Lokalny Plan Działania

Lokalny Plan Działania Dąbrowa Górnicza dla Aktywnych Dąbrowa Górnicza 2012-2015 1 S t r o n a

Spis treści 1. Wprowadzenie... 3 2. Uzasadnienie wyboru tematyki Lokalnego Planu działań.... 4 3. Dane statystyczne... 5 3.1. Atuty miasta w zakresie rekreacji, sportu i turystyki.... 9 3.2. Organizacja imprez... 18 3.3. Popularność poszczególnych form rekreacji w badaniach przeprowadzonych na terenach sportowo-rekreacyjnych w Dąbrowie Górniczej.... 20 4. Zakres oddziaływania Lokalnego Planu Działania na strukturę Paneli Roboczych OP-ACT.... 23 5. Identyfikacja oraz charakterystyka interesariuszy.... 26 5.1. Partnerzy pierwszego poziomu... 26 5.2. Partnerzy drugiego poziomu... 27 6. Lokalna Grupa Wsparcia... 28 7. Charakterystyka celów i działań... 32 8. Wskaźniki działań i źródła ich weryfikacji. Charakterystyka wartości obecnych i docelowych... 45 9. Realizacja Lokalnego Planu Działań - harmonogram i finansowanie... 49 10. Przewidywane efekty realizacji programu... 54 11. Monitoring i ewaluacja Lokalnego Planu Działania.... 55 2 S t r o n a

1. Wprowadzenie Zmiany demograficzne i wynikające z nich wyzwania, takie jak: obniżająca się liczba narodzin, wzrastająca średnia długość życia oraz migracje to problemy, z którymi muszą się zmierzyć miasta w całej Europie, w szczególności te małe i średnie. Celem projektu OP-ACT było poszukiwanie rozwiązań do stworzenia mechanizmów zintegrowanej polityki miejskiej wpływającej na podniesienie jakości życia w mieście i regionie. Dzięki wymianie dobrych praktyk związanych z podnoszeniem konkurencyjności małych i średnich miast, aktywnym uczestnictwie w warsztatach prowadzonych przez ekspertów oraz wymianie doświadczeń specjalistów różnych branż życia społeczno-gospodarczego w kręgu powołanej Lokalnej Grupy Wsparcia wybrano przewodni kierunek działania Atrakcyjna przestrzeń rekreacyjno-sportowoturystyczna, w ramach Panelu Roboczego 5 Atuty Miejsca. Wybór ten był wyrazem wyróżniającego się potencjału przyrodniczo-krajobrazowego miasta w regionie, zmian społecznych związanych z aktywnym stylem życia oraz wzrostem świadomości ekologicznej, a także współczesnym rozwojem przemysłu czasu wolnego. Punktem wyjścia dla przedsięwzięć zaplanowanych w Lokalnym Planie Działania dla Dąbrowy Górniczej było wzmocnienie wszystkich atutów i zasobów, jakimi miasto dysponuje. Przeprowadzone badania, pokazały, że trzeba przede wszystkim wykorzystać potencjał rekreacyjny, a więc naturalne walory w postaci akwenów wodnych, ścieżek rowerowych oraz bazy turystyczno rekreacyjnej. Nowe ścieżki rowerowe, boiska sportowe, molo nad Pogorią, Ośrodek Sportów Letnich i Wodnych, liczne imprezy sportowe to tylko kilka przykładów, które pozwalają dąbrowianom na związanie się z miastem oraz budowę tożsamości regionalnej. Atrakcyjna przestrzeń rekreacyjno-sportowo-turystyczna jest podstawą uprawiania różnorodnych form aktywności czasu wolnego, aktywizacji postawy prosomatycznej wśród mieszkańców, rozmaicenia oferty spędzania czasu wolnego, a także promocji potencjału rekreacyjno-turystycznego miasta, prowadzącej do rozwoju gospodarczego w tym kierunku. Jest więc, punktem wspólnym rozwoju społecznego, ekologicznego oraz gospodarczego. Podsumowując, Lokalny Plan Działania Dąbrowa Górnicza dla Aktywnych to działania miasta oferującego szeroki wachlarz możliwości aktywnego spędzenia czasu wolnego dla każdej grupy wiekowej, centrum imprez o charakterze rekreacyjno-sportowym, obszar zróżnicowanej infrastruktury rekreacyjno-turystycznej oraz atrakcyjny rynek usług rekreacyjno-sportowych. 3 S t r o n a

2. Uzasadnienie wyboru tematyki Lokalnego Planu działań. Wybór problematyki Lokalnego Planu Działania został dokonany w wyniku analizy kluczowych problemów miasta wskazanych w dokumentach strategicznych. Priorytet IV Strategii Rozwoju Miasta: Dąbrowa Górnicza 2020, o brzmieniu: Różnorodność form aktywnego spędzania czasu wolnego wskazuje rekreację, sport i turystykę, jako jeden z naczelnych obszarów działań. Program Rozwoju Sportu i Rekreacji wraz z modernizacją niezbędnej infrastruktury na terenie Dąbrowy Górniczej do roku 2020 oraz Strategia Rozwoju Turystyki Gminy Dąbrowa Górnicza na lata 2012-2020 stanowią dokumenty uszczegóławiające ten cel. Lokalny Plan Działania, który powstał w ramach projektu, jest dokumentem wykonawczym dla wybranych problemów Strategii Rozwoju Turystyki w Gminie Dąbrowa Górnicza na lata 2012-2020. Jego integralną część stanowi zakres przedsięwzięć ze szczegółowymi warunkami realizacji, zakresem czasowym i finansowym. Wybrane obszary priorytetowe pokrywają się z kierunkami Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015 oraz Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego 2020, co szczegółowo zostało opisane Rozdziale 7 niniejszego opracowania. Ponadto działania zaproponowane w Planie Dąbrowa Górnicza dla Aktywnych są kontynuacją przedsięwzięć miejskich wypracowanych w innych projektach unijnych, dążących do przemiany miasta w Regionalne Centrum Aktywnego Wypoczynku. Przykładowo projekt pod nazwą Eurocamping Błędów: baza biwakowo-campingowo-rekreacyjna przy ul. Żołnierskiej 130 w Dąbrowie Górniczej Błędowie umożliwił stworzenie bazy noclegowo-rekreacyjnej o wysokim standardzie. Kolejny projekt zakładający promocję potencjału przyrodniczo-infrastrukturalnego miasta, jako miejsca aktywnego wypoczynku był celem Programu Dębowy Świat dla Aktywnych. W 2012 r. zakończono duży projekt o nazwie Rozwój infrastruktury aktywnych form turystyki i rekreacji na terenie gmin Będzin, Siewierz, Sławków i Dąbrowa Górnicza Centrum Sportów Letnich i Wodnych Pogoria Etap I, finansowany w ramach Europejskiego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013. Celem tego przedsięwzięcia była kompleksowa przebudowa i rozbudowa bazy rekreacyjnej miasta m.in. przy jeziorze Pogoria III oraz w Parku Zielona, rozwój systemu ścieżek rowerowych łączących Dąbrowę Górniczą z miastami sąsiednimi oraz całym powstającym obecnie w subregionie systemem szlaków rowerowych. Stworzono szereg regionalnych produktów turystycznych w postaci obiektu Centrum Sportów Letnich i Wodnych "Pogoria" w Dąbrowie Górniczej oraz 80 km tras rowerowych łączących Dąbrowę z atrakcjami turystycznymi sąsiednich miast Będzina, Siewierza i Sławkowa. W efekcie realizacji projektu powstało 30 nowych obiektów infrastruktury aktywnego wypoczynku, w tym m.in.: 10 boisk w tym do plażowej 4 S t r o n a

piłki siatkowej, skatepark, ściana wspinaczkowa, miejsca do grillowania, korty tenisowe, place zabaw dla najmłodszych, urokliwe molo nad jeziorem Pogoria III z reprezentacyjnym deptakiem. 3. Dane statystyczne Dąbrowa Górnicza tak jak i inne małe oraz średnie miasta regionu, kraju, czy ogólnie Europy, zmaga się z niekorzystnym wpływem zmian demograficznych ostatniej dekady. Będąc przez wiele lat przemysłowym miastem górniczo-hutniczym, na skutek globalnych przemian gospodarczych, boryka się z postępującym odpływem ludności, którego odzwierciedleniem jest ujemny wskaźnik przyrostu rzeczywistego, wynoszący w latach 2007-2009 -1,5 %. W sytuacji długofalowej, spadkowej tendencji liczby urodzeń depopulacja stanowi jeden z najpoważniejszych problemów miasta. Dane dotyczące kurczenia się społeczeństwa Dąbrowy Górniczej, w zestawieniu z sytuacją sąsiadujących miast prezentuje poniższa tabela. Tabela 1 Wybrane charakterystyki demograficzne Dąbrowy Górniczej w zestawieniu z wybranymi miastami regionu. Miasto Ludność 1999 Ludność 2009 Ludność 2010 Ludność 2011 Przyrost naturalny 2007-2009 Przyrost rzeczywisty 2007-2009 Dąbrowa Górnicza 133 487 127 686 127 431 126 733-3,10-1,50 Sosnowiec 235 662 219 300 217 638 216 420-5,50-2,70 Będzin 60 084 58 706 58 584 59 069 2,79-3,33 Katowice 333 244 308 548 306 826 310 764-3,93-2,57 Opracowanie własne na podstawie: A. Sobala-Gwodz, Badanie trendów rozwojowych w województwie śląskim poprzez wyznaczenie ośrodków wzrostu i obszarów stagnacji, Bielsko Biała 2010. Ujemny przyrost naturalny oraz odpływ ludności, który dotyczy w głównej mierze młodych mieszkańców w wieku produkcyjnym, są przyczyną starzenia się społeczeństwa w mieście. W 2011 r. ludność w wieku przedprodukcyjnym (0 17 lat) stanowiła 15% ogółu, w wieku produkcyjnym było 90 700 mieszkańców, co stanowiło aż 70% ogółu, natomiast dąbrowianie w wieku poprodukcyjnym stanowili 14% ogółu, było ich tylko o 1% mniej niż najmłodszej grupy. Ogólną strukturę wieku mieszkańców oraz malejącą liczebność grupy do 17 roku życia w kolejnych latach przestawiają poniższe wykresy. 5 S t r o n a

Wykres 1 Struktura wieku mieszkańców Dąbrowy Górniczej w 2009 roku. 81< 71-80 61-70 51-60 41-50 31-40 21-30 1 1-20 0-10 3551 7620 13474 23841 14838 21365 19549 10917 11578 0 2500 5000 7500 10000 12500 15000 17500 20000 22500 25000 27500 0-10 1 1-20 21-30 31-40 41-50 51-60 61-70 71-80 81< Opracowanie własne na podstawie: GUS, Raporty z badań. Wykres 2 Struktura wieku mieszkańców Dąbrowy Górniczej w roku 2011. Opracowanie własne na podstawie: GUS, Vademecum Samorządowca. Portrety powiatów, http://www.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_slaskie/portrety_miast/miasto_dabrowa_gornicza.pdf. 6 S t r o n a

Wykres 3 Rzeczywisty ubytek ludności według powiatów w 2009 r. w %. Źródło: Raport z badań: Wspieranie aktywności zawodowej poprzez zarządzanie zjawiskiem migracji analiza w województwie śląskim, Katowice 2010. Kluczowym celem władz Dąbrowy Górniczej jest, zatem przeciwdziałanie depopulacji poprzez zwiększenie atrakcyjności miasta, jako miejsca zamieszkania oraz terenu dla nowych inwestycji. Analizując czynniki przeciwdziałania odpływowi ludności z małych i średnich miast województwa śląskiego, które prezentuje poniższa tabela, obszar rekreacji i sportu należy do grupy tych, na które władze lokalne mają stosunkowo wysoki wpływ. Jest on jednocześnie zależny w dużej mierze od pozostałych interesariuszy. Jedną z głównych przyczyn niechęci zamieszkania na terenie Dąbrowy Górniczej, podawaną przez mieszkańców innych miast województwa jest brzydki krajobraz, co świadczy o nieznajomości tutejszych walorów przyrodniczo-krajobrazowych i potrzebie promocji potencjału miasta. 7 S t r o n a

Tabela 2 Czynniki, na które władze lokalne mają największy wpływ wśród nich sport i rekreacja. Sektor Dostęp do atrakcyjnego zatrudniania Dostęp do oświaty i edukacji Dostęp do opieki zdrowotnej Kultura i rozrywka Źródło: GUS. Wpływ władz Komentarz samorządowych 1,5 Władze miast mogą odpowiadać za dwa aspekty: 1)przygotowanie terenów inwestycyjnych, 2)promocję miast wśród inwestorów i bezpośrednie z nimi negocjacje. Decyzję bezpośrednio o inwestowaniu w danym mieście podejmują podmioty gospodarcze kierując się własnym rachunkiem ekonomicznym. 3 Za kwestie związane z oświatą i infrastrukturę oświatową odpowiedzialne są w pełni władze miasta, natomiast za sektor szkolnictwa wyższego odpowiadają uczelnie wyższe i ich organizator; miasto może wspierać uczelnie wyższe poprzez inwestycje lub wspólne projekty naukowo-badawcze. 2 Zdecydowana większość szpitali w miastach jest w gestii samorządu województwa. Władze miejskie odpowiadają za sieć przychodni i żłobków. 2,5 W miastach kultura rozwija się za pośrednictwem instytucji publicznych, ale przede wszystkich leży ona w gestii podmiotów prywatnych. Jednocześnie instytucje te mogą korzystać z dotacji władz miasta. Sport i rekreacja 3 Instytucje sportu i rekreacji prowadzone są tak samo przez instytucje, które zostały założone przez miasto (OSIR, kluby sportowe) jak przez podmioty prywatne lub sprywatyzowane kluby sportowe. Sektor ten jest bardziej skomercjalizowany i mniej zależny od dotacji miasta niż kultura. Gospodarka mieszkaniowa Dostępność komunikacyjna Dostępność infrastruktury technicznej 3,5 Miasta przede wszystkim prowadzą własną politykę planistyczną (ustanawiają miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego), które determinują kierunki zabudowywania i wykorzystania przestrzeni. Za jej wypełnienie i ostateczną jakość funkcjonalną odpowiadają z kolei w znacznej mierze deweloperzy i osoby fizyczne. Miasta odpowiadają także za utrzymanie i rozwój zasobów komunalnych i budownictwo socjalne. 2,5 Za dostępność wewnętrzną w miastach odpowiadają w znacznej mierze same ich władze (utrzymanie i rozbudowanie dróg miejskich, komunikacja publiczna, organizacja przepływu skrzyżowań, parkingów). Jednakże system ten nie funkcjonuje samodzielnie. W znacznej mierze jego jakość zależy od powiązań z transportem lotniczym, kolejowym, a przede wszystkim z krajowym systemem dróg i autostrad, za które to elementy odpowiadają inne podmioty publiczne lub prywatne. 3,5 Za część infrastruktury technicznej (wodociągi, kanalizacje) odpowiadają bezpośrednio władze samorządowe, zaś za pozostałe media (sieć ciepłownicza, elektryczna, telekomunikacyjna) z niewielkimi wyjątkami (np. w Krakowie) odpowiadają już podmioty komercyjne. Przy czym rozbudowa niepublicznej infrastruktury również wymaga pozwolenia i nadzoru ze strony władz miasta. Od jakości pracy administracji municypalnej zależy tempo rozbudowy tej infrastruktury. Stan środowiska 2,5 Ochrona środowiska jest sferą, która dotyka niemal wszystkich mieszkańców miast i wszystkich podmiotów. Władze odpowiadają w zasadzie za infrastrukturę związaną z ochroną środowiska (oczyszczalnie ścieków, spalarnie śmieci, zarządzanie odpadami), przy czym znaczna część zadań z tym związanych cedowana jest na spółki komunalne lub podmioty prywatne. Miasto może organizować także akcje edukacyjne i kampanie społeczne w zakresie ekologii i ochrony środowiska Ład społeczny i bezpieczeństwo publiczne 2 Za ład społeczny i bezpieczeństwo odpowiadają bezpośrednio sami obywatele. Zasadnicze kompetencje tym zakresie należą do organów ścigania (Policja, Prokuratura). Wpływ na poziom bezpieczeństwa mają miasta poprzez zarządzanie i organizowanie pracy Straży Miejskiej, rozwój sieci monitoringu, akcje społeczne, współpracę z Policją W głosowaniu przeprowadzonym w ramach spotkania Lokalnej Grupy Wsparcia ze Strategii Rozwoju Turystyki Gminy Dąbrowa Górnicza na lata 2012-2020 wybrano 3 kluczowe problemy miasta, którym poświęcony jest Lokalny Plan Działania: - problem 2 Bariera infrastrukturalna rozwoju turystyki rekreacyjnej, aktywnej i specjalistycznej, 8 S t r o n a

- problem 3 Niski poziom wykorzystania potencjału przyrodniczo krajobrazowego miasta oraz - problem 4 Niski standard bazy około turystycznej, na podstawie których określony został wstępny cel opracowywanego programu: Rozwój rekreacji, sportu i turystyki za pomocą poprawy standardu bazy aktywnych form wypoczynku oraz wykorzystania potencjału przyrodniczokrajobrazowego miasta, będący środkiem łagodzącym niekorzystne zmiany demograficzne. Priorytet ten odnosi się również do problemu 2 Programu Rozwoju Sportu Zły stan oraz niedobór miejskiej pozaszkolnej infrastruktury sportowej i rekreacyjnej. Możliwość rozwoju aktywnych form turystyki i rekreacji w Dąbrowie Górniczej została określona w oparciu o analizę walorów przyrodniczo-krajobrazowych oraz zaplecza infrastrukturalnego aktywnych form wypoczynku, która pozwoliła na wyznaczenie atutów miasta do rozwoju w wybranym kierunku. Kierunek ten zyskał również aprobatę mieszkańców, co potwierdzone zostało badaniami społecznymi. 3.1. Atuty miasta w zakresie rekreacji, sportu i turystyki. I. Przyrodniczo krajobrazowe: 1) Kompleks 4 zbiorników wodnych znajdujących się w zachodniej części miasta, o łącznej powierzchni 783 ha, zwany również Pojezierzem Dąbrowskim. Najstarszym zbiornikiem jest Pogoria I, która powstała w 1943 r., jako obszar wypoczynkowy dla pracowników miejscowych hut i kopalń. Zbiornik ten rozciąga się na powierzchni 73 ha, w całości otoczony jest lasem sosnowym oraz mieszanym. Pogoria I ma przeznaczenie rekreacyjne, a jej wody posiadają II klasę czystości. Jezioro objęte jest strefą ciszy, można się w nim kapać oraz pływać jednostkami bezsilnikowymi. Kolejnym zbiornikiem jest Pogoria II o powierzchni 25 ha, która została zalana w 1978 r. Jest najmniejszym jeziorem kompleksu, za to najbogatszym pod względem przyrodniczym. Zbiornik otoczony jest lasem wierzbowym oraz mieszanym. W całości stanowi użytek ekologiczny, na którego terenie stwierdzono występowanie 84 gatunków kręgowców, z czego aż 52 znajdują się pod całkowitą ochroną. Zbiornik ten jest miejscem wylęgu ptactwa wodnego, największą w regionie kolonią mewy śmieszki. Ze względu na osobliwości przyrody objęty jest zakazem kąpieli i pływania jednostkami pływającymi, dozwolone jest natomiast wędkowanie. 9 S t r o n a

Fot: Marcin Wróblewski, archiwum UM, Pogoria I Fot: Marcin Wróblewski, archiwum UM, Pogoria II Trzeci zbiornik Pogoria III o powierzchni 205 ha, powstał w 1974 r. Jego wody posiadają II klasę czystości, można się kąpać oraz pływać jednostkami bezsilnikowymi. W porównaniu z pozostałymi zbiornikami posiada stosunkowo dużą głębokość maksymalną, wynoszącą 18 m. Północno-zachodnia część zbiornika charakteryzuje się bogatym światem podwodnej fauny. Pogoria III dzięki zrealizowanym inwestycjom w ramach projektu Centrum Sportów Letnich i Wodnych zyskała nowy wizerunek i stała się miejscem wielu wydarzeń sportowo-rekreacyjnych. Urokliwe molo jest atrakcją 10 S t r o n a

na skalę regionu. Nowa infrastruktura spowodowała rozwój usług około turystycznych, a liczba osób korzystających ze stworzonych możliwości zwiększyła się kilkakrotnie. Fot: Marcin Wróblewski, archiwum UM, Pogoria III Fot: Marcin Wróblewski, archiwum UM, Pogoria III Najmłodszym, a zarazem największym jeziorem kompleksu jest Kuźnica Warężyńska, nazywana potocznie Pogorią IV. Posiada ona powierzchnię 560 ha, a została oddana do użytku w 2005 r. Południowa część zbiornika znajduje się w całości na terytorium Dąbrowy Górniczej. Razem z częścią północną charakteryzuje się stromym brzegiem, umocnionym kamieniami. Linia brzegowa części 11 S t r o n a

środkowej jest natomiast urozmaicona, jezioro tworzy tutaj liczne płycizny, zatoczki oraz wyspy. Wzdłuż wschodniego brzegu zbiornika znajduje się jedna z dwóch enklaw obszaru Natura 2000 Lipienniki w Dąbrowie Górniczej o powierzchni około 294 ha. Teren ten jest zróżnicowany, znajdują się na nim zarówno podmokłe niecki jak i siedliska otwartych piasków. Nazwa obszaru pochodzi od znajdującego się pod ochroną lipiennika Loesela, którego tutejsza populacja należy do największych w Polsce. Wschodni brzeg zbiornika Kuźnica Warężyńska stanowi także ostoję rzadkich gatunków ptactwa. Fot: Marcin Wróblewski, archiwum UM, Pogoria IV 2) Kompleks Uroczyska nad Trzebyczką rozciąga się między Pojezierzem Dąbrowskim, a znajdującym się we wschodniej części miasta, Kompleksem Kotlina Błędowska. Jego integralnym elementem jest ciek wodny Trzebyczka, wypływający z lasów uroczyska Mokrzynia i uchodzący do zbiornika Kuźnica Warężyńska, wzdłuż którego występują liczne torfowiska, łąki, łęgi i olsy. Najcenniejszym obszarem należącym do Kompleksu są Bagna w Antoniowie, objęte ochroną prawną, jako użytek ekologiczny. Jest to torfowisko przejściowe, którego występowanie w południowej Polsce należy do rzadkości. Występują tutaj 250 gatunków roślin, w tym wpisany na Polską Czerwoną Listę Roślin lipiennik Loesela. Świat zwierząt reprezentuje natomiast 250 gatunków zwierząt, w tym 40 znajdujących się pod ochroną (m.in. przeplatka diamina, kszyk). Innymi cennymi obszarami Kompleksu są: Łąki Kosaćcowe w Tucznawie, Las Bienia (w południowo-wschodniej części zbiornik Łosień), Źródliska nad Trzebyczką, Bagna nad Trzebyczką, Basiula, Bielowizna. 12 S t r o n a

3) Kompleks Wzgórza Trzebiesławickie rozciągający się między Ujejscem, Tucznawą, a Trzebiesławicami. Atrakcyjność przyrodniczą tego terenu stanowią cenne okazy roślinności jedyne w Polsce miejsce występowania wilczomlecza pstrego oraz ukształtowanie powierzchni wzniesienia, z których rozciąga się piękny widok na zachodnią część miasta. Na terenie kompleksu występuje kilka wzgórz: Recka Góra, Góra Bocianek oraz Bukowa Góra, która jest największym skupiskiem buków w regionie. 4) Kompleks Kotlina Błędowska znajduje się we wschodniej części miasta, leży w granicach Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd. Obejmuje on Dolinę Białej Przemszy oraz Pustynię Błędowską, która chroniona jest, jako użytek ekologiczny i wpisana na listę obszarów Natura 2000. Kompleks rozciąga się na powierzchni 683,91 ha, z czego w granicach administracyjnych Dąbrowy Górniczej znajduje się 14,5 ha. Pustynia Błędowska stanowi rozległy obszar piaszczysty, który jest osobliwością w skali ponad krajowej. Stanowi ona pozostałości po największym w Polsce terenie śródlądowych piasków wydmowych. Najlepiej zachowanym fragmentem wydmowym jest uroczysko Kozi Róg. Fot: Marcin Wróblewski, archiwum UM, Pustynia Błędowska 5) Źródliska w Zakawiu to użytek ekologiczny o powierzchni 1,69 ha, położony w południowo-wschodniej części miasta. Ochronie podlegają tutaj cenne ekosystemy związane ze źródłami wapienno-magnezowymi rzeki Bobrek, stanowiącej dopływ Białej Przemszy oraz otaczające je łąki. Na obszarze tym występują rośliny chronione, takie jak: kosaciec syberyjski, mieczyk dachówkowaty oraz goryczka wąskolistna, a także gatunki wskaźnikowe żyjące w czystych wodach: kiełż zdrojowy, wypławek kątogłowy. 13 S t r o n a

6) Uroczysko Zielona jest użytkiem ekologicznym znajdującym się w południowo-wschodniej części Parku Zielona. Obejmuje on siedliska grądu świeżego, grądu niskiego oraz łęgu, występującego wzdłuż przepływającej tutaj rzeki Pogoria. Na terenie uroczyska znajduje się również staw, z którego osobliwością są grążele, piżmaki oraz lilia złotogłów. 7) Stanowisko dokumentacyjne Srocza Góra znajduje się na wzgórzu o wysokości 329,5 m. n.p.m., w Strzemieszycach, przy drodze krajowej Kraków - Katowice. Obejmuje ono odsłoniętą triasową formację geologiczną, ukazującą profil skalny z permu oraz dolnego i środkowego triasu. Odsłonięcie występuje w zachodniej części wzgórza, natomiast na zboczu północnym znajdują się dwie jaskinie. W okolicy stanowiska można spotkać, będący pod ochroną dziewięćsił bezłodygowy. 8) Wywierzyska w Strzemieszycach Wielkich znajdują się przy południowo-wschodniej granicy administracyjnej miasta. Obszar ten obejmuje 1.3 ha źródlisk niosących wodę wapniowąmagnezową, stanowiących pomnik przyrody. Osobliwością tego terenu jest typowa fauna źródliskowa: wypławek kątogłowy, źródlarka karpacka, kiełż zdrojowy, a także pstrąg potokowy, który tworzy tutaj naturalne tarlisko. 9) Wzgórze Gołonoskie jest najwyższym wzniesieniem miasta, mierzącym 335 m. n.p.m., zbudowanym z wapienia muszlowego. Występujące na jego terenie starodrzewie o przewadze kasztanowca zostało objęte ochroną, jako zespół przyrodniczo-krajobrazowy. Wzgórze jest wspaniałym punktem obserwacyjnym, z którego rozciąga się widok na miasto, a przy sprzyjającej pogodzie można zobaczyć kontury Beskidu Żywieckiego. 10) Ostra Góra to wzniesienie znajdujące się w północnej części Dąbrowy Górniczej. Jej szczyt, a także południowe i wschodnie zbocze leżą w granicach administracyjnych miasta. Obszar malowniczych łąk ciągnących się wzdłuż jej południowo-wschodniego zbocza jest cennym terenem krajoznawczym, z którego rozpościera się piękny widok na wschodnią i południową Dąbrowę, a w szczególności na teren Pogorii IV oraz III. 11) 4 Parki Miejskie: Park Zielona, Park Hallera, Park 1000lecia, Park Podlesie 12) 20 pomników przyrody drzew, które ze względów krajobrazowych oraz historycznych zostały objęte ochroną. 14 S t r o n a

Fot: Marcin Wróblewski, archiwum UM, Pustynia Błędowska. II. Infrastrukturalne: 1) szlaki turystyczne: 141 km szlaki piesze: 57 km Szlak Pustynny PTTK, żółty (w obrębie miasta 10 km) Błędów Jaroszowiec Szlak XXV-lecia, zielony (w obrębie miasta 18,5 km) Chorzów (Dom Turysty PTTK) Siemianowice Śląskie Czeladź Grodziec Dąbrowa Górnicza Sosnowiec Maczki Jaworzno Katowice Giszowiec Starganiec Załęska Hałda Chorzów Szlak Metalurgów, czarny (w obrębie miasta 13 km ) D. Górnicza Sosnowiec Szlak Szwajcarii Zagłębiowskiej, czerwony ( obrębie miasta 15,5 km) Sławków Okradzionów Błędów Chechło Centuria Zawiercie szlaki rowerowe: 84 km (od Parku Zielona na zachodnich krańcach miasta, przez Kompleks Pogorii, po granicę z Siewierzem, wschodni kraniec miasta w okolicach Błędowa oraz granicę ze Sławkowem w okolicach Doliny Miłości) 2) Trasy rolkowe: 11,05 km 3) Ścieżki rowerowe: 15,1 km, z czego aż 79% znajduje się wokół głównych terenów rekreacyjnych miasta: Pogoria III oraz IV 4) Tablice informacyjne dotyczące przebiegu szlaków turystycznych, tras rowerowych i rolkowych oraz cennych obiektów przyrodniczo-krajobrazowych w okolicy: 12 5) Obiekty sportowe: boiska sportowe: 116, w tym 106 przy szkołach, 10 wielofunkcyjnych 15 S t r o n a

korty tenisowe: 2 baseny: 10 inne obiekty sportowe: 6, Hala Widowiskowo-Sportowa Centrum, Hala Sportowa przy ul. Swobodnej, Aquapark Nemo, Eurocamping w Błędowie, 2 lodowiska sezonowe Fot: Marcin Wróblewski, archiwum UM, Aquapark Nemo-Wodny Świat. Fot: Marcin Wróblewski, archiwum UM, Eurocamping Błędów 16 S t r o n a

6) Wypożyczalnie sprzętu sportowego: 20 wypożyczalnie sprzętu wodnego: 12 windsurfingu : 1 kajaków/rowerków wodnych: 8 punktów żaglówek: 5 punktów wypożyczalnie rowerów: 3 wypożyczalnie quadów/buggy:1 wypożyczalnia motorówek/skuterów wodnych: 1 wypożyczalnia rakiet tenisowych:1 wypożyczalnia nart biegowych:1 sezonowa wypożyczalnia łyżew:1 sezonowa 7) Baza noclegowa: 22 obiekty hotel: 6 motel:1 pensjonat:1 ośrodek wypoczynkowy: 7 camping/pole namiotowe: 1 pokoje dla firm/w zajazdach/gościńcach: 6 8) Baza gastronomiczna: 75 punktów restauracja: 23 pizzeria: 16 fast-food: 16 pierogarnia: 1 kawiarnia: 3 pub: 16 9) Regionalna dostępność komunikacyjna: 2 drogi krajowe łączące z sąsiednimi miastami: DK 86, 94 3 drogi wojewódzkie łączące z sąsiednimi miastami, a także atrakcyjnymi gminami oraz miastami w okolicy (Ogrodzieniec, Pilica, Kraków): 790, 796, 910. 17 S t r o n a

3.2. Organizacja imprez Lokalny Plan Działania Dabrowa Górnicza dla Aktywnych W ciągu ostatnich lat dzięki nowej infrastrukturze wzrasta liczba wydarzeń sportowo rekreacyjnych w Dąbrowie Górniczej, a także zwiększa się udział uczestników. Tabela 3 Wykaz kolarskich imprez rekreacyjno-sportowych organizowanych w Dąbrowie Górniczej ROWER Nazwa imprezy Organizator Uczestnictwo Zasięg imprezy Data Charakter imprezy Dębowy Maraton UM, CSir 144 dzieci ogólnopolski 17.09.2011 Sportowy Rowerowo-Rolkowy 298 Zagłębiowska Masa UM, CSir 1300 regionalny 05.2011 Rekreacyjny Krytyczna Dębowy Maj Festiwal UM, CSir 1700 regionalny 01-06.05.2012 Rekreacyjny Rajd Dolinki PTTK D.G 17 lokalny 09.07.2011 Rekreacyjny Podkrakowskie Wycieczka rowerowa PTTK D.G 16 lokalny 28.05.2011 Rekreacyjny Ojcowski Park Narodowy Wycieczka rowerowa PTTK D.G 7 lokalny 13-15.08.2011 Rekreacyjny Szlak Orlich Gniazd Wiosenny Zlot Stowarzyszenie 11 lokalny 14.04.2012 Rekreacyjny Rowerowy Dorotka Rowerowa Dąbrowa Festyn rekreacyjny w Stowarzyszenie 17 lokalny 21.04.2012 Rekreacyjny Okradzionowie Rowerowa Dąbrowa Rajd do Siewierza Stowarzyszenie lokalny 05.2012 Rekreacyjny Rowerowa Dąbrowa 2 etap Tour de Lang Team, pomoc międzynarodowy 01.08.2011 Sportowy Pologne UM i CSiR w organizacji etapu Ogółem: 10 imprez - 2 o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym, 2 o zasięgu regionalnym oraz 6 o zasięgu lokalnym (nazwy nie są cykliczne) - 2 imprezy o charakterze czysto sportowym, pozostałe rekreacyjnym - 4 z inicjatywy samorządu lokalnego, 6 z inicjatywy organizacji pozarządowych Tabela 4 Wykaz imprez rekreacyjno-sportowych w zakresie jazdy na rolkach organizowanych w Dąbrowie Górniczej ROLKI Nazwa imprezy Organizator Uczestnictwo Zasięg imprezy Data Charakter imprezy Dębowy Maraton UM, CSir 94 ogólnopolski 17.09.2011 Sportowy Rowerowo-Rolkowy Akcja Lato w Mieście CSir 41 lokalny 05.2011 Rekreacyjny (zajęcia rolki w Parku Hallera) Dębowy Maj Festiwal UM, CSir regionalny 05.05.2012 Rekreacyjny (zawody rolkowe) Ogólnie: 3 imprezy - 1 o zasięgu ogólnopolskim, 1 o zasięgu regionalnym i 1 lokalna - 1 impreza o charakterze sportowym, pozostałe rekreacyjnym - Wszystkie imprezy związane z rolkami inicjatywą samorządu lokalnego 18 S t r o n a

Tabela 5 Wykaz imprez rekreacyjno-sportowych w zakresie nordic walking organizowanych w Dąbrowie Górniczej NORDIC WALKING Nazwa imprezy Organizator Uczestnictwo Zasięg imprezy Data Charakter imprezy Szóstka Pogorii UM, CSir, Stowarzyszenie Pogoria Biega 38 (35/2012) regionalny 28.05.2011 Sportowy, rekreacyjny I Bieg Walentynkowy UM, CSir, Stowarzyszenie Pogoria Biega 13 regionalny 12.02.2012 Sportowy Rekreacyjny Cotygodniowy marsz nordic walking Dębowy Maj Festiwal (codziennie spacer z instruktorem NW) Sekcja Nordic Walking przy Stowarzyszeniu Pogoria Biega lokalny Każda niedziela od 11.2011 Rekreacyjny UM, CSir regionalny 01-06.05.2012 Rekreacyjny Ogólnie: 4 imprezy, - 3 regionalne i 1 lokalna - 2 o charakterze sportowo-rekreacyjnym i 2 typowo rekreacyjne - 2 organizowane z inicjatywy samorządu lok., pozostałe 2 inicjatywą organizacji pozarządowych. Tabela 6. Wykaz imprez rekreacyjno-sportowych w zakresie sportów wodnych organizowanych w Dąbrowie Górniczej SPORTY WODNE Nazwa imprezy Organizator Uczestnictwo Zasięg imprezy Data Charakter Regaty o Puchar Pojezierza Dąbrowskiego (cykl Pucharu Polski w klasie Omega) Klub Sportów Wodnych Fregata, UM 70 os 35 załóg ogólnopolski 01-03.06.2012 Sportowy Dębowy Maj Festiwal Błękitna wstęga Pogorii 1 (regaty żeglarskieklubów w DG) Regaty o PucharPogorii w klasie Omega turystyczna i Omega standard Dzień Dziecka spotkanie integracyjne z młodzieżą niepełnosprawną Obchody Dni Morza Noc Świętojańska Zajęcia w ramach półkolonii z młodzieżą niepełnosprawną Jacht Klub Pogoria III, UM, CSir Stoisko informacyjne Jacht Klubu Pogoria III, rejsy turystyczne jachtem typu Wielki Trener, pokazowe regaty żeglarskie regionalny 01.05.2012 Rekreacyjny, KSW Fregata lokalny 01.10.2011 Rekreacyjny sportowy TKŻ Tramp lokalny 30.07.2011 Rekreacyjno sportowy TKŻ Tramp lokalny 04.06.2011 rekreacyjny TKŻ Tramp lokalny 25.06.2011 rekreacyjny TKŻ Tramp lokalny 27.06 22.07.2011 rekreacyjny Zlot Młodzieży Niepełnosprawnej Akcja Lato w Mieście zajęcia z żeglarstwa Amatorskie Zawody Windsurfingowe o Puchar Prezydenta Miasta D. Górnicza Prelekcja dla maluchów na temat windsurfingu Dębowy Maj Festiwal TKŻ Tramp, Urząd Mrszałkowski woj. śląskiego regionalny 24.09.2011 rekreacyjny CSiR 42 lokalny 07-08.2011 rekreacyjny UM, CSir, Stowarzyszenie Windsurfingu Pogoria Stowarzyszenie Windsurfingu Pogoria Stowarzyszenie Windsurfingu 41 lokalny 12.02.2012 sportowy sekreacyjny 15 dzieci lokalny 06.2012 rekreacyjny Prelekcja na temat działalności regionalny 01-06.05.2012 rekreacyjny, 19 S t r o n a

Akcja Lato w Mieście nauka windsurfingu Pogoria, UM, CSir stowarzyszenia, szkolenie w zakresie sprzętu windsurfingowego, mini zawody dla dzieci i młodzieży CSiR 70 lokalny 07-08.2011 rekreacyjny Zorganizowano ogółem 11 imprez: - 1 o zasięgu ogólnopolskim, 2 regionalne i 8 lokalnych - 1 o charakterze sportowym, 3 sportowo-rekreacyjne i 7- typowo rekreacyjnych - 7 w zakresie żeglarstwa, 2 w zakresie windsurfingu oraz 2 w zakresie obydwu tych form - 2 z inicjatywy samorządu lokalnego, 9 z inicjatywy organizacji pozarządowych. Źródło: Małgorzata Dębska Ekspertyza do Lokalnego Planu Działań Dąbrowa Górnicza dla Aktywnych, str. 17-20. 3.3. Popularność poszczególnych form rekreacji w badaniach przeprowadzonych na terenach sportowo-rekreacyjnych w Dąbrowie Górniczej. Najpopularniejszą formą ruchu, uprawianą na głównych terenach rekreacyjno-sportowych Dąbrowy Górniczej jest jazda na rowerze (30,8% ogółu wskazań). Ponad jedna-czwarta korzystających z tych terenów (27,1% ) najczęściej przychodzi tutaj na spacer. Następne w kolejności są: bieganie (14,2%), pływanie (8,5%), windsurfing i jazda na rolkach (po 6%), nordic-walking (3,2%), żeglarstwo (2%), spływy kajakowe (1,4%) oraz nurkowanie (0,8%). 1 Użytkownicy terenów rekreacyjnosportowych miasta spędzają zatem najczęściej swój czas wolny na terenie badanego kompleksu jeżdżąc na rowerze, spacerując lub biegając. Najpopularniejsze są te formy rekreacji, które nie wymagają kosztownego sprzętu lub odbycia specjalistycznych szkoleń. Biorąc pod uwagę aktywności, które wymagają odpowiedniego sprzętu nadal dominuje jazda na rowerze, następnie plasuje się windsurfing, jazda na rolkach oraz nordic-walking. 1 M. Dębska, Wpływ dostępności bazy rekreacyjnej na aktywność fizyczną w czasie wolnym na przykładzie użytkowników Kompleksu Pogoria w Dąbrowie Górniczej, Kraków 2011. 20 S t r o n a