ul. Konckiego 2 40-040 Katowice tel. 032/ 251 66 61, 251 25 21, 251 25 27, 251 85 61 fax. 032/ 251 70 16 consul@buscon.com.pl www.buscon.com.pl Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok Katowice, grudzień 2005
Spis treści CEL I ZAKRES OPRACOWANIA...3 1. IDENTYFIKACJA GŁÓWNYCH BRANŻ (PRZEMYSŁÓW) NA TERENIE ZABRZA....4 2. LICZBA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH NA TERENIE MIASTA ZABRZE W LATACH 2000-2005 Z ROZBICIEM NA POSZCZEGÓLNE FORMY PRAWNE DZIAŁALNOŚCI....8 3. IDENTYFIKACJA I PODSTAWOWE DANE O GŁÓWNYCH PRACODAWCACH MAJĄCYCH SIEDZIBĘ NA TERENIE ZABRZA....11 4. CHARAKTERYSTYKA ZATRUDNIENIA....17 5. CHARAKTERYSTYKA BEZROBOCIA....20 Źródło: Bezrobocie w województwie śląskim w 2005 roku, GUS...26 6. IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW, BARIER I TRENDÓW W SEKTORZE MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW NA RYNKU ZABRZAŃSKIM....27 7. ANALIZA SWOT SEKTORA MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW, W TYM ANALIZA MOŻLIWOŚCI ROZWOJU SEKTORA MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW W ZABRZU W PRZYSZŁOŚCI....39 8. MOŻLIWOŚCI WŁADZ SAMORZĄDOWYCH DOTYCZĄCE FUNKCJONOWANIA MSP W ZABRZU....42 9. PROPOZYCJE DZIAŁAŃ MAJĄCYCH NA CELU POZYSKANIE NOWYCH INWESTORÓW....43 10. DIAGNOZA AKTUALNEJ SYTUACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ....50 BIBLIOGRAFIA...58 Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 2
CEL I ZAKRES OPRACOWANIA Przedsiębiorczość to podejmowanie decyzji gospodarczych w celu osiągnięcia z nich zysku, organizowanie przedsiębiorstwa w założeniu, że przyniesie ono zysk i zwiększy wartość zainwestowanego w nie kapitału. Przedsiębiorczość to inaczej alokowanie kapitału w celu nabycia prawa do kierowania zasobami firmy i prawa do zysku lub strat, jakie pozostaną po opłaceniu wszystkich zasobów [Gruszecki, 1994: 26, Słownik języka polskiego]. Wynika z tego, że przedsiębiorczość powinna być kojarzona z podejmowaniem, organizowaniem i prowadzeniem działalności gospodarczej, bez względu na jej skalę i wielkość oraz sprawowaniem nad nią kontroli właścicielskiej. Rozwój przedsiębiorczości ma fundamentalne znaczenie dla miasta i jego rozwoju. Realizacja nowych przedsięwzięć, zarówno przez przedsiębiorstwa nowopowstałe, jak i te restrukturyzowane prowadzi do wzrostu produktywności i konkurencyjności na rynku, co zmusza inne firmy do podejmowania inicjatyw poprawiających ich efektywność lub reorientacji ich działalności. Poprawa konkurencyjności poszczególnych firm pozytywnie oddziałuje na całą gospodarkę miasta. Raport o stanie przedsiębiorczości to opracowanie, w którym zgromadzone zostały dane o bezrobociu i zatrudnieniu w Zabrzu, informacje na temat działalności małych i średnich firm w mieście oraz opis działalności władz miasta wspierających przedsiębiorczość. Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 3
1. IDENTYFIKACJA GŁÓWNYCH BRANŻ (PRZEMYSŁÓW) NA TERENIE ZABRZA. Na terenie Zabrza na koniec 2004 roku było zarejestrowanych 14 735 podmiotów gospodarczych. Największą grupę stanowiły podmioty gospodarcze: z sektora handlowo-usługowego w sumie około 67%, w tym: prowadzące działalność handlową oraz naprawczą (34%), podmioty zakwalifikowane do sekcji obsługa nieruchomości i firm, nauka (24%) oraz transport, gospodarka magazynowa i łączność (9%). Ponadto działają firmy z branż: budownictwo (8%), przetwórstwo przemysłowe (6%), pozostała działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna (6%). Działalność związana z ochroną zdrowia oraz pomocą społeczną stanowiła 5% całości zabrzańskich podmiotów gospodarczych, pośrednictwo finansowe 4%, natomiast edukacja 3%. PODMIOTY GOSPODARCZE W ZABRZU WEDŁUG SEKCJI W 2004 ROKU 5,77% 4,67% 3,77% 2,81% 2,48% 34,01% 6,30% 7,74% 8,69% Źródło: Bank Danych Regionalnych; www.stat.gov. 23,75% Handel i naprawy Obsługa nieruchom ości i firm ; nauka Transport, gos podarka m agazynowa i łączność Budownictwo Przetwórs two przem ys łowe Pozostała działalnoś ć usługowa kom unalna, s połeczna i indywidualna Ochrona zdrowia i pom oc społeczna Poś rednictwo finans owe Edukacja Pozostałe Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 4
Sektor prywatny stanowił w 2004 roku 87% wszystkich firm, a sektor publiczny 13%. Liczba podmiotów w poszczególnych latach w szczegółowym rozbiciu na sektor prywatny i publiczny wraz z podziałem na poszczególne sekcje przedstawia tabela. JEDNOSTKI ZAREJESTROWANE W REJESTRZE REGON Ogółem 2000 r. 2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 r. Ogółem 12 311 12 603 13 274 14 118 14 735 sektor publiczny 547 653 1 034 1 566 1 891 sektor prywatny 11 764 11 950 12 240 12 552 12 844 Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo Ogółem 28 33 35 34 31 sektor publiczny 0 0 0 0 0 sektor prywatny 28 33 35 34 31 Rybołówstwo i rybactwo Ogółem 1 1 1 1 1 sektor publiczny 0 0 0 0 0 sektor prywatny 1 1 1 1 1 Górnictwo i kopalnictwo Ogółem 5 5 6 7 7 sektor publiczny 2 1 1 1 1 sektor prywatny 3 4 5 6 6 Przetwórstwo przemysłowe Ogółem 887 903 898 906 929 sektor publiczny 17 15 16 15 14 sektor prywatny 870 888 882 891 915 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę ogółem 6 7 7 8 8 sektor publiczny 3 4 4 4 4 sektor prywatny 3 3 3 4 4 Budownictwo ogółem 1 129 1 114 1 114 1 128 1 141 sektor publiczny 5 5 5 5 3 sektor prywatny 1 124 1 109 1 109 1 123 1 138 Handel i naprawy ogółem 4 881 4 773 4 869 4 945 5 011 sektor publiczny 1 1 2 2 3 sektor prywatny 4 880 4 772 4 867 4 943 5 008 Hotele i restauracje ogółem 260 264 278 290 301 sektor publiczny 1 1 1 1 1 sektor prywatny 259 263 277 289 300 Transport, gospodarka magazynowa i łączność ogółem 1 398 1 387 1 350 1 332 1 281 sektor publiczny 7 8 8 7 5 sektor prywatny 1 391 1 379 1 342 1 325 1 276 Pośrednictwo finansowe ogółem 433 503 528 543 556 sektor publiczny 0 0 0 0 0 sektor prywatny 433 503 528 543 556 Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 5
Ogółem 2000 r. 2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 r. Obsługa nieruchomości i firm; nauka ogółem 1 661 1 837 2 383 3 047 3 499 sektor publiczny 248 344 752 1 282 1 605 sektor prywatny 1 413 1 493 1 631 1 765 1 894 Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne ogółem 34 49 23 22 18 Sektor publiczny 30 45 18 17 14 Sektor prywatny 4 4 5 5 4 Edukacja ogółem 314 319 340 389 414 Sektor publiczny 142 140 148 192 202 Sektor prywatny 172 179 192 197 212 Ochrona zdrowia i pomoc społeczna ogółem 586 664 663 651 688 Sektor publiczny 73 73 63 24 23 Sektor prywatny 513 591 600 627 665 Pozostała działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna ogółem 688 744 779 815 850 sektor publiczny 18 16 16 16 16 sektor prywatny 670 728 763 799 834 Źródło: Bank Danych Regionalnych; www.stat.gov.pl Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych wzrastała od około 2% do 6% rocznie w latach 2000-2004. LICZBA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH W LATACH 2000-2004 15 000 14 118 14 735 14 000 13 274 13 000 12 000 12 311 12 603 11 000 10 000 2000r. 2001r. 2002r. 2003r. 2004r. Źródło: Bank Danych Regionalnych; www.stat.gov.pl Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 6
Sukcesywny wzrost liczby podmiotów występował zarówno w sektorze publicznym jak i prywatnym. LICZBA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH W LATACH 2000-2004 W PODZIALE NA SEKTOR PUBLICZNY I PRYWATNY 14 000 12 000 11 764 11 950 12 240 12 552 12 844 10 000 8 000 6 000 4 000 2 000 0 1 566 1 891 547 653 1 034 2000r. 2001r. 2002r. 2003r. 2004r. sektor publiczny sektor prywatny Źródło: Bank Danych Regionalnych; www.stat.gov.pl Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 7
2. LICZBA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH NA TERENIE MIASTA ZABRZE W LATACH 2000-2005 Z ROZBICIEM NA POSZCZEGÓLNE FORMY PRAWNE DZIAŁALNOŚCI. PODMIOTY GOSPODARCZE SEKTORA PUBLICZNEGO W LATACH 2000-2004 100% 80% 60% 40% 20% 0% pozos tałe 261 361 731 1262 1602 spółki z udziałem kapitału zagranicznego 3 2 2 2 2 spółki prawa handlowego 38 38 40 39 36 przedsiębiorstwa państwowe 6 6 6 5 1 jednostki prawa kom unalnego prywatne i kom unalne 2000r. 2001r. 2002r. 2003r. 2004r. 239 246 255 258 250 W sektorze publicznym do 2003r. odnotowywano wzrost państwowych i komunalnych jednostek prawa budżetowego (2000r. 239 jednostek, 2001r. 246 jednostek, 2002r. 255 jednostek, 2003r. 258 jednostek) następnie w 2004r. liczba ta zmalała do 250 jednostek gospodarczych. Liczba przedsiębiorstw państwowych utrzymywała się na stałym poziomie od 2000r. do 2002r. i wynosiła 6 jednostek gospodarczych. W roku 2003r. liczba ta zmniejszyła się do 5 by w 2004r. zmaleć do 1. Liczba spółek prawa handlowego począwszy od 2000r. rosła, a następnie zaczęła maleć (2000r. 38 jednostek, 2001r. 38 jednostek, 2002r. 40 jednostek, 2003r. 39 jednostek, 2004r. 36 jednostek). Liczba spółek z udziałem kapitału zagranicznego 2000r. wyniosła 3 jednostki w 2001r. liczba ta zmalała do 2 i do 2004r. nie uległa zmianie. Liczba pozostałych podmiotów wyżej nie wyszczególnionych wynosiła odpowiednio w 2000r. 261, 2001r. 361, 2002r. 731, 2003r. 1 262 i w 2004r. 1 602. Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 8
PODMIOTY GOSPODARCZE SEKTORA PUBLICZNEGO W 2004 ROKU 12,46% 0,69% 0,35% 86,51% jednostki prawa budżetowego państwowe i komunalne spółki prawa handlowego spółki z udziałem kapitału zagranicznego przedsiębiorstwa państwowe Źródło: Bank Danych Regionalnych; www.stat.gov.pl PODMIOTY GOSPODARCZE SEKTORA PRYWATNEGO W LATACH 2000-2004 100% 80% 60% 40% 20% 0% 2000r. 2001r. 2002r. 2003r. 2004r. pozos tałe 1722 1646 1628 1663 1760 spółki z udziałem kapitału zagranicznego 117 129 139 135 135 spółki prawa handlowego 566 644 722 764 799 osoby fizyczne 9359 9531 9751 9990 10150 Wśród podmiotów gospodarczych sektora prywatnego największy wzrost obserwuje się w grupie osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą (2000r. 9 359 jednostek, 2001r. 9 531 jednostek, 2002r. 9 751 jednostek, 2003r. 9 990 jednostek, 2004r. 10 150 jednostek). Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 9
Sukcesywnie rosła także liczba spółek prawa handlowego (2000r. 566 jednostek, 2001r. 644 jednostek, 2002r. 722 jednostek, 2003r. 764 jednostek, 2004r. 799 jednostek). Liczba spółek z udziałem kapitału zagranicznego wyniosła odpowiednio w 2000r. 117 jednostek 2001r. 129 jednostek, 2002r. 139 jednostek, 2003r. 135 jednostek, 2004r. 135 jednostek. Liczba pozostałych podmiotów wyniosła odpowiednio w 2000r. 1 722 jednostek, 2001r. 1 646 jednostek, 2002r. 1 628 jednostek,2003r. 1 663 jednostek, 2004r. 1 760 jednostek). PODMIOTY GOSPODARCZE SEKTORA PRYWATNEGO W 2004 ROKU 7,08% 1,47% 1,20% 89,93% osoby fizyczne spółki prawa handlowego stowarzyszenia i organizacje społeczne spółki z udziałem kapitału zagranicznego inne 0,33% Źródło: Bank Danych Regionalnych; www.stat.gov.pl Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 10
3. IDENTYFIKACJA I PODSTAWOWE DANE O GŁÓWNYCH PRACODAWCACH MAJĄCYCH SIEDZIBĘ NA TERENIE ZABRZA. W Zabrzu działa 6 podmiotów zatrudniających 1000 osób i więcej oraz 18 firm zatrudniających od 190 do 999 osób (stan na 07.2005r.). Firmy zatrudniające powyżej 999 osób w 2004 roku: KOMPANIA WĘGLOWA S.A. KOPALNIA WĘGLA KAMIENNEGO SOŚNICA- MAKOSZOWY Zatrudnia 3 400 pracowników. Zajmuje się wydobyciem i przeróbką węgla kamiennego od prawie 100 lat. W ostatnich latach realizuje zadania ujęte w programie restrukturyzacji polskiego górnictwa węglowego Kopalnia Makoszowy. GÓRNOŚLĄSKA SPÓŁKA GAZOWNICTWA SP. Z O.O. Zatrudnia 3 260 osób. Działa w branży gazowniczej; zajmuje się obrotem gazem, świadczeniem usług przesyłowych, obsługą sieci gazowych, zapewnianiem ciągłości dostaw gazu. MOSTOSTAL ZABRZE HOLDING S.A. W Grupie Kapitałowej zatrudnionych jest 2 200 osób. Działa w branży budowlanej i zajmuje się generalnym wykonawstwem oraz realizacją pod klucz inwestycji w zakresie: budownictwa przemysłowego (przemysł petrochemiczny i chemiczny, maszynowy, energetyczny, hutniczy, motoryzacyjny, materiałów budowlanych, spożywczy), obiektów użyteczności publicznej, budownictwa drogowo-mostowego, budownictwa związanego z ochroną środowiska. Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 11
SAMODZIELNY PUBLICZNY SZPITAL KLINICZNY NR 1 IM. PROFESORA STANISŁAWA SZYSZKO ŚLĄSKIEJ AKADEMII MEDYCZNEJ W KATOWICACH Szpital zatrudnia około 1 460 pracowników. W Szpitalu funkcjonuje 15 Klinik i 6 Zakłady w oparciu o 582 łóżka szpitalne oraz 6 stanowisk dializacyjnych. Do zadań Szpitala należy w szczególności udzielanie specjalistycznych świadczeń zdrowotnych w warunkach szpitalnych lub ambulatoryjnych, ze szczególnym uwzględnieniem świadczeń wysokospecjalistycznych w ramach specjalności reprezentowanych przez jednostki organizacyjne Szpitala. PRZEDSIĘBIORSTWO TRANSPORTU KOLEJOWEGO I GOSPODARKI KAMIENIEM SP. Z O.O. Zatrudnia około 1 340 osób. Działa w branży transportu kolejowego, a zakres jego działalności obejmuje: przewozy kolejowe ładunków masowych, kompleksową obsługę bocznic kolejowych, utrzymanie, remonty i budowę układów torowych, naprawy i modernizację taboru kolejowego, rekultywację techniczną i biologiczną terenów. KOMBINAT KOKSOCHEMICZNY "ZABRZE" S.A. Zatrudnia około 1 000 osób. Działając w branży koksowniczej zajmuje się: wytwarzaniem produktów koksowania węgla, przetwarzaniem produktów koksowania węgla, produkcją wyrobów chemicznych. Firmy zatrudniające od 190 do 999 osób: ZABRZAŃSKIE ZAKŁADY MECHANICZNE S.A. Zatrudniają około 740 osób. Jest to firma z branży wydobywczej. ZZM S.A. zajmują się : produkcją i sprzedażą kombajnów ścianowych i pozostałych maszyn i urządzeń górniczych: organów urabiających, kolejek łańcuchowych, konstrukcji i wyposażenia szybów, Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 12
produkcją zmechanizowanych obudów górniczych w zakresie wysokości od 0,8 do 6,0 m, o podporności do 1 200 t, wykonawstwem konstrukcji spawanych, obróbkę mechaniczną detali oraz kompletację urządzeń w oparciu o dokumentację zleceniodawcy, wynajmem kombajnów i zespołów kombajnowych, remontem kombajnów i urządzeń hydrauliki siłowej, zapewnieniem stałego całodobowego serwisu. ŚLĄSKIE CENTRUM CHORÓB SERCA W ZABRZU SZPITAL REJONOWY W ZABRZU Placówka ochrony zdrowia zatrudnia około 630 pracowników. ZAKŁADY MIĘSNE "MADEJ & WRÓBEL" SP. Z O.O. Zakład zatrudnia około 600 osób. Produkuje wyroby mięsne w ponad stu asortymentach. Posiada dobrze rozwiniętą własną sieć logistyczną składającą się z samochodów-chłodni, którymi towar jest dostarczany do klientów na terenie całej Polski. Zakład produkuje wyroby także na potrzeby koncernów Unii Europejskiej tworząc min dla nich marki własne. BUDOWNICTWO URZĄDZEŃ GAZOWNICZYCH GAZOBUDOWA SP. Z O.O. Zatrudnia 550 osób. Działa w branży budownictwo gazownictwo. Zajmuje się wykonawstwem inwestycji i kapitalnych remontów w zakresie gazociągów wysokiego i średniego ciśnienia, wodociągów, ropociągów, ciepłociągów, a także stacji kompresorowych i stacji redukcyjno pomiarowych. PRZEDSIĘBIORSTWO KOMPLEKSOWEJ OBSŁUGI BOCZNIC KOLEJOWYCH "PETKOL" S.A. Zatrudnia 515 osób. Wykonuje szeroki zakres usług kolejowych: obsługę i eksploatację bocznic kolejowych, transport kolejowy ładunków masowych, spedycję i ekspedycję kolejową oraz logistykę transportową. Realizuje także remonty i budowy układów torowych, naprawy lokomotyw spalinowych oraz wagonów towarowych różnych typów, a także urządzeń elektrycznych i urządzeń systemów łączności. Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 13
URZĄD MIEJSKI Zatrudnia 505 osób. Realizuje zadania własne miasta, określone ustawami, statutem miasta, uchwałami Rady Miejskiej, zarządzeniami Prezydenta Miasta, zadania zlecone z zakresu administracji rządowej i przekazywane miastu z mocy ustaw oraz na podstawie porozumień z organami tej administracji. Urząd działa na rzecz zaspokajania zbiorowych potrzeb mieszkańców miasta. "ELEKTROCIEPŁOWNIA ZABRZE" S.A. Zatrudnia 370 osób. Działa w branży paliwowo-energetycznej i zajmuje się wytwarzaniem ciepła oraz energii elektrycznej. TERMOIZOLACJA S.A. Zatrudnia 350 osób (740 w całej Grupie Termoizolacja). Działa w branży izolacji przemysłowych dla energetyki, przemysłu chemicznego, spożywczego, okrętowego. Zajmuje się produkcją: izolacji termicznych ciepłochronnych jak i zimnochronnych, izolacji dźwiękochłonnych, izolacji przeciwpożarowych, obmurzy kotłów, projektowaniem i montażem rusztowań, wykonawstwem kształtek instalacji klimatyzacyjnych, robotami fasadowymi i dachowymi z izolacją, robotami antykorozyjnymi. ZABRZAŃSKIE PRZEDSIĘBIORSTWO WODOCIĄGÓW I KANALIZACJI SP. Z O.O. Przedsiębiorstwo zatrudnia 330 osób, działa w branży gospodarki komunalnej i ochrony środowiska. Zajmuje się działalnością usługową w zakresie rozprowadzenia wody. "JOPEX" ZAKŁAD PRODUKCYJNY FRANCISZEK JOPEK Firma zatrudnia 330 osób. Działa na rynku przemysłu ceramicznego. Oferuje ceramikę łazienkową, płytki i gres szkliwiony. Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 14
"SPOŁEM" ZABRZE SP. Z O.O. Zatrudnia 325 osób, prowadzi działalność handlową na terenie miasta. LOGSTOR ROR POLSKA SP. Z O.O. Firma zatrudnia 300 osób, działa w branży budownictwo, ciepłownictwo. Zajmuje się produkcją systemów preizolowanych. ZAKŁAD PRZETWÓRSTWA MIĘSNEGO "JANO" ANIELA SERWATKA Firma zatrudnia około 300 osób. Zakład produkujący wyroby mięsne. ZABRZAŃSKA SPÓŁDZIELNIA MIESZKANIOWA Zajmuje się zarządzaniem budynkami mieszkalnymi, zatrudnia ZARZĄD BUDYNKÓW KOMUNALNYCH SP. Z O.O. Zajmuje się zarządzaniem budynkami mieszkalnymi zatrudnia około 205 pracowników. ZAKŁADY METALOWE "POSTĘP" S.A. Zatrudniają 295 osób. Działają w branży motoryzacyjnej. Zajmują się tłoczeniem, wykrawaniem, gięciem, obróbką skrawaniem, spawaniem, zgrzewaniem, nitowaniem, malowaniem proszkowym, montażem. HUTA ZABRZE S.A. Zatrudnia łącznie około 270 pracowników we wszystkich spółkach operacyjnych. Zajmuje się produkcją wyrobów hutniczych. PRZEDSIĘBIORSTWO PRODUKCYJNO - HANDLOWO - USŁUGOWE "REM BUD" SP. Z O.O. Firma zatrudnia ponad 200 osób. Zajmuje się wykonawstwem i remontami maszyn i urządzeń, instalacji technologicznych oraz remontami budowlanymi w hutnictwie, górnictwie oraz innych gałęziach przemysłu. Świadczy usługi w zakresie: organizowania i prowadzenia remontów budowlanych, wykonawstwa i remontach Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 15
konstrukcji stalowych, robotach antykorozyjnych, elektroinstalacyjnych, sprzedaży koksu. PRZEDSIĘBIORSTWO PRODUKCYJNO-HANDLOWO-USŁUGOWE "MARKET- PLUS" SP. Z O.O. Firma zatrudnia ponad 190 osób. Market Plus Sp. z o.o. należy obecnie do ogólnopolskiej sieci sklepów AGD i RTV. Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 16
4. CHARAKTERYSTYKA ZATRUDNIENIA. W 2004 roku liczba zatrudnionych wynosiła 38,6 tys. osób, co stanowi 30,6% osób w wieku produkcyjnym. LICZBA PRACUJĄCYCH W ZABRZU W LATACH 2000-2004 42 000 40 705 41 920 40 000 38 963 38 420 38 576 38 000 36 000 2000 2001 2002 2003 2004 Mężczyźni stanowią większość wśród zatrudnionych. W 2004 roku kobiety stanowiły 47% zatrudnionych. LICZBA PRACUJĄCYCH W ZABRZU W LATACH 2000-2004 WEDŁUG PŁCI 25 000 20 000 21 638 19 067 22 285 19 635 20 885 18 078 20 569 17 851 20 290 18 286 15 000 10 000 2000 2001 2002 2003 2004 mężczyźni kobiety Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 17
W Zabrzu przeważa zatrudnienie w usługach 62% zatrudnionych pracuje w tym sektorze, z czego w handlu około 15,5%. W firmach przemysłowych pracuje niecałe 38% zatrudnionych, a w sektorze rolniczym zaledwie 0,1%. LICZBA PRACUJĄCYCH W ZABRZU W LATACH 2000-2004 WEDŁUG SEKTORÓW 25 000 20 000 15 000 10 000 5 000 0 2000 2001 2002 2003 2004 sektor rolniczy 26 32 15 21 28 sektor przemysłowy 18 049 18 066 15 986 14 866 14 611 sektor usługowy 22 630 23 822 22 962 23 533 23937 W Zabrzu zatrudnienie w przemyśle maleje (z roku 2002 na rok 2003 i 2003 na 2004 o około 7%). W Polsce w roku 2004 przeciętne zatrudnienie w przemyśle wyniosło 2,4 mln osób i było niższe tylko o 0,4% niż w 2003 roku. Udział przeciętnie zatrudnionych w przemyśle w zatrudnieniu ogółem utrzymał się na niewiele wyższym poziomie w porównaniu do w roku 2003 i wynosił 33,2%. W Zabrzu w porównaniu do średniej krajowej zatrudnienie w przemyśle jest aktualnie wyższe o prawie 6%. Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 18
W firmach sektora publicznego pracuje 52% ogółu zatrudnionych. LICZBA PRACUJĄCYCH W ZABRZU W LATACH 2000-2004 WEDŁUG FORM WŁASNOŚCI 25 000 20 000 15 000 10 000 5 000 0 2000 2001 2002 2003 2004 sektor publiczny 22 003 21 324 20 375 20 119 20 080 sektor prywatny 18 702 20 596 18 588 18 301 18 496 W Polsce w 2004 roku nastąpiły również istotne zmiany w strukturze zatrudnienia ze względu na formę własności, wiążące się z realizacją programu prywatyzacji. W sektorze publicznym (zatrudniającym w 2004 roku 544,6 tys. osób) przeciętne zatrudnienie zmniejszyło się o 8,7%, natomiast w sektorze prywatnym (zatrudniającym w 2004 r. 1.869 tys.) spadło o 2,3%. W efekcie udział zatrudnionych w sektorze prywatnym w zatrudnionych ogółem w przemyśle zwiększył się w 2004 roku do poziomu 77,4%. W porównaniu do średniej krajowej udział firm sektora publicznego w Zabrzu jest wyższy aż o 25%. Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 19
5. CHARAKTERYSTYKA BEZROBOCIA. Zabrze jest miastem, w którym działalność gospodarczą prowadzi wiele firm, jednakże zmniejszenie potencjału ekonomicznego, w postaci dużych zakładów pracy (kopalnie, huta) spowodowało wzrost bezrobocia. Przyczyn takiego bezrobocia można upatrywać także w dość niskim poziomie wykształcenia części mieszkańców, kłopotów z dostosowaniem się do pracy z wykorzystaniem nowych technologii czy też długim pozostawaniem bez pracy, co skutkuje zmniejszeniem aktywności w szukaniu zatrudnienia. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych od 2004 roku zmniejszyła się i na koniec października 2005r. wyniosła 13,5 tys. osób, co stanowi spadek o 11% w porównaniu do grudnia 2004 roku. LICZBA BEZROBOTNYCH W LATACH 2000-2005 16 000 13 164 15 341 15 264 15 271 15 148 13 522 12 000 8 000 7 576 8 691 8 567 8 460 8 819 8 332 4 000 0 XII.2000 XII.2001 XII.2002 XII.2003 XII.2004 X.2005 ogółem w tym kobiety Stopa bezrobocia w Zabrzu od 2001 roku wynosiła ponad 20% i do roku 2004 wzrastała. Obecnie zmniejszyła się i wyniosła na koniec października 2005 roku 21%. Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 20
STOPA BEZROBOCIA W LATACH 2000-2005 30% 19,9% 22,7% 22,8% 23,5% 23,4% 21,0% 20% 10% 0% XII.2000 XII.2001 XII.2002 XII.2003 XII.2004 IX.2005 Liczba osób z prawem do zasiłku zmniejsza się i obecnie wynosi niecałe 8%. LICZBA BEZROBOTNYCH Z PRAWEM DO ZASIŁKU W LATACH 2001-2005 20% 17,1% 15,8% 15% 12,3% 11,6% 10% 7,7% 5% 0% XII.2001 XII.2002 XII.2003 XII.2004 X.2005 Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 21
CHARAKTERYSTYKA OSÓB BEZROBOTNYCH LISTOPAD 2005 ROK Wśród osób bezrobotnych prawie 2/3 stanowią kobiety. PŁEĆ Mężczyźni 38,55% Kobiety 61,45% Osoby młode do 34 roku życia stanowią prawie 48% bezrobotnych. WIEK 45-54 lata 24,70% 55-59 lata 3,93% 60-64 lata 0,68% 18-24 lata 20,67% 35-44 lata 22,89% 25-34 lata 27,13% Największą grupę bezrobotnych 43% stanowią osoby z wykształceniem gimnazjalnym i niższym. WYKSZTAŁCENIE gimnazjalne i poniżej 43,06% wyższe 3,14% średnie zawodowe 18,61% średnie ogólnokształcące 5,72% zasadnicze 29,47% Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 22
Osoby bez stażu pracy stanowią prawie 24% bezrobotnych, a osoby z doświadczeniem zawodowym do 1 roku to kolejne 14%. STAŻ PRACY bez stażu 23,77% do 1 roku 13,65% 30 lat i więcej 1,50% 1-5 lat 15,49% 20-30 lat 10,31% 10-20 lat 20,49% 5-10 lat 14,78% Znaczna część bezrobotnych 41% pozostaje bez pracy powyżej 24 miesięcy. CZAS POZOSTAWANIA BEZ PRACY pow. 24 miesięcy 41,22% do 1 miesiąca 6,09% 1-3 miesięcy 10,62% 3-6 miesięcy 10,92% 12-24 miesięcy 18,26% 6-12 miesięcy 12,89% W rozbiciu na dzielnice najwięcej osób bezrobotnych mieszka w Centrum Zabrza, co wynika przede wszystkim z zaludnienia tej dzielnicy, którą zamieszkuje 40% mieszkańców miasta (Centrum Południe i Centrum Północ). Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 23
LICZBA OSÓB BEZROBOTNYCH W ROZBICIU NA DZIELNICE I OSIEDLA MIASTA Dzielnica Liczba bezrobotnych Biskupice 1 217 Centrum Południe 3 903 Centrum Północ 2 676 Grzybowice 191 Helenka 913 Kończyce 144 Maciejów 305 Makoszowy 187 Mikulczyce 1 360 Os.Janek 302 Os.Mikołaja Kopernika 330 Os.Młodego Górnika 112 Os.Tadeusza Kotarbińskiego 635 Pawłów 93 Rokitnica 1 246 Zaborze Południe 471 Zaborze Północ 1 103 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy, lipiec 2005 Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 24
Liczba ofert pracy od roku 2003 roku wzrasta. W październiku 2005 roku było 229 ofert pracy złożonych w PUP Zabrze. LICZBA OFERT PRACY 250 229 200 150 100 98 96 193 145 180 50 0 XII.2000 XII.2001 XII.2002 XII.2003 XII.2004 X.2005 Reasumując powyższą analizę, od wielu lat populacja zarejestrowanych bezrobotnych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Zabrzu posiada stałe cechy: przewaga zarejestrowanych kobiet, mały staż pracy, młody wiek, niskie wykształcenie, pozostawanie bez pracy powyżej 24 miesięcy. Na tle innych miast województwa śląskiego bezrobocie w Zabrzu jest stosunkowo wysokie, ponieważ przy bardzo dużym terytorialnym zróżnicowaniu stopy bezrobocia w granicach od 7,4% w Katowicach do 27,3% w Siemianowicach Śląskich, w Zabrzu w porównywalnym okresie wynosiło ono 22,3%. Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 25
STOPA BEZROBOCIA REJESTROWANEGO WEDŁUG POWIATÓW W II KWARTALE 2005 R. Źródło: Bezrobocie w śląskim w 2005 roku, GUS województwie Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 26
6.IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW, BARIER I TRENDÓW W SEKTORZE MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW NA RYNKU ZABRZAŃSKIM. W efekcie zachodzących przemian gospodarczych w Polsce nastąpił wzrost przedsiębiorczości. Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw stał się symbolem przemian i przebudowy polskiego przemysłu. Ten sektor gospodarki stał się podstawą funkcjonowania gospodarki całego kraju. Małe bądź średnie przedsiębiorstwo to zazwyczaj firma, która: zatrudnia niewielką liczbę pracowników, dysponuje relatywnie małym kapitałem, ma niewielki udział w rynku (często jego rynek zbytu obejmuje tylko obszar miasta). Zgodnie z definicją z ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz 1178 z 1999 r. z poźn. zm.): za małego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w poprzednim roku obrotowym: 1) zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz 2) osiągnął przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczający równowartości w złotych 7 milionów EURO lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła równowartości w złotych 5 milionów EURO. 2. Nie uważa się jednak za małego, przedsiębiorcy, w którym przedsiębiorcy inni niż mali posiadają: 1) więcej niż 25% wkładów, udziałów lub akcji, 2) prawa do ponad 25% udziału w zysku, 3) więcej niż 25% głosów w zgromadzeniu wspólników (akcjonariuszy); za średniego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, nie będącego małym przedsiębiorcą, który w poprzednim roku obrotowym: 1) zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 27
2) osiągnął przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczający równowartości w złotych 40 milionów EURO lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła równowartości w złotych 27 milionów EURO. 2. Nie uważa się jednak za średniego, przedsiębiorcy, w którym przedsiębiorcy inni niż mali i średni posiadają: 1) więcej niż 25% wkładów, udziałów lub akcji, 2) prawa do ponad 25% udziału w zysku, 3) więcej niż 25% głosów w zgromadzeniu wspólników (akcjonariuszy). Mimo tworzenia programów wspierających i określających politykę wobec małych i średnich przedsiębiorstw firmy MSP stoją często przed trudnościami codziennej egzystencji. Wejście Polski do UE spowodowało, że przedsiębiorstwa te muszą stać się konkurencyjne na rynkach zagranicznych. Aby ten cel osiągnąć konieczny jest transfer nowoczesnych technologii oraz edukacja potencjalnych eksporterów w dziedzinie prawa, marketingu i promocji. Sektor MSP w Zabrzu obejmuje 15 378 firm (stan na 07.2005r. ), z czego 14 586 to firmy mikro (zatrudniające od 0-9 pracowników), 664 małe i 128 średnie. Urząd Miasta Zabrze zorganizował badanie, którego celem było zilustrowanie bieżącej sytuacji sektora MSP oraz określenie jego problemów i potrzeb. Badanie zostało przeprowadzone w grudniu 2005 roku na próbie 110 losowo wybranych firm z terenu Zabrza, metodą wywiadów telefonicznych wspartych ankietą umieszczoną na stronie internetowej UM. Niektóre wyniki zostały porównane z danymi z badania MSP z województwa śląskiego z 2001 roku, aby można było ocenić kondycję firm zabrzańskich na tle innych małych i średnich przedsiębiorstw. Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 28
Charakterystyka badanych firm WIELKOŚĆ ZATRUDNIENIA od 10 do 49 osób 20,00% od 50 do 249 osób 4,55% do 9 osób 75,45% Spośród badanych firm 75% stanowiły firmy mikro, zatrudniające mniej niż 9 pracowników. DOMINUJĄCY RODZAJ DZIAŁALNOŚCI usługi 55,45% produkcja 15,45% handel 29,09% Głównym profilem działalności badanych firm są usługi (55%). Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 29
FORMA PRAWNA własna działalność gos podarcza 75,45% s półka z o.o. 8,18% s półka cywilna / jawna 16,36% Forma prawna badanych firm to głównie własna działalność gospodarcza (75%) rzadziej spółka cywilna / jawna (16%) i spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (8%). PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY ZA 2005 ROK 50% 43,64% 40% 30% 30,00% 20% 10% 10,00% 7,27% 1,82% 0,91% 6,36% 0% poniżej 100 tys. zł 100 tys. - 500 tys. zł 500 tys. - 1 m ln zł 1 m ln - 5 m ln zł 5 m ln - 25 m ln zł 25 m ln - 150 m ln zł brak odpowiedzi Ponad 43% badanych firm za 2005 rok wykazuje przychody ze sprzedaży poniżej 100 tys. zł, a przychody 30% badanych firm mieszczą się w przedziale od 100 tys. zł do 500 tys. zł. Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 30
RYNEK ZBYTU krajowy 22,73% międzynarodowy 10,00% lokalny 39,09% regionalny 28,18% Dla ponad 67% badanych firm rynek zbytu to rynek lokalny lub regionalny. Tylko 10% badanych firm wskazuje swój rynek zbytu jako rynek międzynarodowy. DZIAŁANIA WSPIERAJĄCE SPRZEDAŻ 60% 57,00% 57,60% 43,64% 46,80% 40% 35,45% 31,60% 22,20% 20% 15,45% 0% katalogi, ulotki ogłoszenia w prasie targi, w ystaw y 7,27% 7,27% rabaty, upusty badania rynku strategie i plany marketingow e 4,55% 4,55% internet 1,82% 0,91% 0,91% ogłoszenia w telew izji akw izycja telemarketing badanie MSP Zabrze 2005r. badanie MSP woj.śląskie 2001r. Główne działania wspierające sprzedaż to: katalogi i ulotki (44% wskazań) i ogłoszenia w prasie (36%). W badaniu przeprowadzonym w 2001 roku na próbie firm z województwa śląskiego najczęściej wymienianym działaniem wspierającym sprzedaż były rabaty i upusty (58%). Różnice w wynikach z obydwu badań mogą świadczyć o tym, że małe i średnie firmy coraz częściej widzą możliwości zwiększenia sprzedaży przy wykorzystaniu działań marketingowych promujących firmę na zewnątrz, a nie głównie w sposób polegający na stosowaniu korzystnej polityki cenowej i rabatowej. Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 31
CZY W PAŃSTWA FIRMIE ISTNIEJE UDOKUMENTOWANY SYSTEM ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ? 100% 84,55% 88,92% 80% 60% 40% 20% 15,45% 11,08% 0% nie tak CZY DO 2006 ROKU PLANUJĄ PAŃSTWO UZYSKAĆ CERTYFIKAT(Y) JAKOŚCI? 100% 81,82% 81,35% 80% 60% 40% 18,18% 18,65% 20% 0% nie tak badanie MSP Zabrze 2005r. badanie MSP woj.śląskie 2001r. Prawie 16% badanych firm potwierdza istnienie w firmie udokumentowanego systemu zarządzania jakością (5% więcej niż w badaniu z roku 2001), natomiast 18% badanych firm planuje do roku 2006 uzyskać certyfikat takiego systemu (odsetek porównywalny z badaniem z 2001r.). Wyniki te świadczą o coraz większej potrzebie posiadania systemów zarządzania jakością wśród małych i średnich firm. Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 32
ZREALIZOWANE LUB ROZPOCZĘTE INWESTYCJE W ROKU 2005 100% 80% 56,36% 69,70% 60% 43,64% 40% 30,30% 20% 0% nie tak badanie MSP Zabrze 2005r. badanie MSP woj.śląskie 2001r. GŁÓWNE NAKŁADY INWESTYCYJNE PONIESIONE W ROKU 2005 60% 54,17% 50% 39,58% 40% 30% 22,92% 20% 12,50% 8,33% 10% 6,25% 0% zakup wyposażenia zakup maszyn i urządzeń zakup środków transportu zakup budynków i budowli rozbudowa, modernizacja budynków inwestycje finansowe / kapitałowe Tylko 44% badanych firm zrealizowało lub rozpoczęło w roku 2005 inwestycje. W badaniu zrealizowanym w roku 2001 odsetek ten był wyższy i wynosił prawie 70% firm. Mniejsza liczba małych i średnich firm realizujących inwestycje świadczy o trudnej sytuacji rynkowej skoro firmy ostrożniej podejmują decyzje o nowych inwestycjach. Główne inwestycje zrealizowane lub rozpoczęte w 2005 roku to zakup wyposażenia (54% wskazań), zakup maszyn i urządzeń (40%) i zakup środków transportu (23%). Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 33
PLANOWANIE INWESTYCJI W NAJBLIŻSZYCH LATACH 100% 80% 60% 46,36% 56,50% 53,64% 43,50% 40% 20% 0% nie tak badanie MSP Zabrze 2005r. badanie MSP woj.śląskie 2001r. GŁÓWNE INWESTYCJE PLANOWANE W NAJBLIŻSZYCH LATACH 60% 54,17% 50% 39,58% 40% 30% 22,92% 20% 12,50% 8,33% 10% 6,25% 0% zakup wyposażenia zakup maszyn i urządzeń zakup środków transportu zakup budynków i budowli rozbudowa, modernizacja budynków inwestycje finansowe / kapitałowe 54% badanych firm planuje inwestycje na najbliższe lata. W porównaniu do badania z 2001 roku odsetek firm planujących inwestycje jest większy o prawie 10%, co może świadczyć o lepszych perspektywach rozwoju małych i średnich firm na najbliższe lata, z punktu widzenia tych firm. Małe i średnie firmy planują na najbliższe lata podobne inwestycje (co do rodzaju) do tych, które już zrealizowały lub rozpoczęły w roku 2005, a są to głównie: zakup wyposażenia (42% wskazań), zakup maszyn i urządzeń (39%) i zakup środków Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 34
transportu (29%). Uwagę zwraca 20% małych i średnich przedsiębiorstw planujących zakup budynków i budowli w porównaniu do 13% firm, które zrealizowały lub rozpoczęły taką inwestycję w roku 2005. GŁÓWNE PRZYCZYNY BRAKU PLANOWANIA INWESTYCJI 60% 50% 43,14% 47,06% 40% 30% 28,70% 33,50% 23,00% 30,10% 20% 15,69% 15,80% 10% 9,80% 7,84% 5,88% 0% brak potrzeb inwestycyjnych brak możliwości finansowania wysokie koszty inwestycji duże ryzyko inwestycyjne zbyt duża konkurencja niekorzystna polityka państwa badanie MSP Zabrze 2005r. badanie MSP woj.śląskie 2001r. Małe i średnie firmy, które nie planują inwestycji, robią to głównie z braku możliwości ich finansowania (47%) oraz z braku potrzeb inwestycyjnych (43%). Główną przyczyną nie planowania inwestycji w roku 2001 były wysokie koszty (34%), niekorzystna polityka państwa (30%) oraz brak możliwości ich finansowania (29%). To porównanie może wskazywać na lekkie polepszenie nastrojów inwestycyjnych wśród małych i średnich przedsiębiorstw, które rzadziej niż miało to miejsce w roku 2001 boją się wysokich kosztów inwestycji, ryzyka inwestycyjnego, konkurencji i niekorzystnej polityki państwa. Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 35
SZKOLENIA PRACOWNIKÓW W OSTATNICH LATACH 68,20% 70% 60% 53,80% 50% 40% 39,70% 36,36% 28,18% 30,50% 30% 20% 21,82% 16,36% 16,60% 10% 5,45% 0% żadne branżowe / specjalistyczne BHP handlowe finansowoksięgowe badanie MSP Zabrze 2005r. badanie MSP woj.śląskie 2001r. W porównaniu do badania z roku 2001 mniejszy jest odsetek małych i średnich firm szkolących pracowników w najczęściej wymienianych rodzajach szkoleń: branżowych / specjalistycznych, BHP, handlowych i finansowo-księgowych, chociaż o 3% mniej przedsiębiorstw niż w roku 2001 podaje, że ich pracownicy nie brali udziału w żadnych szkoleniach w ostatnich latach. GŁÓWNE TRUDNOŚCI W PROWADZENIU FIRMY 80% 72,73% 65,10% 60,80% 60% 56,36% 44,30% 39,09% 44,60% 39,70% 40% 33,20% 20% 21,82% 20,00% 5,45% 0% biurokracja i niekom petencja urzędników wysokie obciążenia podatkowe często zmieniające się przepisy prawne, podatkowe niesolidni kontrahenci brak wsparcia ze strony władz lokalnych trudności w pozyskaniu zewnętrznych źródeł finansowania badanie MSP Zabrze 2005r. badanie MSP woj.śląskie 2001r. Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 36
Główne trudności w prowadzeniu firmy dla małych i średnich przedsiębiorstw z terenu Zabrza to: biurokracja i niekompetencja urzędników (73% wskazań), wysokie obciążenia podatkowe (56%) i często zmieniające się przepisy prawne i podatkowe (39%). W porównaniu do wyników z roku 2001 mniejsza jest liczba przedsiębiorstw skarżących się na trudności w prowadzeniu firmy, z wyjątkiem biurokracji i niekompetencji pracowników urzędów. Jednocześnie warto zauważyć, że mniej przedsiębiorców w porównaniu do badania z 2001 roku skarży się na brak wsparcia ze strony władz lokalnych. Z JAKICH FORM POMOCY PUBLICZNEJ KORZYSTALI PAŃSTWO? 100% 86,36% 80% 60% 40% 20% 7,27% 2,73% 2,73% 0% z żadnych preferencyjne kredyty dotacje na zakup nowych technologii i prace badawcze obniżenie podatku dochodowego JAKICH FORM POMOCY PUBLICZNEJ OCZEKUJĄ PAŃSTWO? 100% 80% 72,20% 60% 56,20% 55,70% 60,80% 40% 20% 29,09% 43,64% 39,09% 36,36% 21,82% 17,80% 10,00% 0% żadnych preferencyjne kredyty obniżenie ulgi inwestycyjne podatku dochodowego dotacje na tworzenie nowych miejsc pracy dotacje na zakup nowych technologii badanie MSP Zabrze 2005r. badanie MSP woj.śląskie 2001r. Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 37
Bardzo niski odsetek małych i średnich firm korzysta z jakichkolwiek form pomocy publicznej (około 14% badanych przedsiębiorstw), natomiast aż 70% takich firm oczekuje pomocy publicznej w różnych formach. Tak wysoki odsetek nie korzystających, a oczekujących pomocy publicznej świadczy albo o braku takich form pomocy lub o ich niedostosowaniu do potrzeb przedsiębiorców albo o słabo działającym systemie informowania przedsiębiorstw o istnieniu takich form pomocy. Najczęściej oczekiwane formy pomocy publicznej to: preferencyjne kredyty (44%), obniżenie podatku dochodowego (39%) i ulgi inwestycyjne (36%). W porównaniu do badania z 2001 roku odsetek firm oczekujących określonej formy pomocy jest niższy. MOŻLIWOŚCI ROZWOJU FIRMY Korzystna polityka gospodarcza państwa wobec przedsiębiorców 15,45% Korzystna polityka gospodarcza władz samorządowych wobec przedsiębiorców: 5,45% Zasobność klientów 5,45% Stabilny rynek, lepsza koniunktura 5,45% Łatwiejszy dostęp do form pomocy publicznej 5,45% Otwarcie nowych placówek 3,64% Własna praca i środki 3,64% Obniżenie składek ZUS, opłat i podatków 2,73% Zmiana technologii 2,73% Zwiększenie asortymentu 2,73% Poprawa sytuacji gospodarczej Państwa 2,73% Dotacje z UE 1,82% Zakup nowych maszyn 1,82% Otwarcie rynku UE - działalność międzynarodowa 1,82% Rozszerzenie działalności 1,82% Brak chęci, potrzeby rozwoju, zadowolenie z obecnego stanu 0,91% Celem jest utrzymanie się na rynku 0,91% Zmiana systemu pracy 0,91% Bardzo dobre 0,91% Inwestycje 0,91% Szkolenia pracowników 0,91% Nie widzę żadnych 21,82% Trudno powiedzieć 10,91% Prawie 16% badanych przedsiębiorstw wskazało na korzystną politykę gospodarczą państwa wobec przedsiębiorców, jako na główną możliwość rozwoju swojej firmy. Prawie 6% badanych firm wskazuje również na korzystną politykę władz samorządowych wobec małych i średnich przedsiębiorców, ale również czeka na lepszą koniunkturę i większą zasobność klientów. Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 38
7. ANALIZA SWOT SEKTORA MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW, W TYM ANALIZA MOŻLIWOŚCI ROZWOJU SEKTORA MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW W ZABRZU W PRZYSZŁOŚCI. Analiza SWOT służy do oceny wewnętrznych i zewnętrznych czynników warunkujących rozwój. Analiza SWOT opiera się na badaniu dwóch grup czynników: wewnętrznych i zewnętrznych. Każda grupa rozpatrywana jest pod kątem wpływu pozytywnego i negatywnego. BARIERY I SŁABOŚCI W skali krajowej Rozpoznanie barier rozwoju przedsiębiorczości jest niezwykle ważne ze względu na ich negatywny wpływ na gospodarkę. MGiP w 2004 roku dwukrotnie przeprowadziło badanie ankietowe sektora MSP. Celem badania, było m.in. zidentyfikowanie najważniejszych barier, na jakie napotykają małe i średnie firmy. NAJWAŻNIEJSZE PROBLEMY MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 39
W skali miasta W Lokalnym Programie Rewitalizacji Obszarów Miejskich dla Zabrza, zidentyfikowano następujące problemy związane z przedsiębiorczością: spadek ilości dużych zakładów pracy zatrudniających powyżej 250 osób. brak jednolitej branży przemysłowej wypełniającej luki po dawnym przemyśle. trudności z pozyskiwaniem takich instytucji i inwestorów którzy finansowo angażowaliby się w procesy inwestycyjne w mieście (w obliczu występujących na terenie miasta dużych obszarów zdegradowanych). W skali przedsiębiorstwa Największą barierą dla rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw z Zabrza są problemy związane z biurokracją i brakiem współpracy z przedsiębiorcami ze strony urzędów i administracji, z którymi mają oni do czynienia w czasie swojej działalności. Problemem są także wysokie obciążenia podatkowe oraz często zmieniające się przepisy prawne i podatkowe. Wśród głównych słabości można wymienić brak wiedzy o możliwościach wykorzystywania dostępnych form pomocy dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz brak wykorzystywania podstawowych elementów marketingowych, takich jak plany i strategie oraz badania rynku. SZANSE I MOŻLIWOŚCI W skali kraju Szansą na rozwój sektora MSP są działania rządowe wspierające przedsiębiorczość. Kierunki działań oraz instrumenty wspierania przedsiębiorczości na lata 2003 2006 zostały określone w dokumencie rządowym Kierunki działań Rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw od 2003 do 2006 roku przyjętym w 2003 r. Działania wspierające małych i średnich przedsiębiorców (MSP) mają na celu pobudzenie ich aktywności gospodarczej zapewniającej wzrost zatrudnienia, podniesienie ich konkurencyjności i zdolności do funkcjonowania na Jednolitym Rynku Europejskim. Są one realizowane przy pomocy instrumentów prawnych, organizacyjnych, informacyjno-szkoleniowych i finansowych, w czterech obszarach: wspieranie przedsięwzięć służących rozwojowi przedsiębiorstw, poprawa otoczenia prawnego i administracyjnego MSP, Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 40
rozwój otoczenia instytucjonalnego MSP, wspieranie integracji firm i działalności na forum międzynarodowym. Z chwilą przystąpienia Polski do Unii Europejskiej głównym źródłem finansowania wsparcia dla przedsiębiorców stały się środki funduszy strukturalnych, dostępne m.in. w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw. W skali miasta Szansą na rozwój przedsiębiorczości są działania władz miejskich próbujące przyciągnąć inwestorów do Zabrza, które posiada dużo terenów inwestycyjnych. Zabrze jest położone w centralnej części województwa śląskiego i GOP, co jest dużym plusem dla rozwoju gospodarczego i prowadzenia inwestycji, pozyskania zewnętrznych inwestorów dzięki atrakcyjnej lokalizacji. Dużą szansą dla Zabrza jest przecięcie się w jego pobliżu dwóch autostrad: A4 i planowanej A1, co może przyczynić się do wzrostu zainteresowania tymi terenami wśród poważnych inwestorów. W skali przedsiębiorstwa Wśród szans i możliwości rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw z terenu Zabrza należy wymienić dość duży odsetek tych firm inwestujących lub planujących inwestycje (łącznie 66% firm już rozpoczęło lub planuje inwestycje), duże zapotrzebowanie na różnego rodzaju formy pomocy publicznej oraz deklaracje władz lokalnych Zabrza o wspieraniu przedsiębiorczości, szczególnie w sektorze małych i średnich firm. Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 41
8. MOŻLIWOŚCI WŁADZ SAMORZĄDOWYCH DOTYCZĄCE FUNKCJONOWANIA MSP W ZABRZU. Z przeprowadzonych badań wynika, że kondycja i perspektywy rozwojowe małych i średnich przedsiębiorstw uzależnione są w dużej mierze od uwarunkowań makroekonomicznych. Dlatego podstawowym warunkiem długofalowego rozwoju tego sektora jest stabilna polityka państwa, korzystna dla przedsiębiorców. Na podstawie przeprowadzonych badań można stwierdzić, że najbardziej skutecznymi działaniami, zmierzającymi do pobudzenia rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w Zabrzu byłyby: stworzenie korzystnego systemu podatkowego, który zachęcałby do inwestycji oraz tworzenia nowych miejsc pracy, czyli m.in. obniżenie podatków, ulgi podatkowe, dofinansowanie kredytów na inwestycje i działalność bieżącą, szczególnie małych firm oraz uproszczenie procedury przyznawania takich kredytów, dotacje na tworzenie nowych miejsc pracy oraz transfer nowych technologii, przeprowadzenie akcji informacyjnej wśród małych i średnich przedsiębiorstw dotyczącej możliwości i metod kredytowania inwestycji i działalności bieżącej. Znaczącą pomocą dla małych i średnich przedsiębiorstw byłoby stworzenie kompleksowego systemu informacyjnego dla przedsiębiorstw: o przepisach prawnych dotyczących prowadzenia działalności przedsiębiorstw i ich zmianach, o możliwościach finansowania inwestycji i działalności bieżącej oraz pomocy przy uzyskiwaniu kredytów, prowadzenie i udostępnianie pełnej bazy teleadresowej firm w województwie śląskim w celu wspierania prowadzonych działań marketingowych i sprzedażowych. Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 42
9. PROPOZYCJE DZIAŁAŃ MAJĄCYCH NA CELU POZYSKANIE NOWYCH INWESTORÓW. Miasto Zabrze posiada propozycje dla inwestorów, chcących rozpocząć lub rozwijać działalność gospodarczą na terenie miasta, mające na celu wspieranie powstawania i rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw. I. Stworzenie systemu prawno doradczego dla inwestorów. Wydział Strategii, Rozwoju Miasta i Integracji Europejskiej w Urzędzie Miejskim. Wydział udziela przedsiębiorcom informacji z zakresu: doradztwa dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą, dostarczania informacji na temat dostępnej oferty finansowania działalności, udzielania porad z zakresu stosowania technik komputerowych, wykorzystania internetu czy programów informatycznych w prowadzeniu działalności gospodarczej, dostarczania ofert współpracy handlowej, informowania o możliwościach i zasadach korzystania ze specjalistycznych usług doradczych oferowanych przez komercyjne firmy, dostarczania informacji teleadresowych o firmach krajowych i zagranicznych. Ponadto w Wydziale Strategii, Rozwoju Miasta i Integracji Europejskiej dostarczane są wszystkim zainteresowanym informacje dotyczące: możliwości wsparcia finansowego, doradczego, informacyjnego oferowanego m.in. przez takie instytucje jak: Górnośląska Agencja Przekształceń Przedsiębiorstw, Górnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego, Główny Instytut Górnictwa, Centrum Doradztwa i usług dla MŚP itd., programów pomocowych Unii Europejskiej, adresów instytucji zajmujących się: dostarczaniem informacji o funkcjonowaniu przedsiębiorstw na rynkach europejskich, poręczeniami, kojarzeniem przedsiębiorstw, transferem technologii itp., możliwości uzyskania wsparcia oferowanego przez Powiatowy Urząd Pracy, Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 43
udzielania w miarę możliwości odpowiedzi na każde zgłaszane zapytanie dotyczące sektora MŚP w Zabrzu. Stworzenie specjalnej strony internetowej zawierającej kompleksowe informacje dla inwestorów. Od 1997 roku działa oficjalna strona miejska, na której potencjalny inwestor w części poświęconej gospodarce może znaleźć m.in.: ofertę inwestycyjną, w szczególności: przedmiot oferty, infrastrukturę techniczną, dane właściciela, formę zbycia praw, kontakt itp., informację dotyczącą przetargów oraz niezbędne formularze, informacje na temat terenów inwestycyjnych, informacje na temat programu SPOT (Sektorowy Program Operacyjny Transport) dział Dla przedsiębiorców, w którym znajdują się materiały dotyczące funduszy europejskich, pożyczek i poręczeń, partnerów zagranicznych, doradztwa. Ponadto na stronie internetowej można znaleźć kontakty z wszystkimi wydziałami UM, informacje o samorządzie, instytucjach miejskich oraz wiele innych informacji o mieście. II. Stworzenie warunków rozwoju i stabilnego funkcjonowania małych i średnich firm. Opracowanie i wdrożenie długoterminowych dzierżaw i sprzedaży gminnych lokali użytkowych. Uchwała Rady Miejskiej z dnia 19.01.1998 r. nr XLV/524/98 oraz uchwała Rady Miejskiej z dnia 18.09.2000 r. nr XXIV/379/2000 przyznaje pierwszeństwo w nabyciu lokali użytkowych w budynkach stanowiących własność Gminy Miejskiej Zabrze, najemcom lub dzierżawcom. Stworzenie systemu poręczeń gwarancyjnych dla inwestorów z preferowanych dziedzin aktywności gospodarczej. Przedsiębiorcy mogą się starać o poręczenie kredytu bankowego lub pożyczki, udzielane przez Prezydenta Miasta Zabrze. Gmina Miejska Zabrze udziela małym Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 44
i średnim przedsiębiorcom poręczeń kredytów oraz pożyczek także ze źródeł pozabankowych. O poręczenie takie może ubiegać się przedsiębiorca, który łącznie spełni następujące warunki: ma siedzibę lub oddział i prowadzi działalność gospodarczą na terenie miasta Zabrze, w okresie 6 miesięcy poprzedzających dzień złożenia wniosku o udzielenie poręczenia nie zmniejszył (z przyczyn leżących po stronie pracodawcy) stanu zatrudnienia w prowadzonym przez siebie przedsiębiorstwie; w przypadku, gdy działalność ta jest prowadzona przez okres krótszy wówczas pracodawca musi wykazać, że przez cały ten okres prowadzenia działalności stan zatrudnienia w jego przedsiębiorstwie nie zmniejszył się z przyczyn leżących po jego stronie, zobowiąże się do tego, że po otrzymaniu poręczonego przez Gminę Miejską Zabrze kredytu/pożyczki utworzy on przynajmniej jedno nowe miejsce pracy dla osoby bezrobotnej (w tym absolwenta), na czas nie krótszy niż okres poręczenia, wartość udzielonej danemu przedsiębiorcy pomocy, łącznie z wartością pomocy udzielonej w okresie kolejnych 3 lat poprzedzających dzień jej udzielenia, nie przekracza równowartości 100 tys. EURO, nie posiada wymagalnego zadłużenia wobec Skarbu Państwa i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, nie posiada wymagalnego zadłużenia z tytułu podatków i opłat lokalnych oraz wpływów uznanych za dochody Gminy. Szczegółowo kwestię udzielania poręczeń reguluje Regulamin udzielania poręczeń przez Gminę Miejską Zabrze wprowadzony Zarządzeniem Prezydenta Miasta Zabrze nr 89/SG/2003 z dnia 11.02.2003r. w sprawie zasad udzielania przez Gminę Miejską Zabrze poręczeń kredytów oraz pożyczek przyznawanych małym i średnim przedsiębiorcom oraz Zarządzenie Prezydenta Miasta Zabrze z dnia 2 kwietnia 2004 r. Nr SR/208/04 w sprawie zmiany postanowień Regulaminu stanowiącego załącznik nr 1 do Zarządzenia Prezydenta Miasta Zabrze nr 89/SG/2003 z dnia 11.02.2003r. w sprawie zasad udzielania przez Gminę Miejską Zabrze poręczeń kredytów oraz pożyczek przyznawanych małym i średnim przedsiębiorcom. Bliższych informacji udziela także Wydział Strategii, Rozwoju Miasta i Integracji Europejskiej. Raport o stanie przedsiębiorczości w Zabrzu za 2005 rok 45