Przemysł turystyczny w kraju i na świecie.
Etymologia słowa turysta i turystyka do końca XVIII wieku używano terminu wędrowiec (wł. peregrini ), -franc. tour okrężna wędrówka, podróż, wyścig z powrotem do miejsca z którego się wyruszyło (Tour de France), - franc tourisme - turysta 1838 Stendhal (Henn Beyle) Memoires d un touriste, - 1847 Xawery Łukaszewski wprowadził do Słownika podręcznych wyrazów obcych i rzadkich w języku polskim używanych wydanym w Królewcu, -szerokie i wąskie znaczenie pojęcia turystyka i odzwierciedlenie tego zjawiska w językach europejskich.
Pradzieje turystyki i ważniejsze wydarzenia VIII w. p.n.e. - greckie pielgrzymki do Olimpii VII i VIII w. - rozwój turystyki religijnej (pielgrzymki) XIII w. - okres wędrówek do uniwersytetów włoskich 1271 r. - wyprawa Marco Polo do Chin 1492 r. - wyprawa Krzysztofa Kolumba i odkrycie Ameryki 1550 r. - pierwszy przewodnik po Włoszech Opis całych Włoch
1604 r. - w Krakowie ukazuje się przewodnik Adama Jarzębskiego "Pielgrzym Polski albo krótkie Rzymu i miast pomniejszych opisanie XVIII - pierwsze zimowe podróże 1805 r. - Stanisław Staszic opisuje swoje przeżycia z wędrówek po Tatrach w książce pt. O ziemiorództwie gór dawnej Sarmacji a później Polski 1825 r. - powstaje pierwsza linia kolejowa na świecie 1827 r. - Karl Bedecker napisał przewodnik po Renie 1841 r. - otwarto pierwsze biuro turystyczne "Thomas Cook", pierwsza wycieczka kolejowa
1873 r. - powstaje Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie z inicjatywy Feliksa Pławickiego, Tytusa Chałubińskiego, Adolfa Tetmajera i Józefa Stolarczyka 1874 r. - Towarzystwo Tatrzańskie zbudowało pierwsze schronisko im. Stanisława Staszica nad Morskim Okiem 1879 r. - wprowadzenie czeków podróżnych 1882 r. powstają pierwsze zrzeszenia hotelarzy w Szwajcarii 1904 r. - otwarcie pierwszej trasy narciarskiej 1924 r. - pierwsza olimpiada zimowa, budowa pierwszej autostrady we Włoszech
1934 r. - powstaje Międzynarodowy Związek Oficjalnych Organizacji Turystycznych (UIOOPT), w 1975 r przekształcony w Światową Organizację Turystyki (ang. World Tourism Organization, WTO) - międzynarodowa organizacja powiązana z ONZ, zajmująca się kwestiami związanymi z turystyką, m.in. statystykami ruchu turystycznego. Jej siedziba znajduje się w Madrycie. WTO należy do najważniejszych organizacji międzynarodowych. W 2004 zrzeszała 144 państwa reprezentowane przez turystyczne organizacje rządowe. 01.12.2005 Dakar,Senegal WTO zmienia akronim na UNWTO Częste zakłopotanie w rozróżnieniu organizacji WTO (turystyka) i WTO (handel) - oficjalnie się skończyło. Ogólne Zgromadzenie uchwaliło, by dodać UN (dla Organizacji Narodów Zjednoczonych) na początku akronimu Światowej Organizacji Turystyki (WTO) w języku angielskim i w rosyjskim.
Turyzm - pojawił się w literaturze w latach 30 XX wieku, - w Polsce po raz pierwszy użyty przez S. Leszczyckiego, który kierował Studium Turyzmu w katedrze Geografii UJ (1932), - nadrzędny w stosunku do turystyki, - popularny głównie w kręgach fachowców, czasami stosowany zamiennie za nauki o turystyce Turyzm - to dziedzina studiów nad organizacją, możliwościami i skutkami ruchu turystycznego. Turystyka to pojęcie szersze niż ruch turystyczny całokształt stosunków i zjawisk wywołanych ruchem turystycznym składa się na społeczne, ekonomiczne i przestrzenne zjawisko określane mianem turystyki Ruch turystyczny to ogół przestrzennych przemieszczeń się ludzi związanych z dobrowolną zmianą miejsca pobytu, środowiska, rytmu życia w odniesieniu do określonego obszaru, kierunku okresu itp.
Turystyka jest to zespół stosunków i zjawisk, które wynikają z podróży i pobytu osób przyjezdnych, o ile nie występuje w związku z tym osiedlenie i podjęcie działalności zarobkowej. W. Hunziker i K. Krapf - 1951 Turystyka w szerokim znaczeniu jest to całokształt zjawisk ruchliwości przestrzennej związanych z dobrowolną czasową zmianą miejsca pobytu, rytmu i środowiska życia oraz z wejściem w styczność osobistą ze środowiskiem odwiedzanym (przyrodniczym, kulturowym bądź społecznym). K. Przecławski - 1973
Turystyka - to ogól czynności osób, które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych, nie dłużej niż przez rok bez przerwy, poza swoim codziennym otoczeniem, z wyłączeniem wyjazdów, w których głównym celem jest działalność zarobkowa wynagradzana w odwiedzanej miejscowości. WTO - Ottawa (Kanada) 1991 WTO wyróżnia 3 zasadnicze formy turystyki: - krajową obejmująca podróże mieszkańców po własnym kraju; - przyjazdową obejmująca przyjazdy do danego kraju osób stale mieszkających za granicą -wyjazdową wyjazdy mieszkańców danego kraju za granice.
PODZIAŁ TURYSTYKI ZE WZGLĘDU NA CHARAKTER PRZEMIESZCZANIA SIĘ ORAZ ILOŚĆ ODWIEDZANYCH MIEJSC. Turystyka pobytowa - polega na przemieszczaniu się turystów z miejsca stałego pobytu do jednej miejscowości, w której realizowane są podstawowe cele wyjazdu i Do najbardziej popularnych form turystyki pobytowej zaliczyć należy: wczasy pobytowe, kolonie, pobyty sanatoryjne, biwaki itp. Turystyka wędrowna - polega na ciągłym lub etapowym przemieszczaniu się turysty oraz odwiedzaniu rożnych (co najmniej dwóch) miejscowości. Najbardziej popularne formy turystyki wędrownej to: wycieczki, obozy wędrowne, autostop, pielgrzymki, tramping, trekking itp.
PODZIAŁ TURYSTYKI ZE WZGLĘDU NA POWSZECHNOŚĆ UCZESTNICTWA. Turystyka masowa (popularna) - dostępna dla każdego i nie wymagająca specjalnego przygotowania. Turystyka kwalifikowana - charakteryzuje się tym, ze wymaga od uczestników określonej kondycji psychofizycznej i specjalnego ekwipunku, przygotowania oraz umiejętności posługiwania się odpowiednim sprzętem, często połączonej z formalnym wymogiem posiadania określonych uprawnień (np. turystyka piesza, górska, speleologiczna, narciarska, kolarska, kajakowa, żeglarska itp.
Przykładowe rodzaje turystyki nazewnictwo (bez jednorodnego podziału) turystyka kwalifikowana agroturystyka (turystyka wiejska) ekoturystyka (zrównoważona) turystyka aktywna turystyka biznesowa turystyka edukacyjna turystyka górska turystyka kolejowa turystyka konna turystyka kulturowa turystyka sentymentalna turystyka medyczna turystyka motorowa turystyka rowerowa turystyka piesza turystyka 'uzależnień' turystyka wodna turystyka 'erotyczna' turystyka zarobkowa turystyka 'handlowa' turystyka religijna i 'pielgrzymkowa turystyka kosmiczna
PODZIAŁ TURYSTYKI ZE WZGLĘDU NA CEL PODÓŻY. (przykłady) Turystyka biznesowa - podróże w interesach. Turystyka kongresowa - pod tym hasłem kryje się najczęściej wyjazdy na rożnego rodzaju konferencje, sympozja, seminaria itp. Turystyka motywacyjna (Incentive tourism) - traktowana jako jeden z elementów nowoczesnego zarządzania oraz kształtowania stosunków międzyludzkich w przedsiębiorstwie. Turystyka etniczna - dotyczy głownie turystyki międzynarodowej. Obejmuje podróże związane z miejscem pochodzenia (urodzenia i zamieszkania) w przeszłości, zarówno samych turystów, jak i ich przodków. Turystyka alternatywna (często używa się także terminu turystyka zrównoważona - sustainable tourism) - określenie, które wyznacza nowy sposób podejścia do turystyki, polegający na preferowaniu takich form uczestnictwa oraz organizacji i obsługi ruchu turystycznego, który opiera się na zasadzie zrównoważonego rozwoju.
Kryteria klasyfikacji podróżnych (wg UNWTO): Konferencja Narodów Zjednoczonych zorganizowana w 1963 roku w Rzymie. Komisja Statystyki ONZ ustaliła wówczas, ze w statystykach dotyczących turystyki międzynarodowej wyodrębniać się będzie trzy rodzaje podróżnych: odwiedzających (jako pojęcie nadrzędne) oraz turystów i wycieczkowiczów. ODWIEDZAJĄCY - określenie obejmuje wszystkie osoby przybywające do miejsca nie będącego miejscem ich stałego zamieszkania na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy, w jakimkolwiek celu, z wyjątkiem wykonywania w tym kraju odpłatnie zawodu. Odwiedzających podzielono na: TURYSTÓW - to znaczy odwiedzających, którzy przebywają w odwiedzanym kraju co najmniej 24 godziny i korzystają co najmniej z jednego noclegu poza miejscem stałego zamieszkania. WYCIECZKOWICZOW - to znaczy odwiedzających, którzy przebywają w danym kraju krócej niż 24 godziny (łącznie z uczestnikami rejsów morskich). Każda rozpoczęta podroż z miejsca stałego zamieszkania tworzy nowego turystę lub wycieczkowicza, czyli jedna osoba może zaistnieć jako turysta lub wycieczkowicz w ciągu roku niejednokrotnie.
Turysta (wg GUS) Osoba znajdująca się dobrowolnie czasowo poza miejscem stałego pobytu i środowiskami związanymi z codziennym rytmem życia. Jedna osoba jest wielokrotnym turystą po każdym następnym rozpoczęciu uczestnictwa w turystyce.
Turyści to osoby (wg UNWTO): a) podróżujące dla przyjemności, w celach rodzinnych, zdrowotnych i innych; b) udające się na zebrania lub jako reprezentanci w sprawach naukowych, administracyjnych dyplomatycznych, sportowych itp.; c) podróżujące w celach handlowych; d) uczestnicy rejsów morskich, nawet, gdy czas ich pobytu nie przekraczał 24 godzin. Turystami nie są osoby (wg UNWTO): a) przebywające w celach bezpośrednio zarobkowych; b) mające na celu zamieszkanie na stale w danym kraju; c) przebywające w strefie przygranicznej i tam zatrudnione; d) jadące tranzytem bez zatrzymania się; e) studenci i młodzież przebywająca w pensjonatach i szkołach
ORGANIZACJA I FUNKCJONOWANIE RYNKU TURYSTYCZNEGO (SEKTORY RYNKU TURYSYCZNEGO) SEKTOR BAZY NOCLEGOWEJ - obejmujący funkcjonowanie wszystkich rodzajów bazy noclegowej wykorzystywanych dla potrzeb przemysłu podroży i turystyki, w tym: hotele, motele, pensjonaty, sanatoria, schroniska, wioski wakacyjne, centra rekreacyjno-wypoczynkowe, apartamenty, kempingi, ośrodki,,time share" itd. SEKTOR ATRAKCJI - obejmujący podstawowe dobra i usługi turystyczne (walory turystyczne), w tym; parki narodowe, rezerwaty przyrody, muzea i galerie, miejsca historyczne, zabytki, parki tematyczne, parki rozrywki, festiwale, ośrodki sportowo-rekreacyjne, kasyna oraz rożnego rodzaju urządzenia turystyczne (kąpieliska, wyciągi narciarskie, kolejki górskie itp.). SEKTOR TRANSPORTOWY - obejmujący: zarówno tzw. nieturystyczny transport publiczny (międzymiastowe i miejskie regularne połączenia kolejowe, autobusowe), jak i instytucje wyspecjalizowane w obsłudze ruchu podróżniczego i turystycznego, takie jak: linie lotnicze (regularne i czarterowe), morskie linie pasażerskie (w tym promowe), statki wycieczkowe, firmy wyspecjalizowane w przewozach autokarowych, firmy rent a car itd.
ORGANIZACJA I FUNKCJONOWANIE RYNKU TURYSTYCZNEGO (cd) SEKTOR ORGANIZACJI LOKALNYCH W OBSZARACH RECEPCJI RUCHU TURYSTYCZNEGO - niezależnie od tego, czy mówiąc o obszarach recepcji ruchu turystycznego, mamy na myśli kraje, czy tez regiony i miejscowości turystyczne. Obejmuje on: narodowe organizacje turystyczne, rożnego rodzaju zrzeszenia gospodarcze i stowarzyszenia turystyczne oraz regionalne i lokalne organizacje zajmujące się promocją turystyki na danym terenie. SEKTOR ORGANIZATORÓW TURYSTYKI - obejmujący: tour-operatorów, detaliczne agencje turystyczne, biura rezerwacji świadczeń (np. noclegów), stowarzyszenia turystyczne oraz inne organizacje społeczne zajmujące się organizacją i obsługą ruchu turystycznego. SEKTOR GASTRONOMICZNY obejmuje wszystkie rodzaje obiektów gastronomicznych (restauracje, zajazdy, stołówki, bary, kawiarnie itd.)
Obecnie pośrednictwo oraz organizacja imprez turystycznych stanowią dwa instytucjonalnie wyodrębnione rodzaje usług, z których każda posiada specyficzny przedmiot i wartość użytkową. W całym systemie funkcjonowania rynku turystycznego zasadniczo można wyróżnić trzy grupy podmiotów, które uczestniczą w procesie tworzenia i dystrybucji pro-duktu turystycznego: nie mylić z definicjami z Ustawy o usługach turystycznych! dostawcy, organizatorzy turystyki (tour-operatorzy), oraz agenci turystyczni.
DOSTAWCY (Suppliers) mają podstawowe znaczenie w przygotowaniu oferty turystycznej. Zwykle są nimi bezpośredni producenci poszczególnych dóbr i usług turystycznych, firmy, które dostarczają cząstkowych (pojedynczych) składników kompleksowego produktu turystycznego, takich jak: transport, nocleg, wyżywienie oraz różnorodne produkty sektora atrakcji turystycznych (muzeum, park rozrywki, imprezy kulturalne, festiwale itp.). W tym rozumieniu dostawcami są wiec linie lotnicze, hotele, kempingi, restauracje, centra rekreacyjne, wypożyczalnie samochodów itd.
AGENCI PODROZY (Travel Agent) stanowią pośrednie ogniwo w systemie dystrybucji usług turystycznych. Funkcje tę może pełnić zarówno mała firma z kilkoma pracownikami, jak również duża agencja grupująca wiele punktów sprzedaży detalicznej (tzw. Retail Agents), która zatrudnia setki osób. Agencje turystyczne zajmują się bezpośrednią dystrybucją imprez turystycznych. Podstawą ich zysku jest prowizja od sprzedanych imprez, otrzymywana od kontrahenta. Średnia stawka prowizyjna w większości krajów europejskich wynosi około 10% ceny imprezy, przy czym wielu tour-operatorów przyznaje także dodatkową prowizję uzależnioną od wielkości sprzedaży. Przeciętny zysk netto agencji turystycznych, po pokryciu kosztów, waha się od 2 do 4% wartości sprzedaży. (Większość agentów podróży prowadzi także usługi dodatkowe, takie jak: załatwianie paszportów i wiz, ubezpieczeń komunikacyjnych i turystycznych, obsługę czeków podróżnych itp.
ORGANIZATORZY TURYSTYKI (Tour-operators) to najczęściej duże firmy, które działają na zasadach podobnych do hurtowników w handlu. Ich działalność polega na skupowaniu w dużych ilościach (a przez to po korzystnych cenach) pojedynczych usług od bezpośrednich producentów dóbr i usług turystycznych (dostawców) oraz tworzeniu z nich kompleksowych produktów turystycznych w postaci tzw. package tours, sprzedawanych po zryczałtowanej cenie.
Podsumowanie roku 2006 Kraj Dochód [mld euro] Zysk [mln euro] Zatrudnienie [osób] Oddziały TUI Group Niemcy 20,5-893 63 tys. 3,3 tys. Thomas Cook (obecnie z Neckermannem, MyTravel) Niemcy/ Wielka Brytania 7,9 184 23,3 tys. 2,4 tys. REWE Touristik* Niemcy 4,4 14 tys. 700 MyTravel Wielka Brytania 4,3 8 tys. 836 First Choice (Europeexpress) Wielka Brytania 4,1 14 tys. 700 Grupo Iberostar Hiszpania Kuoni Szwajcaria Club Med Francja Alltours Group Niemcy Hotelplan Szwajcaria * W Polsce do REWE należy 36 sklepów Billa i Selgros, które przyniosły zysk 565 mln. euro z 49,8 mlrd zarobionych ogółem w 2008 r
Polskie prawo wyróżnia trzy rodzaje podmiotów oferujących usługi turystyczne: organizator turystyki - przedsiębiorca organizujący imprezę turystyczną pośrednik turystyczny - przedsiębiorca, którego działalność polega na wykonywaniu, na zlecenie klienta, czynności faktycznych i prawnych związanych z zawieraniem umów o świadczenie usług turystycznych agent turystyczny - przedsiębiorca, którego działalność polega na stałym pośredniczeniu w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych na rzecz organizatorów turystyki posiadających zezwolenia w kraju lub na rzecz innych usługodawców posiadających siedzibę w kraju
ROZWÓJ TURYSTYKI W POLSCE Polskie Towarzystwo Tatrzańskie (PTT) Pomysł założenia Towarzystwa Tatrzańskiego był rozważany wśród miłośników Tatr już w 1871. Założono je, początkowo jako Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie 3 sierpnia 1873. Po ustanowieniu statutu, Towarzystwo zostało zarejestrowane 19 marca 1874 z siedzibą w Nowym Targu. W maju 1874 zmieniło nazwę na Towarzystwo Tatrzańskie i przeniosło swoją siedzibę do Krakowa. W statucie Towarzystwa zapisano następujące cele jego działania. - Badanie Karpat, a w szczególności Tatr i Pienin oraz rozpowszechnianie zebranych o nich wiadomości. - Zachęcanie do ich zwiedzania, ułatwienie przystępu do nich i pobytu turystom (a w szczególności swoim członkom) oraz badaczom i artystom udającym się do Karpat, Tatr i Pienin w celach naukowych i artystycznych. - Ochrona zwierząt halskich: kozicy i świstaka. - Wspieranie przemysłu górskiego wszelkiego rodzaju.
ROZWÓJ TURYSTYKI W POLSCE Polskie Towarzystwo Krajoznawcze (PTKraj) - powstałe w 1906 roku z inicjatywy m.in. Aleksandra Janowskiego, Kazimierza Kulwiecia, Zygmunta Glogera i innych. Powstało w Warszawie, a swoim zasięgiem obejmowało zabór rosyjski. Jednym z głównych jego celów było ukazywanie piękna ziemi polskiej oraz rozbudzanie uczuć patriotycznych poprzez poznawanie Polski. Towarzystwo wielką wagę przywiązywało do wychowywania młodzieży. Liczne grono działaczy społecznych (wśród nich m.in. Mieczysław Orłowicz) podjęło się roli przewodników i wychowawców. PTKraj prowadziło działalność popularyzatorską, wydawniczą i turystyczną. W szczególności Towarzystwo organizowało i prowadziło muzea krajoznawcze, m.in. w Kaliszu (1908), Suwałkach (1908), Łowiczu (1910), Sandomierzu (1921), Nowogrodzie nad Narwią (1927) i Warce. Ich zbiory gromadzone były przez członków PTKraj z danego terenu.
ROZWÓJ TURYSTYKI W POLSCE Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze (PTTK) - stowarzyszenie powstałe z połączenia w 1950 roku Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego i Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, grupujące turystów i krajoznawców. Towarzystwo stawia sobie za zadanie upowszechnianie na terenie Polski turystyki kwalifikowanej i krajoznawstwa.