POWIATOWA STACJA SANITARNO EPIDEMIOLOGICZNA W OSTROWCU ŚW. STAN SANITARNY powiatu ostrowieckiego 2011 Ostrowiec Św. 2011 1
Opracowano w Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Ostrowcu Św. pod kierunkiem Wioletty Adamczyk- Nowak Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Ostrowcu Św. Ostrowiec Św. 2012 r. 2
Szanowni Państwo Serdecznie zapraszam do zapoznania się z raportem o stanie sanitarnym i sytuacji epidemiologicznej powiatu ostrowieckiego za 2011 rok. Przedstawiając niniejsze opracowanie wyrażam nadzieję, iż przybliży Państwu misję i zadania wynikające z ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej obejmujące problematykę zdrowia publicznego. Zadaniem Państwowej Inspekcji Sanitarnej jest identyfikowanie niepożądanych zjawisk, szacowanie ryzyka wystąpienia negatywnych skutków dla zdrowia ludzkiego i jego bezpieczeństwa oraz wdrażanie odpowiednich działań celem jego zminimalizowania. Szeroko sprawowany nadzór nad warunkami środowiska, zdrowotnymi żywności, żywienia i przedmiotów użytku, higieny wypoczynku i rekreacji, warunkami higieniczno-sanitarnymi obiektów użyteczności publicznej ze szczególnym uwzględnieniem obiektów w których udzielane są świadczenia zdrowotne, ukierunkowany był na ochronę zdrowia ludzkiego przed niekorzystnym wpływem szkodliwości i uciążliwości środowiskowych, zapobieganiu powstawaniu chorób, zwłaszcza chorób zakaźnych i zawodowych. Prowadzenie systematycznych kontroli przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne, oraz dokonywanie okresowych ocen stanu sanitarnego umożliwia monitorowanie sytuacji epidemiologicznej i sanitarnej powiatu ostrowieckiego oraz podejmowanie działań interwencyjnych. Wszelkiego rodzaju analizy i oceny są źródłem informacji do opracowania planów długoterminowych w zakresie bezpieczeństwa społeczeństwa oraz określania priorytetowych kierunków działalności Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Mając świadomość rangi pełnionych zadań i chcąc je wykonywać w sposób kompetentny, umacniając wiarygodność i rzetelność prowadzonych działań kontrolnych Państwowa Inspekcja Sanitarna powiatu ostrowieckiego doskonaliła wdrożony system zarządzania jakością zgodny z normą PN-EN ISO/IEC 17020: 2006. Realizacja zadań obejmowała pracę w systemach informatycznych działających w Unii Europejskiej ( RASFF, RAPEX), prowadzenie monitoringu jakości wody do spożycia, wody w kąpieliskach, ocenę ryzyka zagrożenia bezpieczeństwa żywności, ocenę stopnia przestrzegania przez producentów, importerów, osoby wprowadzające do obrotu, stosujące lub eksportujące substancje chemiczne, ich mieszaniny lub wyroby obowiązków zawartych w REACH, kontroli przestrzegania przepisów dotyczących wprowadzania do obrotu produktów biobójczych i substancji czynnych oraz ich stosowania działalności zawodowej. Informacje zawarte w niniejszym raporcie wskazują,że w 2011 roku bezpieczeństwo sanitarne mieszkańców powiatu ostrowieckiego pozostawało w dalszym ciągu na wysokim poziomie. Nie zwalnia to nas jednak z monitorowania zagrożeń i egzekwowania od osób odpowiedzialnych, przestrzegania przepisów i norm z zakresu szeroko rozumianego zdrowia publicznego. Dziękuję za współpracę organom samorządowym, inspekcjom i strażom. Współpraca ta w znaczący sposób wpływa na zwiększenie efektywności działań podejmowanych przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w zakresie poprawy zdrowia publicznego mieszkańców powiatu ostrowieckiego. Realizując zasadę pełnego dostępu opinii publicznej do informacji dotyczącej bezpieczeństwa sanitarnego pełny tekst raportu mogą Państwo znaleźć na stronie internetowej PSSE w Ostrowcu Św. www.psse.ostrowiec.pl Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Ostrowcu Św. Wioletta Adamczyk-Nowak 3
4
Spis treści Wstęp..7 I. Ocena zagrożenia epidemiologicznego...13 II. III. IV. Jakość wody do spożycia....27 Zapobiegawczy nadzór sanitarny 39 Stan sanitarny obiektów użyteczności publicznej...49 V. Stan sanitarny zakładów ochrony zdrowia.59 VI. VII. Warunki sanitarno- higieniczne środowiska pracy...67 Nadzór nad placówkami nauczania i wychowania oraz placówkami wypoczynku dzieci i młodzieży..77 VIII. Stan sanitarny obiektów żywności, żywienia i przedmiotów użytku.91 IX. Promocja zdrowia i oświata zdrowotna 107 X. Podsumowanie..121 Spis tabel 127 Spis rysunków 128 5
6
WSTĘP Zdrowie jest podstawową wartością w życiu ludzi, a prawo do zdrowia należy do katalogu podstawowych praw człowieka. Realizacja tego prawa w stopniu gwarantującym bezpieczeństwo zdrowotne obywateli jest wspierana działalnością wielu instytucji zajmujących się profilaktyką, ochroną zdrowia i szeroką gamą zadań na rzecz zdrowia jednostki. Państwowa Inspekcja Sanitarna została powołana w celu ochrony zdrowia ludzkiego przed wpływem czynników szkodliwych lub uciążliwych, zapobiegania powstawania chorób, w tym chorób zakaźnych i zawodowych, a także prowadzeniu działalności oświatowo-zdrowotnej i w zakresie promocji zdrowia. PSSE w Ostrowcu Św. realizowała zapisy ustawy z dnia 14 marca 1985 roku o Państwowej Inspekcji Sanitarnej ( j.t. Dz.U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1263) w szczególności poprzez: wzmocnienie nadzoru nad bezpieczeństwem zdrowotnym wody, sprawowanie nadzoru nad podległymi placówkami ochrony zdrowia w celu zapewnienia właściwych warunków sanitarno-higienicznych oraz przestrzegania procedur zapobiegającym szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych, nadzorowanie realizacji obowiązkowych szczepień ochronnych, kontynuowanie bieżącej działalności przeciwepidemicznej oraz nadzór w zakresie zakażeń i chorób zakaźnych, prowadzenie nadzoru nad warunkami zdrowotnymi środowiska pracy, celem wzmocnienia ochrony zdrowia pracowników przed negatywnym oddziaływaniem szkodliwych i uciążliwych czynników występujących w miejscu pracy, prowadzenie nadzoru nad warunkami pracy i wypełnianiem przez pracodawców obowiązków wynikających z oceny ryzyka zawodowego pracowników zatrudnionych w zakładach opieki zdrowotnej w zakresie zagrożeń chemicznych i biologicznych, wzmocnienie nadzoru nad zakładami produkcji i obrotu żywnością w świetle przepisów ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia oraz aktów wykonawczych do w/w ustawy, jak również wdrażanie nowych uregulowań prawnych Unii Europejskiej, współpracę i współdziałanie w ramach funkcjonowania wspólnotowego systemu RASFF oraz doskonalenie i koordynację funkcjonowania tego systemu, kontynuowanie realizacji zadań z zakresu bezpieczeństwa żywności, w tym w szczególności wynikających z Rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady 7
nr 1829/2003, nr 1830/2003, nr 1935/2004, nr1924/2006 oraz Rozporządzenia Komisji nr 2023/2006, sprawowanie nadzoru nad warunkami nauczania, wychowania, opieki oraz wypoczynku i rekreacji dzieci i młodzieży, sprawowanie nadzoru nad prawidłowością projektowania i realizacji inwestycji (obiektów użyteczności publicznej) pod kątem zapewnienia właściwych warunków sanitarno-higienicznych, promowanie zdrowego stylu życia, inicjowanie i koordynowanie zadań wynikających z Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu oraz realizowanie zadań wynikających z Narodowego Programu Zdrowia, Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV. Zapewnienie właściwego poziomu bezpieczeństwa sanitarnego wymaga od Inspekcji Sanitarnej monitorowania zagrożeń dla zdrowia, w tym transgranicznych, wczesnego ostrzegania w przypadku takich zagrożeń oraz ich zwalczania, a także edukowania społeczeństwa. Od kilkudziesięciu lat kraje UE, w tym Polska skutecznie zwalczają choroby zakaźne dzięki profilaktyce, a szczególnie szczepieniom ochronnym, oraz postępom w dziedzinie leczenia. Wskaźniki chorób zakaźnych zmniejszyły się lub nie uległy zmianie, a przyczyną większości zgonów są teraz choroby niezakaźne jak nowotwory czy niewydolność serca. Drobnoustroje mają jednak zdolności przystosowawcze, dlatego musimy być przygotowani na pojawienie się nowych infekcji, jak to było w przypadku HIV/AIDS w latach 80-tych, nowych odmian choroby Creutzfeldta Jacoba w latach 90-tych, epidemii SARS w 2003 r., czy ogłoszonej przez WHO w 2009 r. pandemii grypy. Zagrożenia sanitarne są zróżnicowane, zmienne i nieprzewidywalne. Wirusy, tak jak w przypadku grypy ulegają mutacjom, czynniki zakaźne odnawiają się lub ulegają utajeniu. Do KPC ds. MPZ wpływają systemem EWRS informacje o wystąpieniu ognisk chorób stwarzających zagrożenie dla zdrowia, czego przykładem są m.in: - epidemia w Niemczech, spowodowana przez EHEC (enterokrwotoczny szczep bakterii Escherichia coli); ( maj- lipiec 2011.r ) - przypadki zachorowań na malarię na terenie Grecji ( wrzesień 2011r.) - ognisko opistorchozy ( inwazja przywrą kocią ) we Włoszech w wyniku spożycia 8
marynowanych filetów rybnych ( wrzesień 2011r.) - wystąpienie przypadków zachorowań wywołanych typem serologicznym Salmonella Newport na terenie Wielkiej Brytanii, Irlandii i Niemiec ( listopad 2011r.). Wzmożona działalność zapobiegawcza i przeciwepidemiczna jest konieczna ze względu na trudności w zwalczaniu chorób zakaźnych z uwagi na: globalny charakter transportu i handlu żywnością, powszechne podróżowanie, ruchy migracyjne- efekt ubóstwa i niestabilności społeczno-politycznejrozprzestrzenianie gruźlicy wielolekowej, kataklizmy pogodowe- masowe zachorowania na choroby zakaźne, szybkie przenoszenie patogenów poza tereny endemiczne np. gorączka zachodniego Nilu, denga, pojawianie się nowych patogenów, wzrost znaczenia wektorów w przenoszeniu chorób zakaźnych ( malaria, choroby odkleszczowe, gorączka zachodniego Nilu, denga). Państwowa Inspekcja Sanitarna posiada wypracowane metody postępowania na wypadek wystąpienia szczególnie niebezpiecznej choroby zakaźnej, które obejmują: - zgłaszanie przypadków zachorowań, - identyfikacji czynnika etiologicznego, - prowadzenie dochodzenia epidemiologicznego, - ustalenia osób narażonych na zachorowanie, - wydawanie zaleceń i zarządzeń w celu ograniczenia rozprzestrzeniania się zachorowań. Wzmożonych działań Państwowej Inspekcji Sanitarnej wymaga zapewnienie jak najlepszej ochrony zdrowia ludzkiego i interesów konsumentów w dziedzinie bezpieczeństwa żywności. Wiodącą zasadą bezpieczeństwa żywności jest kompleksowe podejście obejmujące wszystkie elementy łańcucha żywnościowego, w tym produkcję żywności, zdrowie roślin i zwierząt, dobrostan zwierząt, produkcję pierwotną, przetwarzanie żywności, jej składowanie, transport, sprzedaż detaliczną, import oraz eksport. Zapewnienie bezpieczeństwa żywności wymaga podejmowania działań w sposób skoordynowany oraz zintegrowany. Wymagania te pozwala spełnić system bezpieczeństwa 9
żywności ujęty w uregulowaniach prawnych, normach przedmiotowych, systemie kontroli wewnętrznej oraz systemie urzędowej kontroli żywności na przestrzeni całego łańcucha pokarmowego, które cechują się wysokim poziomem ochrony konsumenta. Wczesne przewidywanie zagrożeń i niezwłoczne podejmowanie odpowiednich działań zaradczych zapewnia funkcjonujący w Polsce System Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznej Żywności i Paszach ( Rapid Alert System for Food and Feet RASFF ). RASFF jest ważnym elementem polityki ochrony zdrowia ludności na obszarze całego kraju, a zasada jego działania opiera się na zbieraniu i szybkim przekazywaniu informacji o żywności, materiałach i wyrobach do kontaktu z żywnością i paszach mogących stanowić zagrożenie dla zdrowia konsumentów Analiza ryzyka dostarcza odpowiedzialnym za bezpieczeństwo żywności informacji i dowodów, potrzebnych do efektywnego podejmowania decyzji, przyczyniającego się do lepszych wyników w dziedzinie żywności i poprawy zdrowia publicznego. Kontynuacji i pogłębiania wiedzy wymaga sprawowanie nadzoru nad substancjami chemicznymi i ich mieszaninami, produktami biobójczymi, detergentami i prekursorami narkotyków kategorii 2 i 3 w oparciu o obowiązujące w tym zakresie przepisy. Zadaniem Państwowej Inspekcji Sanitarnej jest jak najszybsze identyfikowanie niepożądanych zjawisk, przeprowadzanie kontroli, analiza ustaleń kontrolnych oraz ocena skuteczności prowadzonych działań. Dlatego pracownicy Inspekcji Sanitarnej ustawicznie kształcą się, a ciągłe szkolenie w zakresie najnowszej wiedzy jest traktowane jako obowiązek. Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Ostrowcu Św. obejmuje swoim nadzorem powiat ostrowiecki liczący 114025 ludności ( stan na 31.12.2010 r.) tj.: - 3 miasta: Ostrowiec Św., Ćmielów, Kunów, 1 gminę miejską: Ostrowiec Św., - 2 gminy wiejsko-miejskie: Ćmielów, Kunów - 3 gminy wiejskie: Bałtów, Bodzechów, Waśniów. Wychodząc naprzeciw wymaganiom zawartym w regulacjach prawnych w kraju i Unii Europejskiej oraz dążąc do publicznego podkreślenia kompetencji Państwowej Inspekcji Sanitarnej, a także umacniając wiarygodność i rzetelność PSSE w Ostrowcu Św. pracuje we wdrożonym i stale doskonalonym systemie zarządzania jakością wg PN-EN ISO/IEC 17020:2006 Ogólne kryteria działania różnych rodzajów jednostek inspekcyjnych. Personel w poczuciu kompetencji i odpowiedzialności, gwarantuje zachowanie poufności informacji uzyskiwanych od klienta i ochronę jego praw własności. 10
Realizując swoje zadania w działalności kontrolnej zobowiązany jest do zachowania bezstronności, niezależności i rzetelności. Skala realnych i potencjalnych zagrożeń decydowała o tym, jakie czynniki środowiskowe były przedmiotem systematycznego nadzoru i wynikających z nich działań represyjnych i interwencyjnych. W 2011 roku ( stan na 31.12.2011 r.) nadzorem objęto 2360 obiektów. Przeprowadzono 1448 kontroli, oraz 21 wizytacji, wydano 239 decyzji merytorycznych i 220 decyzji płatniczych, 40 postanowień, 5 upomnień, 1 tytuł wykonawczy, 120 opinii, nałożono 46 mandatów karnych na kwotę 7250 zł, skierowano 3 wnioski o ukaranie do ŚPWIS. W ramach urzędowej kontroli żywności, monitoringu jakości wody do spożycia, z kąpielisk i basenów, pobrano 454 prób w tym 228 prób wody i 226 prób żywności. Przeprowadzono 877 badań dotyczących higienicznej oceny tygodniowych rozkładów zajęć lekcyjnych, oraz dostosowania mebli szkolnych do wzrostu uczniów zgodnie z wymaganiami ergonomii. W ramach działań zapobiegawczych, profilaktycznych i informacyjnych wystosowano 264 pism do organów samorządowych, innych inspekcji, podmiotów odpowiedzialnych za stan sanitarno-higieniczny obiektów oraz szeroko rozumiane zdrowie publiczne. Sporządzono 179 sprawozdań i ocen, które został przekazane jednostce nadrzędnej oraz współpracującym organom, będące wynikiem podejmowanych kontroli i działań. Prezentowane dane statystyczne pochodzą z tablic wynikowych sprawozdań statystycznych za rok 2011 realizowanych przez PSSE w Ostrowcu Św. w ramach badań statystycznych statystyki publicznej oraz w zakresie nie ujętym w sprawozdaniachz systemów monitoringu Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Wyniki działalności Państwowej Inspekcji Sanitarnej pozwalają na ocenę sytuacji epidemiologicznej i stanu sanitarnego powiatu ostrowieckiego uwzględniającą istniejące oraz mogące się pojawić zagrożenia. Informacje zawarte w niniejszym raporcie wskazują na wysoki poziom bezpieczeństwa sanitarnego i zdrowotnego mieszkańców powiatu ostrowieckiego. Nadal jednak wobec nowych zagrożeń związanych ze szczególnie niebezpiecznymi chorobami zakaźnymi, podatności populacji na działanie nieznanych lub nowo pojawiających się czynników szkodliwych w środowisku naturalnym, miejscu zamieszkania i pracy, katastrofami naturalnymi, konieczne jest prowadzenie nadzoru zapobiegawczego oraz systematycznego nadzoru bieżącego obejmującego działania prewencyjne, monitoringowe i naprawcze. 11
I.OCENA ZAGROŻENIA EPIDEMIOLOGICZNEGO 12
Choroby zakaźne są ciągle istotnym elementem zdrowia publicznego, stąd zapobieganie i zwalczanie chorób zakaźnych jest jednym z najważniejszych zadań postawionych przed Inspekcją Sanitarną. Sytuacja epidemiologiczna chorób zakaźnych na terenie objętym nadzorem PPIS w Ostrowcu Św. w roku sprawozdawczym oceniana jest jako zadawalająca. Nie odnotowano epidemicznego występowania chorób zakaźnych, sytuacji kryzysowych oraz zdarzeń o charakterze katastroficznym. W 2011 roku zaobserwowano blisko 4-krotny wzrost liczby zachorowań na grypę sezonową w stosunku do roku 2010. Zgłaszane przypadki grypy są rozpoznawane na podstawie objawów klinicznych, przy braku diagnostyki laboratoryjnej w kierunku izolacji z materiału klinicznego wirusa grypy, która pozwalałaby jednoznacznie na potwierdzenie zachorowania na grypę. Nadal duży problem dla prawidłowej oceny sytuacji epidemiologicznej stanowi zgłaszalność przypadków grypy i podejrzeń grypy przez lekarzy, co znajduje swoje odzwierciedlenie w danych statystycznych z województwa świętokrzyskiego, w tym powiatu ostrowieckiego w stosunku do pozostałych województw. Obserwowana na terenie powiatu ostrowieckiego zapadalność na boreliozę jest znacząco niższa od współczynnika zapadalności dla Polski. Choroby wieku dziecięcego przeciwko którym od lat prowadzone są szczepienia ochronne wynikające z Programu Obowiązkowych Szczepień tj. poliomyelitis, odra, błonica i tężec noworodków nie wystąpiły na terenie powiatu ostrowieckiego. Nie odnotowano zachorowań na różyczkę. W 2011 r. zaznaczył się spadek zachorowań na ospę wietrzną w odniesieniu do roku 2010. Ilość zachorowań ze względu na epidemię wyrównawczą nadal utrzymuje się na wysokim poziomie. Analizując i oceniając sytuację epidemiologiczną powiatu ostrowieckiego w porównaniu z rokiem 2010 odnotowano niewielki wzrost wirusowych zakażeń jelitowych u dzieci do lat 2, biegunek o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu i zatruć bakteryjnych wywołanych pałeczką Salmonella. Zanotowano 2 ogniska zbiorowego zatrucia pokarmowego, jedno ognisko o etiologii wirusowej ( norowirus ) i jedno wywołane pałeczką Salmonella. 13
Zarejestrowano 1 przypadek Inwazyjnej Choroby Meningokokowej, która została potwierdzona laboratoryjnie. Podobnie jak w latach ubiegłych nie odnotowano zakażeń wzw typu A. W 2011 r. do PSSE w Ostrowcu Św. zgłoszono 551 przypadków chorób zakaźnych, 144 osoby z powodu chorób zakaźnych było hospitalizowanych. Tabela 1. Liczba zachorowań i wskaźniki zapadalności na wybrane choroby zakaźne zarejestrowane na terenie powiatu ostrowieckiego w latach 2008-2009-2010-2011 Lp. Jednostka chorobowa 1. Salmonellozy-zatrucia pokarmowe Liczba zachorowań 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011r. Zapadalność na 100 tys. mieszkańców Liczba zachorowań Zapadalność na 100 tys. mieszkańców Liczba zachorowań Zapadalność na 100 tys. mieszkańców 29 25,14 30 26,07 13 11,33 Liczba zachorowań Zapadalność na 100 tys. mieszkańców 17 14,90 2. Wirusowe zakażenia 25 21,92 jelitowe wywołane przez rotawirus 13 11,30 87 75,60 52 45,34 3. Biegunki u dzieci do lat 2 109 94,50 108 93,85 37 32,26 51 44,72 4. Lamblioza 68 58,95 30 26,07 18 15,69 16 14,03 5. Borelioza 9 7,80 8 6,95 9 7,84 6 5,26 6. Tężec 1 0,86 - - - - - - 7. Krztusiec 2 1,74 - - - - 2 1,75 8. Płonica 55 47,68 30 26,07 25 21,80 29 25,43 9. Zapalenie opon mózgowo rdzeniowych Wirusowe określone, nieokreślone Kleszczowe zapalenie mózgu 6 5,20 5 4,34 8 6,97 7 6,13 - - 1 0,85 - - 1 0,87 10. Choroba meningokokowa 9 7,80 2 1,74 - - 1 0,87 11. Róża 77 66,76 24 20,86 14 12,20 10 8,77 12. Ospa wietrzna 968 839,30 174 151,20 485 422,94 278 243,80 13. Różyczka 24 20,80 4 3,48 1 0,87 - - 14. Świnka 13 11,27 4 3,48 7 6,10 5 4,38 15. Wirusowe zapalenia wątroby typu A - - - - - - - - typu B 7 6,06 3 2,60 3 2,61 - - typu C 11 9,53 8 6,95 - - 2 1,75 inne 2 1,73 1 0,86 - - - - 16. Styczność i narażenie na wściekliznę 15 13,03 16 13,90 12 10,46 9 7,89 17. Grypa 236 204,62 560 486,63 21 18,31 89 78,05 18. Grypa wywołana wirusem A/H1N1v - - 5 4,34 2 1,74 1 0,87 14
1. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie wybranych jednostek chorobowych 1.1. Grypa i podejrzenia grypy (w tym A/H1N1/v) W powiecie ostrowieckim zarejestrowano jeden potwierdzony laboratoryjnie przypadek zachorowania na grypę wywołaną wirusem A/H1N1/v, u 51-letniego mężczyzny, u którego w pobranym materiale biologicznym (wymaz z gardła) potwierdzono obecność wirusa grypy A/H1N1/v. Współczynnik zapadalności w 2011 r. wyniósł 0,87/100 tys., ( 2010 r.- 1,74/100 tys.; 2009 r. 4,34/100 tys. ). Przedstawione dane wyraźnie pokazują tendencję zniżkową. W 2011 r. zaobserwowano ponad 4 - krotny wzrost liczby zgłoszonych zachorowań na grypę sezonową w stosunku do roku 2010. Zarejestrowano łącznie 89 przypadków grypy i podejrzeń grypy (w 2010 r.- 21). Współczynnik zapadalności dla powiatu ostrowieckiego w 2011 r. wyniósł 78,05/100 tys. (w 2010 r.- 18,31/100 tys.). Przypadki grypy ze względu na utrudniony dostęp do diagnostyki laboratoryjnej oraz związane z nią koszty, rozpoznawane są głównie na podstawie objawów klinicznych, co powoduje ich stosunkowo niską wiarygodność etiologiczną. Rys.1. Liczba przypadków grypy i podejrzeń grypy w powiecie ostrowieckim w latach 2009-2010-2011 15
Podobnie jak w ubiegłych latach, w powiecie ostrowieckim i całym województwie świętokrzyskim, zaobserwowano zdecydowanie niższe wskaźniki zapadalności na grypę sezonową w porównaniu ze wskaźnikami dla Polski. Poniższy wykres przestawia dane dotyczące współczynników zapadalności na grypę sezonową w IV kwartale 2011 r. dla Polski, zestawione z danymi dla całego województwa świętokrzyskiego i dla powiatu ostrowieckiego (dane ze zbiorczych meldunków o zachorowaniach i podejrzeniach zachorowań na grypę MZ-55). Rys.2. Współczynniki zapadalności dla zgłaszanych przypadków grypy i podejrzeń grypy za IV kwartał 2011 r., dla Polski, woj. świętokrzyskiego i powiatu ostrowieckiego Tak duże rozbieżności w zakresie zgłaszalności przypadków grypy i podejrzeń grypy pomiędzy danymi województwa świętokrzyskiego, w tym powiatu ostrowieckiego, a danymi pochodzącymi z innych województw Polski, wskazują wyraźnie na nieprzestrzeganie przez lekarzy obowiązku zgłaszania wszystkich przypadków zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę. 16
1.2. Inwazyjna Choroba Meningokokowa W 2011 r. zarejestrowano jeden przypadek zachorowania na Inwazyjną Chorobę Meningokokową, u 8-letniego chłopca, u którego w materiale klinicznym potwierdzono laboratoryjnie czynnik chorobotwórczy Neisseria meningitidis gr. B. Współczynnik zapadalności wyniósł 0,87/100 tys.(w 2010 r. nie odnotowano żadnego przypadku wywołanego patogenem alarmowym Neisseria meningitidis). Od 2008 r., na terenie powiatu ostrowieckiego obserwujemy znaczące obniżenie zachorowań wywoływanych bakterią Neisseria meningitidis. Rys.3. Liczba zarejestrowanych przypadków choroby menigokokowej w powiecie ostrowieckim w latach 2008-2009-2010-2011 Spadek zachorowań wywołanych przez menigokoki niewątpliwie związane jest z przeprowadzoną na terenie powiatu ostrowieckiego w 2008 r. akcją szczepień przeciwko Neisseria meningitidis typu C, skutecznym nadzorem nad zachorowaniami jak również większą powszechnością szczepień, wynikającą ze wzrostu świadomości społeczeństwa na temat zakażeń meningokokowych. W roku 2011 na podległym terenie zaszczepiono p/neisseria menigitidis 145 osób. 17
1.3. Wirusowe zapalenie wątroby Rok 2011 stanowi kolejny rok spadku zapadalności na wirusowe zapalenia wątroby. W zakresie zachorowań na wzw A i B aktualną sytuację epidemiologiczną można uznać za korzystną. Od 2009 r. na terenie powiatu ostrowieckiego nie odnotowano zachorowań na wzw typu A. W 2011 roku nie zanotowano zakażeń wzw typu B ( 2010 r. 3 przypadki ). Współczynniki zapadalności na wzw typu B w powiecie ostrowieckim od kilku lat są znacząco niższe od zapadalności w Polsce. Rys.4. Zapadalność na wzw B w latach 2009-2010-2011, w powiecie ostrowieckim i w Polsce Na terenie powiatu ostrowieckiego w 2011 r. zarejestrowano łącznie 2 przypadki wzw typu C (2010 r. 0); współczynnik zapadalności wyniósł 1,75/100 tys. Brak precyzyjnych i prostych kryteriów rozpoznawania i klasyfikowania różnych postaci zakażeń HCV, utrudnia właściwą statystykę w omawianym zakresie. 18
Rys.5. Zapadalność na wzw C w latach 2009-2010-2011, w powiecie ostrowieckim i w Polsce Stan nosicieli wirusów hepatotropowych w powiecie ostrowieckim w porównaniu z rokiem 2010 r. zwiększył się i wyniósł na 31.12.2011 r. 371 nosicieli wirusa HCV ( 2010 r. -362) oraz 348 stałych nosicieli antygenu Hbs (2010 r. -342). 1.4. Lamblioza W 2011 r. nastąpił dalszy spadek zachorowań na lambliozę. Zarejestrowano 16 przypadków (w 2010 r. 18 ). Współczynnik zapadalności osiągnął wartość 14,03/ 100 tys., ( 2010 r. 15,69/100 tys.), w Polsce 4,54/100 tys. Tak duże rozbieżności w wartościach współczynników zapadalności pomiędzy powiatem ostrowieckim a danymi pochodzącymi z Polski mogą wynikać z faktu zgłaszania przez lekarzy przypadków zachorowań jedynie na podstawie objawów klinicznych, co zgodnie z przyjętymi na 2011 rok definicjami kwalifikują zachorowania jako przypadki możliwe. 1.5. Borelioza W 2011 r. zanotowano 6 przypadków boreliozy, współczynnik zapadalności wyniósł 5,26/100 tys. i był niższy w porównaniu do lat poprzednich: - 2010 r. 7,84/100 tys., - 2009 r. 6,95/100 tys., - 2008 r. 7,80/100 tys. 19
W 5 przypadkach wystąpiły objawy kliniczne wstępnej fazy w postaci rumienia wędrującego; 3 zarejestrowane przypadki boreliozy zostały potwierdzone serologicznie, w 3 przypadkach badań nie wykonywano. Obserwowana na terenie powiatu ostrowieckiego zapadalność na boreliozę jest znacząco niższa od współczynnika zapadalności dla Polski, która w 2011 roku osiągnęła wartość 23,98/100 tys. 1.6. Styczność i narażenie na wściekliznę/potrzeba szczepień W związku z narażeniem na wściekliznę przeprowadzono 57 dochodzeń epidemiologicznych z powodu pokąsań przez zwierzęta w tym 4 przypadki pokąsania przez kota, 1 przypadek pokąsania przez wiewiórkę i 52 przypadki pokąsania przez psy. Do szczepień p/wściekliźnie zakwalifikowano 9 osób, 1 osoba była hospitalizowana. 1.7. Salmonellozy zatrucia pokarmowe W 2011 roku nieznacznie wzrosła liczba zachorowań wywołanych przez bakterie Salmonella w odniesieniu do roku 2010. Zarejestrowano 17 zachorowań (2010 r. -13), współczynnik zapadalności wyniósł 14,90/100 tys. i był wyższy od współczynnika zapadalności w roku 2010, który wynosił 11,33/100 tys., dla porównania współczynnik zapadalności w Polsce - 23,14/100 tys. W latach 2010-2011 zaobserwowano wyraźny spadek zachorowań w odniesieniu do lat 2008-2009, co niewątpliwie ma związek ze wzrostem świadomości i wiedzy społeczeństwa na temat dróg przenoszenia chorób zakaźnych oraz przestrzeganiem podstawowych zasad higieny. Wśród zgłoszonych przypadków wyizolowano 8 serotypów Salmonelli Enteritidis, 1 serotyp Salmonella Infantis oraz 8 przypadków Salmonelli spp. Rys.6. Liczba zarejestrowanych salmonelloz w powiecie ostrowieckim w latach 2008-2009-2010-2011 20
1.8. Ogniska chorób przenoszonych drogą pokarmową W 2011 r. wystąpiły 2 ogniska zbiorowego zatrucia pokarmowego, jedno ognisko o etiologii wirusowej (norowirus) i jedno wywołane pałeczką Salmonella Enteritidis. Liczba chorych w ognisku wahała się od 2-4 osób, 1 osoba wymagała hospitalizacji, 3 osoby były leczone ambulatoryjnie. Oba przypadki wystąpiły w mieszkaniach prywatnych i dotyczyły osób dorosłych. Na podstawie dochodzeń epidemiologicznych uznano, że zakażenia szerzyły się drogą kontaktową. 1.9. Wirusowe zakażenia jelitowe wywołane rotawirusem W 2011 r. zgłoszono 25 przypadków, współczynnik zapadalności wyniósł 21,92/100 tys., (w 2010 r. - 52, współczynnik zapadalności - 45,34/100 tys.). O połowę w stosunku do roku 2010 spadła liczba zachorowań na zakażenia jelitowe wywołane rotawirusem. 1.10. Gruźlica (dane tymczasowe) Wg. danych otrzymanych za pośrednictwem ŚPWIS z Wojewódzkiej Specjalistycznej Przychodni Gruźlicy i Chorób Płuc w Kielcach, w 2011 roku (dane za III kwartały) na terenie powiatu ostrowieckiego zarejestrowano 35 przypadków gruźlicy, zapadalność wyniosła 30,66/100 tys. (2010 r. -34 przypadki, zapadalność- 29,64), dla porównania w 2010 roku w województwie świętokrzyskim współczynnik zapadalności wyniósł 22,86/100 tys. Przedstawione tymczasowe dane za rok 2011 pokazują, że współczynnik zapadalności na gruźlicę w powiecie ostrowieckim będzie wyższy niż w roku 2010. 2. Zachorowania na wybrane choroby zakaźne wieku dziecięcego 2.1. Ospa wietrzna W 2011 r. zarejestrowano 278 przypadki ospy wietrznej (2010 r. - 485), współczynnik zapadalności osiągnął wartość 243,80/100 tys., (2010 r. 422,94/100 tys.), dla porównania współczynnik zapadalności dla Polski w 2011 r., osiągnął wartość 452,30/100 tys. Utrzymujący się wysoki poziom zachorowań na ospę wietrzną związany jest z obserwowaną cyklicznie epidemią wyrównawczą. 21
2.2. Krztusiec W 2011 roku na terenie powiatu ostrowieckiego wystąpiły 2 przypadki zachorowania na krztusiec zarejestrowane jako przypadki możliwe, w grupie wiekowej 14-15 lat. Współczynnik zapadalności wyniósł 1,75/100 tys.(współczynnik zapadalności dla Polski wyniósł 4,36/100 tys.) Najskuteczniejszą formą profilaktyki krztuśca są szczepienia ochronne. Wpłynęło one w zasadniczy sposób na spadek zachorowalności wśród dzieci. 2.3. Nagminne zapalenie przyusznic (świnka) W 2011 roku zarejestrowano 5 przypadków nagminnego zapalenia przyusznic (2010 r. 7 przypadków). Współczynnik zapadalności wyniósł 4,38/100 tys. (2010 r. 6,10/100 tys.), w woj. świętokrzyskim w 2010 r. współczynnik zapadalności osiągnął wartość 7,79/100 tys. Zmniejszenie liczby zachorowań niewątpliwie wynika z wprowadzenia do obowiązkowego kalendarza szczepień ochronnych, szczepienia skojarzonego przeciwko odrze, śwince i różyczce. 2.4. Biegunki u dzieci do lat 2 (A08, A09) W 2011 roku zaznaczył się wzrost zachorowań na biegunki u dzieci do lat 2, w stosunku do roku 2010. Odnotowano 51 przypadków (2010 r. 37 przypadków).wskaźnik zapadalności osiągnął wartość 44,72/100 tys., (2010 r. -32,26/100 tys.). Zestawione dane od roku 2008 pokazują utrzymującą się od dwóch lat tendencję spadkową. Rys.7. Liczba zarejestrowanych przypadków biegunek u dzieci do lat 2 na terenie powiatu ostrowieckiego w latach 2008-2011 22
3. Realizacja programu szczepień ochronnych W 2011 r. zgodnie z ustawowym obowiązkiem PPIS w Ostrowcu Św., prowadził nadzór nad szczepieniami ochronnymi poprzez: sprawowanie nadzoru nad realizacją programu obowiązkowych szczepień ochronnych zgodnie z opublikowanym Komunikatem Głównego Inspektora Sanitarnego, kontrole przeprowadzania szczepień ochronnych w placówkach służby zdrowia udzielających świadczeń medycznych w zakresie szczepień ochronnych u dzieci i dorosłych wg obowiązującego Programu Szczepień Ochronnych, ewidencjonowania Niepożądanych Odczynów Poszczepiennych (NOP) oraz nadzór nad prawidłowością ich zgłaszania, nadzór nad prowadzeniem i obiegiem dokumentacji szczepień, nadzór nad gospodarką szczepionkami u świadczeniodawców; zaopatrywanie nadzorowanych placówek w preparaty szczepionkowe i nadzór nad zachowaniem łańcucha chłodniczego, sporządzanie planów i sprawozdań dotyczących działalności kontrolno - nadzorczej w zakresie szczepień. Bardzo ważnym elementem nadzoru nad dystrybucją preparatów szczepionkowych są działania obejmujące swoim zakresem planowanie, realizację i kontrolę fizycznego przepływu szczepionek pomiędzy magazynem centralnym WSSE w Kielcach, magazynem PSSE w Ostrowcu Św., a transportem i przechowywaniem szczepionek w punktach szczepień, głównie w aspekcie zachowania łańcucha chłodniczego. Magazyn szczepionek PSSE w Ostrowcu Św. został wyposażony w elektroniczny rejestrator temperatur w urządzeniach chłodniczych wydzielonych celem przechowywania preparatów szczepionkowych. Urządzenie zostało fabrycznie wyposażone w funkcję automatycznego odczytu wartości temperatur w przedziale 2-godzinnym oraz sygnalizację ostrzegawczą (świetlną i dźwiękową) w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości mogących mieć wpływ na jakość składowanych szczepionek. Prowadzona jest archiwizacja wydruków danych monitoringowych dotyczących utrzymania łańcucha chłodniczego w lodówkach ze szczepionkami w magazynie PSSE w Ostrowcu Św. 23
Zgodnie z opracowaną procedurą, w 2011 roku w związku z informacjami dotyczącymi przerwy w dostawie energii trwającej dłużej niż 2 godziny, podejmowano czynności mające na celu zabezpieczenie i przetransportowanie preparatów szczepionkowych do magazynu zastępczego przy ZOZ ul. Szymanowskiego 11 w Ostrowcu Św. ( podpisana stała umowa). W 2011 roku szczepienia realizowane były w oparciu o Program Szczepień Ochronnych stanowiący załącznik do Komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 28 października 2010 r. W Programie Szczepień Ochronnych na 2011 r. nie odnotowano zmian w stosunku do roku 2010. Szczepieniami objęto 20 618 dzieci i młodzież w grupach wiekowych od 0-20 roku życia. Tabela 2. Wykonawstwo szczepień w rocznikach podlegających szczepieniom w 2011 r., zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych Szczepienia Rocznik Rodzaj szczepienia BCG 2011 Szczepienia noworodkowe Wykonawstwo w PSSE Ostrowiec Św. w 2010 r. (w %) Wykonawstwo w województwie świętokrzyskim w 2010 r. (w %) (w %) 100 99,87 100 Wykonawstwo w PSSE Ostrowiec Św. w 2011 r. Szczepienie p/wzw B DTP p/błonica, tężec, krztusiec p/odra, świnka, różyczka 2011 Szczepienia pierwotne i uzupełniające 2009 Szczepienia podstawowe 2008 Szczepienia podstawowe 1998 (14 r.ż) 2011 Szczepienia podstawowe Szczepienia pierwotne 2010 Szczepienia pierwotne+ uzupełniające 2010 Szczepienia podstawowe 2009 Szczepienia podstawowe 96,59 91,73 99,35 99,42 99,94 100 99,90 100 99,95 99,90 99,97 100 66,71 62,26 62,32 99,67 99,36 99,55 88,10 85,14 93,56 99,48 99,21 99,51 p/poliomyelitis 2011 Szczepienia pierwotne 2010 Szczepienia pierwotne + uzupełniające 66,71 62,26 62,32 99,90 99,34 99,55 24
DTaP + p/poliomyelitis Odra/odra, świnka, różyczka (10 rok życia) Td p/błonica, tężec (14 rok życia) Td p/błonica, tężec (19 rok życia) 2006 Szczepienie I 99,47 90,39 99,43 przypominające 2005 Szczepienie I przypominające 99,66 97,80 100 2002 rewakcynacja 98,80 91,13 99,88 2001 rewakcynacja 98,98 97,40 100 1998 1997 1993 1992 Szczepienie II przypominające Szczepienie II przypominające - 99,73-96,06 95,14 99,64 99,26 83,63 96,08 96,15 Stan zaszczepienia dzieci i młodzieży w 2011 r. w powiecie ostrowieckim wskazuje, że wykonawstwo szczepień od kilku lat utrzymuje się na podobnym, wysokim poziomie. Poza obowiązkowym kalendarzem szczepień ochronnych istotną rolę w uodpornianiu populacji odgrywają tzw. szczepienia zalecane. Pomimo pełnej odpłatności za szczepienia zalecane istnieje coraz większa świadomość społeczeństwa, chcącego skorzystać z tej formy profilaktyki. Tabela 3. Skala i rodzaj szczepień zalecanych, wykonanych w latach 2009-2010 - 2011 Lp. Rodzaj szczepienia Liczba zaszczepionych 2009 r. Liczba zaszczepionych 2010 r. Liczba zaszczepionych 2011 r. 1. p/ospie wietrznej 18 27 28 2. p/grypie 4574 3527 3070 3. p/biegunce rotawirusowej 261 241 263 4. p/wirusowi brodawczaka 33 143 60 ludzkiego 5. p/streptococcus 191 183 277 pneumoniae 6. p/neisseria menigitidis 131 83 145 7. p/wzw typu A 35 25 25 Szczepionką p/ Neisseria meningitidis refundowaną przez Ministerstwo Zdrowia, zaszczepiono 53 dzieci, w tym 26 dzieci z Domu Dziecka w Małachowie, 25 dzieci w Placówce Opiekuńczej Nasz Dom, ul. Szkolna w Ostrowcu Św. oraz 2 dzieci w Rodzinnym Domu Dziecka, ul. Świętokrzyska 72 w Ostrowcu Św. 25
Wnioski Monitorowanie sytuacji epidemiologicznej w powiecie ostrowieckim poparte jest rzetelnym nadzorem epidemiologicznym prowadzonym poprzez analizę zgłaszanych przypadków zachorowań i podejrzeń zachorowań na choroby zakaźne przy wykorzystaniu aktualnych definicji przypadków chorób zakaźnych opracowanych na potrzeby nadzoru epidemiologicznego. W 2011 r. nie zanotowano chorób szczególnie niebezpiecznych i wysoce zakaźnych. Obserwowany w ostatnich latach spadek zachorowań na większość chorób zakaźnych nie zmienia faktu, że choroby te nadal pozostają poważnym problemem zdrowotnym i epidemiologicznym. Do właściwego rozpoznania sytuacji epidemiologicznej w 2012 r. w zakresie chorób zakaźnych konieczna jest: - poprawa w zakresie zgłaszalności podejrzeń/zachorowań na choroby zakaźne; dotyczy to głównie chorób przenoszonych drogą pokarmową, zakażeń HCV oraz grypy i zakażeń grypopochodnych, - poprawa w zakresie dostępności do diagnostyki laboratoryjnej, która jest podstawą prowadzenia właściwego nadzoru epidemiologicznego. Ważną rolą w profilaktyce chorób zakaźnych spełnia rzetelne rozpowszechnianie wiedzy wśród społeczeństwa o chorobach zakaźnych i szczepieniach ochronnych, co będzie stanowić jeden z głównych kierunków działalności Sekcji Nadzoru Przeciwepidemicznego w 2012 r., polegający na współuczestniczeniu w realizacji programów zdrowotnych w zakresie zapobiegania oraz zwalczania zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Wykonawstwo szczepień ochronnych na terenie powiatu ostrowieckiego kształtuje się od kilku lat na wysokim poziomie. W 2011 r. nie notowano niepożądanych odczynników poszczepiennych. W celu usprawnienia gospodarki szczepionkowej w 2012 roku PPIS rozpoczyna wdrażanie elektronicznego systemu nadzoru nad szczepionkowym stanem magazynowym, który ma na celu usprawnienie działań w zakresie dystrybucji preparatów szczepionkowych, rejestrowanie i monitorowanie niepożądanych odczynów poszczepiennych jak również uruchamianie procedury dotyczącej wycofania z podległych placówek zakwestionowanych preparatów szczepionkowych. 26
II. JAKOŚĆ WODY DO SPOŻYCIA Na stan zdrowia istotny wpływ ma środowisko w którym żyjemy, a w szczególności warunki klimatyczne, gleba i woda. Zgodnie z art. 12 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 roku o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t. j. Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858 z p. zm.) Państwowa Inspekcja Sanitarna sprawuje nadzór nad jakością wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Podstawę oceny jakości wody przeznaczonej do spożycia w 2011 r. stanowiły wymagania zawarte w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r. nr 61, poz. 417 z p. zm.). Powyższe rozporządzenie określa minimalną częstotliwość badania wody, miejsca pobierania próbek wody do badań, zakres badania oraz program monitoringu jakości wody. Wodę przeznaczoną do spożycia w ramach zbiorowego zaopatrzenia na terenie powiatu ostrowieckiego dostarczają 4 przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne oraz 2 gminne jednostki organizacyjne, zobowiązane do zapewnienia należytej jakości dostarczanej wody, w tym także prowadzenia regularnej wewnętrznej kontroli jakości wody. Harmonogramy pobierania próbek wody do badań w ramach kontroli wewnętrznej każdego roku są uzgodnione z PPIS w Ostrowcu Św., tak aby terminy badania przeprowadzonego przez Państwową Inspekcję Sanitarną i przedsiębiorstwa wodociągowokanalizacyjne były równomiernie rozłożone w czasie. W 2011 r. PPIS w Ostrowcu Św. pobrał do badań 131 prób wody do spożycia w wyznaczonych punktach monitoringowych (2010 r.- 171, 2009 r.- 155 prób), które swoim zasięgiem obejmują całą sieć wodociągową. Częstotliwość badań uzależniona była od średniej rocznej produkcji urządzenia wodociągowego. Badania wykonywane były w akredytowanych laboratoriach WSSE w Kielcach w zakresie monitoringu przeglądowego oraz PSSE w Starachowicach- monitoring kontrolny. Dodatkowo przedsiębiorstwa wodociągowe wykonywały badania wody w innych laboratoriach o udokumentowanym systemie jakości prowadzonych badań wody, zatwierdzonych przez Państwową Inspekcję Sanitarną. 27
Laboratoria zapewniały szeroki zakres oznaczeń organoleptycznych, fizycznych, chemicznych i mikrobiologicznych. Jakość wody do spożycia oceniana jest na podstawie 49 parametrów fizyko- chemicznych i 4 parametrów mikrobiologicznych. Tabela 4. Zakres badań próbek wody do spożycia Badane parametry fizyko-chemiczne 1. Antymon 27. Glin 50. Escherichia coli 2. Arsen 28. Mangan 51. Enterokoki 3. Azotany 29. Mętność 52. Bakterie grupy coli Badane parametry mikrobiologiczne 4. Azotyny 30. Ogólny węgiel organiczny 53. Ogólna liczba mikroorganizmów w 22ºC po 72h 5. Benzen 31. Odczyn 6. Benzo(a)piren 32. Przewodność 7. Bor 33. Siarczany 8. Bromiany 34. Smak 9. Chrom 35. Sód 10. Cyjanki 36. Zapach 11. 1,2 - dichloroetan 37. Żelazo 12. Fluorki 38. Utlenialność z KMnO4 13. Kadm 39. Twardość 14. Miedź 40. Bromodichlorometan 15. Nikiel 41. Chlor wolny 16. Ołów 42. Dibromochlorometan 17. Bromoform 43. Indeno (1,2,3-c,d) piren 18. Σ Pestycydów 44. Benzo(b)fluoranten 19. Rtęć 45. Benzo(ghi)perylen 20. Selen 46. Benzo(k)fluoranten 21. Σ trichloroetenu i tetrachloroetenu 47. Tetrachloroeten 22. Σ WWA 48. Trichloroeten 23. Σ THM 49.Trichlorometan 24. Amonowy jon 25. Barwa 26. Chlorki (chloroform) 28
Na terenie powiatu ostrowieckiego podstawowe źródło zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, stanowią wodociągi zasilane w 100 % z ujęć wód podziemnych. Wody podziemne charakteryzują się stałym składem fizykochemicznym, kształtowanym przez procesy hydrogeologiczne, fizyczne i biologiczne. Najczęściej występujące niepożądane w tych wodach związki, to żelazo i mangan. Parametry te nie mają znaczenia zdrowotnego i nie stanowią zagrożenia dla zdrowia ludzi. Mogą powodować zmiany organoleptyczne wody, takie jak brunatne zabarwienie, zmętnienie, co w konsekwencji może być nie do zaakceptowania przez konsumentów. Uzdatnianie takiej wody jest stosunkowo proste przy użyciu tradycyjnych układów napowietrzania i filtracji. Na terenie powiatu ostrowieckiego wodę uzdatnianą w zakresie odżelaziania i odmanganiania dostarcza 14 wodociągów. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w 2011 r. nadzorował 20 urządzeń wodnych (Rys. 8.), w tym: 19 wodociągów służących do zbiorowego zaopatrzenia ludzi w wodę przeznaczoną do spożycia oraz 1 inny podmiot zaopatrujący w wodę zakład pracy (2010 r. 21 urządzeń wodnych, 2009 r.- 25 urządzeń wodnych). Liczba urządzeń wodnych systematycznie ulega zmniejszeniu, co jest spowodowane likwidacją małych lokalnych ujęć oraz rozbudową i łączeniem sieci wodociągowej. Skontrolowano 100 % urządzeń wodnych. Wszystkie wodociągi zbiorowego zaopatrzenia na terenie powiatu ostrowieckiego dostarczały wodę o dobrej jakości. Liczba ludności w powiecie wynosiła 114,025 tys. (stan na 31.12.2010 r.), z czego 109,323 tys. osób korzystało z wody wodociągowej o dobrej jakości kontrolowanej przez Państwową Inspekcję Sanitarną w Ostrowcu Św. Rys.8. Struktura wodociągów oraz innych urządzeń wodnych dostarczających wodę przeznaczoną do spożycia dla mieszkańców powiatu ostrowieckiego w latach 2009-2011 w zależności od produkcji w m 3 /d. 29
Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej kontrolują obiekty wodociągowe obejmujące ujęcia wody wraz z zespołami urządzeń służących do jej pobierania, a także sposób uzdatniania wody, dezynfekcji, magazynowania i dystrybucji. Studnie stanowiące ujęcia wodociągowe są prawidłowo oznakowane i zabezpieczone przed dostępem osób nieupoważnionych, ich stan sanitarno - techniczny nie budził uwag. Wyznaczone są strefy ochrony bezpośredniej, ogrodzone i prawidłowo zagospodarowane. Przed dostępem osób nieupoważnionych stosowane są również zabezpieczenia elektroniczne. PPIS w Ostrowcu Św. prowadzi monitoring jakości wody do spożycia w ramach którego: pobiera próbki wody do badań, prowadzi wykaz przedsiębiorstw i urządzeń wodociągowych, miejsc pobierania próbek wody objętych monitoringiem jakości wody, pozyskuje od przedsiębiorstw wodociągowych wyniki badań jakości wody przeprowadzanych w ramach kontroli wewnętrznej, gromadzi, weryfikuje, analizuje i ocenia dane uzyskane w wyniku prowadzonego monitoringu jakości wody, informuje właściwego wójta / burmistrza/ prezydenta miasta o jakości wody na nadzorowanym terenie. Dane monitoringowe w informatycznym systemie WODA- EXCEL przekazywane do ŚPWIS obejmują wykazy: wodociągów, punktów poboru próbek wody, stacji uzdatniania, ujęć głębinowych, zbiorników wodnych, studni publicznych, studni indywidualnych, stref zaopatrzenia kąpielisk, basenów, dane o podejmowanych działaniach naprawczych, zbiorczą ocenę jakości wody w gminach oraz sporządzany dziennik analiz. W ramach kontroli jakości wody i minimalizacji ryzyka zdrowotnego PPIS w Ostrowcu Św. gromadził, weryfikował, analizował i oceniał dane uzyskane w wyniku prowadzonego monitoringu jakości wody. Dokonał rocznej oceny zaopatrzenia i jakości wody na terenie poszczególnych gmin w powiecie ostrowieckim. Na podstawie sprawozdań z badań wody wydał 34 pisma informujące o jakości wody dostarczanej przez urządzenia wodne. 30
1. Charakterystyka poszczególnych grup urządzeń zaopatrzenia ludności w wodę Zbiorowe zaopatrzenie w wodę jest zadaniem własnym gminy. To działalność polegająca na ujmowaniu, uzdatnianiu i dostarczaniu wody, prowadzona przez przedsiębiorstwa wodociągowo- kanalizacyjne, które dostarczają wodę dla mieszkańców powiatu ostrowieckiego za pomocą rozbudowanej sieci wodociągowej. Długość sieci wodociągowej wg danych GUS w 2010 r. wynosiła 866,1 km, w 2011 roku rozbudowano sieć wodociągową o 18,823 km. Wodociągi są podstawowymi urządzeniami zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. W zależności od produkcji dostarczają one wodę dla 95,9 % mieszkańców powiatu (Rys. 9). Rys. 9. Struktura zaopatrzenia mieszkańców powiatu ostrowieckiego w wodę przeznaczoną do spożycia w 2011 r. 1.1. Wodociągi zbiorowego zaopatrzenia o produkcji < 100 m 3 / dobę Skontrolowano 100 % wodociągów o produkcji < 100 m 3 /dobę. Stanowiły one 25,0 % wszystkich urządzeń wodnych objętych ewidencją (2009 r.- 24,0 %, 2010 r.- 19,0 %). 31
Wodociągi o produkcji < 100 m 3 /dobę dostarczały wodę o dobrej jakości dla 3,3 % mieszkańców powiatu. W 2011 r. nastąpiła modernizacja ujęcia w Wólce Bałtowskiej gm. Bałtów, która polegała na przebudowie z nadbudową budynku stacji wodociągowej oraz budowie zbiorników wyrównawczych. W hali technologicznej zamontowano kompaktowy zestaw hydroforowy, w chlorowni chlorator typu C-53. Urządzenia stacji wodociągowej są w pełni zautomatyzowane i nie wymagają stałej obsługi. Zbiorniki wyrównawcze o pojemności 100,00 m 3 każdy, służą do wyrównania niedoborów wody w godzinach maksymalnych rozbiorów, zapewnienia odpowiedniego kontaktu chloru z wodą w przypadku konieczności chlorowania wody oraz awaryjnego zasilania wodociągu Bałtów. Rozbudowano także ujęcie w Czarnej Glinie gm. Ćmielów, które w latach wcześniejszych stanowiło studnię publiczną. Wykonano wodociąg rozdzielczy o długości 473 mb, z którego korzystało 13 mieszkańców wsi. 1.2.Wodociągi o produkcji 100-1000 m 3 /dobę W roku 2011 skontrolowano wszystkie znajdujące się w ewidencji wodociągi. Ich udział w ogólnej liczbie nadzorowanych urządzeń wodnych wynosił 65,0 % (2009 r.- 44 %, 2010 r.- 61,9 %). Z tej grupy wodociągów korzystało 30,1 % mieszkańców powiatu. Jakość wody odpowiadała wymogom sanitarnym. W bieżącym roku w tej grupie wodociągów w związku ze stwierdzonym zanieczyszczeniem bakteriologicznym wody (bakterie grupy coli) pochodzącej z urządzenia wodociągowego oraz po rozważeniu stopnia zagrożenia dla zdrowia PPIS w Ostrowcu stwierdził warunkową przydatność wody do spożycia z wodociągu Mirkowice, określając maksymalną wartość kwestionowanych parametrów do 2 j.t.k./100ml. Jednocześnie nakazał przedsiębiorstwu wodociągowemu w trybie natychmiastowym podjąć działania naprawcze mające na celu zapewnienie dobrej jakości wody o parametrach spełniających wymogi Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 roku w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r. Nr 61, poz. 417 z p. zm.) oraz przedłożyć wyniki analiz wody wykonanych w ramach kontroli wewnętrznej stwierdzających jej przydatność do spożycia. PPIS w Ostrowcu Św. monitorował jakość wody z wodociągu Mirkowice systematycznie pobierając próby wody. Kolejne płukanie sieci wodociągowej i miejscowa dezynfekcja skażonego odcinka doprowadziły do poprawy jakości wody. 32
1.3. Wodociągi o produkcji 1000 10000 m 3 /dobę Na terenie powiatu ostrowieckiego brak jest wodociągów o produkcji 1000 10000 m 3 /d. 1.4. Wodociągi o produkcji 10000 100000 m 3 /dobę Państwowa Inspekcja Sanitarna w Ostrowcu Św. podobnie jak w latach poprzednich nadzoruje 1 wodociąg Ostrowiec o produkcji 10000 100000 m 3 /dobę, który zaopatruje w wodę o dobrej jakości największą liczbę mieszkańców powiatu ok. 65,0 %. Wodociąg ten ze względu na tak dużą produkcję oraz największy odsetek zaopatrywanej ludności znajduje się pod szczególnym nadzorem PPIS. W 2011 r. pobrano do badań 48 prób wody, z czego 3 próby na określenie zawartości trichloroetenu i tetrachloroetenu ze względu na sąsiedztwo studni zasilających wodociąg Ostrowiec z zanieczyszczonym związkami trichloroetenu i tetrachloroetenu ujęciem Celsa Huta Ostrowiec. Pobrane próby odpowiadały wymogom sanitarnym. Jednocześnie kontrolę wewnętrzną jakości dostarczanej wody z wodociągu Ostrowiec prowadziło przedsiębiorstwo wodociągowo- kanalizacyjne w Ostrowcu tj. MWiK Sp. z o. o. ul. Sienkiewicza 91, 27-400 Ostrowiec Św. we własnym laboratorium. Laboratorium MWiK Sp. z o.o. w 2011 r. wykonało 20 badań wody w poszczególnych 11 studniach stanowiących ujęcie wody przeznaczonej do spożycia dla wodociągu Ostrowiec. Wyniki badań zgodnie z opracowanym harmonogramem przekazywane były na bieżąco PPIS w Ostrowcu Św. W 2011 r. wodociąg rozbudowano o 3,31 km sieci wodociągowej rozdzielczej oraz dokonano wymiany 776 m sieci. Wykonano projekt rozbudowy ujęcia Kąty Denkowskie obejmujący pozyskiwanie wody z 3 nowych studni głębinowych. 1.5. Inne podmioty zaopatrujące w wodę W 2011 r. kontrolą objęto 1 inny podmiot zaopatrujących w wodę zakład pracy- Celsa Huta Ostrowiec Sp. z o.o. Stanowi on 5,0 % ogólnej liczby ewidencjonowanych urządzeń wodnych (2009 r.- 25 %, 2010 r.- 9,5 %). W porównaniu z rokiem 2010 liczba innych podmiotów zaopatrujących w wodę uległa zmniejszeniu, co było spowodowane podłączeniem obiektu zasilanego z lokalnego ujęcia tj. Szkoły Podstawowej w Podgórzu do wodociągu zbiorowego zaopatrzenia w Rudzie Kościelnej. W dalszym ciągu dla wodociągu Celsa Huta Ostrowiec Sp. z o.o. obowiązuje przydatność wody do spożycia na warunkach przyznanego odstępstwa tj. utrzymanie wartości trichloroetenu i tetrachloroetenu w wodzie na poziomie 60,0 µg/dm 3 do dnia 31.07.2014 r. 33
Działania prowadzone przez właściciela wodociągu nie przyniosły poprawy jakości wody, w związku z powyższym Świętokrzyski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny dn. 11.07.2011 r. udzielił II zgody na odstępstwo od dopuszczalnej zawartości sumy trichloroetenu i tetrachloroetenu w wodzie pochodzącej z wodociągu zakładowego. Woda nie odpowiadająca wymaganiom sanitarnym ze względu na przekroczenia w/w związkówwykorzystywana jest tylko na potrzeby zakładu. 1.6. Studnie publiczne W 2011 r. w ewidencji PPIS w Ostrowcu Św. brak studni publicznej. Studnia publiczna w Czarnej Glinie gm. Ćmielów w związku z rozbudową sieci wodociągowej uległa przekwalifikowaniu do grupy wodociągów o produkcji < 100 m 3 /db. Udział poszczególnych grup urządzeń wodnych w zaopatrzeniu mieszkańców powiatu ostrowieckiego w wodę przeznaczoną do spożycia przedstawia Rys. 10. Rys. 10. Ewidencja urządzeń wodnych dostarczających wodę przeznaczoną do spożycia w 2011 r. 2. Badania ciepłej wody użytkowej w budynkach zamieszkania zbiorowego na obecność pałeczek Legionella sp. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi oraz mając na względzie bezpieczeństwo zdrowotne osób korzystających z ciepłej wody użytkowej w 2011 r. w powiecie ostrowieckim przebadano na obecność pałeczek Legionella sp. ciepłą wodę użytkową w 13 obiektach (2010 r.- 19) zamieszkania zbiorowego (hotele, pensjonaty, pokoje noclegowe, zajazdy, ośrodki wychowawcze, noclegownie- Rys. 11.). Częstotliwość pobrania próbek ciepłej wody jest uzależniona od wyników badania bakteriologicznego w poprzednich latach. 34