PROGRAMY STRATEGICZNE MIASTA RUDA ŚLĄSKA Ruda Śląska 2005 1
SPIS TREŚCI WSTĘP... 3 2. WPROWADZENIE... 4 3. PROGRAMY STRATEGICZNE... 5 3.1. Strategia Wewnętrznego i Zintegrowanego Rozwoju Miasta Ruda Śląska do roku 2015... 5 3.1.1. Czynniki zewnętrzne... 6 3.1.2. Aktualna ocena miasta... 6 3.1.3. Tożsamość i faza rozwojowa miasta... 8 3.1.4. Wewnętrzne czynniki rozwoju miasta... 9 4. WIZJA I KONCEPCJA STRATEGICZNEGO ROZWOJU MIASTA RUDA ŚLĄSKA... 11 4.1. Koncepcja strategicznego rozwoju miasta... 14 4.2. Nowelizacja Strategii... 18 5. STRATEGIA A PROGRAMY UNIJNE... 18 5.1. Plan Rozwoju Lokalnego... 22 5.2. Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Ruda Śląska na lata 2005 2013... 15 6. POWIATOWY PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RUDA ŚLĄSKA... 24 7. MIEJSKA STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W RUDZIE ŚLĄSKIEJ NA LATA 2003-2015... 29 8. ZAKOŃCZENIE... 30
Wstęp Szanowni Mieszkańcy! Skromna publikacja, którą trzymają Państwo w rękach jest skrótowym, ale mamy nadzieję pełnym omówieniem Programów Strategicznych Miasta Ruda Śląska oraz sposobów ich realizacji. Życie miasta, organizacja przestrzeni, w jakiej żyją obywatele, a także sposób życia mieszkańców jest tym lepsza, im lepsze tych problemów zaplanowanie. Dla wielkich obszarów, dla ogromnych skupisk ludności a w przypadku Rudy Śląskiej możemy używać takich określeń plany takie układane są w perspektywie wieloletniej. Od najbardziej dalekosiężnych i ogólnych programów strategicznych poprzez kolejne ich uszczegółowienie w postaci planów dotyczących konkretnych zadań (np. rozwoju lokalnego) czy w końcu ich materializacji poprzez dobre zaplanowanie i prawidłowe realizacje rocznych miejskich budżetów. Tak właśnie odbywa się to w Rudzie Śląskiej. Centrum rozrywkowo-handlowe Ruda Śląska Plaza w dzielnicy Wirek. 3
Wprowadzenie Ruda Śląska, znakomicie położona w centrum Aglomeracji Górnośląskiej, swój aktualny wygląd zawdzięcza bogactwom naturalnym, które kształtowały jej oblicze gospodarcze przez ostatnie kilkaset lat. Złoża węgla kamiennego i rud metali ukształtowały tereny miasta (w dzisiejszej formie administracyjnej Ruda Śląska powstała w 1959 roku) jako ośrodek hutnictwa i górnictwa węgla kamiennego. Obecnie jednak pragniemy, by to oblicze zmieniało się bardziej pod wpływem realizacji pomysłów ludzi tu mieszkających, tak, by inni znajdowali w tym mieście swoje miejsce na ziemi. Efektem tego jest systematyczna poprawa stanu środowiska naturalnego, główne źródła przemysłowych zanieczyszczeń powietrza zostały zlikwidowane, a wiele obszarów poprzemysłowych zostało zrekultywowanych lub jest poddanych rekultywacji. Ostatnie 15 lat w życiu miasta to także okres głębokich zmian, zarówno społecznych jak i gospodarczych związanych z odrodzeniem się lokalnego samorządu, z reformami ustrojowymi i systemu gospodarczego kraju. Sprawą oczywistą jest, że na sytuację miasta wpływają procesy restrukturyzacyjne górnictwa węgla kamiennego i hutnictwa oraz głębokie zmiany własnościowe w pozostałych branżach. Z jednej strony od roku 1990 stan zatrudnienia w gospodarce miasta zmniejszył się o 12 tys. osób, a z drugiej strony liczba firm sektora prywatnego wzrosła z 4 tys. do prawie 9 tysięcy. Efektem zjawisk demograficznych w tym czasie jest spadek liczby mieszkańców ze 170 tys. do 147 tys. tj. o 13% w ciągu ostatnich 15 lat. Na zjawisko to, zresztą niemal powszechne w całej Aglomeracji Górnośląskiej, złożyły się procesy demograficzne ogólnokrajowe (starzenie się społeczeństwa i spadek dzietności małżeństw) jak i specyficzne dla całego regionu migracje. To, w powiązaniu ze wzrostem przedsiębiorczości mieszkańców w ostatnim dziesięcioleciu, programy pomocowe państwa i gminy dla restrukturyzowanych gałęzi gospodarki spowodowało, że problem bezrobocia na terenie miasta nie przybrał katastrofalnego rozmiaru. W Rudzie Śląskiej poziom bezrobocia w całym 15-leciu nie przekroczył średniego wskaźnika dla kraju i województwa i był znacznie niższy niż we wszystkich miastach ościennych. Wszystkie powyższe zmiany nie zaistniałyby bez opracowanych i realizowanych przez Miasto planów strategicznych, które jak projekt Gospodarka ściekowa Ruda Śląska umożliwiający osiągnięcie europejskiego poziomu w zakresie gospodarki ściekowej realizowane są przy pomocy środków strukturalnych Unii Europejskiej. 4
PROGRAMY STRATEGICZNE Na aktualny stan miasta wpływały i wpływają strategiczne programy rozwojowe, które w ostatnich latach w zasadniczy sposób kształtowały kierunek rozwoju Rudy Śląskiej. Począwszy od Strategii Rozwoju Wewnętrznego i Zintegrowanego Rozwoju Miasta Ruda Śląska do roku 2015 (uchwalonej w 1997 i znowelizowanej w 2002 roku) a kończąc na dokumencie pod nazwą Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Ruda Śląska na lata 2005 2013 uchwalonym w czerwcu 2005 roku. Dokumenty te i inne, planujące rozwój miasta obejmują wszystkie podstawowe dziedziny życia społeczno-gospodarczego. Omówmy je pokrótce. Strategia Wewnętrznego i Zintegrowanego Rozwoju Miasta Ruda Śląska do roku 2015 zakłada, że: a. otoczeniem geograficznym, istotnym dla przyszłego rozwoju Rudy Śląskiej jest Aglomeracja Górnośląska w tym Katowicki Zespół Metropolitalny; b. otoczenie branżowe jest złożone z sektora przedsiębiorstw i banków oraz tradycyjnych sektorów gospodarczych takich jak górnictwo węgla kamiennego, energetyka oraz hutnictwo żelaza i stali; c. Ośrodkami konkurencyjnymi dla Rudy Śląskiej są niektóre ościenne miasta. Dotyczy to Katowic, Bytomia, Zabrza i Chorzowa. Pozostałe miasta i gminy ościenne takie jak Świętochłowice, Mikołów i Gierałtowice nie są gminami konkurencyjnymi. Układ funkcjonalnoprzestrzenny Aglomeracji Górnośląskiej każe postrzegać ościenne miasta i gminy również jako partnerów posiadających wspólne dziedziny współpracy i których łączy wspólnota interesów w relacji do restrukturyzujących się sektorów gospodarczych; d. Utrzymujący się wysoki stopień centralizacji państwa, zwłaszcza finansów publicznych jest głównym zagrożeniem rozwoju miasta oraz całego województwa; Znając główne założenia strategii należy rozpatrzyć czynniki, które sprzyjają jej realizacji oraz te, które ją utrudniają. Mogą być one zewnętrzne jak i wewnętrzne. Poznajmy te najważniejsze. 5
Czynniki zewnętrzne Zewnętrznymi, sprzyjającymi czynnikami rozwoju miasta są: a. czynnik gospodarczy, bliskość Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej i inwestorów zagranicznych lokalizujących się w tej strefie; b. czynnik infrastrukturalny, związany z przebiegiem autostrady A-4, realizacją Drogowej Trasy Średnicowej i obwodnic; dopełnieniem atrakcyjności komunikacyjnej miasta jest bliskość międzynarodowego lotniska w Pyrzowicach; c. czynnik terytorialny, atrakcyjność w zakresie podaży terenów do zagospodarowania, d. czynnik polityczny, łączony z potencjalnymi możliwościami rozwojowymi, które tworzy Kontrakt dla województwa katowickiego w tym tzw. północna wspólnota ponadlokalna sześciu miast; e. czynnik makro-ekonomiczny dotyczący kontynuacji procesów wzrostu gospodarczego kraju, opanowania zjawisk inflacyjnych i zwiększania dostępu do kredytu bankowego; Zewnętrzne, utrudniające, czynniki rozwoju miasta to: a. czynnik ekonomiczny, opóźnianie i przesuwanie w czasie procesów restrukturyzacji górnictwa, hutnictwa i energetyki; b. czynnik infrastrukturalny, niski standard infrastruktury drogowej i słaby postęp przebudowy podstawowego układu komunikacyjnego Aglomeracji Górnośląskiej; c. czynnik polityczny, utrzymująca się centralizacja państwa, nadmierny fiskalizm i zmniejszająca się siła finansowa samorządów lokalnych; d. czynnik ustrojowy, brak samorządu regionalnego i przedłużanie się obecnego rozdrobnionego podziału kraju na małe województwa administrowane przez resortowe układy decyzyjne; e. czynnik społeczny, chroniczne niedofinansowanie sfery usług społecznych w tym edukacji, ochrony zdrowia i kultury. Aktualna ocena miasta Ruda Śląska jest postrzegana przez otoczenie jako: a. miasto rozległe obszarowo, o skomplikowanym układzie funkcjonalno-przestrzennym, z nieukształtowanymi centrami handlowo-usługowymi w dzielnicach; 6
b. ośrodek przemysłowy o profilu górniczo hutniczym z tradycją kulturalną wyrosłą na tych przemysłach; c. jednostka osadnicza o randze ponadlokalnej o przewadze środowisk robotniczych tworzących wspólnoty lokalne wokół parafii; d. miasto dużych perspektyw rozwojowych, dysponujące dużymi i atrakcyjnymi terenami do zagospodarowania oraz terenami zielonymi umożliwiającymi rozwój funkcji rekreacyjnej. Stereotyp Rudy Śląskiej tworzą także oceny negatywne, jak: a. mało dynamiczne społeczności lokalne i stosunkowo niski własny potencjał intelektualny; b. wyraźna luka infrastrukturalna w dziedzinie infrastruktury drogowej, telekomunikacyjnej, energetycznej i wodociągowo-kanalizacyjnej; W dzielnicy Nowy Bytom realizowany jest program renowacji zabytków. 7
c. brak ogólnomiejskiego centrum administracyjnego, usługowego, handlowego i finansowego; d. występowanie dużej ilości terenów zdegradowanych przez eksploatację górniczą, energetykę i hutnictwo; e. ciążenie dzielnic ku dużym ościennym ośrodkom miejskim takim jak Katowice, Bytom, Zabrze i Chorzów ze względu na atrakcyjności ich centrów handlowo-usługowych. Tożsamość i faza rozwojowa miasta Cechami charakterystycznymi Rudy Śląskiej są: a. etos pracy i kultura przemysłowa ukształtowana przez górnictwo i hutnictwo; Osiedle Magnolia w dzielnicy Ruda otrzymało wyróżnienie Ministra Infrastruktury w kategorii Architektura i Budownictwo. 8
b. wysoki poziom identyfikacji z wartościami śląskimi i integracja wewnętrzna społeczności lokalnych większości dzielnic; c. korzystna struktura demograficzna pod względem wieku i liczebności mobilnych grup wiekowych; d. wielość dzielnic z własnymi ośrodkami centralnymi i istnienie przestrzeni historycznych z obiektami zabytkowymi; e. istnienie wolnych przestrzeni przydatnych dla rozwoju różnorodnych funkcji i przebudowy wewnętrznej miasta. W ciągu ostatnich lat ma miejsce wzrost świadomości społecznej mieszkańców i poczucia wspólnoty interesów. Towarzyszą temu wysiłki władz miejskich na rzecz utworzenia centrum administracyjnego i handlowego oraz stopniowej integracji dzielnic w jeden organizm miejski. Władze lokalne uruchomiły opcję na rzecz wypracowania nowej wizji rozwoju miasta i zaangażowania się w promocję rozwoju lokalnego. W mieście obserwuje się rozwój przedsiębiorczości oraz sektora małych i średnich firm. Rośnie potencjał miejsc pracy w sektorze prywatnym. Postępuje, chociaż w zbyt wolnym tempie, prywatyzacja i restrukturyzacja przedsiębiorstw państwowych. Powstają nowe oddziały banków. Wewnętrzne czynniki rozwoju miasta Omawiając czynniki zewnętrzne wykazano ich pochodzenie od spraw niezależnych od mieszkańców Rudy Śląskiej. Są jednak sprawy i problemy, na które mamy lub możemy mieć wpływ. Na rozwój miasta decydujący wpływ będą miały: a. czynniki decyzyjne związane ze stabilnością polityczną władz lokalnych i sprawnością zarządzania miastem; dotyczy to w szczególności promocji gospodarczej i kulturalnej miasta, wspierania rozwoju lokalnego i małej przedsiębiorczości oraz kreowania nowych, atrakcyjnych form zagospodarowania przestrzennego; b. czynniki wzmacniające siłę konkurencyjną miasta; odbudowanie siły konkurencyjnej wielkich przedsiębiorstw i podniesienie atrakcyjności lokalnego otoczenia dla inwestorów w zakresie lokalizacji, telekomunikacji, edukacji, zasobów ludzkich oraz usług bankowych; 9
c. inicjatywy lokalne wspierane przez władze miasta oraz Rudzką Agencję Rozwoju Inwestor, umiejętności pozyskiwania przez środowiska lokalne środków zewnętrznych oraz wola wchodzenia we wspólne przedsięwzięcia z innymi gminami i regionalnymi instytucjami wspierającymi procesy rozwojowe. Aby te wewnętrzne czynniki dały odpowiedni efekt musi nastąpić ich w miarę pełne wykorzystanie oraz racjonalne skorzystanie z wiedzy i umiejętności jego mieszkańców. Współczesna literatura używa tu sformułowania kapitał ludzki i środowiska liderskie. Wymagać to będzie: a. dobrej komunikacji społecznej pomiędzy mieszkańcami i prowadzenia przez władze miasta skutecznej polityki informacyjnej; b. przełamania partykularnych priorytetów dzielnicowych i społeczno-zawodowych oraz uzyskania konsensusu co do kierunków rozwoju przez obecnie pozostające w rozproszeniu środowiska liderskie. Niezależnie od położenia geograficznego, czasu, największym kapitałem stanowiącym o postępie i rozwoju miasta są ludzie. Na kapitał ludzki miasta składa się: a. ludność z wyższym i średnim wykształceniem, jednakże w mieście jest ona w znacznie mniejszej liczebności aniżeli w miastach ościennych, nadto odpływa ona do konkurencyjnych ośrodków; b. kadra menedżerska przemysłu, która poddana została presji szybkiego podnoszenia swoich umiejętności i wymaga wzmocnienia napływem specjalistów z zewnątrz; c. liczna i dobrze wykształcona kadra techniczna oraz zasoby ludzkie o ukształtowanej kulturze przemysłowej; d. duży potencjał wykwalifikowanych robotników w tradycyjnych zawodach, którzy podlegać będą przekwalifikowaniom zawodowym; e. nieliczne środowisko rzemieślników i liderów małej i średniej przedsiębiorczości oraz niska dynamika rozwojowa klasy średniej; f. potencjał ludzi młodych otwartych na procesy innowacyjne i poszukujących miejsc pracy poza tradycyjnymi sektorami gospodarki miasta. 10
WIZJA I KONCEPCJA STRATEGICZNEGO ROZWOJU MIASTA RUDA ŚLĄSKA Podstawą kreowania przyszłości miasta są następujące tradycyjne wartości: a. trwałość więzi rodzinnej, parafialnej i regionalnej zakorzenionej w śląskiej tradycji; b. przemysłowa kultura i jakość pracy; c. przestrzeń historyczna poszczególnych dzielnic; d. wartości i walory przyrodnicze w tym bogate zasoby węgla kamiennego oraz tereny zielone. Przyszłość miasta powinna być również oparta na nowych wartościach jak: a. wykształcenie średnie i wyższe oraz wysokie kwalifikacje zawodowe; b. przedsiębiorczość, innowacyjność i kreatywność; c. mobilność zawodowa i stałe doskonalenie zawodowe; d. nowe technologie i materiały konstrukcyjne; e. postawa obywatelska i aktywność w życiu publicznym; f. nowoczesne systemy zarządzania w biznesie i administracji; g. odpowiedzialność środowisk liderskich za przyszłość firm, społeczności lokalnych oraz za środowisko przyrodnicze i kulturowe miasta; h. nowe kulturalne i rekreacyjne formy spędzania czasu wolnego; i. nowe formy komunikacji i przekazu informacji; j. integracja społeczna, przestrzenna i techniczna miasta. Główne procesy rozwojowe w mieście oparte na tych przesłankach dokonywać się będą w wielu sferach. W dziedzinie kapitału ludzkiego i usług społecznych obejmą: a. kultywowanie tradycyjnych wartości śląskich, w tym więzi rodzinnych i wspólnotowych; b. zmiany świadomościowo-kulturowe dotyczące wykształcenia, mobilności zawodowej, rozwoju przedsiębiorczości i aktywności obywatelskiej; c. przekształcenia programowe i organizacyjne w szkolnictwie łączone z rozwinięciem szkół średnich i stworzeniem zalążków szkolnictwa wyższego; d. przekwalifikowania zawodowe pracowników restrukturyzowanych przedsiębiorstw; e. kreowanie środowisk liderskich. 11
Najważniejsze procesy rozwojowe w gospodarce miasta to: a. restrukturyzacja górnictwa, hutnictwa i energetyki; b. rozwój małych i średnich przedsiębiorstw z położeniem nacisku na wzrost liczebności firm średniej wielkości; c. napływ firm i inwestorów zewnętrznych w oparciu o atrakcyjne oferty lokalizacyjno-promocyjne; d. rozwój instytucji otoczenia biznesu, w tym instytucji finansowych i ubezpieczeniowych. Ruda Śląska w integracji funkcjonalno-przestrzennej z Katowicami, Chorzowem, Zabrzem i Gliwicami stworzą strefę wysokiej aktywności gospodarczej. U podstaw tej strefy znajdzie się potencjał akademicki, naukowo-badawczy, systemy infrastrukturalno-logistyczne oraz wysoko kwalifikowane kadry sektora przedsiębiorstw i administracji publicznej. Wiodące procesy rozwojowe w użytkowaniu terenów i w infrastrukturze: a. uporządkowanie geodezyjne i własnościowe terenów oraz ich wyposażenie w infrastrukturę; b. modernizacja zabudowy mieszkaniowej, przemysłowej i biurowo-usługowej; c. modernizacja i rozbudowa dróg; d. rozwój telekomunikacji. Na nowy bardziej korzystny układ powiązań Rudy Śląskiej z otoczeniem złoży się jej współpraca z miastami Aglomeracji Górnośląskiej. Powstaną powiązania w dziedzinie: a. restrukturyzacji górnictwa (Świętochłowice, Chorzów, Siemianowice Śląskie, Katowice); b. wspierania rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości (Bytom, Chorzów, Świętochłowice, Siemianowice Śląskie, Piekary Śląskie); c. przyciągania inwestorów i kształtowania układów infrastrukturalno-logistycznych (Katowice, Chorzów, Zabrze, Gliwice). 12
Odrestaurowane zabytkowe osiedle robotnicze w dzielnicy Nowy Bytom. Drugi intensywny typ powiązań Rudy Śląskiej z otoczeniem stanowić będzie współpraca z instytucjami i środowiskami akademickimi, kulturalnymi i medycznymi. Przedmiotem tej współpracy będzie rozwój: a. szkolnictwa średniego i wyższego; b. środowiska twórczego i nowych imprez kulturalnych; c. specjalistycznych usług medycznych. Trzecim rodzajem powiązań zewnętrznych będzie rozwinięta sieć kontaktów międzynarodowych. Będą to powiązania z: a. miastami partnerskimi; b. instytucjami edukacyjnymi i kulturalnymi; c. firmami i inwestorami; d. instytucjami wspierania rozwoju lokalnego i małej przedsiębiorczości. 13
Społeczność lokalna i władze miasta dążą do tego, aby Ruda Śląska była postrzegana jako miasto kompletnie realizujące wszystkie funkcje miasta tj. funkcję handlowo-usługowa, edukacyjną, kulturalno-rekreacyjną. Niezależnie od znaczącej roli jaką nadal odgrywać będzie w mieście górnictwo i przemysł ciężki powstaną również zalążki przemysłu zaawansowanego technologicznie. Zrestrukturyzowane i konkurencyjne górnictwo i hutnictwo uzupełnione zostaną o alternatywne funkcje i stymulacje gospodarcze. Na silną pozycję ekonomiczną miasta złoży się zróżnicowana struktura podmiotowa sektora przedsiębiorstw, w której znaczący udział posiadać będą firmy średniej wielkości. Ruda Śląska będzie ośrodkiem subregionalnym z wykrystalizowanymi centrami administracyjnousługowymi i handlowo-usługowymi połączonymi funkcjonalnym układem komunikacyjnym spajającym wszystkie dzielnice. Będzie ważnym węzłem w układzie ciągów komunikacyjnych o znaczeniu aglomeracyjnym, krajowym i międzynarodowym oraz zwornikiem pomiędzy Katowicami i Gliwicami. Dzięki temu Ruda Śląska będzie mogła wypełnić swoją misję tj. podjęcie roli wielofunkcyjnego ośrodka o randze subregionalnej, w którym tradycyjna funkcja przemysłowa harmonijnie współistnieje z nowymi przyjaznymi dla środowiska konkurencyjnymi branżami gospodarczymi, który jest komplementarny w stosunku do Katowic w dziedzinie handlu i usług, rekreacji i edukacji, który wspólnie z Katowicami, Chorzowem, Zabrzem i Gliwicami tworzy główną oś rozwoju Aglomeracji Górnośląskiej opartą na infrastrukturze logistycznej i komunikacyjnej. Koncepcja strategicznego rozwoju miasta Każdy plan w tym również dalekosiężne strategie tworzone są na podstawie przyjętych przesłanek, założeń i danych. Tworzone są one w zbiory, mające na celu ich usystematyzowanie pod względem jednorodności tematów. W naszym przypadku zbiory te nazwane zostały polami działań. Pola strategiczne określają główne obszary aktywności podmiotów decyzyjnych; samorządowych, gospodarczych i społecznych, od których zachowań zależy w decydującym stopniu przyszłość miasta. Wybór ośmiu pól działań strategicznych w mieście określa zarazem priorytety rozwojowe miasta. 14
Te osiem pól strategicznych to: 1. edukacja i kapitał ludzki, gospodarka komunalna i ochrona środowiska; 2. komunikacja i telekomunikacja; 3. centra usługowe; 4. promocja i rozwój przedsiębiorczości; 5. gospodarka mieszkaniowa; 6. służba zdrowia i pomoc społeczna; 7. kultura i rekreacja. Inwestowanie w ludzi i wydatne wzmocnienie potencjału edukacyjnego stanowi podstawę przyszłości miasta a zatem główny element strategii. Źródłem przyspieszenia procesów restrukturyzacji gospodarczej i urbanistycznej miasta będzie: a. inwestowanie w edukację ludzi młodych; b. wzmocnienie infrastruktury komunikacyjnej i telekomunikacyjnej; c. krystalizacja centrów usługowych; d. aktywizacja gospodarcza terenów strategicznych. Do terenów strategicznych dla rozwoju miasta zaliczono: 1. Teren po koksowni Walenty wraz z terenami znajdującymi się na zapleczu huty Pokój. 2. Teren położony po zachodniej stronie węzła drogowego A-4 (Wirek Halemba). 3. Subregionalne centrum handlowo-usługowe w Wirku. 4. Teren położony przy dworcu kolejowym Chebzie wzdłuż ulicy Zabrskiej. 5. Tereny rekreacyjne położone w południowych dzielnicach miasta (Kochłowice, Halemba). Główna opcja strategiczna dla miasta Ruda Śląska zakłada oparcie jego rozwoju na efekcie spotęgowania efektu wynikłego z połączenia 5 mocnych stron. Są nimi: 1. Dogodne położenie geograficzne oraz funkcjonowanie w istniejącym i projektowanym układzie komunikacyjnym Aglomeracji Górnośląskiej. 2. Duża podaż terenów przydatnych dla rozwoju różnorodnych funkcji, w tym dla rozwoju funkcji rekreacyjnej. 3. Ludzie o ukształtowanej kulturze przemysłowej w tym liczna kadra z wykształceniem technicznym. 15
Inwestycja sportowa - basen kąpielowy w dzielnicy Ruda. 4. Korzystna struktura demograficzna i korzystne zmiany w wykształceniu mieszkańców. 5. Dynamiczny rozwój małej przedsiębiorczości oraz funkcji handlowo-usługowej o znaczeniu ponadlokalnym. Dodatkowym zaakcentowaniem tych mocnych stron będzie: 1. Zwiększony napływ inwestorów zewnętrznych do Aglomeracji Górnośląskiej. 2. Włączenie województwa katowickiego w transeuropejskie systemy infrastrukturalne zwłaszcza transportowo-logistyczne. Strategia rozwoju miasta Ruda Śląska jest strategią złożoną z trzech poziomów decyzyjnych obejmujących odpowiednie pola działań strategicznych. 16
Na poziomie pierwszym znajdują się trzy priorytety. Są to: a. edukacja i kapitał ludzki; b. gospodarka komunalna i ochrona środowiska; c. komunikacja i telekomunikacja. Strategiczne kierunki i przedsięwzięcia edukacyjne, infrastrukturalne i ekologiczne mają za zadanie tworzenie sprzyjających warunków dla rozwoju przedsiębiorstw i tworzenia nowych miejsc pracy. Wzrost mieszkańców o wysokich kwalifikacjach, wzrost dostępności komunikacyjnej i telekomunikacyjnej oraz uzdrowienie sytuacji ekologicznej, zwłaszcza rewitalizacja terenów zdegradowanych poprawi pozycję miasta w rankingu atrakcyjności dla firm, inwestorów i instytucji oraz mieszkańców i osób odwiedzających miasto. Na drugim poziomie strategicznym perspektyw rozwojowych miasta znajdują się dwa priorytety: d. centra usługowe; e. przedsiębiorczość. Tworzą one wspólnie strategię lokalnego rozwoju gospodarczego. Z jednej strony jest to porządkowanie struktury miasta, z drugiej jest to pobudzanie przedsiębiorczości nakierowanej na: b. przyspieszenie w mieście procesów restrukturyzacyjnych; c. wzbogacenie struktury gospodarczej miasta; d. przyciąganie do miasta inwestorów zewnętrznych; e. zagospodarowanie terenów uznanych za tereny strategiczne dla rozwoju miasta. Na trzecim poziomie strategii rozwoju miasta uplasowano trzy ostatnie priorytety strategiczne: a. gospodarka mieszkaniowa; b. służba zdrowia i pomoc społeczna; c. kultura i rekreacja. Są to priorytety koncentrujące się na polepszaniu warunków życia mieszkańców. W szczególności chodzi w nich o likwidację substandardów mieszkaniowych, zapewnienie dostępu do specjalistycznych usług medycznych i propagowanie zdrowego stylu życia oraz zapewnienie atrakcyjnych form spędzania czasu wolnego mieszkańcom i osobom odwiedzającym miasto. 17
Nowelizacja Strategii Jak wspomnieliśmy na początku niniejszego opracowania przyjęta w 1997 roku Strategia Rozwoju Wewnętrznego i Zintegrowanego Rozwoju Miasta Ruda Śląska do roku 2015 została znowelizowana w 2002 roku. Dokonano wówczas aktualizacji celów, kierunków i priorytetowych projektów na lata 2003 2007. Wybór kolejnego etapu realizacji strategii został podyktowany nową kadencją władz samorządowych oraz pierwszym okresem członkostwa Polski w Unii Europejskiej. W pierwszym okresie wdrażania Strategii Wewnętrznego i Zintegrowanego Rozwoju Miasta Ruda Śląska do 2015 roku podstawowym elementem był Wieloletni program inwestycyjny miasta Ruda Śląska na lata 1999 2003. Efekty uzyskane z jego realizacji zawierają roczne raporty przedstawiane Radzie przez Zarząd Miasta. W 2002 roku została również wykonana ocena zmian w zagospodarowaniu przestrzennym miasta Ruda Śląska. Wstępem do aktualizacji strategii rozwoju miasta na lata 2003 2007 stało się rozpoznanie i ocena uwarunkowań rozwojowych miasta. Praca nad aktualizacją strategii została zorganizowana w formie warsztatów strategicznych i projektowych. Aktywnie współpracowało nad nią ponad 120 osób reprezentujących środowiska samorządowe, gospodarcze i zawodowe miasta. W ostatniej fazie do prac programowych włączył się bezpośrednio Zarząd Miasta. W wyniku przeprowadzonej aktualizacji nastąpiło potwierdzenie pól i celów strategicznych długofalowej strategii rozwoju, zweryfikowane zostały niektóre kierunki strategii rozwoju pod wpływem zmieniających się uwarunkowań, utworzenie nowej listy priorytetowych projektów dla średniego okresu. STRATEGIA A PROGRAMY UNIJNE Wraz z wejściem Polski do Unii Europejskiej pojawiają się nowe możliwości finansowania niektórych przedsięwzięć z funduszy, jakie Unia przeznacza dla poszczególnych państw członkowskich na realizację ich potrzeb wynikających z konieczności dostosowania poziomu życia w poszczególnych krajach do średniej uznawanej przez Unię za niewymagającą dofinansowywania. Kwoty te pozostają w dyspozycji administratorów programów operacyjnych (tak je nazywa UE), w ich ramach dzielone są wpierw na tzw. działania, dopiero potem trafiają do beneficjenta. 18
19 Koncepcja przebudowy Placu Jana Pawła II w dzielnicy Nowy Bytom.
Ruda Śląska jedno z najbardziej zielonych miast w Aglomeracji Górnośląskiej. 20
Przedsięwzięcia, o których mówimy tu omawiając działania wynikające z realizacji Strategii dla Rudy Śląskiej mieszczą się w programie pod nazwą Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR). Jest jednym z siedmiu programów operacyjnych, które służą realizacji Narodowego Planu Rozwoju. Program ZPORR określa kierunki polityki regionalnej państwa, współfinansowanej ze środków Funduszy Strukturalnych Unii Europejskiej. Zbudowany jest z czterech priorytetów, jeden z nich, Priorytet 3 Rozwój Lokalny, umożliwia jednostkom samorządu terytorialnego pozyskanie wsparcia finansowego na projekty infrastrukturalne na obszarach podlegających restrukturyzacji. Wspierane finansowo będą jednak tylko te projekty, które wynikają z Planu Rozwoju Lokalnego przygotowanego przez jednostkę samorządu terytorialnego i wpływają na zwiększenie atrakcyjności gospodarczej i inwestycyjnej miasta oraz tworzą warunki dla wzrostu zatrudnienia. Z powyższego wynika, że Plan Rozwoju Lokalnego stanowi niezbędny dokument, umożliwiający ubieganie się o dofinansowanie projektów w ramach ZPORR: Priorytet 3 Rozwój Lokalny; Działanie 3.2 Obszary podlegające restrukturyzacji. Został zatem sporządzony Plan Rozwoju Lokalnego Miasta Ruda Śląska, przygotowany z udziałem władz miasta, pełnomocnika ds. planu rozwoju lokalnego, horyzontalnego zespołu zadaniowego ds. rozwoju lokalnego, konsultantów Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego, jednostek organizacyjnych Urzędu Miejskiego oraz instytucji publicznych. Celem planu jest przeciwdziałanie marginalizacji ekonomicznej i społecznej obszarów restrukturyzowanych poprzez modernizację i budowę infrastruktury lokalnej, zwiększającej atrakcyjność inwestycyjną i gospodarczą miasta, której zły stan ogranicza rozwój nowych sektorów działalności gospodarczej. Plan Rozwoju Lokalnego Plan Rozwoju Lokalnego zawiera opis aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej miasta, opis planowanych zadań inwestycyjnych na lata 2004 2006 i 2007 2013, plan finansowy na lata 2004 2006, oczekiwane wskaźniki osiągnięć oraz opis monitoringu, zarządzania i promocji. Realizacja przedmiotowego planu służyć będzie rozwojowi miasta i poprawie warunków życia jego mieszkańców. 21
Warto tu zaznaczyć, że daty, jakie się pojawiają w poszczególnych okresach są odmienne od strategii, ale wynikają z konieczności spójności z datami obowiązywania unijnych budżetów, bo to w ich ramach przydzielane są fundusze strukturalne. Plan Rozwoju Lokalnego Miasta Ruda Śląska na lata 2004 2013 stanowi dokument określający politykę gospodarczą, przestrzenną i społeczną Miasta Ruda Śląska do roku 2013. Rozwija cele określone w Strategii Zintegrowanego i Wewnętrznego Rozwoju Miasta Ruda Śląska do Roku 2015. Realizacja tej polityki będzie współfinansowana z Funduszy Strukturalnych Unii Europejskiej przyczyniając się do zwiększenia potencjału gospodarczego, rozwoju i dostosowania strukturalnego regionów Wspólnoty. Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Ruda Śląska na lata 2005 2013 Inną z dziedzin wspieranych przez politykę Unii Europejskiej jest rewitalizacja rozumiana jako proces odnowy i ponownego zagospodarowania obszarów zdegradowanych, poprzemysłowych i powojskowych w miastach. Miasto Ruda Śląska może ubiegać się o wsparcie finansowe dla projektów rewitalizacyjnych w ramach ZPORR pod warunkiem, że wynikają one z Lokalnego Programu Rewitalizacji i wpływać będą na zwiększenie atrakcyjności gospodarczej, turystycznej, kulturalnej i społecznej miasta oraz tworzyć warunki dla wzrostu zatrudnienia. Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Ruda Śląska na lata 2005 2013, przygotowany zatem został podobnie jak program rozwoju lokalnego z udziałem władz miasta, pełnomocnika ds. rewitalizacji, horyzontalnego zespołu zadaniowego ds. rewitalizacji, spółdzielni mieszkaniowych, konsultantów Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego oraz jednostek organizacyjnych Urzędu Miejskiego. 22
Wyższa Szkoła Handlowa im. Królowej Jadwigi w dzielnicy Orzegów. Strategicznym celem programu jest zmiana wizerunku Rudy Śląskiej, postrzeganej dotychczas jako niezintegrowane miasto monokultury przemysłowej, poprzez zrównoważony i harmonijny rozwój skoncentrowany na rewitalizacji przestrzeni miejskiej, uwzględniając szerokie spektrum uwarunkowań 23