Edward Gniewek (redaktor) Piotr Machnikowski (redaktor) Kodeks cywilny. Komentarz. 5. wydanie

Edward Gniewek (redaktor) Piotr Machnikowski (redaktor) Kodeks cywilny Komentarz 5. wydanie

KOMENTARZE KODEKSOWE Kodeks cywilny

KOMENTARZE KODEKSOWE Kodeks cywilny Komentarz Redaktorzy prof. zw. dr hab. Edward Gniewek prof. zw. dr hab. Piotr Machnikowski Autorzy dr Beata Burian, drandrzej Cisek, drwojciech Dubis, prof. zw. dr hab. Edward Gniewek, prof. zw. dr hab. Jacek Go³aczyñski, dr Julian Jezioro, drjózef Kremis, prof. zw. dr hab. Piotr Machnikowski, dr Józef Nadler, drjerzy Strzebinczyk, drkrzysztof Zagrobelny Uniwersytet Wroc³awski 5. wydanie

Propozycja cytowania: E. Gniewek, [w:] KC. Komentarz, wyd. 5, Warszawa 2013 Wydawca: Natalia Adamczyk Wydawnictwo C. H. Beck 2013 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Sk³ad i ³amanie: Wydawnictwo C. H. Beck Druk i oprawa: Bia³ostockie Zak³ady Graficzne S.A. ISBN 978-83-255-4159-0 ISBN e-book 978-83-255-4160-6

Autorzy Beata Burian dr Uniwersytetu Wrocławskiego, sędzia Sądu Okręgowego we Wrocławiu Objaśnienia do art. 244 305 Andrzej Cisek dr Uniwersytetu Wrocławskiego, sędzia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu Objaśnienia do art. 23 24, 195 243, 444 449 Wojciech Dubis dr Uniwersytetu Wrocławskiego, radca prawny Objaśnienia do art. 366 383, 405 416, 422 443, 449 1 449 11, 709 1 709 18, 752 757, 805 834. W wydaniu 5. aktualizacja objaśnień do art. 444 449 Edward Gniewek prof. zw. dr hab. Uniwersytetu Wrocławskiego, sędzia Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu w stanie spoczynku Objaśnienia do art. 33 55 4, 179, 305 1 305 4 Indeks rzeczowy Jacek Gołaczyński prof. zw. dr hab. Uniwersytetu Wrocławskiego, sędzia Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu Objaśnienia do art. 306 352, 710 733, 876 887 Katarzyna Górska dr Uniwersytetu Wrocławskiego, radca prawny W wydaniu 5. aktualizacja objaśnień do art. 195 243 Julian Jezioro dr Uniwersytetu Wrocławskiego, radca prawny Objaśnienia do art. 535 612, 659 692, 758 804, 860 875, 888 921 Józef Kremis dr Uniwersytetu Wrocławskiego, sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego Objaśnienia do art. 417 421, 922 1057 Piotr Machnikowski prof. zw. dr hab. Uniwersytetu Wrocławskiego, radca prawny Objaśnienia do art. 1 7, 56 72 1, 117 125, 353 360, 364 365 1, 387 404, 527 534, 734 751, 853 859 9, 921 1 921 16 W wydaniu 5. aktualizacja objaśnień do art. 23 24 Józef Nadler dr Uniwersytetu Wrocławskiego Objaśnienia do art. 126 178, 180 194, 613 626, 693 709, 1058 1088 Jerzy Strzebinczyk dr Uniwersytetu Wrocławskiego, sędzia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu Objaśnienia do art. 8 22 1, 25 32, 73 116 Krzysztof Zagrobelny dr Uniwersytetu Wrocławskiego, radca prawny Objaśnienia do art. 361 363, 384 385 4, 450 526, 627 658, 835 852 V

Spis treści Przedmowa...................................................... Wykaz skrótów................................................... XIII XV Kodeks cywilny Księga pierwsza. Część ogólna..................................... 3 Tytuł I. Przepisy wstępne....................................... 3 Art. 1 7............................................ 3 Tytuł II. Osoby.............................................. 31 Dział I. Osoby fizyczne.................................... 31 Rozdział I. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych... 31 Art. 8 24........................................... 31 Rozdział II. Miejsce zamieszkania......................... 69 Art. 25 28.......................................... 69 Rozdział III. Uznanie za zmarłego......................... 75 Art. 29 32.......................................... 75 Dział II. Osoby prawne.................................... 82 Art. 33 43.......................................... 82 Dział III. Przedsiębiorcy i ich oznaczenia....................... 100 Art. 43 1 43 10........................................ 101 Tytuł III. Mienie............................................. 111 Art. 44 55 4......................................... 111 Tytuł IV. Czynności prawne..................................... 134 Dział I. Przepisy ogólne.................................... 134 Art. 56 65.......................................... 135 Dział II. Zawarcie umowy.................................. 169 Art. 66 72 1......................................... 171 Dział III. Forma czynności prawnych.......................... 206 Wprowadzenie........................................... 207 Art. 73 81.......................................... 210 Dział IV. Wady oświadczenia woli............................ 227 Uwagi ogólne........................................... 228 Art. 82 88.......................................... 229 Dział V. Warunek......................................... 241 Art. 89 94.......................................... 241 Dział VI. Przedstawicielstwo................................. 246 Rozdział I. Przepisy ogólne.............................. 247 Art. 95 97.......................................... 247 Rozdział II. Pełnomocnictwo............................. 252 Art. 98 109......................................... 252 Rozdział III. Prokura................................... 262 Art. 109 1 109 9....................................... 262 Tytuł V. Termin.............................................. 270 Art. 110 116........................................ 270 VII

Spis treści Tytuł VI. Przedawnienie roszczeń................................. 277 Art. 117 125........................................ 277 Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe......................... 298 Tytuł I. Własność............................................ 298 Dział I. Przepisy ogólne.................................... 298 Art. 126 139........................................ 298 Dział II. Treść i wykonywanie własności........................ 300 Art. 140 154........................................ 300 Dział III. Nabycie i utrata własności........................... 318 Rozdział I. Przeniesienie własności........................ 318 Art. 155 171........................................ 318 Rozdział II. Zasiedzenie................................ 328 Art. 172 178........................................ 328 Rozdział III. Inne wypadki nabycia i utraty własności........... 336 Art. 179 194........................................ 336 Dział IV. Współwłasność................................... 344 Art. 195 221........................................ 344 Dział V. Ochrona własności................................. 376 Art. 222 231........................................ 376 Tytuł II. Użytkowanie wieczyste.................................. 394 Art. 232 243........................................ 395 Tytuł III. Prawa rzeczowe ograniczone............................. 420 Dział I. Przepisy ogólne.................................... 420 Art. 244 251........................................ 420 Dział II. Użytkowanie...................................... 442 Rozdział I. Przepisy ogólne.............................. 442 Art. 252 265........................................ 442 Rozdział II. Użytkowanie przez osoby fizyczne................ 452 Art. 266 270 1........................................ 452 Rozdział III. Użytkowanie przez rolnicze spółdzielnie produkcyjne. 455 Art. 271 282........................................ 455 Rozdział IV. Inne wypadki użytkowania..................... 461 Art. 283 284........................................ 461 Dział III. Służebności...................................... 462 Rozdział I. Służebności gruntowe......................... 463 Art. 285 295........................................ 463 Rozdział II. Służebności osobiste.......................... 477 Art. 296 305........................................ 477 Rozdział III. Służebność przesyłu......................... 483 Art. 305 1 305 4....................................... 483 Dział IV. Zastaw......................................... 489 Rozdział I. Zastaw na rzeczach ruchomych................... 490 Art. 306 326........................................ 490 Rozdział II. Zastaw na prawach........................... 511 Art. 327 335........................................ 511 Tytuł IV. Posiadanie.......................................... 516 Art. 336 352........................................ 517 Księga trzecia. Zobowiązania...................................... 539 Tytuł I. Przepisy ogólne........................................ 539 Art. 353 365 1........................................ 540 Tytuł II. Wielość dłużników albo wierzycieli......................... 610 Dział I. Zobowiązania solidarne.............................. 610 Wprowadzenie........................................... 610 Art. 366 378........................................ 614 VIII

Spis treści Dział II. Zobowiązania podzielne i niepodzielne.................. 629 Art. 379 383........................................ 629 Tytuł III. Ogólne przepisy o zobowiązaniach umownych................ 633 Art. 384 396........................................ 633 Tytuł IV. (skreślony).......................................... 686 Art. 397 404........................................ 686 Tytuł V. Bezpodstawne wzbogacenie.............................. 686 Art. 405 414........................................ 686 Tytuł VI. Czyny niedozwolone................................... 717 Art. 415 449........................................ 717 Tytuł VI 1. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny................................................. 841 Art. 449 1 449 11...................................... 841 Tytuł VII. Wykonanie zobowiązań i skutki ich niewykonania............. 853 Dział I. Wykonanie zobowiązań.............................. 853 Art. 450 470........................................ 853 Dział II. Skutki niewykonania zobowiązań....................... 878 Art. 471 486........................................ 878 Dział III. Wykonanie i skutki niewykonania zobowiązań z umów wzajemnych................................................ 910 Art. 487 497........................................ 911 Tytuł VIII. Potrącenie, odnowienie, zwolnienie z długu................. 928 Uwagi ogólne........................................... 929 Art. 498 508........................................ 929 Tytuł IX. Zmiana wierzyciela lub dłużnika.......................... 955 Uwagi ogólne........................................... 955 Dział I. Zmiana wierzyciela................................. 956 Art. 509 518........................................ 956 Dział II. Zmiana dłużnika................................... 976 Art. 519 526........................................ 976 Tytuł X. Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika.......... 983 Art. 527 534........................................ 983 Tytuł XI. Sprzedaż........................................... 996 Dział I. Przepisy ogólne.................................... 996 Art. 535 555 1........................................ 996 Dział II. Rękojmia za wady................................. 1038 Art. 556 576........................................ 1038 Dział III. Gwarancja jakości................................. 1074 Art. 577 582........................................ 1074 Dział IV. Szczególne rodzaje sprzedaży......................... 1085 Rozdział I. Sprzedaż na raty............................. 1085 Art. 583 588........................................ 1085 Rozdział II. Zastrzeżenie własności rzeczy sprzedanej. Sprzedaż na próbę........................................... 1090 Art. 589 592........................................ 1090 Rozdział III. Prawo odkupu.............................. 1093 Art. 593 595........................................ 1093 Rozdział IV. Prawo pierwokupu........................... 1096 Art. 596 602........................................ 1096 Tytuł XII. Zamiana........................................... 1107 Art. 603 604........................................ 1107 Tytuł XIII. Dostawa........................................... 1111 Art. 605 612........................................ 1111 IX

Spis treści X Tytuł XIV. Kontraktacja........................................ 1121 Art. 613 626........................................ 1121 Tytuł XV. Umowa o dzieło...................................... 1134 Art. 627 646........................................ 1134 Tytuł XVI. Umowa o roboty budowlane............................ 1157 Art. 647 658........................................ 1157 Tytuł XVII. Najem i dzierżawa................................... 1174 Dział I. Najem........................................... 1174 Rozdział I. Przepisy ogólne.............................. 1174 Art. 659 679........................................ 1174 Rozdział II. Najem lokalu............................... 1198 Art. 680 692........................................ 1198 Dział II. Dzierżawa....................................... 1217 Art. 693 709........................................ 1217 Tytuł XVII 1. Umowa leasingu................................... 1226 Art. 709 1 709 18...................................... 1226 Tytuł XVIII. Użyczenie........................................ 1243 Art. 710 719........................................ 1243 Tytuł XIX. Pożyczka.......................................... 1250 Art. 720 724........................................ 1250 Tytuł XX. Umowa rachunku bankowego............................ 1255 Art. 725 733........................................ 1256 Tytuł XXI. Zlecenie........................................... 1263 Art. 734 751........................................ 1263 Tytuł XXII. Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia.................. 1283 Art. 752 757........................................ 1283 Tytuł XXIII. Umowa agencyjna.................................. 1289 Art. 758 764 9........................................ 1289 Tytuł XXIV. Umowa komisu.................................... 1316 Art. 765 773........................................ 1317 Tytuł XXV. Umowa przewozu................................... 1327 Dział I. Przepisy ogólne.................................... 1327 Art. 774 775........................................ 1327 Dział II. Przewóz osób..................................... 1330 Art. 776 778........................................ 1330 Dział III. Przewóz rzeczy................................... 1332 Art. 779 793........................................ 1332 Tytuł XXVI. Umowa spedycji................................... 1343 Art. 794 804........................................ 1343 Tytuł XXVII. Umowa ubezpieczenia............................... 1351 Dział I. Przepisy ogólne.................................... 1352 Art. 805 820........................................ 1352 Dział II. Ubezpieczenia majątkowe............................ 1375 Art. 821 828........................................ 1375 Dział III. Ubezpieczenia osobowe............................. 1391 Art. 829 834........................................ 1391 Tytuł XXVIII. Przechowanie.................................... 1397 Art. 835 845........................................ 1397 Tytuł XXIX. Odpowiedzialność, prawo zastawu i przedawnienie roszczeń utrzymujących hotele i podobne zakłady............................. 1404 Art. 846 852........................................ 1404 Tytuł XXX. Umowa składu..................................... 1412 Art. 853 859 9........................................ 1412

Spis treści Tytuł XXXI. Spółka.......................................... 1424 Art. 860 875........................................ 1425 Tytuł XXXII. Poręczenie....................................... 1451 Art. 876 887........................................ 1451 Tytuł XXXIII. Darowizna...................................... 1462 Art. 888 902........................................ 1462 Tytuł XXXIII 1. Przekazanie nieruchomości.......................... 1486 Art. 902 1 902 2....................................... 1486 Tytuł XXXIV. Renta i dożywocie................................. 1488 Dział I. Renta........................................... 1489 Art. 903 907........................................ 1488 Dział II. Dożywocie....................................... 1496 Art. 908 916........................................ 1496 Tytuł XXXV. Ugoda.......................................... 1505 Art. 917 918........................................ 1505 Tytuł XXXVI. Przyrzeczenie publiczne............................ 1510 Art. 919 921........................................ 1510 Tytuł XXXVII. Przekaz i papiery wartościowe....................... 1516 Dział I. Przekaz.......................................... 1516 Art. 921 1 921 5....................................... 1516 Dział II. Papiery wartościowe................................ 1523 Art. 921 6 921 16...................................... 1523 Księga czwarta. Spadki........................................... 1545 Tytuł I. Przepisy ogólne........................................ 1545 Art. 922 930........................................ 1545 Tytuł II. Dziedziczenie ustawowe................................. 1579 Art. 931 940........................................ 1580 Tytuł III. Rozrządzenia na wypadek śmierci......................... 1595 Dział I. Testament........................................ 1595 Rozdział I. Przepisy ogólne.............................. 1595 Art. 941 948........................................ 1596 Rozdział II. Forma testamentu............................ 1611 Oddział 1. Testamenty zwykłe........................ 1611 Art. 949 951........................................ 1611 Oddział 2. Testamenty szczególne...................... 1620 Art. 952 955........................................ 1620 Oddział 3. Przepisy wspólne dla testamentów zwykłych i szczególnych...................................... 1628 Art. 956 958........................................ 1628 Dział II. Powołanie spadkobiercy............................. 1632 Art. 959 967........................................ 1632 Dział III. Zapis i polecenie.................................. 1643 Rozdział I. Zapis zwykły................................ 1643 Art. 968 981........................................ 1643 Rozdział II. Zapis windykacyjny.......................... 1652 Art. 981 1 981 6....................................... 1652 Rozdział III. Polecenie................................. 1669 Art. 982 985........................................ 1669 Dział IV. Wykonawca testamentu............................. 1671 Art. 986 990 1........................................ 1671 Tytuł IV. Zachowek........................................... 1678 Art. 991 1011....................................... 1679 Tytuł V. Przyjęcie i odrzucenie spadku............................. 1700 Art. 1012 1024....................................... 1700 XI

Spis treści Tytuł VI. Stwierdzenie nabycia spadku lub przedmiotu zapisu windykacyjnego, poświadczenie dziedziczenia i ochrona spadkobiercy................ 1715 Art. 1025 1029 1...................................... 1716 Tytuł VII. Odpowiedzialność za długi spadkowe...................... 1735 Art. 1030 1034 3...................................... 1735 Tytuł VIII. Wspólność majątku spadkowego i dział spadku.............. 1746 Art. 1035 1046....................................... 1747 Tytuł IX. Umowy dotyczące spadku............................... 1791 Art. 1047 1057....................................... 1791 Tytuł X. Przepisy szczególne o dziedziczeniu gospodarstw rolnych........ 1799 Art. 1058 1088....................................... 1799 Indeks rzeczowy.................................................. 1821 XII

Przedmowa Niniejszy komentarz do Kodeksu cywilnego jest dziełem zbiorowym szkoły wrocławskiej. W opracowaniu wzięli udział pracownicy Zakładu Prawa Cywilnego i Prawa Międzynarodowego Prywatnego Instytutu Prawa Cywilnego Uniwersytetu Wrocławskiego, którzy pełnią również funkcje sędziów: Sądu Apelacyjnego, Sądu Okręgowego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, a także wykonują zawód radcy prawnego. Z wielkim jednak żalem współautorzy i wydawca informują Czytelników, że latem 2010 r., już po przygotowaniu swego rozdziału do czwartego wydania komentarza, zmarł dr Andrzej Cisek. Fragmenty komentarza Jego autorstwa w piątym wydaniu zaktualizowali pozostali współautorzy. Obecne, piąte wydanie Komentarza, podobnie jak wydania poprzednie, obejmuje objaśnienia do przepisów księgi pierwszej ( Część ogólna ), księgi drugiej ( Własność i inne prawa rzeczowe ), księgi trzeciej ( Zobowiązania ) oraz księgi czwartej ( Spadki ). Uwzględnia on również wszelkie, częste, niekiedy intensywne zmiany kodeksu następujące od czasu poprzedniego wydania, a ponadto autorzy korzystali przy obecnym opracowaniu z nowego, narastającego ciągle dorobku doktryny. W opracowaniu przedstawiono komentarz autorski do omawianych przepisów, jednocześnie wykorzystując dotychczasowy dorobek doktryny i judykatury. Dlatego też komentarz przedstawia w równej mierze zagadnienia dostrzegane przez praktykę, jak i osiągnięcia badawcze doktryny prawa cywilnego. Ponadto, zamierzeniem zespołu autorskiego było przedstawienie wyważonego, wszechstronnego komentarza, bez mankamentów jednostronnego spojrzenia czy to sędziowskiego, czy też doktrynalnego. Na łamach komentarza zaprezentowany został więc dorobek literatury i orzecznictwa, z wyraźnym zaakcentowaniem stanowiska autorów komentujących poszczególne zagadnienia. Dodatkowo, pomocne dla Czytelnika mogą być odesłania do literatury podstawowej oraz do istotnych orzeczeń Sądu Najwyższego, Trybunału Konstytucyjnego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i sądów apelacyjnych. Wydawnictwo oraz autorzy wyrażają przekonanie, że niniejszy komentarz do Kodeksu cywilnego będzie stanowił cenną pomoc zarówno dla praktyki stosowania prawa, jak i dla doktryny prawa cywilnego, a także studentów. Wrocław, listopad 2012 r. prof. zw. dr hab. Edward Gniewek, prof. zw. dr hab. Piotr Machnikowski XIII

Wykaz skrótów 1. Źródła prawa BankHipU.............. ustawa z 29.8.1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 99, poz. 919 ze zm.) CmentU................ ustawa z 31.1.1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 118, poz. 687 ze zm.) CenyU................. ustawa z 5.7.2001 r. o cenach (Dz.U. Nr 97, poz. 1050 ze zm.) DepSądR................ rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 24.9.1965 r. o zasadach i trybie postępowania w sprawach o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego (Dz.U. Nr 42, poz. 261) DomSkłU............... ustawa z 16.11.2000 r. o domach składowych oraz o zmianie Kodeksu cywilnego, Kodeksu postępowania cywilnego oraz innych ustaw (Dz.U. Nr 114, poz. 1191 ze zm.) EgAdmU................ ustawa z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1015) FundEmU............... ustawa z 28.8.1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 34, poz. 189 ze zm.) FunkKRPU.............. ustawa z 13.2.1984 r. o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 215, poz. 1823 ze zm.) GospGruntU............. ustawa z 29.4.1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (t.j. Dz.U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127 ze zm.) GospNierRolnSPU........ ustawa z 19.10.1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1700 ze zm.) GospNierU.............. ustawa z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651) GZU................... ustawa z 29.7.1992 r. o grach i zakładach wzajemnych (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 4, poz. 27 ze zm.) KC................... ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KH................... rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27.6.1934 r. Kodeks handlowy (Dz.U. Nr 57, poz. 502 ze zm.) KK................... ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KKS.................. ustawa z 10.9.1999 r. Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765) KKW.................. ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557 ze zm.) KM.................... ustawa z 18.9.2001 r. Kodeks morski (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 217, poz. 1689 ze zm.) XV

Wykaz skrótów KP.................... ustawa z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) KPA.................. ustawa z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.) KPC.................. ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) KPK.................. ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) KredytKonsumU.......... ustawa z 12.5.2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. Nr 126, poz. 715 ze zm.) KRO.................. ustawa z 25.2.1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 788) KRSU.................. ustawa z 20.8.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 17, poz. 209 ze zm.) KSCU.................. ustawa z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.) KSCU z 1967 r............ ustawa z 13.6.1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 88 ze zm.) KSH.................. ustawa z 15.9.2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.) KW................... ustawa z 20.5.1971 r. Kodeks wykroczeń (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 ze zm.) KWU.................. ustawa z 6.7.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.) KZ.................... rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27.10.1933 r. Kodeks zobowiązań (Dz.U. Nr 82, poz. 598 ze zm.) NBPU................. ustawa z 29.8.1997 r. o Narodowym Banku Polskim (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2 ze zm.) NielU.................. ustawa z 26.10.1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178 ze zm.) NieuzasadZwłokU......... ustawa z 17.6.2004 r. o skardze za naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U. Nr 179, poz. 1843 ze zm.) ObligU................. ustawa z 29.6.1995 r. o obligacjach (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 120, poz. 1300 ze zm.) ObrInstrFinU............. ustawa z 29.7.2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 211, poz. 1384 ze zm.) OchrGrU................ ustawa z 3.2.1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 121, poz. 1267 ze zm.) OchrKonkurU............ ustawa z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. Nr 50, poz. 331 ze zm.) OchrKonkurU z 2000 r................. ustawa z 15.12.2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 244, poz. 2080 ze zm.) OchrKonsumU........... ustawa z 2.3.2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz.U. Nr 22, poz. 271 ze zm.) OchrLokU.............. ustawa z 21.6.2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm.) OchrZwU............... ustawa z 21.8.1997 r. o ochronie zwierząt (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 106, poz. 1002 ze zm.) XVI

Wykaz skrótów OrdPod................ ustawa z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.) PDOFizU............... ustawa z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.) PodpElU................ ustawa z 18.9.2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz.U. Nr 130, poz. 1450 ze zm.) PodSDU................ ustawa z 28.7.1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768 ze zm.) POPC................. ustawa z 18.7.1950 r. Przepisy ogólne prawa cywilnego (Dz.U. Nr 34, poz. 311 ze zm.) PostAdmU............... ustawa z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.) PPU................... ustawa z 25.9.1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 981 ze zm.) PrASC................. ustawa z 29.9.1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1688) PrAut.................. ustawa z 4.2.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zm.) PrBank................. ustawa z 29.8.1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.) PrBud.................. ustawa z 7.7.1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 ze zm.) PrCzek................. ustawa z 28.4.1936 r. Prawo czekowe (Dz.U. Nr 37, poz. 283 ze zm.) PrEnerg................. ustawa z 10.4.1997 r. Prawo energetyczne (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1059) PrGeod................ ustawa z 17.5.1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 193, poz. 1287) PrGeol................. ustawa z 29.6.2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. Nr 163, poz. 981 ze zm.) PrGeol................. ustawa z 4.2.1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947 ze zm.) PrGosp................. ustawa z 19.11.1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 101, poz. 1178 ze zm.) PrLot.................. ustawa z 3.7.2002 r. Prawo lotnicze (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 933 ze zm.) PrŁow................. ustawa z 13.10.1995 r. Prawo łowieckie (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 127, poz. 1066 ze zm.) PrNot.................. ustawa z 14.2.1991 r. Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 ze zm.) ProkGenSPU............. ustawa z 8.7.2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (Dz.U. Nr 169, poz. 1417 ze zm.) PrPapW................ ustawa z 21.8.1997 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 111, poz. 937 ze zm.) PrPras.................. ustawa z 26.1.1984 r. Prawo prasowe (Dz.U. Nr 5, poz. 24 ze zm.) PrPrywM............... ustawa z 4.2.2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U. Nr 80, poz. 432) PrPrzew................ ustawa z 15.11.1984 r. Prawo przewozowe (t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 50, poz. 601 ze zm.) PrRuchDrog............. ustawa z 20.6.1997 r. Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908 ze zm.) XVII

Wykaz skrótów PrRzecz................ dekret z 11.10.1946 r. Prawo rzeczowe (Dz.U. Nr 57, poz. 319 ze zm.) PrSpółdz............... ustawa z 16.9.1982 r. Prawo spółdzielcze (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.) PrStow................. ustawa z 7.4.1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 ze zm.) PrUpN................. ustawa z 28.2.2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1112) PrWeksl................ ustawa z 28.4.1936 r. Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282 ze zm.) PrWłPrzem.............. ustawa z 30.6.2000 r. Prawo własności przemysłowej (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 ze zm.) PrWod.................. ustawa z 18.7.2001 r. Prawo wodne (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 145 ze zm.) PrywU................. ustawa z 30.8.1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1397 ze zm.) PrZamPubl.............. ustawa z 29.1.2004 r. Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 ze zm.) PrzeksztUżytWieczU........ ustawa z 4.9.1997 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego przysługującego osobom fizycznym w prawo własności (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 120, poz. 1299 ze zm.) PWKC................. ustawa z 23.4.1964 r. Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 94 ze zm.) RzeczZnalR.............. rozporządzenie Rady Ministrów z 14.6.1966 r. w sprawie rzeczy znalezionych (Dz.U. Nr 22, poz. 141 ze zm.) SamGminU............. ustawa z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.) SamPowU............... ustawa z 5.6.1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 ze zm.) SamPracU............... ustawa z 21.11.2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 223, poz. 1458 ze zm.) SamWojU............... ustawa z 5.6.1998 r. o samorządzie województwa (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590 ze zm.) SNU.................. ustawa z 23.11.2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.) SpółdzMieszkU.......... ustawa z 15.12.2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 ze zm.) SprzedażKonsumU......... ustawa z 27.7.2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. Nr 141, poz. 1176 ze zm.) SwobDziałGospU......... ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 ze zm.) TKU................... ustawa z 1.8.1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) UbezpObowU............ ustawa z 22.5.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. Nr 124, poz. 1152 ze zm.) UbezpU................ ustawa z 22.5.2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 11, poz. 66 ze zm.) UbezpU z 1990 r.......... ustawa z 28.7.1990 r. o działalności ubezpieczeniowej (t.j. z 1996 r. Dz.U. Nr 11, poz. 62 ze zm.) UstRolU................ ustawa z 11.4.2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 803 ze zm.) XVIII

Wykaz skrótów UżytWieczU.............. ustawa z 26.7.2001 r. o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości (Dz.U. Nr 113, poz. 1209 ze zm.) VATU.................. ustawa z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 ze zm.) WłLokU................ ustawa z 24.6.1994 r. o własności lokali (t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903 ze zm.) WykUprSPU............ ustawa z 8.8.1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa (Dz.U. Nr 106, poz. 493 ze zm.) ZagospPrzestrzU.......... ustawa z 27.3.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 647) ZakOpZdU.............. ustawa z 30.8.1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 ze zm.) ZastRejU............... ustawa z 6.12.1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 67, poz. 569 ze zm.) ZmKCU................ ustawa z 28.7.1990 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 55, poz. 321 ze zm.) ZNKU................. ustawa z 16.4.1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 ze zm.) 2. Organy orzekające ETS................... Europejski Trybunał Sprawiedliwości GKA.................. Główna Komisja Arbitrażowa NSA.................. Naczelny Sąd Administracyjny NSA(7)................ Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów SA.................... Sąd Apelacyjny SN.................... Sąd Najwyższy SN (PSIC).............. Sąd Najwyższy w pełnym składzie Izby Cywilnej (w latach 1982 1989: Izby Cywilnej i Administracyjnej) SN (PSIAPiUS).......... Sąd Najwyższy w pełnym składzie Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (do roku 1990: Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych) (od 1.1.2003 r.: Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych) SN(7).................. Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów SO.................... Sąd Okręgowy SW................... Sąd Wojewódzki; obecnie Sąd Okręgowy TK.................... Trybunał Konstytucyjny WSA................... Wojewódzki Sąd Administracyjny 3. Czasopisma AUWr.................. Acta Universitatis Wratislaviensis Biul. SN................ Biuletyn Sądu Najwyższego BMS.................. Biuletyn Ministra Sprawiedliwości DPP................... Demokratyczny Przegląd Prawniczy Dz.U................... Dziennik Ustaw Dz.Urz................. Dziennik Urzędowy Gl..................... Glosa GP.................... Gazeta Prawna GS.................... Gazeta Sądowa GSiP.................. Gazeta Sądowa i Penitencjarna KPP................... Kwartalnik Prawa Prywatnego KSP................... Krakowskie Studia Prawnicze XIX