturalnym zjawiskiem. Nie ma bowiem systemu edukacyjnego, który byłby w stanie idealnie dopasować liczbę absolwentów o określonym profilu zawodowym do liczby wolnych stanowisk odpowiadających ich kierunkowemu wykształceniu. Rolą i dążeniem AGH jest ciągła modyfikacja i doskonalenie programu i zakresu kształcenia umożliwiającego podjęcie pracy nie tylko w zawodach kierunkowych ale także w zawodach pokrewnych. Elastyczność rynku wymusza bowiem elastyczność kandydata. Natomiast bardzo niepokojącym sygnałem dla uczelni wyższych jest podejmowanie przez jej absolwentów pracy poniżej poziomu uzyskanego wykształcenia. Zawodowe aspiracje Zwykło się mawiać, że to pracodawca wybiera kandydata do pracy. Czy zatem absolwent może wybierać pracodawcę? Okazuje się że tak, bowiem 51,9% zatrudnionych absolwentów AGH 2014 otrzymało więcej niż jedną (średnio trzy) propozycje pracy i to do nich należał wybór pracodawcy. Głównym priorytetem absolwentów AGH jest możliwość rozwoju zawodowego, co świadczy o wysokich ambicjach zawodowych oraz dodatkowo determinuje do poszukiwania pracy zgodnej z wykształceniem. Wysokość zarobków znajduje się na drugiej pozycji, a na trzeciej stabilność zatrudnienia. Wskaźnik procentowy poszczególnych odpowiedzi w odniesieniu do badanych roczników absolwentów jest na zbliżonym poziomie (Diagram 7). 6

Diagram 7. Priorytety absolwentów AGH przy wyborze pracodawcy w latach: 2008, 2009,2010, 2011, 2012, 2013, 2014. 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Brak wyboru Opinia znajomych Inne Możliwość rozwoju 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Wysokość zarobków Stabilność zatrudnienia Lokalizacja firmy Świadczenia socjalne Renoma zakładu pracy Zgodność oferty z kwalifikacjami Zainteresowania zawodowe Kultura firmy/atmosfer Powszechnym oczekiwaniem badanych respondentów była także satysfakcja z wykonywanej pracy oraz samorealizacja. Nie potwierdza się też teza, że kariera zawodowa to dla absolwentów przede wszystkim osiąganie wyższych stanowisk w hierarchii organizacji. Wg absolwentów AGH przewagę nad awansem administracyjnym ma awans polegający na doskonaleniu zawodowym proporcjonalnie wspieranym wynagrodzeniem, co potwierdzają pracodawcy. Wyniki badań wskazały także na pozytywny stosunek do uczenia się przez całe życie z wyraźną przewagą czynników wewnętrznych, wynikających z indywidualnych pobudek (4,9% zatrudnionych absolwentów jednocześnie podjęło naukę na studiach doktoranckich lub podyplomowych. Mądry i skromny Kapitałem wyjściowym dla statystycznego absolwenta AGH jest ukończony kierunek studiów oraz wiedza uzyskana podczas studiów. Wyjątek stanowią absolwenci Wydziału Zarządzania oraz Wydziału Humanistycznego. Umiejętności komputerowe są analizowane w kontekście ukończonego kierunku oraz stanowiska pracy. W przypadku niektórych zawodów umiejętności komputerowe to czynnik progowy w procesie rekrutacyjnym, a na innych stanowiskach traktowane jako narzędzie wspomagające pracę. Wysoko cenione są także kwalifikacje dodatkowe, zarówno te objęte programem nauczania, jak i nabyte poza uczelnią. (Diagram 8.). 7

Diagram 8. Czynniki decydujące o przyjęciu do pracy. Absolwenci AGH w latach: 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014. 2009 2010 2011 2012 Ukończony kierunek studiów 2013 2014 Działalność w kołach naukowych* 90% 70% Umiejętności komputerowe Znajomości, kontakty* Inne 50% 30% 10% -10% Motywacja do pracy Wiedza uzyskana podczas studiów Praktyki/staże w danej firmie* Kwalifikacje zawodowe Umiejętności interpersonalne Doświadczenie zawodowe Znajomość języków obcych Wg pracodawców elastyczność i adaptacja do zmian jest tym bardziej możliwa, im bardziej solidna baza, czyli wiedza. W ich opinii absolwenci AGH bardzo dobrze sobie radzą z testami wiedzy kierunkowej i komputerowej, do rozwiązywania których przygotowała ich uczelnia. Pracodawcy rekrutujący absolwentów AGH wypowiadają się o nich niezwykle pozytywnie, cenią ich wiedzę, umiejętności, kulturę osobistą oraz skromność. Renoma uczelni, czyli nasza kochana AGH Tak dla pracodawców jak i dla absolwentów usankcjonowaną jakość stanowi prestiż i renoma ukończonej uczelni. W krajach zachodnich to zjawisko naturalne. Firmy sięgają w pierwszej kolejności po absolwentów uczelni o ugruntowanej na rynku pozycji, a i w Polsce renoma uczelni zaczyna nabierać coraz większego znaczenia. Dla 75,0 % pracodawców ukończenie AGH przez kandydata do pracy jest dodatkowym atutem, a 23,4% nie ma na ten temat zdania (Diagram 9). Z kolei studenci i absolwenci AGH utożsamiają się z macierzystą uczelnią zarówno w trakcie studiów jak i po kilkudziesięciu latach od jej opuszczenia. 84% absolwentów zadeklarowało, że ponownie wybrałoby studia w AGH, 11% nie miało na ten temat zdania, a 5% wybrałaby inną uczelnię. Dla studentów i absolwentów AGH to nasza kochana AGH, to także osobista satysfakcja i duma wynikająca z legitymowania się dyplomem AGH wpływająca na pozytywną samoocenę i poczucie bezpieczeństwa na rynku pracy. 8

Diagram 9. Ukończenie AGH jako atut przy rekrutacji. Badania pracodawców 2013. Czy warto być magistrem Od kiedy w polskich uczelniach wprowadzono trzystopniowy program kształcenia pojawiły się pytania, czy kontynuacja nauki na II lub III stopniu ma sens? Czy nie prościej, łatwiej i taniej zakończyć edukację już po pierwszym etapie? Dla 54,8% pracodawców bardziej pożądanym kandydatem do pracy jest absolwent II stopnia studiów, a dla 36,3% nie ma to znaczenia (Diagram 10.) pod warunkiem, że kandydat do pracy spełnia określone wymagania. Ponadto pracodawcy nie mają preferencji dotyczących ukończonego stopnia studiów w przypadku zawodów deficytowych (np. informatyków ), technicznych (administrator sieci) oraz humanistycznych liczą się głównie umiejętności praktyczne. Mając jednak do wyboru absolwenta I stopnia i absolwenta II stopnia o tych samych kwalifikacjach decydują się na tego drugiego. Diagram 10. Ukończony stopień studiów. Pracodawcy 2013. 8,9% 36,3% Studia I stopnia Studia II stopnia 54,8% Nie ma znaczenia Pytanie o jutro Obecna dynamika rynku otwierając nowe możliwości awansu społecznego wywołuje jednocześnie u rozpoczynających start zawodowy absolwentów presję rywalizacji i gotowości doskonalenia zawodowego w odniesieniu do możliwości i perspektyw zatrudnienia. U kandydatów na wyższe studia czynnik pracy odgrywa zasadniczą rolę przy wyborze uczelni lub kierunku studiów, a u absolwentów I stopnia pojawia się dylemat właściwego wyboru kierunku studiów II stopnia lub studiów podyplomowych. 9

Takie postawy wymusza gospodarka wolnorynkowa i powoduje że młodzi ludzie już w okresie wczesnej edukacji uczą się rynku pracy chcąc nadążyć za postępem technicznym i wyznaczonymi przez niego kierunkami rozwoju. Niezależnie od zmieniającej się koniunktury rynku pozycja zawodowa absolwenta AGH na rynku pracy jest stabilna i jest wynikiem konsekwentnej realizacji programu kształcenia w oparciu o rzeczywiste potrzeby sektora gospodarczego. Jednak z uwagi na przewrotność i dynamikę rynku należy zachować umiarkowany optymizm. Ponadto gwałtowny rozwój nowych technologii sprawia, że należy się liczyć z ciągłą zmianą oczekiwań co do wiedzy, kompetencji i umiejętności, które będzie musiał posiadać absolwent uczelni technicznej. Przeprowadzone wśród absolwentów i przedstawicieli firm badania dowodzą także jak istotne są różnice oczekiwań wobec kandydata w zależności od charakteru firmy, branży, profilu wykształcenia kandydata, stanowiska pracy i innych pochodnych. Pracodawcy rekrutując absolwentów AGH kierują się również renomą ukończonej uczelni i przy wyborze kandydata do pracy uznają to za dodatkowy atut. Niewątpliwie, punktem wyjścia do realizacji aspiracji zawodowych jest trafny wybór uczelni, co w dużym stopniu może, choć nie musi, stanowić warunek progowy osiągnięcia sukcesu zawodowego, a następnie kapitał wyjściowy kandydata do pracy. Grażyna Śliwińska Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie Ośrodek Monitorowania Kadry Zawodowej 10