Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu

Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu 712[08]/ZSZ/SP/MENiS/2002.08. PROGRAM NAUCZANIA ZDUN 712[08] Zatwierdzam Minister Edukacji Narodowej i Sportu Warszawa 2002

Autorzy: mgr inż. Janusz Jasek mgr inż. Dariusz Oparowski mgr Zbigniew Zienkiewicz Recenzent: inż. Bernard Grabski Opracowanie redakcyjne: mgr Bożena Stadnicka-Graboś 2

Spis treści I. Plany nauczania... 4 II. Programy nauczania przedmiotów zawodowych... 6 Rysunek techniczny... 6 Podstawy budownictwa... 13 Technologia... 22 Zajęcia praktyczne... 34 3

I. PLANY NAUCZANIA Plan nauczania Zasadnicza szkoła zawodowa Zawód: zdun 712[08] Lp. Przedmioty nauczania Dla młodzieży Liczba godzin tygodniowo w trzyletnim okresie nauczania Dla dorosłych Liczba godzin tygodniowo w trzyletnim okresie nauczania Liczba godzin w trzyletnim okresie nauczania Semestry I VI Klasy I III Forma stacjonarna 1 Rysunek techniczny 2 2 28 2 Podstawy budownictwa 2 2 28 3 Technologia 10 7 136 4 Zajęcia praktyczne 37 28 510 Razem 51 39 702 Forma zaoczna 4

Plan nauczania Szkoła Policealna Zawód: zdun 712[08] Lp Obowiązkowe zajęcia edukacyjne Dla młodzieży Liczba godzin tygodniowo Dla dorosłych Liczba godzin tygodniowo w rocznym okresie nauczania Liczba godzin w rocznym okresie nauczania Semestr I Semestr II Forma stacjonarna Forma zaoczna 1 Rysunek techniczny 4 2 40 2 Podstawy budownictwa 4 2 40 3 Technologia 2 6 6 80 4 Zajęcia praktyczne 14 18 10 250 Razem 24 24 20 410 5

II. PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTÓW ZAWODOWYCH RYSUNEK TECHNICZNY Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: określić znaczenie rysunku technicznego, dobrać arkusze rysunkowe i przybory do rysowania, zastosować znormalizowane linie rysunkowe, posłużyć się podziałką, zwymiarować i opisać rysunki, zastosować podstawowe zasady geometrii wykreślnej, posłużyć sie dokumentację techniczną, scharakteryzować poszczególne elementy dokumentacji, wykorzystać informacje zawarte w opisie technicznym, rozróżnić oznaczenia graficzne zastosowane w dokumentacji, odczytać rzuty poziome i przekroje pionowe, wykonać szkice obiektów zduńskich, odczytać rysunki elementów konstrukcyjnych, odczytać kompletną dokumentację, wykonać przedmiary robót, przeprowadzić pomiary, sporządzić rysunki inwentaryzacyjne. Materiał nauczania 1. Podstawy rysunku technicznego Podstawowe pojęcia dotyczące rysunku technicznego. Rodzaje rysunków. Materiały i przybory kreślarskie. Normy rysunku technicznego. Techniki kreślenia. Formaty arkuszy rysunkowych. Podziałki rysunkowe. Tabliczki rysunkowe. Linie rysunkowe. Pismo techniczne. Opis rysunków technicznych. Programy komputerowe do sporządzania rysunków technicznych i przedmiarów robót. Dobieranie formatu arkusza rysunkowego do wykonania rysunków technicznych w określonej podziałce. Dobieranie rodzaju i grubości linii rysunkowych do narysowania osi przedmiotów, urwania przekrojów, linii wymiarowych oraz oddzielenia widoku od przekroju. 6

Dobieranie tabliczek rysunkowych do formatu arkuszy rysunkowych. 2. Rzuty prostokątne Definicja rzutu. Rodzaje rzutów prostokątnych. Płaszczyzny rzutowania prostokątnego. Zasady rzutowania. Rzutowanie prostokątne odcinków. Rzutowanie prostokątne płaszczyzn, figur i brył. Rzutowanie prostokątne elementów budowlanych i instalacyjnych. Widoki, przekroje, półwidoki i rozwinięcia. Podstawy przenikania figur i brył. Wykonywanie w dwóch rzutach rysunku określonej figury geometrycznej. Wykonywanie rzutu przekroju określonego elementu. 3. Rzuty aksonometryczne Rodzaje rzutów aksonometrycznych. Rysunki aksonometryczne. Układy płaszczyzn rzutowania aksonometrycznego. Zasady rzutowania aksonometrycznego na płaszczyznę rysunku. Zasady rzutowania aksonometrycznego w układzie przestrzennym. Rzuty aksonometryczne odcinków. Rzuty aksonometryczne figur prostych i brył. Rzuty aksonometryczne wybranych elementów budowlanych. Sporządzanie w aksonometrii rysunku określonej figury lub bryły. 4. Wymiarowanie rysunków Wymiar rysunkowy. Zasady wymiarowania. Linie wymiarowe. Liczby wymiarowe. Znaki wymiarowe. Oznaczenia wymiarów. Określanie położenia linii wymiarowych na rysunku technicznym. Rozmieszczanie wymiarów na określonym rysunku technicznym. Określanie wielkości i kierunku wpisania znaków oraz liczb wymiarowych na rysunku technicznym w odpowiedniej podziałce. 5. Szkicowanie Etapy szkicowania. Zasady wykonywania szkiców technicznych. Szkice figur i brył w rzutach prostokątnych i aksonometrycznych. Szkice przedmiotów płaskich i brył. Sporządzanie szkicu technicznego określonej figury lub bryły geometrycznej. 7

6. Rysunek maszynowy Zastosowanie rysunku maszynowego. Zasady wykonywania rysunków maszynowych. Podziałki stosowane w rysunkach maszynowych. Wymiarowanie rysunków. Oznaczenia graficzne rysunków maszynowych. Opis i oznaczenia chropowatości powierzchni. Opis i oznaczenia tolerancji i pasowania. Rysunki połączeń rozłącznych i nierozłącznych. Uproszczenia rysunkowe. Oznaczanie i opisywanie chropowatości na określonym rysunku maszynowym. Określanie wybranych oznaczeń graficznych na rysunku maszynowym. 7. Dokumentacja techniczna Znaczenie dokumentacji technicznej. Podstawy sporządzania dokumentacji technicznej. Elementy dokumentacji technicznej. Etapy opracowania dokumentacji technicznej. Rodzaje projektów. Oznaczenia graficzne elementów budowlanych i instalacyjnych. Podstawowe zasady wykonywania rzutów i przekrojów obiektów. Rysunki szczegółów konstrukcyjnych. Dokumentacja technologiczna i techniczno-ruchowa. Instrukcje montażu i eksploatacji. Wskazywanie położenia określonych elementów budynku na przykładowym rysunku. Określanie wymiarów elementów budynku na podstawie rzutu sporządzonego w podziałce 1:50. Określanie przebiegu kanałów dymnych, spalinowych i wentylacyjnych na podstawie dokumentacji. 8. Dokumentacja techniczna konstrukcji zduńskich Elementy dokumentacji obiektów zduńskich i kominiarskich. Oznaczenia graficzne stosowane w dokumentacji technicznej konstrukcji zduńskich i kominiarskich. Dokumentacja pieców, kotłów rzemieślniczych i przemysłowych. Określanie położenia obiektu zduńskiego w pomieszczeniu na podstawie projektu. Określenie położenia kanałów wentylacyjnych w budynku na podstawie projektu. 8

9. Inwentaryzacja konstrukcji zduńskich Pojęcie inwentaryzacji. Zasady wykonywania inwentaryzacji. Zasady dokonywania pomiarów inwentaryzacyjnych. Zasady wykonywania inwentaryzacji konstrukcji zduńskich. Sporządzanie rysunku inwentaryzacyjnego elementów pracowni. 10. Przedmiary prac i zestawienia materiałowe Zasady wykonywania przedmiarów i zestawień materiałów. Katalogi Nakładów Rzeczowych i cenniki materiałów. Podstawy kosztorysowania prac. Sporządzanie zestawienia materiałów potrzebnych do wykonania konstrukcji zduńskich na podstawie dokumentacji technicznej. Środki dydaktyczne Materiały i przybory kreślarskie. Wzorniki pisma technicznego. Zestaw norm dotyczących rysunku technicznego. Model rzutni prostokątnej. Modele elementów budowlanych, instalacyjnych i maszynowych. Modele: elementów płaskich, brył geometrycznych, przekrojów. Plansze, foliogramy, fazogramy przedstawiające: rodzaje i grubości linii rysunkowych, formaty arkuszy rysunkowych, układ płaszczyzn rzutowania prostokątnego, układ płaszczyzn rzutowania aksonometrycznego. Przykładowe rysunki techniczne. Przykładowe schematy budowlane. Dokumentacja techniczna obiektów zduńskich i kominiarskich. Dokumentacja budowlana. Komplety Katalogów Nakładów Rzeczowych oraz cenniki materiałów. Uwagi o realizacji programu Program nauczania przedmiotu Rysunek techniczny zawiera wiedzę przydatną uczniowi/słuchaczowi w realizacji przedmiotów i zadań zawodowych. Podstawowym celem kształcenia jest nauczenie ucznia/słuchacza, który będzie w przyszłości wykonywał zawód zdun, sporządzania prostych rysunków technicznych, przedmiarów i obmiarów prac oraz czytania dokumentacji technicznej. Nauczyciel powinien opra- 9

cować szczegółowy program nauczania, zgodny z potrzebami i możliwościami realizacji w konkretnych warunkach. Program stanowi logiczną całość, a zaproponowane w poszczególnych działach tematycznych ćwiczenia nauczyciel może wykorzystywać podczas zajęć. Wskazane jest przygotowanie i uzupełnienie programu innymi ćwiczeniami. W procesie nauczania przedmiotu należy odwoływać się do wiedzy uzyskanej przez uczniów/słuchaczy na lekcji geometrii. Podczas realizacji programu nauczania przedmiotu proponuje się następującą organizację zajęć: zajęcia powinny odbywać się w pracowni wyposażonej w stanowiska komputerowe, stoły kreślarskie i materiały dydaktyczne związane z rysunkiem technicznym, wyposażenie pracowni powinno zapewnić możliwość samodzielnej pracy ucznia/słuchacza, formy pracy ucznia/słuchacza powinny być zróżnicowane, preferowana indywidualna praca przy oddzielnym stanowisku kreślarskim, w nauczaniu należy stosować metody aktywizujące oraz ćwiczenia i pokazy. Szczególną uwagę należy zwracać na opanowanie przez ucznia/słuchacza umiejętności: sporządzania szkiców i rysunków technicznych, poprawnej interpretacji informacji zawartych w dokumentacji technicznej, komunikowania, samodzielnego podejmowania decyzji. Ważne jest kształtowanie umiejętności komunikowania i samodzielnego podejmowania decyzji, ponieważ są to umiejętności ponadzawodowe przydatne zarówno w życiu codziennym, jak i pracy zawodowej. Przedstawione w tabeli liczby godzin, przeznaczone na realizację poszczególnych działów programu mają charakter orientacyjny. Proponowany podział godzin Lp. Działy tematyczne Liczba godzin 1. Podstawy rysunku technicznego 4 2. Rzuty prostokątne 6 3. Rzuty aksonometryczne 6 4. Wymiarowanie rysunków 4 5. Szkicowanie 4 6. Rysunek maszynowy 8 7. Dokumentacja techniczna 10 10

8. Dokumentacja techniczna konstrukcji zduńskich 12 9. Inwentaryzacja konstrukcji zduńskich 14 10. Przedmiary prac i zestawienia materiałowe 8 Razem 76 Propozycje metod sprawdzania i oceny edukacyjnych osiągnięć ucznia Sprawdzanie postępów ucznia/słuchacza powinno odbywać się w sposób ciągły i systematyczny w trakcie realizacji programu nauczania przedmiotu, na podstawie przedstawionych na początku zajęć kryteriów. Wiadomości teoretyczne niezbędne do realizacji ćwiczeń mogą być sprawdzane za pomocą testów osiągnięć szkolnych oraz sprawdzianów ustnych. Zadania w teście mogą być otwarte (krótkiej odpowiedzi, z luką) lub zamknięte (wyboru wielokrotnego, typu prawda-fałsz, na dobieranie). Umiejętności praktyczne proponuje się sprawdzać poprzez obserwację podczas szkicowania i rysowania. Obserwując czynności ucznia/słuchacza i dokonując oceny jego pracy należy zwracać uwagę na: poprawną interpretację informacji zawartych w dokumentacji technicznej, dobór materiałów i przyborów do rysowania, stosowanie właściwych oznaczeń i opisów rysunków, wykonywanie rysunków zawodowych, wykonywanie przedmiarów prac zduńskich. Oceniając ucznia/słuchacza należy zwracać uwagę na merytoryczną jakość wypowiedzi, poprawne posługiwanie się terminologią techniczną oraz wnioskowanie. Ocenianie osiągnięć uczniów powinno być dokonywane zgodnie z obowiązującą skalą ocen. Literatura Buksiński T., Szpecht A.: Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa 1996 Maksymowicz A.: Rysunek zawodowy. WSiP, Warszawa 1998 Straszak K.: Rysunek zawodowy dla zasadniczej szkoły budowlanej. Część ogólna. WSiP, Warszawa 1989 Szczepkowski A.: Poradnik rysunkowy. WSiP, Warszawa 1989 Wojciechowski L.: Zawodowy rysunek budowlany. WSiP, Warszawa 1999 11

Zbiór Polskich Norm. Rysunek techniczny i rysunek techniczny maszynowy. Wydawnictwa Normalizacyjne ALFA-WERO Sp. z o.o., Warszawa 1997 Zbiór Polskich Norm: Rysunek techniczny budowlany. Wydawnictwa Normalizacyjne ALFA-WERO Sp. z o.o., Warszawa 1997 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych 12

PODSTAWY BUDOWNICTWA Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: posłużyć się podstawową terminologią budowlaną, określić kompetencje inwestora, wykonawcy i nadzoru budowlanego, scharakteryzować materiały stosowane w budownictwie, scharakteryzować rodzaje gruntów, określić zasady organizowania robót ziemnych i budowlanych zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, scharakteryzować materiały budowlane, instalacyjne i izolacyjne, określić skład betonów i zapraw budowlanych, scharakteryzować rodzaje, konstrukcje i sposób wykonania fundamentów, ścian, stropów, balkonów, dachów, stropodachów, schodów i klatek schodowych, określić sposób montażu rusztowań budowlanych, scharakteryzować rodzaje izolacji budowlanych, scharakteryzować materiały i wykończeniowe technologie budowlane, scharakteryzować rodzaje i sposób wykonania instalacji budowlanych, skorzystać z dokumentacji technicznej, zorganizować magazynowanie, składowanie i transportowanie materiałów budowlanych. Materiał nauczania 1. Wprowadzenie do podstaw budownictwa Podstawowe regulacje prawne. Proces inwestycyjny. Obowiązki inwestora i wykonawcy inwestycji. Nadzory budowlane. Uprawnienia do wykonywania samodzielnych funkcji w budownictwie. Rodzaje budowli i budynków. Elementy i funkcje budynku. Obciążenia działające na budynek. Układy konstrukcyjne i niekonstrukcyjne budynku. Technologia wykonania budynku. Wymagania higieniczno-sanitarne w budownictwie. Wymagania przeciwpożarowe w budownictwie. Ognioodporność budowli. Znak bezpieczeństwa materiałów. Certyfikat zgodności materiałów z normami. Deklaracja zgodności materiałów z aprobatą techniczną. Zestawianie przedstawionych na rysunku elementów budynku w grupy konstrukcyjne i niekonstrukcyjne. Określanie elementów składowych budynku na rysunku. 13

2. Grunty budowlane i roboty ziemne Klasyfikacja gruntów budowlanych. Zakres robót ziemnych. Rodzaje wykopów i sposób ich wykonania. Narzędzia i sprzęt do robót ziemnych. Zasady składowania i wywożenia ziemi z wykopów. Zasady zabezpieczania ścian wykopów. Zasady odwodniania i zasypywania wykopów. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas prac ziemnych. Określanie rodzaju gruntu na podstawie przykładowej próbki. Dobieranie sposobu wykonania i zabezpieczania wykopu określonego rodzaju gruntu. 3. Materiały budowlane Rodzaje materiałów budowlanych. Fizyczne, mechaniczne i chemiczne właściwości materiałów budowlanych. Naturalne materiały kamienne. Ceramiczne wyroby budowlane. Drewno budowlane i materiały drewnopochodne. Metale i wyroby metalowe stosowane w budownictwie. Szkło budowlane. Tworzywa sztuczne i wyroby z tworzyw sztucznych. Materiały malarskie, kleje. Materiały ścierne. Środki do zabezpieczania i konserwacji materiałów budowlanych. Określanie właściwości wybranych materiałów budowlanych. Określanie rodzaju materiałów budowlanych na podstawie próbek. 4. Betony i zaprawy Funkcje i znaczenie betonów i zapraw. Rodzaje betonów i zapraw. Składniki betonów i zapraw. Właściwości betonów i zapraw. Woda do celów budowlanych. Technologia wykonania betonów i zapraw. Spoiwa budowlane. Kruszywa budowlane. Sprzęt i narzędzia do wykonania betonów i zapraw. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas wykonywania betonów i zapraw. Obliczanie ilości poszczególnych składników dla określonej objętości betonu Dobieranie składników dla betonu B-15. 5. Izolacje Funkcje izolacji. Rodzaje izolacji. Izolacje termiczne. Izolacje przeciwwilgociowe. Izolacje antykorozyjne. Izolacje akustyczne. Sprzęt i narzędzia do wykonania izolacji. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas wykonywania izolacji. 14

Określanie właściwości izolacji termicznych. Dobieranie sposobu wykonania izolacji przeciwwilgociowej dla określonego elementu budowlanego. Dobieranie sposobu wykonania izolacji antykorozyjnej dla określonego elementu budowlanego. 6. Materiały izolacyjne Rodzaje materiałów izolacyjnych. Fizyczne, mechaniczne i chemiczne właściwości materiałów izolacyjnych. Materiały do izolacji termicznych. Materiały do izolacji przeciwwilgociowych. Materiały do izolacji antykorozyjnych. Materiały do izolacji akustycznych. Określanie właściwości materiałów izolacyjnych termicznych. Dobieranie izolacji termicznej dla określonego elementu budowlanego. 7. Fundamenty Rodzaje fundamentów. Współpraca gruntu z fundamentem. Technologia wykonania fundamentów. Izolacje fundamentów. Przejścia instalacji przez fundamenty. Sprzęt i narzędzia do wykonania fundamentów. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas wykonywania fundamentów. Ćwiczenie Określanie rodzaju i sposobu izolacji przykładowego fundamentu. 8. Ściany Podział ścian. Funkcje ścian. Przewody dymne, spalinowe i wentylacyjne. Konstrukcje i wykonanie ścian. Wymagania cieplne ścian. Izolacje ścienne. Otwory budowlane. Przejścia instalacji przez ściany. Elementy architektoniczne ścian. Sprzęt i narzędzia do wykonania ścian. Rodzaje rusztowań budowlanych. Montaż rusztowań. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas wykonywania ścian. Określanie rodzaju przewodu kominowego na podstawie przykładowego projektu. 9. Stropy i balkony Rodzaje, funkcje stropów i balkonów. Konstrukcje i wykonanie stropów. Wymagania cieplne stropów. Izolacje stropów. Przejścia instalacji przez stropy. Konstrukcje i wykonanie balkonów. Sprzęt i narzędzia do wyko- 15

nania stropów i balkonów. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas wykonywania stropów i balkonów. Określanie rodzaju i sposobu izolacji przykładowego stropu. 10. Dachy i stropodachy Rodzaje dachów. Kształty dachów. Elementy dachów. Konstrukcje i wykonanie dachów. Pokrycia dachowe. Obróbki blacharskie dachów. Rynny i rury spustowe. Świetliki. Rodzaje stropodachów. Konstrukcje i wykonanie stropodachów. Wymagania dla dachów i stropodachów. Izolacja dachów i stropodachów. Przejścia instalacji przez dachy i stropodachy. Narzędzia i sprzęt do wykonania dachów i stropodachów. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas wykonywania dachów i stropodachów. Określanie elementów składowych dachu na podstawie przykładowego projektu. 11. Schody i klatki schodowe Rodzaje, funkcje schodów i klatek schodowych. Elementy schodów. Kształty schodów. Konstrukcje i wykonanie schodów. Elementy klatek schodowych. Konstrukcje i wykonanie klatek schodowych. Wymagania dla klatek schodowych i schodów. Pochylnie. Dźwigi osobowe i towarowe. Sprzęt i narzędzia do wykonania schodów i klatek schodowych. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas wykonywania schodów i klatek schodowych. Określanie i wskazywanie elementów schodów na rysunku. 12. Instalacje budowlane Rodzaje i funkcje instalacji. Instalacje wodno-kanalizacyjne. Instalacje przeciwpożarowe. Instalacje ogrzewcze. Instalacje gazowe. Wentylacja i klimatyzacja. Instalacje elektryczne. Przejścia instalacji przez przegrody budowlane. Technologia wykonania instalacji. Sprzęt i narzędzia do wykonania instalacji. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas wykonywania instalacji. Określanie rodzaju instalacji występujących w projekcie budowlanym. Obliczanie długości określonej instalacji na podstawie przykładowego projektu budowlanego. 16

13. Materiały instalacyjne Rodzaje materiałów instalacyjnych. Fizyczne, mechaniczne i chemiczne właściwości materiałów instalacyjnych. Rury. Armatura. Przewody elektryczne. Środki do zabezpieczania i konserwacji materiałów instalacyjnych. Określanie rodzaju rur na podstawie dokumentacji budowlanej. 14. Prace wykończeniowe Rodzaje prac wykończeniowych. Prace szklarskie, malarskie, ciesielskie i zduńskie. Okładziny. Podłogi i posadzki. Tynki. Okna i drzwi. Technologia prac wykończeniowych. Sprzęt i narzędzia do wykonania robót wykończeniowych. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas wykonywania prac wykończeniowych. Ćwiczenie Określanie rodzaju tynku na podstawie próbki. 15. Gospodarka materiałowa Składowanie i magazynowanie materiałów budowlanych. Zasady magazynowania i składowania materiałów budowlanych. Przechowywanie materiałów na placu budowy. Miejsca składowania i magazynowania materiałów budowlanych. Transportowanie materiałów budowlanych. Szacowanie ilości składowanych i magazynowanych materiałów. Gospodarka materiałami budowlanymi. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas składowania, magazynowania i transportowania materiałów. Dokonywanie podziału materiałów budowlanych (z określonego zestawu) według sposobu przechowywania. Środki dydaktyczne Podstawowe akty prawne dotyczące budownictwa. Zestaw norm. Przykładowe egzemplarze dokumentacji technicznej. Modele: ścian wielowarstwowych, stropów, okładzin ściennych i podłogowych, pokryć dachowych, zabezpieczania wykopów. Plansze, foliogramy, fazogramy przedstawiające rodzaje: gruntów, fundamentów, ścian, stropów i balkonów, dachów i stropodachów, izolacji, instalacji budowlanych. Filmy dydaktyczne. 17

Próbki materiałów budowlanych. Katalogi i materiały reklamowe. Czasopisma specjalistyczne. Uwagi o realizacji programu Program składa się z piętnastu działów tematycznych ułożonych w sposób logiczny. Taki układ ułatwia uczniom/słuchaczom przyswajanie wiedzy a nauczycielowi prowadzenie zajęć. Realizując program nauczania przedmiotu Podstawy budownictwa należy zwrócić uwagę na problematykę dotyczącą pojęć i terminologii budowlanej, materiałów budowlanych, technologii budownictwa. Zagadnienia te stanowią podbudowę kształcenia w zawodach budowlanych. Ważne jest opanowanie przez uczniów/słuchaczy działu tematycznego dotyczącego materiałów budowlanych, ponieważ nabyta wiedza wykorzystywana będzie podczas realizacji przedmiotu technologia i zajęcia praktyczne. W procesie nauczania należy odwoływać się do wiadomości i umiejętności uczniów/słuchaczy nabytych podczas zajęć z rysunku technicznego. W praktyce budowlanej często używane są określenia żargonowe i zapożyczone, w związku z tym wskazane jest zwracanie uwagi na posługiwanie się przez uczniów/słuchaczy poprawną terminologią. W pracy nauczyciela powinny znaleźć zastosowanie przede wszystkim metody aktywizujące: sytuacyjna, inscenizacji, dyskusja dydaktyczna oraz metoda projektów. Dla ułatwienia zrozumienia realizowanych treści, wskazane jest prezentowanie filmów dydaktycznych, organizowanie wycieczek na budowę. Ze względu na dużą różnorodność i wytwarzanie nowych materiałów, należy kształtować umiejętność trafnego wyboru materiałów, z uwzględnieniem jakości, trwałości, możliwości zastosowania, ochrony środowiska oraz czynnika ekonomicznego. Zajęcia należy prowadzić w pracowni wyposażonej w modele elementów budowlanych oraz próbki materiałów. Należy stosować zarówno indywidualną jak i grupową formę pracy uczniów. Każdy uczeń powinien mieć możliwość bezpośredniej identyfikacji materiałów. Program nauczania należy aktualizować wprowadzając wiadomości o nowych technologiach i materiałach budowlanych. Wskazane jest korzystanie z internetu do pozyskiwania informacji dotyczących materiałów budowlanych. Należy zachęcać uczniów/słuchaczy do korzystania z fachowej literatury i czasopism. 18

Zaleca się, żeby w trakcie realizacji programu nauczania rozszerzać w miarę możliwości te zagadnienia, które dotyczą bezpośrednio zawodu zdun. Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów programu nauczania: Lp. Działy tematyczne Liczba godzin 1. Wprowadzenie do podstaw budownictwa 4 2. Grunty budowlane i roboty ziemne 3 3. Materiały budowlane 8 4. Betony i zaprawy 8 5. Izolacje 6 6. Materiały izolacyjne 4 7. Fundamenty 4 8. Ściany 5 9. Stropy i balkony 4 10. Dachy i stropodachy 4 11. Schody i klatki schodowe 2 12. Instalacje budowlane 6 13. Materiały instalacyjne 4 14. Prace wykończeniowe 8 15. Gospodarka materiałowa 6 Razem 76 Propozycje metod sprawdzania i oceny edukacyjnych osiągnięć ucznia Sprawdzanie postępów ucznia/słuchacza powinno odbywać się na bieżąco, w trakcie realizacji programu nauczania, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Podczas oceniania należy sprawdzać umiejętności ucznia/słuchacza w operowaniu zdobytą wiedzą, zwracać uwagę na merytoryczną jakość wypowiedzi, właściwe stosowanie terminologii budowlanej oraz poprawność wnioskowania. Ocena osiągnięć szkolnych powinna aktywizować i mobilizować do pracy ucznia i nauczyciela. Proces oceniania ucznia/słuchacza powinien obejmować: diagnozę stanu wiedzy i umiejętności pod kątem założonych celów kształcenia, 19

identyfikowanie postępów w toku realizacji programu nauczania przedmiotu oraz rozpoznawanie trudności w osiąganiu założonych celów kształcenia, sprawdzanie wiedzy i umiejętności po zrealizowaniu programu nauczania. Szczególną uwagę należy zwracać na znajomość materiałów budowlanych, które są wykorzystywane w pracy zduna. Do sprawdzania osiągnięć szkolnych ucznia/słuchacza proponuje się stosować: sprawdziany ustne poziomu wiadomości i umiejętności, sprawdziany pisemne (testy osiągnięć szkolnych), obserwację wykonywanych ćwiczeń. Po zakończeniu realizacji działów tematycznych proponuje się zastosowanie testu dydaktycznego wielostopniowego. Zadania w teście mogą być otwarte (krótkiej odpowiedzi, z luką) lub zamknięte (wyboru wielokrotnego, na dobieranie, typu prawda-fałsz). Ocenianie osiągnięć uczniów/słuchaczy powinno być dokonywane zgodnie z obowiązującą skalą ocen. Literatura Kuczyński A., Lenkiewicz W.: Zarys budownictwa ogólnego. WSiP, Warszawa 1999 Praca zbiorowa: Poradnik kierownika budowy. PZiTB, Arkady, Warszawa 1989 Praca zbiorowa: Poradnik majstra budowlanego. Arkady, Warszawa 1997 Słowiński Z.: Technologia budownictwa. Część 1. WSiP, Warszawa 1991 Słowiński Z.: Technologia budownictwa. Część 2. WSiP, Warszawa 1993 Słowiński Z.: Technologia budownictwa. Część 3. WSiP, Warszawa 1993 Szymański E.: Materiałoznawstwo budowlane. WSiP, Warszawa 1999 Szymański E., Wrześniowski Z.: Materiały budowlane. WSiP, Warszawa 1997 Tauszyński K.: Budownictwo z technologią. Część 1. WSiP, Warszawa 1992 Urban L.: Murarstwo i tynkarstwo. Podręcznik dla ZSZ. WSiP, Warszawa 1995 Wojciechowski L.: Materiały budowlane w budownictwie indywidualnym. Arkady, Warszawa 1998 Wojewoda K.: Magazynowanie, składowanie i transportowanie materiałów budowlanych. Podręcznik dla ucznia. Zeszyt 3. REA, Warszawa 1999 20

Wolski Z.: Zarys materiałoznawstwa budowlanego. WSiP, Warszawa 1994 Zarządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 15.12.1994 r. w sprawie dziennika budowy oraz tablicy informacyjnej. (M.P. Nr 2, poz. 29 z 1995 r.) Czasopisma specjalistyczne: Murator, Atlas, Materiały Budowlane. Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych 21

TECHNOLOGIA Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: wyjaśnić zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, zoorganizować stanowisko pracy na budowie i w zakładzie rzemieślniczym zgodnie z zasadami ergonomii, przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisami ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, wyjaśnić zasady wykonywania podstawowych operacji technologicznych obróbki ręcznej metali, wyjaśnić proces spalania paliw technicznych, wyjaśnić zasady odprowadzania spalin, określić rodzaje, przeznaczenie, budowę przewodów spalinowych, dymnych i wentylacyjnych oraz systemów kominowych, scharakteryzować materiały stosowane w konstrukcjach ognioodpornych, określić skład zapraw ognioodpornych, wyjaśnić zasady wykonywania podstawowych prac murarskich, tynkarskich, betoniarskich i malarskich, scharakteryzować konstrukcje zduńskie i kominiarskie, określić wymagania dla pomieszczeń, w których występują konstrukcje zduńskie i kominiarskie, skorzystać z dokumentacji technicznej, zaprojektować konstrukcje zduńskie, sporządzić zapotrzebowanie materiałowe na podstawie wielkości obiektu zduńskiego (bez dokumentacji), określić sposób posadowienia obiektów zduńskich, zaplanować kolejność prac przy konstrukcjach zduńskich, określić położenie obiektów zduńskich w pomieszczeniu, określić wielkość paleniska w zależności od wielkości obiektu zduńskiego, dobrać wielkość pieca do ogrzewanego pomieszczenia, scharakteryzować armaturę stosowaną w obiektach zduńskich i kominiarskich, scharakteryzować dodatkowe urządzenia wbudowywane w trzony kuchenne, uruchomić obiekt zduński, zlokalizować oraz określić sposób usunięcia usterek konstrukcji zduńskich i kominiarskich, obliczyć koszty pracy, zużycie materiałów i sprzętu. 22

Materiał nauczania 1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska Prawna ochrona pracy. Wymagania bhp oraz ochrony ppoż. podczas wykonywania obiektów zduńskich. Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne występujące w procesach pracy. Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Środki ochrony osobistej. Wentylacja i klimatyzacja pomieszczeń. Bezpieczeństwo pracy przy urządzeniach elektrycznych. Bezpieczeństwo pracy przy urządzeniach pod ciśnieniem. Zagrożenia pożarowe, zasady ochrony przeciwpożarowej. Zasady bezpieczeństwa przy transporcie oraz magazynowaniu materiałów i wyrobów. Składowanie odpadów budowlanych. Zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy. Pierwsza pomoc w wypadkach przy pracy. Zabezpieczenie miejsca wypadku. Dobieranie środków ochrony osobistej stosownie do rodzaju pracy. Udzielanie pierwszej pomocy osobie rażonej prądem elektrycznym lub zatrutej tlenkiem węgla. Opanowanie sposobu alarmowania straży pożarnej, zgodnie z instrukcją. Dobieranie sprzętu i środków gaśniczych, w zależności od rodzaju pożaru. Stosowanie podręcznego sprzętu i środków gaśniczych do gaszenia zarzewia pożaru. Wyznaczanie miejsca składowania odpadów budowlanych. Wykonywanie (na fantomie) sztucznego oddychania, zgodnie z obowiązującymi zasadami. 2. Podstawowe operacje technologiczne Przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas wykonywania podstawowych operacji technologicznych. Ślusarskie stanowisko robocze. Przyrządy pomiarowe. Elektronarzędzia. Narzędzia ślusarskie do obróbki ręcznej metalu. Technologia trasowania. Technologia cięcia i przecinania metali. Technologia gięcia i prostowania metali. Technologia piłowania powierzchni płaskich i kształtowych. Technologia wiercenia. Technologia gwintowania wewnętrznego i zewnętrznego. Technologia wykonywania połączeń nitowanych. Technologia lutowania lutem miękkim. Proste prace montażu mechanicznego. Właściwości drewna. Technologia prostych prac stolarskich i ciesielskich. 23

3. Proces spalania paliw technicznych Rodzaje paliw. Właściwości fizykochemiczne paliw. Przebieg procesu spalania. Współczynnik nadmiaru powietrza. Techniczne uwarunkowania procesu spalania. Charakterystyka procesu spalania paliw technicznych. Warunki ekonomicznego spalania. Rozszerzalność termiczna. Elementy wymiany ciepła. Produkty spalania. Rodzaje sadzy. Obliczanie ciągu w przewodach kominowych o przekroju 25 cm x 25 cm i długości 1500 cm. Określanie wpływu punktu rosy na konstrukcję przewodów kominowych wykonanych z cegły. Określanie rodzajów gazów spalinowych powstałych podczas spalania gazu ziemnego. Określanie zasad pomiaru ciągu komina o przekroju 25 cm x 25 cm i długości 1500 cm. Określanie przyczyn pękania kominów. 4. Kanały wentylacyjne, spalinowe i dymne Przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas odprowadzania spalin i wentylacji pomieszczeń. Odprowadzanie spalin. Rodzaje i budowa przewodów kominowych. Przekroje kanałów spalinowych. Wkłady kominowe. Odprowadzanie kondensatu z kominów. Urządzenia regulujące ciąg kominowy. Kanały wentylacyjne i ich uzbrojenie. Wymagania stawiane pomieszczeniom, w których występują konstrukcje zduńskie i kominiarskie. Określanie przebiegu kanałów wentylacyjnych, dymnych i spalinowych w budynku na podstawie dokumentacji. Określanie miejsca podłączenia urządzeń odprowadzających spaliny na podstawie dokumentacji. Określanie miejsca podłączenia trzonu kuchennego do odprowadzenia spalin bez dokumentacji, ale zgodnie z zasadami sztuki zduńskiej. 5. Materiały stosowane w konstrukcjach ognioodpornych Przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas przygotowywania materiałów stosowanych w konstrukcjach ognioodpornych. Rodzaje, wymiary i masa cegieł. Badanie wytrzymałości cegły. Zastosowanie różnych gatunków cegły do budowy obiektów zduńskich. Cechy zewnętrzne cegieł. Przygotowanie tłucznia do wypełniania kafli. Przycinanie i moczenia cegły. Rodzaje, wymiary i zastosowanie kafli. Technologia obróbki 24

kafli. Składowanie cegieł i kafli. Osprzęt do pieców i trzonów kuchennych. Spinacze do kafli. Dobieranie cegły do budowy konstrukcji zduńskich i kominiarskich wg dokumentacji. Dobieranie zestawu kafli do budowy pieca kaflowego wg dokumentacji. Dobieranie armatury do budowy trzonu kuchennego wg dokumentacji. 6. Zaprawy ognioodporne Przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas przygotowywania zapraw ognioodpornych. Rodzaje, skład, właściwości i zastosowanie zapraw ognioodpornych. Przygotowanie zapraw ognioodpornych. Rodzaje, właściwości i zastosowanie gliny. Zasady dobru składników zapraw. Plastyczność gliny. Moczenie, zarabianie i wiązanie gliny. Marznięcie i rozmrażanie gliny. Zaprawy gliniano-piaskowe. Czyszczenie gliny. Urabianie gliny. Metody badania urabialności gliny. Inne rodzaje zapraw. Określanie składników do przygotowania 5 kg zaprawy z gliny zwykłej. Określanie składników do przygotowania 5 kg zaprawy z gliny szamotowej. Określanie składników do przygotowania 5 kg zaprawy ognioodpornej. 7. Prace przygotowawczo-zakończeniowe w robotach zduńskich Przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas wykonywania prac przygotowawczo-zakończeniowych w robotach zduńskich. Organizacja budowy: kierownik budowy, kierownicy robót, majstrowie. Magazyny i pomieszczenia pomocnicze. Regulamin pracy na budowie. Stanowisko do wykonywania prac zduńskich. Rodzaje rusztowań i sposoby ich wykonania. Wykonywanie i ustawianie kozłów. Zasady wykonywania prac na rusztowaniach. Obmiary prac podczas budowy pieców. Technologia prac pomocniczych w konstrukcjach zduńskich. Kredowanie, grafitowanie. Narzędzia zduńskie, ich zastosowanie i konserwacja. Prace wykończeniowe konstrukcji zduńskich. Rozliczenia materiałowe. 25

Sporządzanie zapotrzebowania materiałowego do wykonania pieca kanałowego wg dokumentacji technicznej. Sporządzanie zapotrzebowania materiałowego do wykonania trzonu kuchennego wg dokumentacji technicznej. Sporządzanie zapotrzebowania materiałowego do wykonania kominka wg dokumentacji technicznej. Określanie przeznaczenia poszczególnych narzędzi używanych do budowy konstrukcji zduńskich. Trasowanie na podstawie dokumentacji położenia obiektu zduńskiego w pomieszczeniu. Obliczanie materiałów na podstawie rysunków konstrukcyjnych lub wielkości obiektu zduńskiego. 8. Fundamenty i podmurówki pod konstrukcje zduńskie Przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas wykonywania fundamentów i podmurówek pod konstrukcje zduńskie. Rodzaje i sposoby wykonywania fundamentów i podmurówek. Fundamenty pod piece na stropach i gruncie. Wykonywanie płyty ceglanej. Posadowienia obiektów zduńskich. Określanie sposobu wykonania fundamentu pod piec na stropie drewnianym ze szczególnym uwzględnieniem przepisów ochrony ppoż. zgodnie z dokumentacją. Określanie sposobu wykonania fundamentu pod piec na gruncie zgodnie z dokumentacją. 9. Piece kaflowe Przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas wykonywania pieców kaflowych. Budowa i rodzaje pieców kaflowych. Dobór pieców do pomieszczeń. Posadowienie pieca na fundamencie. Stopka kaflowa pieca. Posadowienie pieca o dwóch ścianach frontowych. Rozmieszczanie, ustawianie i spinanie kołnierzy kafli. Dobór kafli. Technologia wypełniania gliną i gruzem kołnierzy kafli. Dobór paleniska. Budowa i przesklepianie paleniska. Wykładanie paleniska cegłą. Przekroje, rozmieszczanie i murowanie kanałów. Łączenie pieca z przewodem dymnym. Przesklepianie pieca. Technologia wykończenia płaszcza pieca. Suszenie pieca. 26

Dobieranie wielkości paleniska do wymiarów pieca zgodnie z dokumentacją. Dobieranie wielkości pieca do pomieszczenia zgodnie z zasadami sztuki zduńskiej. Określanie sposobu podłączenia pieca kaflowego z kanałem dymnym zgodnie z dokumentacją. 10. Piece komorowe Przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas wykonywania pieców komorowych. Konstrukcje pieców komorowych. Płaszcz kaflowy ze zbrojeniem drutem piecowym. Popielnik i palenisko z przesklepieniem. Komora spalania wtórnego. Zasady prowadzenia kanałów i przesklepiania pieca. Armatura piecowa. Dobieranie wielkości paleniska do wielkości pieca komorowego zgodnie z zasadami sztuki zduńskiej. Dobieranie wielkości pieca komorowego do wielkości i rodzaju ogrzewanego pomieszczenia zgodnie z zasadami sztuki zduńskiej. Dobieranie wielkości pieca komorowego z kafli, ogrzewającego dwa pomieszczenia. 11. Piece przenośne i piece innych systemów Przepisy bhp i ppoż. obowiązujące podczas wykonywania pieców przenośnych i pieców innych systemów. Konstrukcje przenośnych pieców kanałowych i komorowych. Ramy stalowe pieców przenośnych. Płaszcze, paleniska i kanały pieców w ramie. Zasady przesklepiania i suszenia pieca. Piece z podgrzewaczami. Wylepianie pieców metalowych. Budowa pieców kanałowych jedno i wielozwrotnych. Budowa pieców wachlarzowych i wachlarzowo-kanałowych. Budowa pieców z podgrzewaczami i multiplikatorami. 12. Kominki Przepisy bhp i ochrony ppoż. oraz ochrony środowiska obowiązujące podczas wykonywania kominków. Rodzaje i budowa kominków. Narzędzia i sprzęt do wykonywania kominków. Materiały do wykonywania kominków. Technologia wykonywania kominków. Miejsca posadowienia kominków. 27

Określanie sposobu łączenia kominka z przewodem kominowym zgodnie z warunkami technicznymi. Określanie sposobu wbudowania wkładu kominkowego w gotową obudowę kominka zgodnie z instrukcją. 13. Trzony kuchenne Przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas wykonywania trzonów kuchennych. Budowa mieszkaniowych trzonów kuchennych. Budowa trzonów kuchennych z ogrzewaczem. Budowa ścianek nad trzonem kuchennym. Drzwiczki wycierowe. Przenośne trzony kuchenne w ramach stalowych. Przekroje kanałów spalinowych i wymiary palenisk. Budowa trzonów kuchennych stołówkowych i restauracyjnych. Budowa trzonów z kotłami warzelnymi. Określanie przekroju kanałów spalinowych w zależności od rozmiarów trzonu zgodnie z zasadami sztuki zduńskiej. Określanie wymiarów paleniska w zależności od rozmiarów trzonu zgodnie z zasadami sztuki zduńskiej. 14. Naprawa i konserwacja pieców ogrzewczych Przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas konserwacji i napraw pieców ogrzewczych. Usterki pieców różnych typów. Zasady demontażu pieców różnych typów. Weryfikacja zdemontowanych części pieca. Uszczelnianie płaszcza pieca. Uszkodzenia kafli. Uszkodzenia armatury. Metody przebudowy pieca wg dokumentacji z wykorzystaniem materiału rozbiórkowego. Czyszczenie i konserwacja pieców ogrzewczych. Suszenie pieców ogrzewczych po naprawie. Sposób wylepiania paleniska. Metody przebudowy pieca na inny typ. Określanie sposobu czyszczenia pieca kaflowego kanałowego. Określanie sposobu czyszczenia pieca kaflowego komorowego. Określanie sposobu czyszczenia pieca kaflowego wachlarzowego. Określanie sposobu czyszczenia pieca kaflowego przenośnego. 15. Naprawa i konserwacja i trzonów kuchennych Przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas konserwacji i napraw trzonów kuchennych. Technologia naprawy trzonów kuchennych. Demontaż trzonów kuchennych. Nagrzewnice. Technologia naprawy trzonów restauracyjnych. Czyszczenie i konserwacja trzonów kuchennych. 28

Ćwiczenie Określanie sposobu usunięcia usterki trzonu kuchennego z uszkodzonym paleniskiem. 16. Naprawa i konserwacja kominków Przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas wykonywania konserwacji i napraw kominków. Technologia napraw i konserwacji kominków. Czyszczenie kominka. Ćwiczenie Określanie sposobu usunięcia usterki kominka z uszkodzonym płaszczem kaflowym 17. Naprawa i konserwacja przewodów kominowych Przepisy bhp i ochrony ppoż. obowiązujące podczas konserwacji i napraw przewodów kominowych. Układy przewodów w kominach i ścianach kominowych. Wiązania cegieł w ścianach przewodowych. Wiązania cegieł w wolnostojących kominach. Technologia wykonywania prac remontowych i konserwacji przewodów kominowych. Elastyczne wykładziny kominowe. Szlamowanie i wylepianie przewodów kominowych. Czyszczenie przewodów kominowych. Środki dydaktyczne Kodeks Pracy. Przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy podczas prac zduńskich. Polskie Normy i akty prawne dotyczące ergonomii. Ilustracje i fotografie - zagrożenia na stanowiskach pracy. Wyposażenie do nauki udzielania pomocy przedlekarskiej (fantom, niezbędne środki medyczne). Sprzęt gaśniczy, gaśnice. Odzież ochronna i sprzęt ochrony osobistej. Regulaminy i instrukcje dotyczące obsługi urządzeń stwarzających zagrożenia. Dokumentacja techniczna. Polskie Normy i Normy Branżowe dotyczące budownictwa. Modele obiektów zduńskich. Plansze, foliogramy, fazogramy. Próbki materiałów budowlanych specjalistycznych. Filmy dydaktyczne Katalogi i materiały reklamowe. Czasopisma specjalistyczne. 29

Uwagi o realizacji programu Program nauczania przedmiotu Technologia składa sie z siedemnastu działów tematycznych. Uczeń/słuchacz rozpoczyna naukę od poznania przepisów i zasad bhp, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz zdobywa wiedzę na temat podstawowych operacji technologicznych. Nabytą wiedzę będzie wykorzystywał podczas nauki kolejnych działów programu a w przyszłości w pracy zawodowej. Jednym z ważnych celów kształcenia jest umiejętność rozpoznawania zagrożeń występujących w środowisku pracy oraz kształtowanie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Następnie uczeń/słuchacz poznaje technologie budowy konstrukcji zduńskich. Działy końcowe programu poświęcone są technologii napraw i konserwacji konstrukcji zduńskich. Realizując program nauczania wyżej wymienionych działów tematycznych należy pamiętać, że uczeń/słuchacz nabytą wiedzę będzie wykorzystywał podczas zajęć praktycznych. Nauczyciel powinien opracować szczegółowy program nauczania zgodny z potrzebami i możliwościami szkoły. W działach tematycznych zaproponowano ćwiczenia, które nauczyciel może wykorzystywać podczas zajęć. Wskazane jest przygotowanie i uzupełnienie programu innymi ćwiczeniami, które będą możliwe do zrealizowania w warunkach szkolnych. Zajęcia powinny być prowadzone w pracowni przedmiotowej wyposażonej w niezbędne środki dydaktyczne. Mogą też być realizowane na budowie i w zakładzie rzemieślniczym. Należy stosować zarówno indywidualną jak i grupową formę pracy uczniów/słuchaczy. Praca w grupach pozwala na zdobywanie umiejętności ponadzawodowych, jak: komunikowanie, współpraca w zespole, prezentacje. Uczniowie/słuchacze powinni mieć możliwość korzystania z różnych źródeł informacji (internet, normy, instrukcje, poradniki, atesty, materiały informacyjne producentów). W procesie nauczania należy zwracać uwagę na: zagrożenia wynikające z niewłaściwie wykonanej pracy, znajomość zasad bezpiecznej pracy, posługiwanie się dokumentacją techniczną, projektowanie konstrukcji zduńskich bez dokumentacji, racjonalną gospodarkę narzędziami i materiałami stosowanymi przy budowie konstrukcji zduńskich oraz utylizację odpadów. Kształtowanie umiejętności wynikających ze szczegółowych celów kształcenia wymaga stosowania różnych metod nauczania oraz doboru środków dydaktycznych. Wskazane jest, aby program nauczania realizowany był z zastosowaniem metod aktywizujących (sytuacyjna, insce- 30

nizacji, dyskusja dydaktyczna, metoda projektów). Należy także korzystać z metod tradycyjnych (pogadanka, wykład, pokaz). Dla ułatwienia zrozumienia realizowanego programu nauczania wskazane jest wykonywanie ćwiczeń, prezentowanie filmów dydaktycznych, organizowanie wycieczek do zakładów rzemieślniczych, na wystawy nowych technologii i materiałów budowlanych. Proponuje się następujący podział godzin na realizację poszczególnych działów programu nauczania: Lp. Działy tematyczne 1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska Liczba godzin 2. Podstawowe operacje technologiczne 15 3. Proces spalania paliw technicznych 15 4. Kanały wentylacyjne, spalinowe i dymowe 40 5. Materiały stosowane w konstrukcjach ognioodpornych 15 6. Zaprawy ognioodporne 15 7. Prace przygotowawczo-zakończeniowe w robotach zduńskich 8. Fundamenty i podmurówki pod konstrukcje zduńskie 20 9. Piece kaflowe 30 10. Piece komorowe 20 11. Piece przenośne i piece innych systemów 20 12. Kominki 35 13. Trzony kuchenne 35 14. Naprawa i konserwacja pieców ogrzewczych 15 15. Naprawa i konserwacja trzonów kuchennych 15 16. Naprawa i konserwacja kominków 15 17. Naprawa i konserwacja przewodów kominowych 15 20 40 Razem 380 31

Propozycje metod sprawdzania i oceny edukacyjnych osiągnięć ucznia Sprawdzanie postępów ucznia/słuchacza powinno odbywać się w trakcie realizacji programu nauczania na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Podczas oceniania należy sprawdzać umiejętności uczniów/słuchaczy w operowaniu zdobytą wiedzą, zwracać uwagę na merytoryczną jakość wypowiedzi, właściwe stosowanie pojęć technicznych oraz poprawność wnioskowania. Ocena osiągnięć szkolnych powinna aktywizować i mobilizować do pracy zarówno ucznia/słuchacza jak i nauczyciela. Proces oceniania powinien obejmować: diagnozę stanu wiedzy i umiejętności pod kątem założonych celów kształcenia, identyfikowanie postępów w toku realizacji programu nauczania przedmiotu oraz rozpoznawanie trudności w osiąganiu założonych celów kształcenia, sprawdzanie wiedzy i umiejętności po zrealizowaniu treści kształcenia. Podczas realizacji programu nauczania należy oceniać uczniów/słuchaczy w zakresie wyodrębnionych celów kształcenia na podstawie: sprawdzianów ustnych poziomu wiadomości i umiejętności, sprawdzianów pisemnych (testy osiągnięć szkolnych), obserwacji wykonywanych zadań/ćwiczeń. Po zakończeniu realizacji działu tematycznego programu proponuje się zastosowanie testu dydaktycznego wielostopniowego. Zadania w teście mogą być otwarte (krótkiej odpowiedzi, z luką) lub zamknięte (wyboru wielokrotnego, na dobieranie, prawda-fałsz). Ocenianie osiągnięć uczniów/słuchaczy powinno być dokonywane zgodnie z obowiązującą skalą ocen. Literatura Abramowicz K., Lenkiewicz W.: Podstawowe wiadomości z kominiarstwa. Zakł. Wyd. CRS, Warszawa 1965 Birszenk A.: Roboty zduńskie. Arkady, Warszawa 1973 Gasiński T.: Ogrzewnictwo i wietrzenie. PWSZ, Warszawa 1973 Górecki A.: Technologia ogólna. Podstawy technologii mechanicznych. WSiP, 2000 Lenkiewicz W.: Budownictwo ogólne. Część 2. PWSZ, Warszawa 1973 Lenkiewicz W., Michnowski Z.: Kalkulacja zawodowa w budownictwie. Arkady, Warszawa 1972 Lenkiewicz W., Michnowski Z.: Poradnik zduna. BWCT, Warszawa 1970 32

Lenkiewicz W.: Zarys budownictwa ogólnego. PWSZ Warszawa 1974 Meuś W., Witebski Z., Wiater W.: Roboty murowe, betonowe i zduńskie. Arkady, Warszawa 1964 Nowak H.: Stolarstwo. Technologia i materiałoznawstwo. Część 2. WSiP, Warszawa 2000 Paradistal J.: Roboty zduńskie. Część 1-2. PWSZ, Warszawa 1960 Prażmo J.: Stolarstwo. Technologia i materiałoznawstwo. Część 1. WSiP, 1999 Szymański E., Wrześniowski Z. Materiałoznawstwo dla zasadniczych szkół budowlanych. PWSZ, Warszawa 1973 Typowa dokumentacja pieców i trzonów kuchennych. Biuro Projektów Typowych i Studiów Budownictwa Miejskiego, Warszawa 1965 Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlano-montażowych. Roboty zduńskie. MBiPMB, Warszawa 1974 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych. 33

ZAJĘCIA PRAKTYCZNE Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: zastosować przepisy bezpieczeństwa i hiegieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony srodowiska podczas wykonywania i eksploatacji obiektów zduńskich, zorganizować stanowisko pracy na budowie, w zakładzie rzemieślniczym zgodnie z zasadami, przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisami ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska, wykonać podstawowe operacje technologiczne przy użyciu narzędzi i sprzętu, zlokalizować kanał spalinowy, dymny, wentylacyjny, przygotować materiały do budowy konstrukcji zduńskich i kominiarskich, wytrasować położenie obiektów zduńskich w pomieszczeniach, wykonać fundamenty i pomurówki pod konstrukcje zduńskie, wykonać prace pomocnicze związane z robotami zduńskimi, wykonać według dokumentacji piece ogrzewcze, kominki i trzony kuchenne, wykonać konstrukcje zduńskie bez dokumentacji, połączyć obiekty zduńskie z przewodami dymnymi i spalinowymi, osadzić armaturę w obiektach zduńskich i kominiarskich, wbudować dodatkowe urządzenia w trzonach kuchennych, wykonać prace wykończeniowe konstrukcji zduńskich, wykonać demontaż i weryfikację elementów konstrukcji zduńskich, dokonać naprawy i konserwacji obiektów zduńskich, przebudować piec ogrzewczy, trzon kuchenny, kominek, wyczyścić i udrożnić obiekty zduńskie i przewody kominowe, przeprowadzić naprawę i konserwację przewodów kominowych, uruchomić obiekt zduński, sporządzić kosztorysy prac. Materiał nauczania 1. Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska podczas wykonywania konstrukcji zduńskich. Stosowanie środków ochrony osobistej. Przestrzeganie 34

zasad bezpiecznego transportowania oraz magazynowania materiałów i wyrobów. Składowanie odpadów budowlanych. Udzielanie pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy. Zabezpieczanie miejsca wypadku. 2. Wykonywanie podstawowych operacji technologicznych Stosowanie przepisów bhp i ochrony ppoż. obowiązujących podczas wykonywania podstawowych operacji technologicznych. Zorganizowanie ślusarskiego stanowiska roboczego. Wykonywanie pomiarów narzędziami pomiarowymi: suwmiarką i przymiarem kreskowym. Posługiwanie się narzędziami ślusarskimi do obróbki ręcznej metalu. Obsługa elektronarzędzi: wiertarki udarowej, przecinarki tarczowej. Trasowanie powierzchni metali. Ręczne przecinanie metali. Wyginanie i prostowanie metali. Piłowanie powierzchni płaskich i kształtowych metali. Wiercenie otworów. Wykonywanie gwintów wewnętrznych i zewnętrznych. Wykonywanie połączeń nitowanych. Lutowanie lutem miękkim elementów metalowych. Wykonywanie nieskomplikowanych prac montażu mechanicznego. Wykonywanie prostych prac stolarskich i ciesielskich. 3. Sporządzanie zapraw ognioodpornych Stosowanie przepisów bhp i ochrony ppoż. obowiązujących podczas przygotowywania zapraw ognioodpornych. Przygotowywanie gliny do zapraw poprzez moczenie, zarabianie, zagęszczanie. Czyszczenie gliny z nadmiaru naleciałości organicznych przez przesiewanie i szlamowanie. Dozowanie składników zapraw w zależności od rodzaju gliny. Urabianie gliny w zależności od rodzaju i zawartości iłu. Wykonywanie innych rodzajów zapraw. 4. Wykonywanie prac przygotowawczo-zakończeniowych w robotach zduńskich Stosowanie przepisów bhp i ochrony ppoż. obowiązujących podczas prac przygotowawczo-zakończeniowych w robotach zduńskich. Organizowanie stanowiska do wykonywania prac zduńskich. Posługiwanie się narzędziami zduńskimi. Konserwacja narzędzi zduńskich. Wykonywanie i ustawianie rusztowań oraz kozłów wokół konstrukcji zduńskich. Wykonywanie prac pomocniczych i wykończeniowych przy konstrukcjach zduńskich: murowanie, tynkowanie, białkowanie, kredowanie, grafitowanie. 35