Bocian Program badawczo-edukacyjny Owady Mazowieckiego Parku Krajobrazowego im. Czesława Łaszka część północna 2008-01-17 Całoroczny program badawczy realizowany w roku 2004 przez członków Sekcji Entomologicznej Towarzystwa Przyrodniczego Bocian i Zarząd Mazowieckiego, Chojnowskiego i Brudzeńskiego Parku Krajobrazowego miał na celu poznanie żyjących na badanym terenie owadów oraz edukację młodzieży współrealizującej projekt. Trzyszcz piaskowy (Cicindela hybrida) został wybrany na logo projektu jako owad charakterystyczny dla piaszczystych terenów MPK. Rys. Adam Woźniak Oprócz poszerzania wiedzy na temat owadów i odgrywanej przez nie roli w środowisku przedstawiciele SE przybliżali młodym uczestnikom sposoby prowadzenia badań entomologicznych. Duży nacisk położony był na przełamywanie stereotypów w myśleniu o owadach jako grupie stworzeń niemiłych i nie lubianych oraz na ukazanie ich swoistego piękna i wzbudzenie sympatii m.in. poprzez zapoznanie z oryginalnymi, mało znanymi zwyczajami tych zwierząt. Równolegle prowadzono badania terenowe i prace laboratoryjne tj. hodowle wybranych gatunków z materiału lęgowego oraz preparowanie i oznaczanie zebranych okazów. Należy podkreślić, że program ma nowatorski charakter, a jego realizacja i nasuwające się wnioski mogą stać się wzorem do prowadzenia podobnych akcji nie tylko na terenie Mazowsza, jak również w odniesieniu do innych elementów przyrody.
Rozpylak sosnowy (Acmaeops marginata) to bardzo rzadki gatunek odnaleziony na terenie MPK podczas badań. Fot. Adam Woźniak Obszarem badań była północna część Mazowieckiego Parku Krajobrazowego. Szczególnie penetrowano leśne tereny w okolicach Otwocka, Józefowa, Miedzyszyna, Międzylesia i Anina. Różnorodność spotykanych tu siedlisk pozwoliła na wykazanie szerokiego spektrum gatunków. Wobec ogromu zagadnienia skupiono się na wybranych grupach owadów, a najintensywniejszej penetracji poddano środowiska leśne borowe i grądowe. Oprócz osób zaangażowanych czynnie w techniczną i merytoryczną realizację projektu z oferty uczestnictwa skorzystały też szkoły : * Zespół Szkół w Celestynowie, * Zespół Szkól nr 1 w Otwocku, * XXV L.O. w Otwocku, * XXVI L.O w Warszawie-Aninie, * Katolickie Liceum Humanistyczne w Otwocku, * Katolickie L.O. w Józefowie, reprezentowane przez nauczycieli prowadzących i zainteresowanych przyrodą uczniów.
Bagno Jacka to ciekawe środowisko. Fot. Adam Woźniak Dużego poparcia udzieliło wiele osób nie związanych bezpośrednio z projektem, bez pomocy których realizacja prac nie byłaby możliwa. Nieocenione wsparcie Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Warszawie pani mgr Anny Ronikier-Dolańskiej pozwoliło na uzyskanie niezbędnych pozwoleń i dokumentów umożliwiających działania np. na terenach rezerwatowych. Zaangażowanie pani Beaty Relugi ze studia fotograficznego Beta Lab gwarantowało profesjonalną obróbkę materiałów fotograficznych dokumentujących projekt. Natomiast rady, uczynność i wyrozumiałość pana Dariusza Skibińskiego z firmy Mr. Butterfly dostawcy materiałów entomologicznych zapewniły fachowe zaplecze sprzętowe i techniczne. Oprócz udziału środków własnych Sekcji Entomologicznej TP Bocian i Zarządu Parków Krajobrazowych Mazowieckiego, Chojnowskiego i Brudzeńskiego projekt był dotowany przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska w Warszawie, który sfinansował większą część programu. Wszystkim osobom i instytucjom, które rozumiejąc rolę programów przyrodniczoedukacyjnych przyczyniły się do realizacji tego projektu, w uznaniu za ich wkład w dziedzinie ochrony przyrody należą się wyrazy uznania i serdeczne podziękowania. Oprócz badań w terenie trwały zajęcia edukacyjne. Fot. Elżbieta Wanat
Podczas projektu przewidziano zastosowanie szeregu technik i metod badawczych. Przede wszystkim użyto zakupionego w tym celu sprzętu - siatek, czerpaków, parasoli i innych przyrządów entomologicznych. Zastosowano pułapki wabiące owady, a uzupełnieniem prowadzonych prac była obfita dokumentacja fotograficzna. Wymiernym efektem badań jest dokumentacja przyrodnicza w postaci dziesięciu gablot poglądowych, w których zostały umieszczone okazy zebrane na badanym terenie oraz ich żerowiska w drewnie. Gabloty można obejrzeć w siedzibie Dyrekcji MChiB PK w Otwocku, przy ul. Sułkowskiego. W badaniach terenowych wzięła udział młodzież, która miała możliwość zapoznania się z metodami pracy entomologa. W przeprowadzonych badaniach owadów ograniczono do niezbędnego minimum stosowanie letalnych metod odłowu (zebrano okazy w liczbie koniecznej do prawidłowej determinacji i trwałej dokumentacji). Zebrane przez szkoły okazy, opracowane mniej lub bardziej profesjonalnie (wypadkowa zaangażowania uczniów, stopień ich wiedzy przyrodniczej i konsultacje lub ich brak z osobami odpowiedzialnymi za część merytoryczną projektu) częściowo zasiliły zbiory MChiB PK, a częściowo pozostały w szkołach. Każda z placówek została wyposażona w sprzęt niezbędny do preparacji, konserwacji i preparowania okazów (szpilki entomologiczne, kartoniki, pęsety i pudła entomologiczne). W każdym momencie trwania projektu szkoły miały możliwość korzystania z fachowego sprzętu, pomocy pracowników Parku oraz wyznaczonych w tym celu członków SE TP Bocian. Na koniec projektu Zarząd Parków Krajobrazowych Mazowieckiego, Chojnowskiego i Brudzieńskiego przy współudziale Sekcji Entomologicznej zorganizował konkurs dla szkół i poszczególnych uczniów sprawdzający wiedzę nabytą podczas uczestnictwa w projekcie. Na terenie MPK niegdyś występował biegacz obrzeżony (Carabus marginalis), lecz obecnie nie udało się go odnaleźć. Fot. Adam Woźniak Wstępne wyniki i wnioski dotyczące programu, jak również podstawowe dane o badanych grupach owadów oraz wykaz tematów entomologicznych odgrywających szczególną rolę w projekcie zawiera raport końcowy, który może być udostępniony zainteresowanym przez Dyrekcję MChiB PK. Ponadto planowane są publikacje w pismach przyrodniczych szerzej omawiające wybrane zagadnienia. Na terenie bazy Parku jest planowany cykl prelekcji połączony z pokazem multimedialnym prowadzony przez przedstawicieli Sekcji Entomologicznej TP Bocian.
Współrealizatorzy projektu pracując po raz pierwszy przy tak zaplanowanym programie nauczyli się w praktyce na co zwracać szczególną uwagę, czego unikać i jak organizować w przyszłości podobne przedsięwzięcia. Adam Woźniak