Zajęcia I: Tropimy błędy językowe mgr Anna Alochno-Janas www.arsverbi.pl aaj@arsverbi.pl aaj@arsverbi.pl 1
Czym jest kultura języka? Piękne słowo jest elementem pięknego życia. Gaston Bachelard Kultura języka a kultura umysłowa to właściwie synonimy. Witold Doroszewski Język można uważać za autoteliczną wartość kultury porównywalną ze sztuką czy też nauką. Jadwiga Puzynina Kultura języka zaczyna się tam, gdzie zaczyna się świadomość językowa, gdzie ludzie nie tylko mówią, lecz zastanawiają się nad tym, jak mówią. Stanisław Szober aaj@arsverbi.pl 2
Czym jest kultura języka? Kultura języka jeden z elementów kultury osobistej. Świadomość językowa, znajomość mechanizmów językowych i sprawność w posługiwaniu się normą językową. Dbałość o język: pełna szacunku postawa dla języka. Elementy kultury języka to: 1. poprawność językowa; 2. sprawność językowa (kompetencja); 3. etyka słowa (w reklamie, polityce); 4. estetyka słowa (w literaturze, poezji); 5. retoryka; 6. erystyka. aaj@arsverbi.pl 3
Do czego służy ta wiedza? Człowiek świadomy znaczenia języka i siły jego oddziaływania, będzie potrafił z nich korzystać do własnych celów w różnych sferach życia. Znajomość mechanizmów językowych pozwala zdemaskować nieetyczne techniki stosowane przez innych użytkowników języka i obronić się przed nimi. Brak ogłady językowej dyskredytuje człowieka, wskazuje bowiem na braki w jego wykształceniu i kulturze osobistej. aaj@arsverbi.pl 4
Historia i współczesność 1440 r. Traktat o ortografii Jakuba Parkoszowica początek dziejów kultury języka w Polsce i pierwszy wzorzec ogólnopolskiego języka kulturalnego. 1562 r. w zbiorze epigramatów Źwierzyniec Mikołaj Rej zawarł swój słynny dwuwiersz: A niechaj narodowie wżdy postronni znają, / Polacy nie gęsi, iż swój język mają. Współczesną normę językową ustalają: Rada Języka Polskiego, Komisja Kultury Języka i Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego. aaj@arsverbi.pl 5
Schemat komunikacji R. Jakobsona Roman Jakobson (1896-1982), rosyjski strukturalista w swoim słynnym tekście Poetyka w świetle językoznawstwa (1960 r.) sformułował uniwersalny model komunikacji (akt mowy) oparty na sześciu elementach: 1. nadawca, 2. odbiorca, 3. komunikat, 4. kod, 5. kontekst, 6. kontakt. aaj@arsverbi.pl 6
Schemat komunikacji R. Jakobsona Każdy z tych elementów determinuje odpowiednią funkcję komunikatu językowego, a funkcja nakierowuje na ten element. Jedna z funkcji jest zawsze dominująca nad innymi. 1. funkcja ekspresywna (emotywna), 2. funkcja impresywna (konatywna), 3. funkcja poznawcza (referencyjna), 4. funkcja metajęzykowa, 5. funkcja fatyczna, 6. funkcja poetycka. aaj@arsverbi.pl 7
Schemat komunikacji R. Jakobsona aaj@arsverbi.pl 8
Norma, uzus i błąd językowy Norma językowa zwyczaj językowy właściwy dla środowiska kulturalnego; oficjalnie przyjęte standardy poprawności językowe skodyfikowane w słownikach i uznane za powszechnie obowiązujące. Uzus językowy (łac. korzystanie, praktyka) przyjęte w danym społeczeństwie i realnie używane zwyczaje językowe; wyraz normy językowej i jedno z kryteriów rozstrzygających o poprawności językowej. Uzus może (ale nie musi) zostać usankcjonowany przez normę językową. Błąd językowy niezamierzone odstępstwo od normy językowej. aaj@arsverbi.pl 9
Typy błędów językowych 1. ortograficzny, 2. gramatyczny (np. fleksyjny), 3. interpunkcyjny, 4. składniowy, 5. frazeologiczny, 6. stylistyczny, 7. fonetyczny. aaj@arsverbi.pl 10
Rodzaje słowników - językowe 1. ortograficzny, 2. interpunkcyjny, 3. języka polskiego, 4. poprawnej polszczyzny, 5. wyrazów obcych, 6. etymologiczny, 7. frazeologiczny, 8. synonimów, 9. antonimów, 10. idiomów, 11. gwar, 12. języków obcych. aaj@arsverbi.pl 11
Rodzaje słowników - inne 1. terminologii z danej dziedziny nauki, np. literaturoznawstwa, psychologii, muzyki, historii, religii; 2. pisarzy; 3. epok literackich, historycznych; 4. tematyczne, np. symboli, mitów, motywów, gatunków literackich, gatunków filmowych, erotyzmu; 5. leksykony także nietypowe, np. Leksykon samobójców, Leksykon śmierci wielkich ludzi. aaj@arsverbi.pl 12
Popularne zjawiska językowe Neologizm innowacja językowa, wyraz nowo utworzony. Internacjonalizm wyraz funkcjonujący w wielu językach w podobnej postaci. Zapożyczenie wyraz przejęty z języka obcego; kalka językowa. Archaizm wyraz przestarzały, staroświecki, wychodzący z użycia. Regionalizm wyraz, konstrukcja lub wymowa właściwe dla danego regionu. aaj@arsverbi.pl 13
Popularne zjawiska językowe Homonimy wyrazy jednakowo brzmiące, lecz różniące się znaczeniem i niekiedy pisownią; rozróżniamy je na podstawie kontekstu. Frazeologizm utarty zwrot, związek frazeologiczny. Tautologia występuje, kiedy wyraz określający powtarza znaczenie wyrazu określanego. Pleonazm wyrażenie składające się z wyrazów znaczących to samo. aaj@arsverbi.pl 14
Kultura korespondencji e-mailowej E-mail i list tradycyjny to ta sama forma wypowiedzi pisemnej przekazywana za pomocą odmiennego medium. Oficjalna korespondencja posiada swoje ustalone reguły. Grzech główny: Witam w nagłówku! Inne częste błędy: brak podpisu, skróty lub imię adresata w nagłówku, kalkowanie interpunkcji angielskiej bez związku z zasadami interpunkcji polskiej, brak tematu. Kultura oficjalnej korespondencji e-mailowej w pigułce - do pobrania na stronie: www.arsverbi.pl aaj@arsverbi.pl 15
Uśmiechnij się! aaj@arsverbi.pl 16
Zapraszam również na stronę autorską: www.annais.pl aaj@arsverbi.pl 17