JELENIOGÓRSKIM, LEGNICKIM, WAŁBRZYSKIM, WROCŁAWSKIM I ZIELONOGÓRSKIM W LATACH

URZĄD STATYSTYCZNY we Wrocławiu LEKARZE SPECJALIŚCI W WOJEWÓDZTWACH: JELENIOGÓRSKIM, LEGNICKIM, WAŁBRZYSKIM, WROCŁAWSKIM I ZIELONOGÓRSKIM W LATACH 1977-1995 SIERPIEŃ 1997

URZĄD STATYSTYCZNY we Wrocławiu rolnic LEKARZE SPECJALIŚCI W WOJEWÓDZTWACH: JELENIOGÓRSKIM, LEGNICKIM, WAŁBRZYSKIM, WROCŁAWSKIM I ZIELONOGÓRSKIM W LATACH 1977-1995 SIERPIEŃ 1997

Publikację opracowała mgr Renata Arend (Wydział Statystyki Społecznej US we Wrocławiu) Urząd Statystyczny we Wrocławiu składa podziękowania pracownikom: - Wydziałów Zdrowia Urzędów Wojewódzkich w Jeleniej Górze, Legnicy, Wałbrzychu, Wrocławiu i Zielonej Górze, - Urzędów Statystycznych w Jeleniej Górze, Legnicy, Wałbrzychu i Zielonej Górze, którzy przyczynili się do wzbogacenia danych do niniejszego opracowania Przy publikowaniu danych US - prosimy o podanie źródła Druk: Wydział Poligraficzny US w Legnicy, zam. nr 102/97

SPIS TREŚCI Str. Uwagi metodyczne... 4 Lekarze specjaliści w ogólnej liczbie lekarzy medycyny... 5 Lekarze specjaliści według specjalności... 7 Dostępność do usług świadczonych przez specjalistów... 9 Lekarze specjaliści w latach 1977-1995 według województw... 12 ANEKS Służba zdrowia w województwach: jeleniogórskim, legnickim, wałbrzyskim, wrocławskim, zielonogórskim na tle Polski... 15

UWAGI METODYCZNE W niniejszej publikacji podaje się informacje o lekarzach specjalistach zatrudnionych we wszystkich placówkach "cywilnej" służby zdrowia, tj. bez zatrudnionych w jednostkach podlegających Ministerstwu Obrony Narodowej, Ministerstwu Spraw Wewnętrznych i Ministerstwu Sprawiedliwości. Informacje opracowano na podstawie sprawozdawczości statystycznej Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej oraz GUS. Źródłem informacji o pracownikach medycznych byty sprawozdania MZ-88 (personel medyczny) i MZ-89 (o zatrudnieniu specjalistów). Informacje o personelu medycznym zbierane są corocznie, natomiast o zatrudnieniu specjalistów raz na trzy lata (ostatnie badanie przeprowadzono w 1996 roku, które obejmowało informacje o zatrudnieniu specjalistów wg stanu w dniu 31 grudnia 1995 r.). Dane obejmują lekarzy zatrudnionych w jednostkach sektora publicznego oraz sektora prywatnego (np. w spółdzielniach lekarskich, spółdzielniach iwalidów), bez prywatnych praktyk lekarskich. Prezentowane informacje dotyczą osób zatrudnionych w: - placówkach nadzorowanych przez MZiOS (w tym także w wydziałach zdrowia urzędów wojewódzkich, szkołach medycznych wszystkich typów), - kolejowej służbie zdrowia, - sanatoriach branżowych, - przychodniach spółdzielni, - przychodniach rehabilitacyjnych przy spółdzielniach inwalidów, - aptekach prywatnych (dot. farmaceutów). W liczbie zatrudnionych, ujęto również dane odnośnie osób zatrudnionych w pozostałych zakładach prywatnej służby zdrowia (bez prywatnej praktyki lekarskiej). Zatrudnieni lekarze wg specjalizacji obejmują osoby zatrudnione w wymiarze pełnego etatu, w wymiarze godzin przekraczającym pełny etat oraz niepełnym wymiarze godzin w stosunku do czasu pracy określonego obowiązującymi przepisami dla danego rodzaju pracy, w przypadku gdy to zatrudnienie ma dla nich charakter podstawowy ale osoby zatrudnione niezależnie od wymiaru czasu pracy są liczone tylko jeden raz. Za lekarza specjalistę uważa się lekarza posiadającego pierwszy lub drugi stopień specjalizacji w danej dziedzinie medycyny.

LEKARZE SPECJALIŚCI W OGÓLNEJ LICZBIE LEKARZY MEDYCYNY W województwach: jeleniogórskim, legnickim, wałbrzyskim, wrocławskim i zielonogórskim w końcu 1995 roku w placówkach cywilnej służby zdrowia było zatrudnionych 8069 lekarzy medycyny, spośród których 6544 (tj. 81,1%) posiadało pierwszy lub drugi stopień specjalizacji. W porównaniu do 1977 roku (pierwsze - po podziale administracyjnym z 1975 r. - badanie personelu służby zdrowia wg specjalności) liczba zatrudnionych lekarzy medycyny wzrosła o 2211 (tj. o 37,7%) a lekarzy specjalistów była wyższa o 2390 osób (tj. o 57,5%). UDZIAŁ LEKARZY SPECJALISTÓW W OGÓLNEJ LICZBIE LEKARZY W LATACH 1977-1995. -X 71 )f_ HI J. Góra - -A- - - Legnica -X- - Wałbrzych X Wrocław ----- -----Z. Góra Dynamika wzrostu liczby lekarzy specjalistów była wyższa niż dynamika wzrostu liczby lekarzy medycyny. O wzroście liczby lekarzy specjalistów świadczy również wzrost udziału liczby lekarzy specjalistów w ogólnej liczbie lekarzy medycyny, który w 1977 roku wynosił 70,9% a do końca 1995 roku wzrósł do 81,1%, tj. o 10,2 punkta. Najniższy udział lekarzy specjalistów w ogólnej liczbie lekarzy medycyny występował w 1977 roku w województwie legnickim (67,7%) a najwyższy w województwie jeleniogórskim (74,7%). W 1995 roku sytuacja kształtowała się podobnie, tj. najniższy udział występował w województwie zielonogórskim (77,9) i legnickim (79,6%) a najwyższy w jeleniogórskim (82,7%). Dysproporcje między województwami w 1995 roku były mniejsze niż w 1977 roku; różnica między skrajnymi wskaźnikami w 1977 roku wynosiła 7 pkt a w 1995 roku 4,8 pkt). W całym badanym okresie 50% lekarzy zatrudnionych w tych województwach to personel pracujący na terenie województwa wrocławskiego (co związane jest m. in. z istnieniem Akademii Medycznej i licznych klinik) oraz 16-18 % lekarzy pracujących w województwie wałbrzyskim (liczne ośrodki sanatoryjne). Obserwuje się, że od 1977 r. tylko w odniesieniu do woj. legnickiego można mówić o wzroście udziału lekarzy medycyny tego województwa w grupie lekarzy medycyny wszystkich 5 województw (z 9,3% w 1977 r. do 11,0% w 1995 r.). W pozostałych województwach odnotowano spadek. Największy miał miejsce w województwie zielonogórskim (o 0,8 punkta), następnie wałbrzyskim (o 0,6 punkta), we wrocławskim (o 0,2 punkta) i jeleniogórskim (o 0,1 punkta).

6 TABL. 1. STRUKTURA LEKARZY MEDYCYNY I LEKARZY SPECJALISTÓW W LATACH 1977-1995 WOJEWÓDZTWA lm - lekarze medycyny ls - lekarze specjaliści 1977 1980 1983 1986 1989 1992 1995 RAZEM...lm 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 ls 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Jeleniogórskie... lm 10,6 10,3 10,2 9,8 9,7 10,5 10,5 ls 11,2 10,4 9,9 10,2 10,2 10,3 10,7 Legnickie...lm 9,3 9,4 9,8 10,5 10,3 11,0 11,0 ls 8,8 9,1 9,7 10,2 9,2 10,9 10,8 Wałbrzyskie...lm 16,2 16,8 17,0 16,2 16,3 15,4 15,6 ls 16,0 17,1 17,6 16,4 17,4 16,7 15,6 Wrocławskie... lm 49,5 50,9 49,9 50,9 50,7 48,2 49,3 ls 49,5 49,5 49,2 49,9 49,6 48,8 49,9 Zielonogórskie...lm 14,4 12,6 13,1 12,6 13,0 14,9 13,6 ls 14,5 13,9 13,6 13,3 13,6 13,3 13,0 Podobne tendencje występują w przypadku lekarzy specjalistów, których jedynie w województwach legnickim i wrocławskim odnotowano wzrost udziału (odpowiednio o 2,0 punkta i 0,4 punkta) a w pozostałych województwach spadek: o 0,5 punkta w jeleniogórskim i zielonogórskim, w wałbrzyskim o 0,4 punkta. Przyrost liczby lekarzy medycyny i lekarzy specjalistów województwo legnickie zawdzięcza rozwojowi i aktywizacji tego terenu jaki powoduje "Polska miedź". Obszar tego województwa jest również miejscem ciągłych migracji - od 1977 roku do końca 1995 roku liczba ludności wzrosła o 20,3% - gdy w tym samym czasie w innych województwach przyrost liczby ludności był znacznie mniejszy (zielonogórskie -14,1%, wrocławskie - 8,5%, jeleniogórskie - 6,9% i wałbrzyskie o 2,6%). Mimo najwyższej (w grupie omawianych województw) dynamiki wzrostu liczby lekarzy specjalistów, ich udział w liczbie specjalistów 5 województw pozostał nadal najniższy.

LEKARZE SPECJALIŚCI WEDŁUG SPECJALNOŚCI Udział lekarzy specjalistów w ogólnej liczbie lekarzy medycyny oraz ich struktura według poszczególnych specjalizacji a zwłaszcza jej zmiany w czasie mogą być miernikami określającymi dopasowywanie do potrzeb, jakie występują na usługi świadczone przez specjalistów. TABL.2. STRUKTURA LEKARZY SPECJALISTÓW WEDŁUG SPECJALIZACJI W1977 i 1995 R. RAZEM Wrocławskie Wałbrzyskie Jeleniogórskie Legnickie Zielonogórskie WYSZCZEGÓLNIENIE 1977 1995 1977 1995 1977 1995 1977 1995 1977 1995 1977 1995 Lekarze specjaliści ogółem... 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 chorób wewnętrznych... 17,4 18,1 16,8 21,5 22^ 15,3 15,3 20,5 18,0 24,1 14,8 18,1 chirurdzy... 13,3 13,7 12,8 12,0 15,0 7,3 14,0 11,7 15,3 11,9 11,4 n,o pediatrzy... 12,9 14,5 14,7 14,1 5,1 9,0 14,0 16,0 15,0 17,4 13,4 15,5 ginekolodzy i położnicy... 10,7 10,4 9,1 7,8 11,7 9,0 11,4 11,8 14,2 11,0 12,6 10,1 laryngolodzy... 4,2 4,0 4,3 4,2 3,5 2,0 3,5 3,6 5,4 5,2 4,2 3,6 okuliści... 4,2 4,1 4,8 4,3 3,9 3,1 2,8 3,6 4,1 5,4 3,6 3,8 specjaliści chorób płuc... 4,0 3,6 3,6 1,9 4,1 3,2 7,1 4,3 1,9 0,7 4,0 3,0 dermatolodzy i wenerolodzy... 2,9 %8 3,1 2,7 2,3 1,2 2,2 1,4 2,4 1,8 4,0 2,9 neurolodzy... 3,1 3,3 3,2 3,5 2,3 2,4 3,2 2,6 2,2 3,5 3,8 4,1 psychiatrzy... 3,9 3,8 4,1 3,1 2,9 1,7 4,7 2,4 2,4 1,6 4,5 3,3 specjaliści medycyny przemysłowej... 2,1 1,9 3,8 1,1 0,4 0,5 0,7 0,7 0,8 0,3 1,4 pozostali... 21,3 19,8 19,7 23,8 26,0 45,3 21,1 21,4 18,3 17,1 23,7 23,2 Struktura lekarzy specjalistów w badanym okresie nie ulegała diametralnym zmianom. Największy udział wśród lekarzy specjalistów niezmiennie mają lekarze chorób wewnętrznych. Udział ich we wszystkich omawianych województwach jest największy. STRUKTURA LEKARZY SPECJALISTÓW W 1977 R. I 1995 R. 100 %! lekarze chorób wewnętrznych Q chirurdzy pediatrzy Q ginekolodzy E laryngolodzy H pozostali W1977 roku w grupie omawianych województw 17,4% lekarzy specjalistów było lekarzami chorób wewnętrznych a w 1995 roku udział tej grupy lekarzy specjalistów zwiększył się do 18,1%. Kolejną grupą byli lekarze chirurdzy 13,3%, jednak ich udział zwiększył się tylko do 13,7% w 1995 roku. Natomiast lekarze pediatrzy, których udział

8 12,9% w 1977 roku plasował ich na trzeciej pozycji w 1995 roku ich udział 14,5% usytuował ich na drugiej pozycji. Kolejną znaczącą grupę stanowili w 1977 roku lekarze ginekolodzy i położnicy - 10,7% ogółu lekarzy specjalistów ale do końca 1995 roku udział ich się zmniejszył do 10,4%. Udziały pozostałych grup specjalistów były w 1977 roku na poziomie od 2,1% (lekarze medycyny przemysłowej) do 4,2% (lekarze laryngolodzy i okuliści), a w 1995 roku od 1,9% (lekarze medycyny przemysłowej) do 4,1% (lekarze okuliści). Na uwagę zasługuje fakt stałego wzrostu udziału lekarzy neurologów z 3,1% w 1977 roku do 3,3% w 1995 roku oraz spadek udziału lekarzy specjalistów chorób płuc z 4,0% w 1977 roku do 3,6% w 1995 roku jak i lekarzy medycyny przemysłowej - spadek o 0,2 punkta. Wzrost zapotrzebowania na lekarzy neurologów, to przede wszystkim wynik dynamicznego rozwoju wiedzy medycznej w tym kierunku jak i rozszerzanie się skali zachorowań na choroby o podłożu neurologicznym. Spadek udziału lekarzy specjalistów chorób płuc nastąpił m. in. ze względu na opanowanie gruźlicy a zmniejszenie udziału lekarzy medycyny przemysłowej było związane ze zmianami gospodarczymi, prywatyzowaniem przedsiębiorstw, polepszaniem warunków pracy w zakładach, postępem technologii produkcji, zwłaszcza w kierunku ekologicznym itp.

DOSTĘPNOŚĆ DO USŁUG ŚWIADCZONYCH PRZEZ SPECJALISTÓW TABL.3. LICZBA LEKARZY PRZYPADAJĄCYCH NA 10000 LUDNOŚCI W LATACH 1977 i 1995 Jeleniogórskigórskie Zielono RAZEM Wrocławskie Wałbrzyskie Legnickie WYSZCZEGÓLNIENIE 1977 1995 1977 1995 1977 1995 1977 1995 1977 1995 1977 1995 Lekarze medycyny ogółem... 17,8 22,4 27,7 35,0 13,2 17,0 12,7 16,2 12,5 17,0 14,2 16,3 Lekarze specjaliści ogółem... 12,6 18,2 19,6 28,7 9,2 13,8 9,5 13,4 8,4 13,5 10,2 12,7 chorób wewnętrznych... 2,2 3,7 3,3 6,2 2,1 2,1 1,4 2,7 1,5 3,2 1,5 2,3 chirurdzy... 1,7 2,0 2,5 3,4 1,4 1,0 1,3 1,6 1,3 1,6 1,2 1,4 pediatrzy3^... 6,9 12,5 13,3 20,1 2,1 5,9 5,6 9,8 4,8 10,2 5,1 8ß ginekolodzy i położnicy*5/... 2,7 3,2 3,5 4,3 2,1 2,4 2,1 3,1 2,4 2,9 2,5 2,5 laryngolodzy... 0,5 0,7 0,8 1,2 0,3 0,3 0,3 0,5 0,5 0,7 0,4 0,5 okuliści... 0,5 0,7 0,9 1,2 0,4 0,4 0,3 0,5 0,3 0,7 0,4 0,5 specjaliści chorób ptuc... 0,5 0,7 0,7 0,5 0,4 0,4 0,7 0,6 0,2 0,1 0,4 0,4 dermatolodzy i wenerolodzy... 0,4 0,4 0,6 0,8 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,4 0,4 neurolodzy... 0,4 0,6 0,6 1,0 0,2 0,3 0,3 0,3 0,2 0,5 0,4 0,5 psychiatrzy... 0,5 0,5 0,8 0,9 0,3 0,2 0,4 0,3 0,2 0,2 0,5 0,4 specjaliści medycyny przemysłowej 0,3 0,2 0,7 0,3 0,0 0,1 0,1 0,1 0,1 0,0 0,2 pozostali... 2,7 4,7 3,9 6,8 2,4 6,2 2,0 2,9 1,5 2,3 2,4 2,9 a/ Na 10000 dzieci w wieku 0-14 lat. b/ Na 10000 kobiet. Od 1977 roku wskaźniki określające dostępność do lekarzy specjalistów zmieniały się wskazując na coraz lepszą (w większości przypadków) dostępność do usług świadczonych przez specjalistów. W 1977 roku w regionie na 10000 osób przypadało średnio 18 lekarzy medycyny, spośród których blisko 13 było specjalistami. W 1995 roku przypadało odpowiednio 22 lekarzy, a 18 posiadało stopnie specjalizacji. Statystycznie najlepsza sytuacja występowała i występuje w województwie wrocławskim, gdyż na 10000 osób przypadało w 1977 roku blisko 28 lekarzy medycyny, wśród których 20 było specjalistami a w 1995 roku relacje te kształtowały się na poziomie 35 i 29 lekarzy specjalistów; jest to m. in. związane z ponadwojewódzkim charakterem wrocławskiego ośrodka klinicznego. Natomiast najmniejsza dostępność występuje w województwie legnickim, gdzie w 1977 roku na 10000 osób przypadało 12 lekarzy, spośród których 8 posiadało stopnie specjalizacji, a 1995 roku przypadało 17 lekarzy, wśród których 14 było specjalistami (mimo przyrostu lekarzy medycyny i lekarzy specjalistów). Najmniej dostępnymi specjalistami w 1977 roku byli specjaliści medycyny przemysłowej, dermatolodzy i wenerolodzy, neurolodzy, laryngolodzy, specjaliści chorób płuc i psychiatrzy. W ciągu blisko 20 lat zmniejszyła się dostępność do specjalistów medycyny przemysłowej i specjalistów chorób płuc. Natomiast do pozostałych specjalistów dostępność nieznacznie wzrosła. Najwyższa dostępność występowała i występuje do lekarzy świadczących usługi w zakresie chorób wewnętrznych (w 1995 roku na 10000 osób 4 lekarzy o danej specjalności), chirurgii (2 lekarzy), pediatrii (na 10000 dzieci w wieku do 14 lat blisko 13 lekarzy), oraz ginekologii i położnictwa (na 10000 kobiet 3 lekarzy). O dostępności do lekarzy specjalistów najlepiej świadczą wskaźniki ukazujące średnią liczbę osób przypadającą na 1 lekarza. W 1977 roku na jednego lekarza medycyny w województwach ogółem przypadało 561 osób a na specjalistę 791 osób, od tego czasu do 1995 roku sytuacja uległa pogorszeniu w przypadku lekarzy medycyny gdyż na 1 lekarza przypadało 580 osób a na specjalistę 800 osób. Wśród omawianych województw najwyższy wskaźnik

10 wystąpił w województwie wrocławskim, gdzie na lekarza medycyny przypadało 361 osób w 1977 roku a 286 w 1995 roku, a na lekarza specjalistę odpowiednio 510 osób i 349 osób. W pozostałych województwach dostępność była blisko dwukrotnie mniejsza, gdyż na 1 lekarza średnio przypadało w 1977 roku w tych województwach blisko 800 osób a na lekarza specjalistę ponad 1100 osób. TABL.4. LICZBA LUDNOŚCI PRZYPADAJĄCEJ NA 1 LEKARZA W 1977 i 1995 R. WYSZCZEGÓLNIENIE RAZEM Wrocławskie Wałbrzyskie Legnickie Jeleniogórskie Zielonogórskie 1977 1995 1977 1995 1977 1995 1977 1995 1977 1995 1977 1995 Lekarze medycyny ogółem... 561 580 361 286 758 588 790 618 803 590 702 615 Lekarze specjaliści ogółem... 791 800 510 349 1083 726 1057 748 1186 741 980 789 chorób wewnętrznych... 4539 4411 3032 1623 4740 4740 6908 3642 6594 3080 6638 4349 chirurdzy... 5942 5843 3988 2909 7205 9993 7546 6396 7771 6233 85562 7171 pediatrzy3^... 1451 1193 752 497 4812 1687 1778 1015 2056 978 1965 1834 ginekolodzy i położnicy3/... 3759 3965 2863 2305 4767 4165 4751 3259 4160 2773 3964 4794 laryngolodzy... 18994 20107 11785 8185 31326 36973 30656 20978 21760 14150 23632 21745 okuliści... 18884 19561 10703 8126 27712 23108 37731 20978 29013 13778 268555 21066 specjaliści chorób płuc... 19915 22355 14174 18650 26685 22408 14864 17482 62171 104713 24617 25927 dermatolodzy iwenerolodzy---- 26934 28565 16389 13076 48033 61622 49050 52445 48356 40274 24617 26964 neurolodzy... 25873 24484 15892 9979 48033 30811 32700 29136 54400 20943 25687 19260 psychiatrzy... 20409 21048 12487 11264 37921 43498 22295 30850 48356 47597 21881 24075 specjaliści medycyny przemysłowej. 37340 42344 13277 31602 2401674 1478921 1635005 1048903 1450676 2617834 56175 pozostali... 3713 4040 2596 1462 165 601 005 496 4496 327 4131 3405 a/ Przeliczono liczbę dzieci w wieku 0-14 lat przypadającą na 1 lekarza, b/ Przeliczono liczbę kobiet na 1 lekarza. W omawianych województwach średnio najwięcej osób przypadało na specjalistów medycyny przemysłowej oraz dermatologów i wenerologów. Natomiast najmniej na lekarzy chorób wewnętrznych 4539 osoby w 1977 roku i 4411 osób w 1995 roku. Największa dostępność występuje w przypadku lekarzy pediatrów - na 1 lekarza przypadało przeciętnie w województwach razem 1415 dzieci w wieku do 14 lat w 1977 roku i 1193 dzieci w 1995 roku. Na dużą dostępność do usług specjalistów wskazują też wskaźniki dotyczące lekarzy ginekologów i położników; przeciętnie w 1977 roku na 1 lekarza tej specjalności przypadało 3759 kobiet a w 1995 roku 3965 kobiet. W okresie od 1977 roku do 1995 roku zwiększyło się obciążenie dla 1 lekarza w przypadku wszystkich specjalistów z wyjątkiem specjalistów chirurgów, chorób wewnętrznych neurologów i pediatrów; najbardziej zmniejszyły się obciążenia lekarzy neurologów (o 5,4%), lekarzy chorób wewnętrznych (0 2,8%) i lekarzy pediatrów (o 1,7%). Na przestrzeni blisko 20 lat w omawianych województwach wskaźniki określające stopień zaspokojenia potrzeb ludności przez lekarzy specjalistów wskazują na zmniejszenie się stopnia zaspokojenia tych potrzeb. Jednocześnie coraz większa liczba lekarzy medycyny posiada stopnie specjalizacji w danej dziedzinie medycyny. Zmiany zachodzące w strukturze lekarzy wg poszczególnych specjalizacji odzwierciedlają zmiany jakie zachodzą w potrzebach społecznych na usługi świadczone przez lekarzy danej specjalizacji.

Najliczniejszą grupę lekarzy specjalistów stanowią lekarze dentyści. W regionie w 1977 roku pracowało 1567 tego typu specjalistów. Liczba lekarzy dentystów na przestrzeni blisko 20 lat wzrosła do 1771 tj. o 13,0%. W regionie najwięcej dentystów pracuje na terenie województwa wrocławskiego, gdyż ich udział w 1977 roku wynosił 47,1% i mimo nieznacznego spadku do poziomu 45,7% w 1995 roku nadal województwo to dominuje w tym względzie. Natomiast najniższy udział charakterystyczny jest dla województwa jeleniogórskiego, gdyż wynosił on w 1977 roku 12,1% i spadł w 1995 roku do poziomu 11,6%. W województwach ogółem średnio na jednego lekarza dentystę przypadało w 1977 roku 2097 pacjentów a w 1995 roku 2032. Najlepsza sytuacja w tym zakresie występowała w 1995 roku w województwie wrocławskim -1421 osób; w wałbrzyskim na 1 lekarza dentystę przypadało 1916 osób, legnickim - 2590, zielonogórskim - 2735 i jeleniogórskim - 3812. W przeciągu blisko dwudziestu lat ranking województw w tym zakresie uległ nieznacznym zmianom, gdyż na drugą pozycję wysunęło się województwo legnickie, a wałbrzyskie spadło na trzecią pozycję. TABL. 5. LEKARZE DENTYŚCI W LATACH 1977 i 1995 WOJEWÓDZTWA Lekarze dentyści Udział dentystów w liczbie lekarzy ogółem w% Liczba ludności przypadająca na 1 lekarza dentystę Struktura lekarzy dentystów według województw w% 1977 1995 1977 1995 1977 1995 RAZEM... 1567 1771 13,0 2097 2032 100,0 100,0 Jeleniogórskie... 189 205 8,5 3812 3607 12,1 11,6 Legnickie... 168 262 56,0 2590 1998 10,7 14,8 Wałbrzyskie... 256 259 1,2 1916 2025 16,3 14,6 Wrocławskie... 738 810 9,8 1421 1405 47,1 45,7 Zielonogórskie... 216 235 8,8 2735 2869 13,8 13,3 11

12 Tabl. 6. LEKARZE SPECJALIŚCI W LATACH 1977-1995 WEDŁUG WOJEWÓDZTW A WOJEWÓDZTWA JELENIOGÓRSKIE, LEGNICKIE, WAŁBRZYSKIE, WROCŁAWSKIE, ZIELONOGÓRSKIE RAZEM WYSZCZEGÓLNIENIE 1977 1980 1983 1986 1989 1992 1995 Lekarze dentyści... 1567 1665 1701 1798 1868 1732 1771 Lekarze medycyny... 5858 6206 6479 7133 7313 7777 8069 w tym lekarze specjaliści... 4154 4496 4502 5103 5633 5994 6544 chorób wewnętrznych... 724 816 856 1023 1127 1257 1326 chirurdzy... 553 616 633 736 754 791 725 pediatrzy... 536 652 689 798 927 944 918 ginekolodzy i położnicy... 446 468 471 509 564 606 595 laryngolodzy... 173 179 191 211 206 239 252 okuliści... 174 184 182 194 233 272 267 specjaliści chorób płuc... 165 161 143 141 154 142 155 dermatolodzy i wenerolodzy... 122 126 119 126 134 141 147 neurolodzy... 127 147 148 148 177 232 216 psychiatrzy... 161 171 140 133 134 146 174 specjaliści medycyny przemysłowej... 88 85 100 97 87 56 60 pozostali... 885 891 830 987 1136 1168 1709 B. WOJ. JELENIOGÓRSKIE WYSZCZEGÓLNIENIE 1977 1980 1983 1986 1989 1992 1995 Lekarze dentyści... 189 187 192 194 208 207 205 Lekarze medycyny... 621 638 663 701 712 819 848 w tym lekarze specjaliści... 464 467 447 522 575 618 701 chorób wewnętrznych... 71 75 73 83 106 109 144 chirurdzy... 65 68 75 80 78 72 82 pediatrzy... 65 64 67 82 100 102 112 ginekolodzy i położnicy... 53 61 62 69 71 85 83 laryngolodzy... 16 10 12 20 18 21 25 okuliści... 13 18 13 18 21 25 25 specjaliści chorób płuc... 33 31 19 28 24 25 30 dermatolodzy i wenerolodzy... 10 9 8 11 12 11 10 neurolodzy... 15 16 17 13 17 21 18 psychiatrzy... 22 21 15 13 11 10 17 specjaliści medycyny przemysłowej... 33 2 3 4 5 4 5 pozostali... 98 92 83 101 112 133 150

13 Tabl. 6. LEKARZE SPECJALIŚCI W LATACH 1977-1995 WEDŁUG WOJEWÓDZTW (cd.) C. WOJ. LEGNICKIE WYSZCZEGÓLNIENIE 1977 1980 1983 1986 1989 1992 1995 Lekarze dentyści... 168 197 208 221 238 234 262 Lekarze medycyny... 542 583 636 752 756 856 888 w tym lekarze specjaliści... 367 409 435 522 520 652 707 chorób wewnętrznych... 66 75 84 122 118 114 170 chirurdzy... 56 60 62 83 62 85 84 pediatrzy... 55 65 72 85 98 112 123 ginekolodzy i położnicy... 52 54 55 60 63 77 78 laryngolodzy... 20 23 27 25 26 36 37 okuliści... 15 18 18 17 22 28 38 specjaliści chorób płuc... 7 5 5 4 3 4 5 dermatolodzy i wenerolodzy... 9 8 8 9 10 7 13 neurolodzy... 8 14 14 7 16 22 25 psychiatrzy... 9 13 9 7 7 11 11 specjaliści med. przemysłowej... 3 3 4 1 - - 2 pozostali... 67 71 77 102 95 156 121 D. WOJ. WAŁBRZYSKIE WYSZCZEGÓLNIENIE 1977 1980 1983 1986 1989 1992 1995 Lekarze dentyści... 256 272 288 292 303 273 259 Lekarze medycyny... 951 1045 1101 1154 1190 1195 1258 w tym lekarze specjaliści... 665 769 794 835 982 1003 1019 chorób wewnętrznych... 152 161 175 180 196 245 156 chirurdzy... 100 115 116 124 108 121 74 pediatrzy... 34 98 108 140 175 182 92 ginekolodzy i położnicy... 78 74 92 83 98 118 92 laryngolodzy... 23 30 27 33 35 36 20 okuliści... 26 28 28 32 38 62 32 specjaliści chorób płuc... 27 28 31 26 36 33 33 dermatolodzy i wenerolodzy... 15 18 17 20 23 26 12 neurolodzy... 15 20 19 20 30 43 24 psychiatrzy... 19 28 19 17 18 13 17 specjaliści med. przemysłowej... 3 3 5 5 4 4 5 pozostali... 173 166 157 155 221 120 462

14 Tabl. 6. LEKARZE SPECJALIŚCI W LATACH 1977-1995 WEDŁUG WOJEWÓDZTW (dok.) E. WOJ. WROCŁAWSKIE WYSZCZEGÓLNIENIE 1977 1980 1983 1986 1989 1992 1995 Lekarze dentyści... 738 776 770 841 866 783 810 Lekarze medycyny... 2903 3156 3232 3628 3704 3749 3979 w tym lekarze specjaliści... 2055 2226 2214 2545 2793 2926 3263 chorób wewnętrznych... 346 407 427 530 580 652 701 chirurdzy... 263 298 306 357 422 432 391 pediatrzy... 301 338 351 390 434 416 459 ginekolodzy i położnicy... 187 207 194 223 249 239 256 laryngolodzy... 89 95 100 105 99 118 139 okuliści... 98 89 99 105 119 125 140 specjaliści chorób płuc... 74 75 68 61 66 51 61 dermatolodzy i wenerolodzy... 64 67 64 68 69 74 87 neurolodzy... 66 76 73 81 85 113 114 psychiatrzy... 84 82 79 77 78 89 101 specjaliści medycyny przemysłowej... 79 77 83 79 68 32 36 pozostali... 404 415 370 469 524 585 778 F. WOJ. ZIELONOGÓRSKIE WYSZCZEGÓLNIENIE 1977 1980 1983 1986 1989 1992 1995 Lekarze dentyści... 216 233 243 250 253 235 235 Lekarze medycyny... 841 784 847 898 951 1158 1096 w tym lekarze specjaliści... 603 625 612 679 763 795 854 chorób wewnętrznych... 89 98 97 108 127 137 155 chirurdzy... 69 75 74 92 84 81 94 pediatrzy... 81 87 91 101 120 132 132 ginekolodzy i położnicy... 76 72 68 74 83 87 86 laryngolodzy... 25 21 25 28 28 28 31 okuliści... 22 31 24 22 33 32 32 specjaliści chorób płuc... 24 22 20 22 25 29 26 dermatolodzy i wenerolodzy... 24 24 22 18 20 23 25 neurolodzy... 23 21 25 27 29 33 35 psychiatrzy... 27 27 18 19 20 23 28 specjaliści medycyny przemysłowej... 5 8 10 16 12 pozostali... 143 147 143 160 184 174 198

ANEKS SŁUŻBA ZDROWIA W WOJEWÓDZTWACH: JELENIOGÓRSKIM, LEGNICKIM, WAŁBRZYSKIM, WROCŁAWSKIM, ZIELONOGÓRSKIM NA TLE POLSKI W 1995 roku w placówkach cywilnej służby zdrowia i pomocy społecznej omawianych województw pracowało łącznie 35,9 tys. osób, tj. 9,9% pracowników medycznych tej służby w Polsce (mieszkańcy tych województw stanowią 9,3% ludności Polski). W ogólnej liczbie pracowników medycznych najliczniejszą grupę stanowiły pielęgniarki - 61,0% (w kraju 58,1%); lekarze medycyny to 22,4% personelu medycznego (w kraju 24,6%), położne - 6,1% (w kraju 6,7%), lekarze dentyści i farmaceuci po 5,0% (w kraju odpowiednio po 4,9%; 5,3%) i felczerzy - 0,5% (w kraju 0,4%). Najwięcej lekarzy medycyny i lekarzy dentystów pracowało w województwie wrocławskim, gdzie zlokalizowana jest uczelnia medyczna. Wskaźnik liczby lekarzy na 10 tys. ludności (35,0%) był w tym województwie wyższy niż w pozostałych; przekraczał on również wskaźnik dla Polski (o 11,8 pkt). W przypadku lekarzy dentystów najwyższy wskaźnik na 10 tys. ludności wystąpił również w województwie wrocławskim (7,1%) i przekraczał on wskaźnik dla Polski (o 2,5 pkt); wskaźnikiem wyższym niż w kraju charakteryzowało się również woj. legnickie. W tych dwóch województwach także liczba położnych na 10 tys. ludności była większa niż w kraju. Biorąc pod uwagę farmaceutów, tylko województwo wrocławskie przekraczało wskaźnik krajowy, natomiast w przypadku pielęgniarek omawiane województwa (z wyjątkiem woj. zielonogórskiego) charakteryzowały się wyższym wskaźnikiem niż występował w kraju. Liczba felczerów na 10 tys. ludności tylko w województwie wrocławskim była niższa niż w kraju ogółem. Na obszarze 5 województw lecznictwo stacjonarne to 85 szpitali ogólnych stanowiących 12,1% szpitali w kraju; największa ich część zlokalizowana była w województwie wrocławskim (30 szpitali, tj. 35,3% ogółu szpitali w omawianych województwach razem a 4,3% szpitali ogólnych w kraju); szpitale te dysponowały 21,9 tys. łóżek (tj. 10,3% łóżek w kraju) i również tu występowała dominacja województwa wrocławskiego. Potwierdza to również wskaźnik określający liczbę łóżek przypadających na 10 tys. osób, który w woj. wrocławskim wynosił 77,2; natomiast w woj. jeleniogórskim - 64,8, zielonogórskim - 48,3, wałbrzyskim - 56,3 a najniższy był w woj. legnickim - 44,5. Ponadto warto zaznaczyć, że w kraju wskaźnik ten wynosił 55,4, czyli tylko dwa z omawianych województw, tj. legnickie i zielonogórskie, nie przekroczyły tego wskaźnika. W placówkach ambulatoryjnej opieki zdrowotnej również występuje dominacja województwa wrocławskiego w przypadku liczby placówek. Ogółem w 5 województwach zlokalizowane są 704 przychodnie, w tym 260 w woj. wrocławskim (tj. 36,9% przychodni w województwach razem i 10,9% przychodni w kraju). Z ogólnej liczby przychodni najliczniej występują przychodnie rejonowe (269), tj. 38,2% przychodni rejonowych w omawianych województwach a 11,7% przychodni rejonowych w kraju. Ponadto ludność wiejska korzystała z usług świadczonych przez personel medyczny w 262 ośrodkach zdrowia (7,9% ośrodków w kraju). Największa liczba ośrodków zdrowia występowała w woj. wrocławskim (68), a najmniejsza w wałbrzyskim (42). Lekarze pracujący w placówkach ambulatoryjnej opieki zdrowotnej (w przychodniach i ośrodkach zdrowia) udzielili średnio jednej osobie w Polsce 5,4 porady w ciągu 1995 roku. W omawianych województwach największą przeciętną liczbą porad w 1995 roku charakteryzowało się województwo wrocławskie - 6,4 porady a najniższą - 4,3 porady - województwo zieleniogórskie przy wielkości średniej dla 5 województw wynoszącej 5,0. Szybką pomoc medyczną w razie wypadku lub nagłego zachorowania świadczyło w omawianych województwach 41 działów i oddziałów pomocy doraźnej oraz 5 wojewódzkich stacji pogotowia ratunkowego. Jednostki pomocy doraźnej dysponowały 437 karetkami sanitarnymi tj. 10,4% ogólnej liczby karetek w kraju.

16 Aneks Największą liczbą karetek dysponowało woj. wrocławskie (170), następnie zielonogórskie (78), wałbrzyskie (66), legnickie (64) i jeleniogórskie (59). Sieć placówek służby zdrowia uzupełniają apteki i punkty apteczne, zaopatrujące ludność w leki i środki medyczne. Sieć aptek jest już prawie w całości sprywatyzowana. Na ogólną liczbę aptek w kraju (6536) sprywatyzowanych było 91,7%. W omawianych województwach zlokalizowanych było 605 aptek i punktów aptecznych, tj. 9,3% aptek i punktów kraju, spośród których 97,5% było już sprywatyzowanych; we wszystkich województwach wskaźnik sprywatyzowanych aptek i punktów aptecznych był o wiele wyższy niż w kraju i kształtował się na poziomie od 95,8% (w woj. zielonogórskim) do 98,6% (w woj. wrocławskim). - Lekarze specjaliści Z ogólnej liczby lekarzy pracujących w placówkach cywilnej służby zdrowia w 1995 roku - 78,9% posiadało stopień specjalizacji. Omawiane województwa w tym zakresie charakteryzowały się korzystniejszą sytuacją, gdyż udział ten kształtował się na poziomie 81,1% tj. był o 2,2 pkt większy. Ponadto w regionie wzrost tego udziału (w stosunku do 1977 roku) był wyższy niż w kraju i wynosił 10,2 pkt, gdy w Polsce wynosił on tylko 7,4 pkt. Struktura lekarzy specjalistów w Polsce w latach 1977-1995 nie ulegała diametralnym zmianom. Zarówno w 1977 roku jak i w 1995 dominującą grupę lekarzy specjalistów stanowili lekarze chorób wewnętrznych, których udział w 1977 roku wynosił 17,3%, a w 1995-21,1%. Drugą naliczniejszą grupą byli lekarze pediatrzy -14,3% w 1977 roku i 15,0% w 1995 roku. W 1977 roku blisko co 8 lekarz specjalista posiadał specjalizację w zakresie chirurgii i do 1995 roku sytuacja w tym zakresie nie uległa zmianie. Wzrost udziału lekarzy danej specjalności w ogólnej liczbie lekarzy specjalistów w porównaniu do 1977 roku odnotowano ponadto w przypadku lekarzy specjalizujących się w zakresie anastazjologii i intensywnej terapii (o 1,9 pkt), chirurgii (0,1 pkt), chorób wewnętrznych (3,8pkt), neurologii (0,4 pkt), okulistyki (0,1 pkt), pediatrii (0,7 pkt), radiologii (0,1 pkt). W przypadku pozostałych specjalistów ich udział w strukturze zmalał. Największy spadek udziału odnotowano w przypadku lekarzy chorób płuc (1,4 pkt), następnie specjalistów dermatologii (0,7 pkt) oraz lekarzy ginekologów, położników i psychiatrów (o 0,6 pkt). Tabl. I. LEKARZE SPECJALIŚCI W POLSCE WYSZCZEGÓLNIENIE 1977 1980 1983 1986 1989 1992 1995 Ogółem lekarze specjaliści... 44208 45607 49288 54509 60592 65107 70572 w tym w zakresie: anastezjologii i intensywnej terapii... 1351 1516 1752 2173 2396 2918 3507 chirurgii... 5744 5720 6391 7104 7849 8586 9239 chorób płuc... 1657 1480 1371 1399 1490 1500 1647 chorób wewnętrznych... 7627 8145 9376 10915 12289 13489 14885 dermatologii i wenerologii... 1356 1312 1335 1420 1573 1657 1717 kardiologii... 152 154 216 298 393 495 neurologii... 1454 1554 1760 1830 2122 2414 2616 okulistyki... 1773 1773 1882 2062 2378 2602 2865 onkologii... 123 122 106 100 95 94 otolaryngologii... 1750 1787 1901 1997 2131 2406 2507 pediatrii... 6308 6722 7346 8347 9612 10161 10566 położnictwa i ginekologii... 4136 4301 4733 5226 5734 6091 6179 psychiatrii... 1619 1627 1673 1739 1827 1919 2170 radiologii... 1338 1353 1426 1549 1710 1887 2172 Lekarze specjaliści w % ogółu lekarzy... 71,5 71,7 71,2 72,2 76,5 77,8 78,9

Tabl. II. WYBRANE CECHY Z ZAKRESU OCHRONY ZDROWIA Aneks 17 WYSZCZEGÓLNIENIE Polska Razem Województwa Legnickie Wałbrzyskie Jeleniogórskie Wrocławskie Zielonogórskie PRACOWNICY MEDYCZNI CYWILNEJ SŁUŻBY ZDROWIA w liczbach bezwzględnych Lekarze... 89421 8062 848 888 1251 3979 1096 Lekarze dentyści... 17805 1794 205 262 282 810 235 Farmaceuci... 19447 1793 168 220 271 856 269 Felczerzy... 1315 190 38 24 58 28 39 Pielęgniarki... 211603 21907 3575 3072 4524 7604 3132 Położne... 24440 2181 241 369 399 814 358 na 10 tys. ludności Lekarze... 23,2 22,4 16,2 17,0 16,9 35,0 16,3 Lekarze dentyści... 4,6 5,0 3,9 5,0 3,8 7,1 3,5 Farmaceuci... 5,0 5,0 3,2 4,2 3,7 7,6 4,0 Felczerzy... 0,3 0,5 0,7 0,5 0,8 0,2 0,6 Pielęgniarki... 54,8 60,9 68,2 58,7 61,2 66,8 46,5 Położne... 6,3 6,1 4,6 7,0 5,4 7,2 5,3 PLACÓWKI SŁUŻBY ZDROWIA Szpitale ogólne... 705 85 15 9 18 30 13 Łóżka w szpitalach ogólnych... 213969 21936 3401 2332 4160 8786 3257 Łóżka w szpitalach ogólnych na 10 tys. ludności. 55,4 60,9 64,8 44,5 56,3 77,2 48,3 Przychodnie ogółem... 6473 704 95 82 132 260 135 w tym: rejonowe... 2300 269 42 29 61 90 47 przemysłowej służby zdrowia... 1991 210 22 29 45 63 51 Ośrodki zdrowia... 3312 262 44 47 42 68 61 Porady udzielone w ambulatoriach na 1 mieszk. 5,4 5,0 4,4 5,3 4,7 6,4 4,3 Działy i oddziały pomocy doraźnej... 373 41 8 1 11 11 10 Filie pomocy doraźnej... 88 24 2 11 2 6 3 Karetki sanitarne... 4202 437 59 64 66 170 78 Apteki i punkty apteczne... 6536 605 74 84 135 216 96 w tym prywatne... 5994 590 72 81 132 213 92

NOTATKI D

NOTATKI

NOTATKI