INFORMACJA LOKALNA O ZAWODZIE TECHNIK AUTOMATYK STEROWANIA RUCHEM KOLEJOWYM kod 311407 Zakres tematyczny informacji 1) Zadania zawodowe oraz profil kompetencyjny 2) Sytuacja na rynku pracy 3) Prognozy i plany zatrudnienia. Oczekiwania pracodawców 4) Kształcenie w zawodzie 5) Doskonalenie w zawodzie 6) Informacje dodatkowe. Literatura 7) Możliwości i warunki zatrudnienia w zawodzie w krajach Unii Europejskiej ANEKS. Wojewódzki Urząd Pracy w Toruniu, Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Bydgoszczy, Aktualizacja: Bydgoszcz, październik 2016 r. 1
1) Zadania zawodowe oraz profil kompetencyjny Zawód technik automatyk sterowania ruchem kolejowym (kod 311407) to jeden z 2443 zawodów ujętych w obowiązującej od 1 stycznia 2015 r. klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy (Dz. U. 2014, Poz. 1145). W poprzedniej klasyfikacji obowiązującej w okresie od 1 lipca 2010 r. do 31 grudnia 2014 r. zawód ten miał tą samą nazwę oraz kod. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik automatyk sterowania ruchem kolejowym powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań 1 : 1) montowania, diagnozowania, remontowania i utrzymywania w sprawności technicznej urządzeń sterowania ruchem kolejowym; 2) montowania i eksploatowania urządzeń zabezpieczenia ruchu kolejowego na przejazdach kolejowych; 3) montowania i utrzymywania w sprawności technicznej urządzeń łączności przewodowej i bezprzewodowej; 4) budowania i eksploatowania urządzeń sieci zasilającej systemy sterowania ruchem kolejowym; 5) prowadzenia dokumentacji eksploatacyjnej i technicznej urządzeń sterowania ruchem kolejowym. PROFIL KOMPETENCYJNY 2 dla grupy Średni personel nauk fizycznych, chemicznych i technicznych (grupa duża 3 31) Kompetencje to cechy/dyspozycje osoby, w zakresie wiedzy, umiejętności i postaw, pozwalające realizować zadania zawodowe na wymaganym poziomie/efekty. Kompetencje są obserwowalne i mierzalne dzięki temu, że przejawiają się w zachowaniu. Podlegają procesowi uczenia się, są dynamiczne, zmienne w czasie, rozwijają się w ramach zdobywanego doświadczenia. Pozwalają określić, w jakich zadaniach, na jakim stanowisku, przyszły pracownik będzie mógł efektywnie wykorzystać swój potencjał. Tempo ich rozwoju zależy od zmiennych zewnętrznych (otoczenia) oraz względnie trwałych dyspozycji (osobowość, inteligencja). 4 Są uniwersalne (transferowalne), wykorzystywane w różnych zadaniach i różnych obszarach funkcjonowania. Dla grupy Średni personel nauk fizycznych, matematycznych i technicznych określono 4 kompetencje, tj.: Kompetencja 1 Sprawność motoryczna: wykonywanie złożonych ruchów dokładnie, szybko i w zmiennych warunkach, w celu realizacji zadań. Na sprawność motoryczną wpływają: zdolności kondycyjne (siła, szybkość, moc, wytrzymałość, gibkość) oraz koordynacyjna (dostosowanie ruchu, różnicowanie ruchu, zdolności utrzymywania równowagi, szybkiej reakcji, orientacji, sprzężenia ruchów, rytmizacji). Kompetencja 2 Sumienność w dążeniu do rezultatów: rozumiana jako wysoka efektywność realizacji zadań w ściśle określonym terminie z należytą starannością, uwzględniającą własne kompetencje i możliwości. Determinacja w działaniu i osiąganie zakładanych rezultatów przez utrzymanie odpowiedniego tempa oraz jakości pracy, nawet w obliczu trudności. 1 http://www.koweziu.edu.pl/pp_zawod.php?nr_zawodu=311407 podstawa programowa dla zawodu technik automatyk sterowania ruchem kolejowym 2 NBK Narzędzie do badania kompetencji. Podręcznik dla doradców zawodowych, Warszawa 2014 r. 3 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 sierpnia 2014r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania, DZ.U. z 2014r. poz.1145 4 Jurek P., Analiza wybranych metod oceny kompetencji zawodowych, artykuł w książce pod red. A. Witkowski, T. Listwan, Kompetencje a sukces zarządzania organizacją, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2008 2
Kompetencja 3 Zdolności analityczne i podejmowanie decyzji: to rozumienie złożonych sytuacji relacji zachodzących pomiędzy różnymi elementami. Analizowanie informacji i danych, dostrzeganie zależności, wyciągania na ich podstawie wniosków i podejmowanie trafnych decyzji. Kompetencja 4 Obsługa komputera z wykorzystaniem Internetu: to korzystanie z dostępnych urządzeń technicznych (np. komputerów, drukarek, skanerów) i aplikacji komputerowych do usprawnienia realizacji zadań. Swobodne przeglądanie stron internetowych w celu szybkiego dotarcia do informacji przydatnych ze względu na wykonywane obowiązki. Skuteczne wyszukiwanie w sieci potrzebnych wiadomości, formułowanie poleceń wyszukiwania w taki sposób, aby zapewniały szybkie dotarcie do źródeł na odpowiednim poziomie merytorycznym, bez konieczności sprawdzania przypadkowych rezultatów wyszukiwania. Zestaw kompetencji może się różnić od podanych wyżej kompetencji, w zależności od wymagań pracodawcy w konkretnym zawodzie i na konkretnym stanowisku. Zróżnicowane będzie również natężenie każdej z kompetencji. Kto i w jaki sposób może wiedzę o naszych kompetencjach można wykorzystać? Odpowiedź jest prosta My Sami oraz pracodawca. Coraz więcej pracodawców wykorzystuje analizę kompetencyjną w procesie rekrutacji. W niektórych firmach dodatkowo jest ona wykorzystywana podczas: okresowej oceny pracowników - jako narzędzie do oceny efektywności pracy; ustalania indywidualnych planów rozwoju - dostarcza informacji, jakie właściwości predysponują do np. awansów. Jest również źródłem informacji odnośnie obecnych i przyszłych potrzeb szkoleniowych. Jeśli stwierdzimy, że nie posiadamy dostatecznej wiedzy i umiejętności, które są wymagane przez pracodawców warto zatem zastanowić się nad skorzystaniem z różnych form działań rozwojowych (szkolenia, wsparcie innych, literatura, uczestniczenie w coachingu, itp.). 2) Sytuacja na rynku pracy 5 W I pół. 2016 r. w powiatowych urzędach pracy województwa kujawsko-pomorskiego nie odnotowano danych statystycznych dla zawodu technik automatyk sterowania ruchem kolejowym. W latach 2010-2015 w powiatowych urzędach pracy województwa kujawsko-pomorskiego, odnotowano jednostkowe rejestracje osób z zawodem technik automatyk sterowania ruchem kolejowym. W 2015 zarejestrowano 1 bezrobotnego, w 2014 i 2010 po 3, a w 2012 i 2011 r. po 2 bezrobotnych z tym zawodem. W całym analizowanym okresie nie zgłoszono wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej dla zawodu technik automatyk sterowania ruchem kolejowym. Dane statystyczne dotyczące zawodu technik automatyk sterowania ruchem kolejowym umieszczono w aneksie. 3) Prognozy i plany zatrudnienia. Oczekiwania pracodawców W III i IV kwartale 2015 r. przeprowadzono badanie Barometr zawodów 6. Jest to prognoza zapotrzebowania na pracowników w poszczególnych zawodach w powiatach województwa kujawsko-pomorskiego w 2016 r. Opiera się na opinii ekspertów, którzy wspólnie analizują 5 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w województwie kujawsko-pomorskim w poszczególnych latach dostępny jest na stronie: http://wup.torun.pl/urzad/publikacje/publikacje-dotyczace-rynku-pracy/ 6 http://barometrzawodow.pl/kujawsko-pomorskie/prognozy-na-mapach/2016 - barometr zawodów 3
sytuację w poszczególnych zawodach. Oceniają m.in. relację między kandydatami do pracy legitymującymi się określonymi kwalifikacjami a zapotrzebowaniem na pracowników w danym zawodzie. Ponadto badanie ułatwia orientację, w którym powiecie są większe szanse na zatrudnienie pracowników w określonym zawodzie a w którym będzie trudno podjąć pracę. http://barometrzawodow.pl/ W ramach badania zawód technik automatyk sterowania ruchem kolejowym zakwalifikowano do grupy zawodów specjaliści elektroniki i telekomunikacji, w skład której weszły zawody: 352203 technik telekomunikacji 352290 pozostali operatorzy urządzeń telekomunikacyjnych 2153 inżynierowie telekomunikacji 312204 mistrz produkcji w przemyśle elektronicznym 2151 inżynierowie elektrycy 215201 inżynier elektronik 215203 inżynier urządzeń zabezpieczenia i sterowania ruchem kolejowym 215204 optoelektronik 311401 diagnosta kolejowy 311402 instalator systemów alarmowych 311403 instalator systemów alarmowych przeciwkradzieżowych 311404 instalator systemów telewizji przemysłowej 311405 kontroler jakości wyrobów elektronicznych 311406 projektant systemów alarmowych 311407 technik automatyk sterowania ruchem kolejowym 311408 technik elektronik 311409 technik elektroniki medycznej 311490 pozostali technicy elektronicy i pokrewni Największe szanse na zatrudnienie mają osoby z powiatów: nakielski, bydgoski ziemski i grodzki, inowrocławski (w tym powiecie odnotowano duży deficyt poszukujących pracy), toruński (grodzki), włocławski (ziemski i grodzki), rypiński i brodnicki. Mniejsze zapotrzebowanie na pracowników z kwalifikacjami dla grupy zawodów specjaliści elektroniki i telekomunikacji będzie w powiecie lipnowskim. 4
W badaniu Barometr zawodów 7 w województwie kujawsko-pomorskim zawód technik automatyk sterowania ruchem kolejowym zaklasyfikowano do kategorii zawodów deficytowych 8. W ramach projektu WUP Rynek Pracy pod Lupą w latach: 2011-2014 ani jeden spośród uczestniczących w badaniach pracodawców (podmiotów) nie był zainteresowany zatrudnieniem pracownika z kwalifikacjami dla zawodu technik automatyk sterowania ruchem kolejowym. W 2010 r. pracodawcy wskazali zamiar zatrudnienia2 pracowników z tym zawodem. Zapotrzebowania na pracowników legitymujących się zawodem technik automatyk sterowania ruchem kolejowym nie wykazano również w perspektywicznym zapotrzebowaniu na zawody do 2018 roku. W dniu 06.05.2016 r.. na stronie internetowej PKP Polskich Linii Kolejowych znaleziono 2 oferty pracy dla zawodu automatyk sterowania ruchem kolejowym, po jednej w woj. kujawsko pomorskim (miejsce pracy Bydgoszcz, Toruń, Laskowice (pow. świecki), Inowrocław) i mazowieckim (miejsce pracy Pilawa ). Wymagane kwalifikacje to: Wykształcenie co najmniej średnie z obszaru elektryczno-elektronicznego lub na kierunkach z zakresu sterowania ruchem kolejowym, automatyki, mechaniki, elektryki, elektrotechniki, elektroniki, telekomunikacji, teletechniki lub mechatroniki lub dyplom ukończenia studiów wyższych, Zawodowy staż pracy rok na stanowiskach związanych z naprawą, utrzymaniem lub instalacją urządzeń sterowania ruchem kolejowym oraz odbycie przygotowania zawodowego, SEP - uprawnienia elektroenergetyczne - eksploatacja, upoważnienie do samodzielnego wykonywania zabiegów utrzymania w czynnych urządzeniach srk oraz posiadania plombownicy, znajomość pakietu MS Office na poziomie podstawowym, bardzo dobry stan zdrowia (1 kat. wzroku, 1 kat. słuchu). Oferty pracy dotyczące podjęcia zatrudnienia w zawodzie technik automatyk sterowania ruchem kolejowym publikowane są na stronach internetowych PESA Bydgoszcz, PKP Zakład Linii Kolejowych w Bydgoszczy wg zapotrzebowania na tego typu kwalifikacje. 4) Kształcenie w zawodzie Podstawa prawna w kształceniu Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2011 roku w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowej (Dz. U. Nr 0 z 2012, poz. 7 z późn. zm.) określa, że zawód technik automatyk sterowania ruchem kolejowym można zdobyć w czteroletnim technikum oraz na kwalifikacyjnych kursach zawodowych w zakresie kwalifikacji wyodrębnionych w zawodzie. 7 Tablica z wykazem zawodów w ramach badania Barometr zawodów 2016 umieszczono w aneksie 8 Zgodnie z przyjęta metodologią w badaniu Barometr Zawodów zawody deficytowe to takie, w których w najbliższym roku nie powinno być trudności ze znalezieniem pracy, gdyż zapotrzebowanie pracodawców będzie w ich przypadku duże, a podaż pracowników chętnych do podjęcia zatrudnienia i mających odpowiednie kwalifikacje niewielka https://barometrzawodow.pl/strona-glowna/o-badaniu. 5
Jak wynika z danych Systemu Informacji Oświatowej 9 w województwie kujawsko pomorskim (stan na dzień 26.10.2016 r.) istnieje 1 szkoła kształcąca w zawodzie technik automatyk sterowania ruchem kolejowym Technikum Kolejowe w Bydgoszczy dla dzieci i młodzieży, szkoła niepubliczna o uprawnieniach szkoły publicznej. W 2015 r. w województwie kujawsko-pomorskim kształciło się 15 uczniów w zawodzie technik automatyk sterowania ruchem kolejowym. W latach 2010-2014 brak było uczniów, a tym samym absolwentów kończących ten kierunek. 5) Doskonalenie w zawodzie Aktualne informacje dostępne są na stronie Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Toruniu, w zakładce Rejestr Instytucji Szkolących, a następnie w Obszarach Szkoleniowych. http://wup.torun.pl/urzad/rejestr-instytucji-szkoleniowych/ 6) Informacje dodatkowe. Literatura POMOCNE ADRESY http://wup.torun.pl strona Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Toruniu www.psz.praca.gov.pl Wortal Publicznych Służb Zatrudnienia zawiera szereg informacji dotyczących różnego rodzaju zawodów, w tym także zawodów informatycznych. Można znaleźć opisy zawodów (w zakładce Publikacje znajduje się np. Przewodnik po Zawodach), informacje o ofertach pracy w urzędach pracy, standardy kwalifikacyjne i inne. http://tujestpraca.eu Portal poświęcony zagadnieniom związanym z poszukiwaniem zatrudnienia, serwis prowadzony jest przez urzędy pracy województwa kujawsko-pomorskiego. Portale internetowe http://www.rynek-kolejowy.pl/, http://www.kza.krakow.pl/, http://www.infotransport.pl/podstrona.php?podstrona=8&czasopismo_id=2, http://www.molecki.pl/r00/czasopisma/ KSIĄŻKI Dąbrowa-Bajon M.: Podstawy sterowania ruchem kolejowym. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2007, Dyduch J., Kornaszewski M.: Systemy sterowania ruchem kolejowym. Wydawnictwo Politechniki Radomskiej, Radom 2003, Sobolewski J., Gogolewski A.: Laboratorium sterowania ruchem pociągów. WPW, Warszawa 1980. Opracował: Adam Mickiewicz doradca zawodowy Akceptowała: Elżbieta Słowińska kierownik CIiPKZ w Bydgoszczy WUP w Toruniu, Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Bydgoszczy. 7) Możliwości i warunki zatrudnienia w zawodzie w krajach Unii Europejskiej Automatyk sterowania ruchem kolejowym 1. Dostęp do rynków pracy krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). W państwach należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) swobodny przepływ pracowników jest prawem podstawowym pozwalającym obywatelom danego państwa EOG podjąć 9 http://sio.men.gov.pl/index.php/rspo 6
pracę w innym państwie należącym do EOG na tych samych warunkach jak obywatele wybranego państwa. Polacy, podejmujący legalną pracę w innym państwie EOG, mają takie same prawa i obowiązki jak pracownicy lokalni. 2. Informacja dla osób poszukujących pracy w zawodzie automatyk sterowania ruchem kolejowym w krajach EOG: Osoba chcąca podjąć pracę jako w jednym z krajów EOG, powinna sprawdzić czy zawód ten nie jest w tym kraju regulowany, co wiąże się z oficjalnym uznaniem kwalifikacji i doświadczenia zawodowego. Każdy kraj EOG decyduje o uregulowaniu zawodu, dlatego też może się zdarzyć, że dany zawód jest regulowany w jednym kraju, podczas gdy w innych nie będzie regulowany. Aby sprawdzić, czy zawód automatyk sterowania ruchem kolejowym jest regulowany należy skorzystać z wyszukiwarki na portalu Twoja Europa prowadzonym przez Komisję Europejską: http://ec.europa.eu/internal_market/qualifications/regprof/index.cfm?action=homepage Obecnie w 5 krajach EOG zawód automatyk sterowania ruchem kolejowym jest regulowany, są to: Bułgaria, Estonia, Polska, Portugalia i Słowenia. W przypadku braku informacji o danym zawodzie w powyższej wyszukiwarce lub w razie potrzeby uzyskania dodatkowych informacji, należy zgłosić się do jednego z punktów informacyjnych utworzonych w tym celu w każdym z krajów EOG (tzw. contact points): http://ec.europa.eu/internal_market/qualifications/contact/national_contact_points_en.htm 3. Zapotrzebowanie na osoby z zawodem automatyk sterowania ruchem kolejowym wg Europejskiego Portalu Mobilności Zawodowej http://eures.europa.eu Z danych dostępnych na portalu EURES wynika, że dla osób z zawodami związanymi z kolejnictwem zgłoszonych zostało 1075 ofert pracy z 16 krajów EOG. Najwięcej ofert znajduje się w Niemczech (664 oferty), Słowacji (173 oferty), Francji (59 ofert) i Belgii (51 ofert) - dane wg stanu na dzień 20.05.2016 r. Wśród najczęściej spotykanych wymogów kwalifikacyjnych, jakich spodziewać się mogą kandydaci na stanowisko automatyk sterowania ruchem kolejowym jest konieczność ukończenia szkoły średniej z tytułem technika automatyka sterowania ruchem kolejowym kolejowego i posiadanie kilkuletniego doświadczenia. Aby podjąć pracę w tym zawodzie istotne będą takie cechy jak: wytrzymałość i odporność na warunki pracy; opanowanie; umiejętność skupienia uwagi przez dłuższy czas; spostrzegawczość; samodzielność; sumienność; cierpliwość; komunikatywność; umiejętność współdziałania z innymi ludźmi; zdolność koncentracji uwagi; dobra pamięć; poczucie odpowiedzialności; szczególna dyscyplina, dokładność i skrupulatność w wykonywaniu zadań; zainteresowania i uzdolnienia techniczne; koordynacja wzrokowo-ruchowa; sprawny zmysł równowagi; wysoka ogólna wydolność organizmu; zdolność dobrego widzenia barw; ostrość wzroku. Obowiązkowa jest również doskonała znajomość języka kraju, w którym, zamierzamy podjąć pracę oraz bardzo dobry stan zdrowia i znajomość zasad BHP. Do zadań technika automatyka sterowania ruchem kolejowym należą takie czynności jak: montowanie, diagnozowanie, remontowanie i utrzymywanie w sprawności technicznej urządzeń sterowania ruchem kolejowym, montowanie i eksploatowanie urządzeń zabezpieczenia ruchu kolejowego na przejazdach kolejowych; utrzymywanie w sprawności technicznej urządzeń łączności przewodowej i bezprzewodowej; budowanie i eksploatowanie urządzeń sieci zasilającej systemy sterowania ruchem kolejowym. Przykładowe stawki płacy w zawodzie technik automatyk sterowania ruchem kolejowym w wybranych krajach: Francja 25 tyś. /rok. Opracowała: Beata Baranowska pośrednik pracy, WUP w Toruniu, Wydział Pośrednictwa Pracy OZ WUP w Bydgoszczy 7
ANEKS SPIS TABEL Tabela 1. Bezrobotni oraz wolne miejsca pracy w zawodzie technik automatyk sterowania ruchem kolejowym w latach: 2010-2015 Tabela 2. Liczba pracodawców z województwa kujawsko-pomorskiego planujących zatrudnienie i zwolnienia w zawodzie technik automatyk sterowania ruchem kolejowym w latach 2010-2014 Tabela 3. Liczba uczniów i absolwentów kształcących się w zawodzie technik automatyk sterowania ruchem kolejowym w latach 2010-2015 Tablica prognozy zapotrzebowania na pracowników w ramach badania Barometr zawodów na 2016 r. w województwie w województwie kujawsko-pomorskim. 8
Tabela 1. Bezrobotni oraz wolne miejsca pracy w zawodzie technik automatyk sterowania ruchem kolejowym w latach: 2010-2015 Bezrobotni zarejestrowani w ciągu Osoby do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki w ciągu ogółem Bezrobotni według stanu na koniec Osoby do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki na koniec Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej zgłoszone w ciągu Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej na koniec liczba kandydatów /1 ofertę pracy Lata 2015 1 0 0 0 0 0 0 2014 3 0 2 0 0 0 0 2013 2 0 2 0 0 0 0 2012 0 0 2 0 0 0 0 2011 2 0 1 0 0 0 0 2010 3 0 2 0 0 0 0 Tabela 2. Liczba pracodawców z województwa kujawsko-pomorskiego planujących zatrudnienie i zwolnienia w zawodzie technik automatyk sterowania ruchem kolejowym w latach 2010-2014. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. Ogółem Liczba podmiotów deklarujących N=2054 N=2049 N=2031 N=1874 N=445 N=8453 Zatrudnienie 2 0 0 0 0 0 Zwolnienie 0 0 0 0 0 0 Zatrudnienie w perspektywie do 2017 r. 0 0 0 0 Zatrudnienie w perspektywie do 2018 r. 0 0 0 Tabela 3. Liczba uczniów i absolwentów kształcących się w zawodzie technik automatyk sterowania ruchem kolejowym w latach 2010-2015 stan na 30 września Liczba uczniów Liczba absolwentów 2015 15 0 2014 0 0 2013 0 0 2012 0 0 2011 0 0 2010 0 0 9
10
11