Wykaz skrótów................................. 11 Wstęp....................................... 15 ROZDZIAŁ I. Księgi wieczyste geneza i rozwój, przedmiot, budowa oraz funkcje..................... 23 1. Wprowadzenie................................ 23 2. System ksiąg wieczystych w Polsce.................... 23 2.1. Rozwój historyczny.......................... 23 2.2. Księgi wieczyste obecnie dane statystyczne masowość postępowania wieczystoksięgowego................ 26 2.3. Polska regulacja na tle rozwiązań zagranicznych próba klasyfikacji.......................... 28 3. Elektroniczna księga wieczysta....................... 30 3.1. Główne założenia i zasady reformy systemu ksiąg wieczystych w zakresie ich komputeryzacji.................... 30 3.2. Aktualny etap reformy........................ 31 4. Przedmiot ksiąg wieczystych........................ 33 4.1. Rejestracja praw i dokumentów................... 33 4.2. Realny system ksiąg wieczystych.................. 37 4.3. Nieruchomości............................. 38 4.4. Nieruchomości gruntowe....................... 39 4.5. Nieruchomości budynkowe..................... 46 4.6. Nieruchomości lokalowe....................... 49 4.7. Własność pięter budynków...................... 51 4.8. Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu............ 52 4.9. Podsumowanie............................. 53 5. Budowa księgi wieczystej.......................... 54 5.1. Budowa księgi w ujęciu prawnoporównawczym......... 54 5.2. Dział pierwszy............................. 55 5.3. Dział drugi............................... 56 5.4. Dział trzeci............................... 56 5
5.5. Dział czwarty.............................. 58 5.6. Podsumowanie............................. 58 6. Funkcje ksiąg wieczystych i postępowania wieczystoksięgowego... 59 ROZDZIAŁ II. Stosunek postępowania wieczystoksięgowego do innych postępowań................... 68 1. Wprowadzenie................................ 68 2. Stosunek postępowania wieczystoksięgowego do innych postępowań cywilnych................................... 70 2.1. Wprowadzenie............................. 70 2.2. Związanie orzeczeniami zapadłymi w postępowaniu wieczystoksięgowym odesłanie.................. 70 2.3. Związanie sądu wieczystoksięgowego orzeczeniami innych sądów wydanych w postępowaniu cywilnym odesłanie.... 71 2.4. Stosunek postępowania wieczystoksięgowego do postępowania o usunięcie niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym..... 71 2.5. Stosunek postępowania wieczystoksięgowego do postępowania zabezpieczającego........................... 74 2.6. Stosunek postępowania wieczystoksięgowego do postępowania egzekucyjnego............................. 79 2.7. Stosunek postępowania wieczystoksięgowego do postępowania upadłościowego i naprawczego................... 86 3. Stosunek postępowania wieczystoksięgowego do postępowania administracyjnego.............................. 88 3.1. Wprowadzenie............................. 88 3.2. Związanie sądu wieczystoksięgowego decyzjami administracyjnymi i innymi dokumentami administracyjnymi odesłanie............................... 89 3.3. Znaczenie skutków dokonania wpisu w postępowaniu administracyjnym........................... 89 3.4. Stosunek postępowania wieczystoksięgowego do ewidencji gruntów i budynków (katastru nieruchomości).......... 90 3.5. Regulacje szczególne dotyczące zabezpieczenia przebiegu postępowań administracyjnych poprzez wpis w księdze wieczystej............................... 93 4. Stosunek postępowania wieczystoksięgowego do postępowania karnego.................................... 94 ROZDZIAŁ III. Podmioty postępowania wieczystoksięgowego.... 96 1. Wprowadzenie................................ 96 2. Sąd....................................... 96 6
3. Wnioskodawca............................... 100 4. Uczestnicy postępowania według art. 626¹ 2 k.p.c.......... 103 5. Notariusz.................................. 109 6. Komornik.................................. 114 7. Syndyk, nadzorca sądowy i zarządca.................. 120 8. Zarząd na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. 122 9. Prokurator.................................. 124 10. Podsumowanie............................... 125 ROZDZIAŁ IV. Wszczęcie postępowania wieczystoksięgowego.... 127 1. Zasada działania sądu na wniosek..................... 127 2. Sposoby zapewnienia ujawnienia aktualnego stanu prawnego nieruchomości................................ 129 2.1. Zasada wpisu.............................. 130 2.2. Obowiązek właściciela nieruchomości ujawnienia swego prawa w księdze wieczystej i sankcja odpowiedzialności cywilnej... 135 2.3. Rola notariusza............................ 137 2.4. Postępowanie przynaglające..................... 141 2.5. Podsumowanie............................. 144 3. Wniosek o wpis................................ 146 3.1. Charakter prawny wniosku...................... 146 3.2. Forma wniosku............................ 152 3.3. Zawartość wniosku.......................... 155 3.4. Uzależnienie wniosku od warunku lub terminu.......... 160 3.5. Cofnięcie wniosku........................... 164 4. Skutki złożenia wniosku.......................... 167 5. Wzmianka o wniosku............................ 170 6. Wszczęcie postępowania z urzędu.................... 172 7. Koszty w postępowaniu wieczystoksięgowym.............. 178 ROZDZIAŁ V. Podstawa wpisu do księgi wieczystej.......... 185 1. Wprowadzenie................................ 185 2. Regulacja prawna podstaw wpisu w ujęciu prawnoporównawczym. 188 3. Zasada legalizmu materialnego...................... 191 4. Wyjątki od zasady legalizmu materialnego................ 193 5. Podstawy wpisów konstytutywnych i przy zakładaniu księgi wieczystej................................... 196 6. Zasada wpisu uprzedniego......................... 198 7. Forma podstawy wpisu........................... 202 7.1. Akt notarialny............................. 203 7.2. Decyzja administracyjna....................... 204 7.3. Orzeczenie sądowe.......................... 205 7
7.4. Dokumenty bankowe......................... 206 7.5. Pozostałe dokumenty......................... 207 8. Przepis prawa jako podstawa wpisu.................... 208 9. Podsumowanie................................ 210 ROZDZIAŁ VI. Kognicja sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym 211 1. Wprowadzenie................................ 211 2. Zasada legalizmu.............................. 212 3. Sposób regulacji prawnej kognicji sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym w ujęciu prawnoporównawczym........ 213 4. Kognicja sądu wieczystoksięgowego w odniesieniu do ogólnych zasad postępowania............................. 215 5. Badanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia uwagi ogólne, sposób ujęcia................................. 219 6. Kognicja sądu w kontekście badania podstawy faktycznej wpisu... 224 7. Kognicja sądu w kontekście badania przeszkód do wpisu....... 238 ROZDZIAŁ VII. Orzeczenia w postępowaniu wieczystoksięgowym. 249 1. Wprowadzenie................................ 249 2. Wpis do księgi wieczystej.......................... 250 2.1. Wpis do księgi wieczystej jako rodzaj orzeczenia......... 250 2.2. Forma wpisu.............................. 256 2.3. Zasada szczegółowości........................ 263 2.4. Charakter prawny wpisu....................... 264 2.5. Prawomocność wpisu......................... 268 2.6. Skutki wpisu.............................. 274 2.6.1. Wprowadzenie......................... 274 2.6.2. Domniemanie zgodności wpisu w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym............... 275 2.6.3. Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych........ 281 2.6.4. Jawność wpisu......................... 288 2.6.5. Rozszerzenie skuteczności praw osobistych i roszczeń wpisanych do księgi wieczystej......... 291 2.6.6. Pierwszeństwo ograniczonych praw rzeczowych..... 293 2.7. Zakres skuteczności wpisu...................... 295 2.7.1. Zakres czasowy......................... 295 2.7.2. Zakres przedmiotowy..................... 302 2.7.3. Zakres podmiotowy...................... 302 3. Pozostałe orzeczenia w postępowaniu wieczystoksięgowym..... 303 3.1. Rodzaje orzeczeń............................ 303 3.2. Postanowienie oddalające wniosek o wpis............. 304 8
3.3. Postanowienia zapadłe na skutek rozpoznania skargi na wpis referendarza.............................. 306 3.4. Pozostałe orzeczenia kończące postępowanie w sprawie..... 307 3.4.1. Postanowienie o odrzuceniu wniosku o wpis........ 307 3.4.2. Postanowienie o umorzeniu postępowania......... 308 3.5. Orzeczenia niekończące postępowania w sprawie........ 309 ROZDZIAŁ VIII. Środki zaskarżenia w postępowaniu wieczystoksięgowym................... 311 1. Wprowadzenie................................ 311 2. Rodzaje środków zaskarżenia a postępowanie wieczystoksięgowe.. 312 3. Środki zaskarżenia w postępowaniu wieczystoksięgowym w ujęciu prawnoporównawczym........................... 314 4. Skarga na orzeczenie referendarza sądowego.............. 316 5. Apelacja.................................... 323 6. Zażalenie................................... 328 7. Skarga kasacyjna.............................. 330 Wnioski końcowe............................... 335 Bibliografia................................... 345