Przedmiotowy system oceniania Odkrywamy świat. Część 2 Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o., Warszawa 2011 Polskie naj... Zamiast wstępu 1. Położenie geograficzne. Położenie Polski i podziały geograficzne 2. Jak kształtowało się podłoże geologiczne Polski? Budowa geologiczna Polski 3. W głębi Ziemi. Skały budujące Polskę 4. Co zawdzięczamy lądolodowi? Polodowcowa rzeźba terenu odczytać na mapie położenie wybranych punków i obiektów. skrajne punkty położenia Polski. obszary ukształtowane w poszczególnych orogenezach. opisać cechy skał magmowych, osadowych i przeobrażonych. odczytać, na podstawie tabeli stratygraficznej, nazwy er i okresów w dziejach Ziemi. wskazać źródła wiedzy, w których można wyszukać informacje o wybranych obiektach geograficznych. obliczyć odległości na mapach; odczytywać położenie geograficzne punktów i obliczać różnice położenia w stopniach kątowych. wymienić ważniejsze wydarzenia w dziejach geologicznych Polski (ruchy górotwórcze, zalewy morskie, zlodowacenia). rozpoznać podstawowe rodzaje skał. odczytać, na podstawie tabeli stratygraficznej, najważniejsze wydarzenia geologiczne wyszukać informacje w różnych źródłach wiedzy na temat wybranych obiektów geograficznych w Polsce; zaznaczyć na mapie konturowej położenie wybranych obiektów geograficznych. Dział I. Polska nasz dom wskazać cechy położenia Polski w Europie Środkowej; opisać przebieg granic Polski na mapie hipsometrycznej. wskazać miejsca występowania głównych surowców mineralnych opisać procesy prowadzące do powstania skał, takich jak: granit, bazalt, piaskowiec, wapień, marmur, gnejs; podać nazwy skał użytecznych w gospodarce i wskazać miejsca ich występowania. opisać wpływ zlodowaceń plejstoceńskich na współczesną rzeźbę Polski. opisać cechy środowiska wybranych obiektów geograficznych i krain geograficznych. opisać położenie krain geograficznych Polski na tle dużych krain geograficznych Europy. opisać procesy prowadzące do powstania złóż węgla kamiennego, węgla brunatnego, soli kamiennej, siarki. określić miejsca wydobycia surowców mineralnych; ocenić, na podstawie danych statystycznych, miejsce Polski w świecie pod względem wydobycia wybranych surowców. opisać, na podstawie rysunków schematycznych i fotografii, przykładowe formy erozyjne i akumulacyjne powstałe w wyniku działalności lodowca. przedstawić, na podstawie różnych źródeł, genezę np. najwyżej i najniżej leżącego punktu scharakteryzować konsekwencje położenia Polski w Europie Środkowej. porównać cechy krajobrazu gór wysokich, średnich i niskich. określić, jakie rodzaje skał użytecznych występują w najbliższej okolicy. określić, na podstawie schematycznych rysunków, etapy powstania Morza Bałtyckiego.
5. Polska z lotu ptaka. Ukształtowanie powierzchni 6. Zmienna pogoda. Pogoda i klimat odczytać na mapie wysokości najwyżej i najniżej położonych punktów na obszarze Polski. określić charakterystyczne cechy przebiegu pogody w ciągu roku dla obszaru Polski. 7. Sieć rzeczna. Rzeki wskazać na mapie wybrane rzeki, sztuczne zbiorniki wodne na rzekach i kanały wodne. 8. Magazyny wodne. Jeziora, bagna i podziemne wody Polski 9. Delikatna powłoka Ziemi. Gleby w Polsce największe jeziora wymienić podstawowe rodzaje gleb strefowych i astrefowych na terenie Polski. równoleżnikowe pasy ukształtowania powierzchni. obliczyć średnią temperaturę powietrza, amplitudę temperatury powietrza oraz sumę opadów atmosferycznych w różnych przekrojach czasowych. wskazać na mapie przebieg działu wodnego między dorzeczami Wisły i Odry. wskazać obszary nadwyżek i niedoborów wody. określić znaczenie wybranych typów gleb dla gospodarki rolnej. obliczyć różnice wysokości między miejscami o różnych wysokościach. opisać cechy przejściowego klimatu Polski. wskazać przykłady rzek należących do zlewisk Morza Czarnego i Morza Północnego; wykonać wykres porównawczy długości największych rzek wyjaśnić, na podstawie opisów, genezę wybranych jezior w Polsce; wskazać zastosowania sztucznych zbiorników wodnych budowanych na rzekach. opisać proces tworzenia się podstawowych typów gleb. wskazać charakterystyczne cechy rzeźby wybranych krain geograficznych. wykazać związek cech klimatu Polski z takimi czynnikami kształtującymi klimat jak: położenie w centrum Europy, sąsiedztwo z rozległym kontynentem euroazjatyckim, wpływ Oceanu Atlantyckiego, zróżnicowanie ukształtowania powierzchni; wyjaśnić mechanizm powstawania wiatru halnego oraz bryzy morskiej. omówić procesy rzeźbotwórcze rzeki na różnych odcinkach; opisać cechy doliny rzecznej przykładowej rzeki w regionie. omówić znaczenie retencji wód na obszarach bagien i torfowisk; podać przykłady miejsc występowania wód mineralnych wskazać zagrożenia procesami erozji na obszarach intensywnej gospodarki oraz na obszarach o zróżnicowanej rzeźbie. opisać cechy ukształtowania najbliższej krainy geograficznej. podać przykłady zjawisk pogody, których przebieg ma katastrofalne skutki dla człowieka. podać przyczyny występowania powodzi opisać znaczenie wód mineralnych dla zdrowia człowieka. scharakteryzować rodzaje gleb występujących we własnym regionie i podać przykłady ich użytkowania.
10. Zielone bogactwo. Szata roślinna Polski 11. Potęga przyrody. Groźne zjawiska przyrodnicze 12. Zachować dla przyszłych pokoleń. O ochronie przyrody w Polsce 13. 38 milionów mieszkańców. Liczba i rozmieszczenie ludności Polski 14. Jak zmienia się liczba ludności? Przyrost naturalny i rzeczywisty 15. Starzejące się społeczeństwo. Struktura ludności największe zbiorowiska leśne wskazać, na podstawie opisu, skutki występowania huraganowych wiatrów i trąb powietrznych. wskazać na mapie Polski obszary objęte ochroną parki narodowe. wykonać wykres zmian liczby ludności Polski. zdefiniować przyrost naturalny. odczytywać z wykresów wielkości dotyczące urodzeń, zgonów, przyrostu naturalnego. wykonać wykres udziału gatunków drzew w ogólnej powierzchni lasów. analizować teksty dotyczące opisu niecodziennych zjawisk przyrodniczych. opisać walory środowiska podlegające ochronie: parki narodowe i rezerwaty przyrody. określić, na podstawie danych statystycznych, miejsce Polski w świecie i w Europie pod względem liczby ludności. zdefiniować przyrost rzeczywisty. odczytywać podstawowe wielkości na podstawie wykresu piramidy wiekowej. ocenić strukturę gatunkową polskich lasów z punktu widzenia działalności gospodarczej człowieka; opisać znaczenie lasów. opisać zagrożenia i skutki powodzi w dolinach rzecznych. scharakteryzować, na podstawie różnych źródeł, wybrane obszary chronione. Dział II. O nas, czyli o ludności Polski opisać, na podstawie map, zróżnicowanie rozmieszczenia ludności Polski. obliczać wielkość przyrostu naturalnego w wybranych okresach. porównywać wykresy piramidy wiekowej wybranych krajów i Polski. wyjaśnić przebieg granic zasięgu niektórych gatunków drzew. podać przyczyny występowania powodzi w Polsce w okresie zimy, wczesną wiosną i latem. podać informacje o obszarach i obiektach chronionych w swoim regionie. wskazać czynniki mające wpływ na koncentrację ludności w wybranych regionach Polski. opisać, na podstawie danych statystycznych oraz wykresów, zmiany wartości przyrostu naturalnego porównywać średnią długość życia mieszkańców Polski i innych krajów. podać przykłady zbiorowisk roślinnych naturalnych, półnaturalnych i sztucznych. opisać sposoby zabezpieczania się przed skutkami wylewów rzek na obszarach leżących w sąsiedztwie koryt rzecznych. podać przykłady międzynarodowych działań na rzecz ochrony przyrody np. tworzenie rezerwatów biosfery. podać tendencje zmian liczby ludności Polski i określić czynniki mające wpływ na te zmiany. określić zróżnicowanie regionalne przyrostu naturalnego i rzeczywistego i wyjaśnić przyczyny tych różnic. wskazać i analizować współczesne problemy demograficzne Polski.
16. Nie tylko za chlebem. Migracje wewnętrzne i zewnętrzne 17. Nie wszyscy mają pracę. Struktura zatrudnienia, bezrobocie, edukacja 18. Pod jednym dachem. Zróżnicowanie narodowościowe i etniczne 19. Wolimy mieszkać w mieście? Miasta w Polsce 20. Fizjonomia miasta. Funkcje miast w Polsce 21. Polska wieś. Osadnictwo wiejskie analizować wielkości ruchów migracyjnych mieszkańców Polski w różnych przedziałach czasowych. wykonać wykres struktury zawodowej ludności Polski. regiony zamieszkane przez mniejszości narodowe i etniczne. podać wady i zalety mieszkania w mieście. opisać główne funkcje, które pełnią miasta. określić, na podstawie danych statystycznych, zróżnicowanie odsetka ludności wiejskiej w różnych regionach Polski. wskazać okresy zmian ruchów migracyjnych mieszkańców Polski. analizować zmiany w strukturze zatrudnienia ludności Polski. porównać strukturę narodowościową ludności Polski w okresie sprzed drugiej wojny światowej i obecnie. określić i wskazać położenie największych miast podać przykłady miast pełniących różne funkcje. porównać, na podstawie opisu, warunki życia na wsi dawniej i dziś. wskazać przyczyny przewagi emigracji nad imigracją. obszary o największym i najmniejszym bezrobociu. podać przykłady zjawiska tzw. nowej imigracji. określić, na podstawie danych statystycznych, zróżnicowanie stopnia urbanizacji różnych regionów Polski. określić funkcje, które pełnią: stolica kraju, stolica własnego województwa, siedziba powiatu. określić różne typy i wielkości zbiorowisk wiejskich. podać cechy współczesnych ruchów migracyjnych Polaków. wskazać główne przyczyny bezrobocia i sposoby przeciwdziałania zjawisku. wyszukać informacje w różnych źródłach na temat kultury i obrzędowości innych narodów mieszkających w Polsce; wyjaśnić znaczenie postawy tolerancji w życiu człowieka. wskazać przykłady różnych zespołów miejskich (aglomeracja monocentryczna, konurbacja). określić czynniki, które zadecydowały o rozwoju funkcji wybranych miast opisać zmiany w funkcjonowaniu obszarów wiejskich na przełomie XX i XXI wieku. określić pozytywne i negatywne skutki ruchów migracyjnych. określić stopień zaspokojenia potrzeb edukacyjnych społeczeństwa, na podstawie wskaźników liczby uczniów, studentów oraz wskaźnika analfabetyzmu. podać przykłady wkładu w dorobek kulturowy naszego kraju wniesionego przez przedstawicieli innych narodów. opisać, na podstawie danych statystycznych, rozwój procesów urbanizacyjnych w Polsce w XX i XXI wieku. wskazać przykłady zmian funkcji wybranych miast będące wynikiem zmian gospodarczych podać przykłady znanych (np. związanych z ważnymi wydarzeniami w historii naszego kraju) miejscowości wiejskich
22. Siła polskiej gospodarki. Gospodarka Polski na tle świata 23. Jak gospodarujemy ziemią? Zmiany użytkowania ziemi 24. Warunki rozwoju rolnictwa. Problemy rozwoju rolnictwa w Polsce 25. Uprawy i chów zwierząt. Produkcja polskiego rolnictwa 26. Przemysł się zmienia. Uwarunkowania rozwoju przemysłu 27. Surowce podstawą rozwoju gospodarki. Eksploatacja surowców mineralnych podać przykłady wskaźników poziomu rozwoju gospodarczego krajów, takich jak: wielkość i struktura PKB, struktura zatrudnienia. wykonać diagram struktury użytkowania ziemi wymienić czynniki wpływające na rozwój rolnictwa opisać, na podstawie map tematycznych, rozmieszczenie upraw podstawowych roślin zbożowych i przemysłowych wskazać uwarunkowania naturalne rozwoju przemysłu podać przykłady surowców mineralnych stosowanych w polskim przemyśle. określić miejsce gospodarki Polski w świecie. porównać strukturę użytkowania ziemi w Polsce i innych krajach Europy i świata. analizować, na podstawie danych statystycznych, strukturę własnościową i wielkościową polskich gospodarstw rolnych. podać cechy intensywności rolnictwa. określić, na podstawie map tematycznych, rozmieszczenie najważniejszych okręgów przemysłowych wskazać na mapach obszary wydobycia najważniejszych surowców mineralnych Dział III. Gospodarowanie porównywać cechy gospodarki krajów dobrze i słabo rozwiniętych. określić czynniki wpływające na zmiany struktury użytkowania ziemi. wskazać regiony w Polsce o najlepszych warunkach naturalnych rozwoju rolnictwa. określić wymagania uprawowe wybranych roślin i wskazać rejony koncentracji wybranych upraw. opisać zmiany, które dokonywały się w polskim przemyśle po zakończeniu drugiej wojny światowej. porównać wielkości pozyskiwania najważniejszych surowców energetycznych, metalicznych i chemicznych w Polsce i innych krajach świat. ocenić, na podstawie danych statystycznych, stopień rozwoju gospodarczego Polski. opisać, na podstawie informacji z różnych źródeł, zmiany w użytkowaniu ziemi w XX i XXI wieku. określić, na podstawie danych statystycznych i informacji z różnych źródeł, znaczenie pozaprzyrodniczych czynników rozwoju rolnictwa opisać, na podstawie map tematycznych i danych statystycznych, cechy chowu bydła, trzody chlewnej, owiec, drobiu i koni podać, na podstawie danych statystycznych, które gałęzie polskiego przemysłu zanotowały spadek, a które wzrost produkcji. wskazać te rodzaje surowców, w których pozyskiwaniu Polska zajmuje czołowe miejsce w świecie. określić tendencje zmian rozwoju gospodarczego Polski na podstawie zmian wielkości PKB na jednego mieszkańca w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat. określić, jaki wpływ na zmiany użytkowania ziemi ma rozwój osadnictwa i działalność przemysłowa. określić zmiany, które następują w polskim rolnictwie po przystąpieniu Polski do UE. wskazać, na podstawie danych statystycznych, stopień rozwoju polskiego rybołówstwa i kierunki zmian w tej dziedzinie gospodarowania. wskazać cechy restrukturyzacji przemysłu w Polsce począwszy od lat 90. XX wieku. wskazać przykłady zmian w środowisku naturalnym wywołane eksploatacją surowców naturalnych.
28. Skąd czerpać energię? Energetyka 29. Produkcja przemysłowa. Przemysł tradycyjny i nowoczesny 30. Dynamiczny rozwój usług. Handel wewnętrzny 31. Handel szansą na rozwój. Handel zagraniczny i inwestycje zagraniczne 32. Bez transportu ani rusz. Komunikacja i jej znaczenie. Transport i łączność 33. Podróż sprawna i wygodna. Sieć transportu wykonać wykres struktury produkcji energii elektrycznej w Polsce według stosowanych surowców. dokonać podziału przemysłu przetwórczego na gałęzie wytwórczości. scharakteryzować rodzaje usług, niezbędnych w codziennym życiu. wskazać konieczność prowadzenia wymiany handlowej między krajami. podać przykłady różnych środków transportu funkcjonujących podać zastosowanie różnych rodzajów transportu do przewozu towarów i osób. wskazać, na podstawie informacji z różnych źródeł, zalety i wady różnych rodzajów elektrowni. podać przykłady tradycyjnych i nowoczesnych zakładów produkcji przemysłowej. wykazać wzrost znaczenia usług we współczesnym świecie. podać przykłady krajów będących głównymi partnerami handlowymi Polski. wskazać konieczność inwestycji komunikacyjnych podać przykłady najważniejszych węzłów kolejowych i głównych linii kolejowych. podać przykłady wykorzystania źródeł energii odnawialnej do produkcji energii elektrycznej analizować, na podstawie danych statystycznych, zmiany profilu produkcji przemysłowej. określić, na podstawie struktury zatrudnienia ludności Polski, znaczenie usług w gospodarce kraju. porównać wartość obrotów handlowych na jednego mieszkańca w Polsce i innych krajach. porównać wskaźnik motoryzacji mieszkańców różnych regionów Polski; opisać, na podstawie map tematycznych, przebieg najważniejszych szlaków transportowych: drogowych i kolejowych analizować, na podstawie danych statystycznych, zmiany wykorzystania transportu kolejowego w Polsce; podać przykłady transportu rurociągowego określić przyczyny wzrostu zapotrzebowania na energię. wykazać związek między rozwojem przemysłu i budownictwa. określić, na podstawie danych statystycznych, rozwój placówek handlowych w Polsce w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat. wskazać na przykładach znaczenie inwestycji zagranicznych w rozwoju gospodarczym; ocenić możliwości rozwoju wymiany handlowej Polski. opisać tempo rozwoju usług łączności wykazać przyczyny wzrostu znaczenia transportu kołowego (drogowego) w Polsce i na świecie; wskazać znaczenie żeglugi morskiej i śródlądowej w przewozie towarów i osób. podać przykłady energetyki alternatywnej oraz wskazać jej rosnące znaczenie w produkcji energii. wskazać na rosnące znaczenie nowoczesnych gałęzi przemysłu hi-tech. ocenić poziom rozwoju usług handlowych we własnym regionie. wskazać przykłady atrakcyjności inwestycyjnej Polski; dokonać analizy bilansu handlu zagranicznego Polski. ocenić poziom rozwoju różnych rodzajów transportu we własnym regionie. ocenić, na podstawie danych statystycznych, tempo rozwoju transportu lotniczego.
34. Rozwój turystyki. Rola i znaczenie turystyki 35. Turystyczne bogactwo. Atrakcje turystyczne 36. Gospodarka zmienia środowisko przyrodnicze. Zanieczyszczenie powietrza i wód podać przykłady walorów środowiska naturalnego i kulturowego Polski. wykazać, że cechy środowiska naturalnego mogą być atrakcją turystyczną. wskazać wpływ rozwoju działalności gospodarczej na zanieczyszczenie środowiska naturalnego. 37. W moim regionie wskazać położenie własnego regionu na mapie Polski. 38. Chłodny, błękitny akwen. Morze Bałtyckie korzystając z mapy świata i Europy, opisać położenie Bałtyku. wskazać czynniki sprzyjające rozwojowi ruchu turystycznego. podać przykłady walorów środowiska naturalnego, na podstawie wybranych parków narodowych podać przykłady działań na rzecz ochrony środowiska naturalnego w Polsce i krajach sąsiednich. określić położenie najważniejszych obiektów geograficznych w regionie. opisać cechy Bałtyku jako morza śródlądowego. porównać, na podstawie danych statystycznych, wielkości ruchu turystycznego w Polsce i na świecie; podać przykłady wpływu turystyki na środowisko naturalne. wskazać przykłady walorów kulturowych Polski. opisać wpływ wzrostu zawartości dwutlenku węgla w powietrzu na pogłębienie zjawiska efektu cieplarnianego. Dział IV. Dookoła Polski scharakteryzować cechy środowiska naturalnego regionu; wskazać cechy środowiska i obszary objęte ochroną lub wymagające ochrony. scharakteryzować typy wybrzeża Bałtyku; wskazać na mapach przykłady różnych typów wybrzeża. ocenić wzrost znaczenia turystyki na świecie i wskazać na mapie tematycznej rozmieszczenie obiektów wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO ocenić wpływ emisji związków siarki i azotu, na powstawanie zjawiska kwaśnych opadów; określić skutki nadmiernej eksploatacji zasobów wód oraz ich zanieczyszczenia. opisać formy działalności rolniczej i przemysłowej; scharakteryzować sieć transportu i możliwości komunikacyjne; omówić cechy rozmieszczenia i strukturę ludności. omówić procesy morfologiczne i rozwój wybrzeża wysokiego i wybrzeża płaskiego. przygotować propozycję trasy wycieczki krajoznawczej do wybranego regionu Polski. przygotować, na podstawie informacji z różnych źródeł, propozycję turystyki kwalifikowanej w wybranym regionie Polski. ocenić, na podstawie wskaźników statystycznych, stan czystości wód Morza Bałtyckiego. wskazać mocne i słabe strony własnego miejsca zamieszkania; przygotować multimedialną prezentację, która będzie ukazywała walory turystyczne regionu. omówić etapy rozwoju Morza Bałtyckiego; wskazać przyczyny zanieczyszczenia Bałtyku i sposoby przeciwdziałania negatywnym zmianom.
39. Nad Bałtykiem. Niziny nadmorskie 40. Bezcenne jeziora. Polskie pojezierza 41. Zróżnicowane niziny. Niziny Środkowopolskie 42. Malownicze wyżyny. Wyżyny Polskie 43. Na przedpolu Karpat. Kotliny Podkarpackie 44. Najmłodsze i najwyższe góry. Karpaty krainy geograficzne wchodzące w skład pasa nizin nadmorskich. krainy i obiekty geograficzne pasa pojezierzy. pas nizin. krainy geograficzne i wybrane obiekty pasa wyżyn. krainy wchodzące w skład pasa kotlin. określić współrzędne geograficzne obiektów. obliczyć odległości między miejscowościami nadmorskimi. określić walory turystyczne regionu. opisać cechy krajobrazu nizinnego. miejsca występowania i wydobycia surowców mineralnych. miejsca występowania i wydobycia surowców mineralnych. główne pasma Karpat; wskazać cechy rzeźby młodych gór. zaznaczyć na mapie konturowej wybrane obiekty geograficzne; opisywać główne zajęcia ludności regionu nadmorskiego. zaznaczyć na mapie konturowej wybrane obiekty geograficzne; scharakteryzować cechy klimatu pojezierzy. opisać procesy rzeźbotwórcze i charakterystyczne formy terenu na nizinach. określić cechy gospodarczej działalności człowieka w różnych częściach wyżyn. określić cechy klimatu regionu sprzyjające działalności rolniczej. scharakteryzować rodzaje działalności gospodarczej człowieka w Karpatach; analizować rozmieszczenie ludności oraz wskaźniki przyrostu naturalnego i rzeczywistego. rozpoznawać na ilustracjach charakterystyczne miejsca na wybrzeżu. zaplanować trasę wycieczki po wybranym regionie pojezierzy; analizować formy działalności gospodarczej człowieka na pojezierzach. scharakteryzować warunki naturalne i rodzaje gospodarczej działalności na nizinach; zaplanować trasę wycieczki do wybranego miasta w pasie nizin. zaplanować trasę wycieczki turystycznej po wybranej wyżynie. scharakteryzować rozmieszczenie ludności i opisać jej zajęcia. podać cechy wyróżniające ten region na tle innych wskazać możliwości zagospodarowania turystycznego regionu. zaproponować różne formy zagospodarowania turystycznego pojezierzy. wskazać najcenniejsze obiekty przyrodnicze będące pod ochroną. opisać wybrane obiekty i regiony geograficzne pod kątem turystycznego zagospodarowania wyżyn. przygotować prezentację multimedialną pokazującą walory środowiska naturalnego i gospodarki regionu. przygotować trasę wycieczki krajoznawczej w wybraną część Karpat.
45. Skarby gór. Sudety położenie pasm górskich Sudetów. 46. Granice Polski. Zmiany położenia i granic Polski 47. Po co współpracujemy z sąsiadami? Współpraca transgraniczna 48. Polska w Unii Europejskiej. Polska jako członek wspólnoty 49. Największa potęga gospodarcza Europy. Niemcy opisać na mapie politycznej przebieg granic Polski. wymienić przykłady współpracy między państwami. podać przykłady współpracy krajów w ramach UE. określić położenie kraju i cechy wybranych krain geograficznych. obliczyć odległości między miejscowościami turystycznymi Sudetów. wskazać odcinki naturalnych granic Polski. euroregiony na granicach Polski. wskazać korzyści wynikające z przystąpienia Polski do UE. scharakteryzować cechy środowiska naturalnego Niemiec na podstawie map tematycznych. analizować proces rozwoju rzeźby Sudetów; wskazać miejsca występowania i wydobycia surowców mineralnych oraz określić ich przeznaczenie. Dział V. Nasi sąsiedzi wskazać na mapie odcinki granic Polski będące granicami zewnętrznymi i wewnętrznymi UE. scharakteryzować rodzaje współpracy transgranicznej. nazwać podstawowe instytucje UE. określić, na podstawie wskaźników, zmiany demograficzne w społeczeństwie niemieckim; określić rodzaje i wielkości produkcji rolniczej; analizować wielkości i rozmieszczenie produkcji przemysłowej. analizować proces rozwoju rzeźby Sudetów; podać przykłady występowania wód mineralnych w Sudetach i omówić rozmieszczenie uzdrowisk. opisać na mapach tematycznych zmiany granic Polski w XX wieku. wymienić korzyści wynikające ze współpracy przygranicznej. podać przykłady zmian, które dokonują się w funkcjonowaniu polskiej gospodarki po przystąpieniu do UE. ocenić poziom rozwoju gospodarczego kraju na podstawie wskaźników ekonomicznych. zaplanować trasę wycieczki w wybraną część Sudetów. określić przyczyny zmian przebiegu granic Polski w XX wieku. wskazać możliwości własnego udziału we współpracy transgranicznej. wskazać perspektywy rozwoju procesów integracyjnych w Europie. opracować charakterystyczne cechy gospodarki Niemiec świadczące o czołowej roli w Europie.
50. Największe państwo świata. Rosja 51. Trudny czas reform. Ukraina 52. Izolacja utrudniająca rozwój. Białoruś 53. Kraj nadbałtycki nad Niemnem. Litwa 54. Kraj nad Wełtawą. Czechy 55. Po drugiej stronie Tatr. Słowacja określić położenie kraju na mapie świata. scharakteryzować cechy położenia i środowiska naturalnego Ukrainy. określić położenie kraju na mapie Europy. wskazać położenie kraju i jego sąsiadów na mapie Europy. scharakteryzować cechy położenia kraju w Europie. opisać położenie Słowacji w obrębie Karpat. obliczyć odległości między miejscowościami; obliczyć rozciągłość południkową i równoleżnikową. porównać wielkość kraju i liczbę ludności z innymi państwami. wskazać cechy środowiska naturalnego kraju. opisać cechy środowiska naturalnego kraju. omówić cechy środowiska naturalnego Czech. scharakteryzować cechy środowiska naturalnego Słowacji. scharakteryzować różnorodność cech środowiska naturalnego Rosji na podstawie map tematycznych; analizować wielkości i rodzaje produkcji przemysłowej. określić możliwości rozwoju rolnictwa Ukrainy; określić przyczyny ujemnego przyrostu naturalnego. podać, na podstawie danych statystycznych, główne wskaźniki demograficzne Białorusi. omówić, na podstawie danych statystycznych, cechy produkcji rolniczej i przemysłowej Litwy. wskazać przykłady działalności przemysłowej i główne ośrodki produkcji przemysłowej; podać przykłady produktów rolnych pochodzących z Czech. wskazać produkty rolnicze pochodzące ze Słowacji. ocenić, na podstawie wskaźników, potencjał ekonomiczny Rosji. wskazać przykłady przemian gospodarczych na Ukrainie w XXI wieku. podać cechy gospodarki kraju wskazujące na brak widocznych przemian gospodarczych. wskazać przykłady przemian gospodarczych w przemyśle i rolnictwie Litwy. wskazać przykłady walorów kulturowych i przyrodniczych kraju interesujących dla turystów. wykazać, jak inwestycje zagraniczne przyczyniły się do rozwoju gospodarczego kraju; zaplanować trasę wycieczki krajoznawczej na Słowację. opisać, na podstawie różnych źródeł, przemiany gospodarcze i społeczne zachodzące od początku lat 90. XX wieku. przedstawić zmiany w gospodarce Ukrainy, które pozwolą na wejście do struktur UE. przygotować propozycje koniecznych działań umożliwiających rozwój gospodarczy kraju. wskazać walory przyrodnicze i kulturowe kraju ważne z punktu widzenia rozwoju turystyki. podać argumenty za i przeciw rozdzieleniu Czech i Słowacji w latach 90. XX wieku. omówić znaczenie położenia stolicy kraju nad Dunajem i w sąsiedztwie wielkich miast europejskich Wiednia i Budapesztu.