SCENARIUSZ ZAJĘĆ KOŁA EDUKACYJNEGO PT. BYĆ JAK IGNACY Grupa wiekowa: klasy IV-VI Wymiar czasu: 2 x 45 minut Część I teoretyczna: Zajęcia dotyczące życia Ignacego Łukasiewicza. Cele ogólne: promowanie idei nauki wśród dzieci i młodzieży, przywracanie pamięci o wybitnych Polakach i ich wkładzie dla nauki i postępu, w tym o Ignacu Łukasiewiczu, kształtowanie postaw patriotycznych. Cele operacyjne - uczeń: zna biografię Ignacego Łukasiewicza, tworzy kalendarium wydarzeń z życia wynalazcy, pracuje z mapą Polski, wie jak wygląda lampa naftowa i zna jej budowę, wyraża opinie na temat dobroczynności wynalazcy, poszerza zasób słownictwa: m,in. wie co to destylacja, chemia, nafta, ropa naftowa. stosuje się do zasad gry dydaktycznej, gra fair-ply. Metody pracy: metody aktywne (twórczego rozwiązywania problemów), praca z tekstem, rozmowa kierowana. Formy pracy: indywidualna zbiorowa grupowa Środki dydaktyczne: Karty pracy dla ucznia (załączniki), lampa naftowa, Mapa Polski teraźniejsza i z XIX wieku, kostka do gry, pionki do gry, instrukcja gry Inwestycja, karty losu x 2, tabela wyników dla każdego ucznia. Przebieg zajęć:
CZĘŚĆ WSTĘPNA Cały cykl zajęć będzie poświęcony wielkiemu polskiemu wynalazcy, który żył ponad 150 lat temu. O kim, dowiemy się rozwiązując krzyżówkę. Nauczyciel rysuje na tablicy krzyżówkę. Czyta pytania, uczniowie wspólnie odgadują hasła związane Ignacym Łukasiewiczem. 11. 1. U K Ł A D 2. S T U D I A 3. S I A R K A 4. L A M P A 5. D E S T Y L A C J A 6. K O P A L N I A 7. A P T E K A 8. L W Ó W 9. K I T E L 10. C H E M I A W I E R T N I C Z A 1. Słoneczny lub okresowy. 2. Wyższe lub doktoranckie. 3. Pierwiastek chemiczny na literę s, o barwie jasnożółtej. 4. Nocna lub naftowa. 5. Rozdzielenie ciekłej mieszaniny wieloskładnikowej poprzez odparowanie, a następnie skroplenie jej składników. 6. Miejsce, w którym górnicy zajmują się wydobyciem z ziemi kopalin użytecznych: węgla kamiennego, soli czy ropy naftowej i gazu ziemnego. 7. Sklep, w którym sprzedaje się leki. 8. Miasto, kiedyś należało do Polski, dziś na terach Ukrainy. 9. Odzież ochronna zakładana w laboratoriach, szpitalach, aptekach. 10. Nauka badająca naturę i właściwości substancji. 11. Platforma... przeznaczona do wykonywania odwiertów pod dnem akwenów.
CZĘŚĆ GŁÓWNA 1. Przeczytajcie życiorys tego znanego Polaka (może przeczytać też nauczyciel). Na podstawie tekstu (załącznik nr 1) uporządkuj wydarzenia z życia Ignacego Łukasiewicza w kolejności chronologicznej, od jego narodzin do śmierci. Ponumeruj wydarzenia od 1 do 10. Uczniowie otrzymują kartę pracy z zadaniem do wykonania. Jan Boży Józef Ignacy Łukasiewicz przyszedł na świat w zubożałej rodzinie szlacheckiej w 1822 roku we wsi Zaduszniki z ojca Józefa i matki Apolonii ze Świetlików. W 1836 roku ukończył 4 klasy gimnazjum Ojców Pijarów w Rzeszowie i z powodu ciężkich warunków materialnych w rodzinie rozpoczął pracę w aptece w Łańcucie, a później w Rzeszowie. Wstąpił tam do tajnej organizacji patriotycznej i pod zarzutem nielegalnej działalności skierowanej przeciwko zaborcy został aresztowany w 1846 roku i przebywał w więzieniu do 1848 r. Po wyjściu z więzienia rozpoczął pracę w aptece "Pod Gwiazdą" Piotra Mikolascha we Lwowie. W latach 1850-1852 studiował farmację na Uniwersytetach w Krakowie i Wiedniu. W 1852 r. w Wiedniu uzyskał tytuł magistra farmacji i wrócił do pracy w aptece Piotra Mikolascha, gdzie objął stanowisko prowizora. W latach 1852-1853 Ignacy Łukasiewicz wspólnie z Janem Zehem prowadził na zapleczu apteki badania nad ropą naftową. Po oczyszczeniu tego płynu uzyskał naftę świetlną. 31 lipca 1853 w szpitalu na lwowskim Łyczakowie zapłoneły po raz pierwszy lampy naftowe, które wykonał blacharz lwowski Adam Bratkowski, według projektu Łukasiewicza. Datę 31 lipca 1853 roku uważa się za datę powstania polskiego przemysłu naftowego. Na przełomie lat 1853/54 Łukasiewicz opuścił Lwów i przeniósł się w pobliże terenów roponośnych - do Gorlic, gdzie dzierżawił aptekę. Nie zaprzestał prac nad doskonaleniem procesu otrzymywania nafty. W 1854 roku wspólnie z Tytusem Trzecieskim założył pierwszą na świecie spółkę naftową, która zaczęła wydobywać i eksploatować ropę w Bóbrce k. Krosna. W 1856 roku na skutek uzyskania znaczących ilości ropy Łukasiewicz założył w Ulaszowicach pierwszą na ziemiach polskich destylarnię ropy naftowej. Następne destylarnie Łukasiewicza to: destylarnia w Klęczanach (1858) prowadzona wspólnie z Eugeniuszem Zielińskim, kolejna w Polance (1861) i w Chorkówce (1865). Łukasiewicz cały czas pracował nad udoskonaleniem przetwórstwa ropy, efektem czego były nagrody za eksponowane produkty naftowe na wystawach w Jaśle, Lwowie i Wiedniu. Doskonalił również na terenie kopalni Bóbrka technikę wiercenia otworów za ropą. Wprowadził do użytku wiertnicę ręczną (1862), później zastosował maszyny parowe do napędu wiertnic. Czynił też starania o założenie szkoły górniczej w Bóbrce. Łukasiewicz był człowiekiem o wybitnych cechach charakteru. Wspierał finansowo ruchy narodowowyzwoleńcze, budował szkoły, kościoły, drogi i mosty. Stał na czele Krajowego Towarzystwa Naftowego. Założył prowadzoną przez żonę Honoratę Szkołę Koronkarską dla dziewcząt w Chorkówce. Na kopalni Bóbrka założył tzw. Kasę Bracką (odpowiednik dzisiejszego ZUS). Za działalność charytatywną papież Pius IX w 1873 roku nadał mu tytuł Szambelana Papieskiego i odznaczył Orderem Św. Grzegorza. Ignacy Łukasiewicz zmarł w Chorkówce 7 stycznia 1882 roku na zapalenie płuc i został pochowany na cmentarzu parafialnym w Zręcinie.
Działalność konspiracyjna, pobyt w więzieniu. Łukasiewicz odkrywa naftę i konstruuję lampę. _1 Narodziny w Zadusznikach. Rozwój przemysłu naftowego. Śmierć na zapalenie płuc i pochówek na cmentarzu w Zaręcinie, Praca w aptece w Łańcucie, a później w Rzeszowie. Działalność społeczna i charytatywna- wręczenie odznaczenia orderu św. Grzegorza. Studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, potem Wiedeńskim. Założenie pierwszej na świecie kopalni Ropy Naftowej w Bóbrce. Założenie rafinerii w Ulaszowicach. Po wykonaniu i omówieniu zadania nauczyciel prezentuje portrety Iganacego Łukasiewicza, zdjęcia znaczków i monet ukazujące podobizny wynalazcy. 50 zł w PRL Znaczki 100 rocznica śmierci Łukasiewicza 2. Obejrzyj lampę naftową. Zapoznaj się z jej budową. Wyrazami podanymi w tabelce uzupełnij podpisy do zdjęcia (załącznik nr 2). Nauczyciel przedstawia zdjęcia pierwszej lampy skonstruowanej przez Łukasiewicza oraz inne rodzaje lamp. Jeśli jest to możliwe prezentuje prawdziwy okaz. Nauczyciel czyta uczniom ciekawostkę.
płomień, knot, palnik, paliwo, szkło, rurka, regulacja płomienia, kolba CIEKAWOSTKA: Lampa została pierwszy raz użyta podczas nocnej operacji w szpitalu we Lwowie. Zabieg przeprowadzony 31 lipca 1853 roku zakończył się pełnym sukcesem, o czym informowały wszystkie gazety w Galicji.
3. Ignacy Łukasiewicz dostrzegał potencjał ropy naftowej. Zachowały się jego słowa: Ten płyn to przyszłe bogactwo kraju, to dobrobyt i pomyślność dla jego mieszkańców, to nowe źródło zarobków dla biednego ludu i nowa gałąź przemysłu, która obfite zrodzi owoce. Jak rozumiesz jego słowa? Czy uważasz, że był dobrym prorokiem? Czy jego słowa sprawdziły się? Co wiesz o rozwoju polskiego przemysłu naftowego? Jak myślisz, dlaczego mimo sukcesów kopalni Łukasiewicza, Polska nie stała się potentatem ropy naftowej? Wyjaśnienie: Łukasiewicz bardzo poważnie zajął się organizacją przemysłu naftowego. Jego działania były na tyle skuteczne, że przez pół wieku Podkarpackie dostarczało najwięcej ropy naftowej na świecie. Przyjeżdżali tu nafciarze z Ameryki, Rosji, i Imperium Brytyjskiego, by podpatrywać metody destylacji i wydobycia. Jednak wydajność złóż spadła, na świecie odkryto bogatsze pola i przestaliśmy się liczyć jako naftowa potęga. Przedstawienie zdjęcia pokazującego kopalnie w Bóbrce (załącznik nr 4.) Załącznik nr 3.- Mapa Polski wskazująca złoża ropy naftowej. Według najnowszych zestawień w Polsce mamy 84 złoża ropy naftowej. Pozornie dużo, ale te złoża są niewielkie, wiele z nich jest prawie zupełnie wyczerpanych. Własnej ropy starcza zaledwie na pokrycie 4% krajowego zapotrzebowania. Poszukiwania nowych złóż trwają, ale geolodzy nie spodziewają się większych odkryć.
4. Ignacy Łukasiewicz znany był też ze swej dobroczynności, nazywano go Ojcem Ignacym. Wyjaśnij myśl: Łukasiewicz chciał swym wynalazkiem i umysłem służyć ludzkości, a nie wyzyskiwać ją. CIEKAWOSTKA: Ponoć odwiedził go sam John Rockeffeler (amerykański przedsiębiorca naftowy, nazywany królem nafty. Uważa się go za najbogatszego człowieka w historii.) i chciał za udostępnienie tajemnic technologicznych zapłacić ogromne pieniądze. Łukasiewicz propozycji nie przyjął- podzielił się swoją wiedzą za darmo! Wyjaśnienie: Działalność dobroczynna Łukasiewicza: oddawał drzewo ze swoich lasów na budowę domów, wznosił szkoły, finansował pomoc dla młodzieży prowadził aptekę i bezpłatnie leczył ludzi, budował drogi, fundował kościoły, zakonom i parafianom dostarczał węgiel za darmo, założył szkołę koronkarską dla dziewcząt, członek Rady Powiatowej w Krośnie, poseł do Sejmu Galicyjskiego. 5. Gra dydaktyczna utrwalająca fakty z życia Ignacego Łukasiewicza wzorowana na grze Monopol, do zagrania w grupach 2-6 osobowych. Załącznik nr 4. (karty losu, pionki, instrukcja, tabela wyników) i załącznik nr 5. (plansza do gry Inwestycja ). CZĘŚĆ KOŃCOWA Podsumowanie w formie quizu. Nauczyciel czyta zdania związane z zajęciami. Uczniowie podnoszą zielone karteczki, jeżeli uważają, że zdanie jest prawdziwe, czerwone- fałszywe. Ignacy Łukasiewicz żył w XX wieku, Pierwsza lampa naftowa została użyta w szpitalu we Lwowie, Ignacy Łukasiewicz współpracował z austriackim zaborcą, Pierwsza kopalnia ropy naftowej powstała w Ropiance, Ignacy Łukasiewicz był posłem na sejm, Ignacy Łukasiewicz wyemigrował do Francji, Ignacy Łukasiewicz budował drogi i fundował szkoły. Ignacy Łukasiewicz opracował teorię heliocentryczną, Pierwsza kopalnia ropy naftowej postała w Bóbrce, Ignacy Łukasiewicz można nazwać szejkiem z Galicji.
MATERIAŁY DLA UCZNIA Załącznik nr 1. Jan Boży Józef Ignacy Łukasiewicz przyszedł na świat w zubożałej rodzinie szlacheckiej w 1822 roku we wsi Zaduszniki z ojca Józefa i matki Apolonii ze Świetlików. W 1836 roku ukończył 4 klasy gimnazjum Ojców Pijarów w Rzeszowie i z powodu ciężkich warunków materialnych w rodzinie rozpoczął pracę w aptece w Łańcucie, a później w Rzeszowie. Wstąpił tam do tajnej organizacji patriotycznej i pod zarzutem nielegalnej działalności skierowanej przeciwko zaborcy został aresztowany w 1846 roku i przebywał w więzieniu do 1848 r. Po wyjściu z więzienia rozpoczął pracę w aptece "Pod Gwiazdą" Piotra Mikolascha we Lwowie. W latach 1850-1852 studiował farmację na Uniwersytetach w Krakowie i Wiedniu. W 1852 r. w Wiedniu uzyskał tytuł magistra farmacji i wrócił do pracy w aptece Piotra Mikolascha, gdzie objął stanowisko prowizora. W latach 1852-1853 Ignacy Łukasiewicz wspólnie z Janem Zehem prowadził na zapleczu apteki badania nad ropą naftową. Po oczyszczeniu tego płynu uzyskał naftę świetlną. 31 lipca 1853 w szpitalu na lwowskim Łyczakowie zapłoneły po raz pierwszy lampy naftowe, które wykonał blacharz lwowski Adam Bratkowski, według projektu Łukasiewicza. Datę 31 lipca 1853 roku uważa się za datę powstania polskiego przemysłu naftowego. Na przełomie lat 1853/54 Łukasiewicz opuszcił Lwów i przeniósł się w pobliże terenów roponośnych - do Gorlic, gdzie dzierżawił aptekę. Nie zaprzestał prac nad doskonaleniem procesu otrzymywania nafty. W 1854 roku wspólnie z Tytusem Trzecieskim założył pierwszą na świecie spółkę naftową, która zaczęła wydobywać i eksploatować ropę w Bóbrce k. Krosna. W 1856 roku na skutek uzyskania znaczących ilości ropy Łukasiewicz założył w Ulaszowicach pierwszą na ziemiach polskich destylarnię ropy naftowej. Następne destylarnie Łukasiewicza to: destylarnia w Klęczanach (1858) prowadzona wspólnie z Eugeniuszem Zielińskim, kolejna w Polance (1861) i w Chorkówce (1865). Łukasiewicz cały czas pracował nad udoskonaleniem przetwórstwa ropy, efektem czego były nagrody za eksponowane produkty naftowe na wystawach w Jaśle, Lwowie i Wiedniu. Doskonalił również na terenie kopalni Bóbrka technikę wiercenia otworów za ropą. Wprowadził do użytku wiertnicę ręczną (1862), później zastosował maszyny parowe do napędu wiertnic. Czynił też starania o założenie szkoły górniczej w Bóbrce. Łukasiewicz był człowiekiem o wybitnych cechach charakteru. Wspierał finansowo ruchy narodowo-wyzwoleńcze, budował szkoły, kościoły, drogi i mosty. Stał na czele Krajowego Towarzystwa Naftowego. Założył prowadzoną przez żonę Honoratę Szkołę Koronkarską dla dziewcząt w Chorkówce. Na kopalni Bóbrka założył tzw. Kasę Bracką (odpowiednik dzisiejszego ZUS). Za działalność charytatywną papież Pius IX w 1873 roku nadał mu tytuł Szambelana Papieskiego i odznaczył Orderem Św. Grzegorza. Ignacy Łukasiewicz zmarł w Chorkówce 7 stycznia 1882 roku na zapalenie płuc i został pochowany na cmentarzu parafialnym w Zręcinie.
Działalność konspiracyjna, pobyt w więzieniu. Łukasiewicz odkrywa naftę i konstruuję lampę. _1 Narodziny w Zadusznikach. Rozwój przemysłu naftowego. Śmierć na zapalenie płuc i pochówek na cmentarzu w Zaręcinie, Praca w aptece w Łańcucie, a później w Rzeszowie. Działalność społeczna i charytatywna- wręczenie odznaczenia orderu św. Grzegorza. Studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, potem Wiedeńskim. Założenie pierwszej na świecie kopalni Ropy Naftowej w Bóbrce. Założenie rafinerii w Ulaszwicach.
Załącznik nr 2. płomień, knot, palnik, paliwo, szkło, rurka, regulacja płomienia, kolba Załącznik nr 3.
Załącznik nr 4. LOSY DO GRY INWESTYCJA LOS Pożar w destylarni w Ulaszowicach Zyski z destylarni spadają o połowę LOS Otwierasz dodatkową produkcję- Podwajasz zyski z dowolnej rafinerii LOS Zostajesz magistrem farmacji- studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, potem Wiedeńskim Plus 200 zysku w dowolnej aptece LOS Zostajesz posłem Sejm Galicyjski Masz dodatkowy ruch LOS Zorganizowałeś Kongres Naftowy Podwajasz wydobycie (zysk) z dowolnej kopalni LOS Inicjujesz Kasy Gminneorganizujesz ludności wiejskiej krótkoterminowe i nieoprocentowane pożyczki Wszyscy gracze biją ci brawo LOS Zakładasz Szkołę Koronkarską dla dziewcząt w Chorkówce Podwajasz zysk z dowolnej posiadłości LOS Oddajesz drewno ze swoich lasów na budowę domów Pracownicy są ci wdzięczni, masz dodatkowy ruch LOS Za działalność charytatywną papież nadaje ci tytuł Szambelana Papieskiego. Masz dodatkowy ruch LOS Budujesz drogi, fundujesz kościoły Możesz nabyć dowolną posiadłość, której jeszcze nie posiadasz PIONKI do wydrukowania- znaczki okolicznościowe:
TABELA WYNIKÓW Imię i nazwisko Inwestycje Tura I Tura II Tura III Tura IV Tura V Apteka w Łańcucie Produkcja pierwszych lamp naftowych Kopalnia w Bóbrce Apteka w Rzeszowie Rafineria w Klęczanach Kopalnia Ropianka Destylarnia Apteka we Lwowie Kopalnia w Wisznie Kasa Bracka Kopalnia w Smerczne Apteka w Jaśle Rafineria w Chorkowie Rafineria w Ropie Krajowe Towarzystwo Naftowe SUMA (w Guldenach) RAZEM Z WSZYTSTKICH TUR
INSTRUKCJA: Gra dla 2-6 graczy. Pionki stawiamy na polu START (wydrukowane wizerunki Ignacego Łukasiewicz). Grę rozpoczyna najmłodszy gracz. Można grać dowolną ilość tur. Wersja rozszerzona- nie można nabywać tych samych inwestycji co inny gracz. Celem gry jest uzyskanie jak największego zysku (liczone w Guldenach). Wygrywa ten kto ma w tabeli wyników zapisaną największą ilość pieniędzy (w Guldenach). Zysk uzyskujesz z różnych inwestycji. Inwestycje uzyskujesz poprzez stanięcie na nich pionkiem. Zysk z inwestycji wpisujesz do swojej tabeli wyników. Inwestycje raz nabyte, przepisujemy w kolejnych turach. Apteki Każda apteka podwaja zysk z innych aptek. Gdy masz wszystkie aptek zysk jest podwajany w kolejnej turze. Gdy gracz stanie na polu LOS, ciągnie kartę, która w sposób pośredni lub bezpośredni wpływa na grę. Na planszy są 4 pola specjalne: Start, Szpital, Więzienie, Szkoła. Na polu start rozpoczynamy rozgrywkę. Po kolejnym jego przekroczeniu sumujemy zyski na karcie gracza i rozpoczynamy nową turę. Drugim polem jest Szpital. Gracz, który odwiedzi to pole poprzez swój wpływ na rozwój oświetlenia, uzyskuje jednorazowy bonus, plus jeden do rzutu kostką, w dowolnym momencie gry. Bonusy się nie sumują. Trzecim polem jest więzienie, gracz za swoją działalność konspiracyjną, trafia do więzienia i traci dwie tury. Czwartym polem jest szkoła. Gracz, który stanie na tym polu, może podwoić zyski z dowolnej inwestycji. Bonus jest stały i nie można go używać kilka razy na jednym polu. Załącznik nr 5. PLANSZA DO GRY INWESTYCJA
SCENARIUSZ ZAJĘĆ KOŁA EDUKACYJNEGO PT. BYĆ JAK IGNACY Część II praktyczna: Zajęcia polegające na przeprowadzeniu prostych doświadczeń naukowych. Grupa wiekowa: klasy IV-VI Wymiar czasu: 2 x 45 minut Cele ogólne: promowanie idei nauki wśród dzieci i młodzieży, przywracanie pamięci o wybitnych Polakach i ich wkładzie w rozwój nauki, w tym o Ignacym Łukasiewiczu, kształtowanie postaw patriotycznych, rozwijanie umiejętności pracy metodą naukową. Cele operacyjne uczeń: zna i rozumie pojęcia hipoteza, próba kontrolna, próba badawcza, obserwacje i wnioski, potrafi samodzielnie przeprowadzić doświadczenie, potrafi wykonać dokumentację doświadczenia, rozróżnia obserwacje i wnioski, potrafi współpracować z innymi. Metody pracy: pogadanka, praca doświadczalna, praca ze scenariuszami doświadczeń, praca z kartami doświadczeń. Formy pracy: praca indywidualna praca grupowa Środki dydaktyczne i materiały: Scenariusze doświadczeń, karty doświadczeń, wydrukowane pojęcia związane z doświadczeniami i ich definicje, aparat fotograficzny, szklane, niewielkie butelki z metalowymi nakrętkami, nafta, olej rzepakowy, ręcznik papierowy, zapałki z draską, wkręty, młotek, cylindry miarowe, płynny miód, czerwony syrop do napojów, płyn do mycia naczyń, woda, olej, nafta, spirytus, kubki plastikowe, barwniki spożywcze w różnych kolorach, strzykawki 50 ml, soda oczyszczona, łyżeczka, ocet, świeczki, głośniki komputerowe, sprzęt grający, niewielkie kartony, kamera szerokokątna, mała latarka, srebrna taśma klejąca, około metrowej wysokości stabilny podest.
Przebieg zajęć: CZĘŚĆ WSTĘPNA 1. Zajęcia będą miały charakter eksperymentalny. Każdy uczeń indywidualnie przeprowadzi doświadczenia i je opisze. 2. Przypomnienie zasad, którymi należy kierować się przeprowadzając doświadczenia. Nauczyciel zadaje uczniom pytania: Jakimi zasadami należy kierować się podczas przeprowadzania doświadczenia? Spodziewane odpowiedzi uczniów: Pracujemy zgodnie z wytycznymi i w oparciu o scenariusz, Wszelkie zmiany w scenariuszu doświadczenia konsultujemy z nauczycielem przed ich wykonaniem, Wszystkie wypadki niezwłocznie zgłaszamy nauczycielowi, Dokumentujemy przeprowadzane doświadczenie. 3. Przypomnienie pojęć: problem badawczy, materiały, przebieg doświadczenia, hipoteza, próba badawcza, próba kontrolna, obserwacje, wnioski, dokumentacja doświadczenia, karta doświadczenia. Uczniowie dostają zestaw porozcinanych pojęć i ich definicji, ich zadaniem jest przyporządkowanie pojęć do definicji. (Załącznik 1). 4. Jeśli zadanie sprawia uczniom problem nauczyciel naprowadza ich na prawidłowe rozwiązanie dodatkowo tłumacząc niejasne zagadnienia. CZĘŚĆ WSTĘPNA 5. Na zajęciach wykonamy pięć doświadczeń: Dlaczego lampa naftowa płonie?, Kolumna rektyfikacyjna jako to działa?, Wulkan sodowy, Tańczący płomień i Stan nieważkości (scenariusze doświadczeń stanowią załączniki 2-6). Podczas ich wykonywania uczniowie wykorzystują zgromadzone materiały. Jeżeli do wykonania doświadczeń nauczycie zdecyduje się na użycie innych niż wymienione w opisie materiałów należy wyjaśnić uczniom czym i jak mają się posłużyć. 6. Przed przystąpieniem do pracy należy upewnić się, że uczniowie wiedzą w jaki sposób posługiwać się scenariuszami i kartami doświadczeń(karta doświadczenia załącznik 7). Nauczyciel omawia poniższe punkty: Dla każdego doświadczenia wypełniamy osobną kartę pracy, Scenariusz należy przeczytać w całości przed przystąpieniem do wykonywania doświadczenia,
Należy zgromadzić wszystkie niezbędne materiały, Powtórnie przeczytać przebieg doświadczenia i upewnić się, że wszystkie etapy jego wykonania są zrozumiałe, Należy sformułować problem badawczy, hipotezę, określić próbę kontrolna i badawczą, a następnie wypełnić punkty 1-7 w karcie doświadczenia, Uczeń w karcie doświadczenia wpisuje faktycznie użyte materiały, oraz opisuje przebieg doświadczenia własnymi słowami, Przystępujemy do wykonania doświadczenia postępując ściśle według wytycznych i zachowując ostrożność, Punkt 8 w karcie doświadczenie należy wypełniać w trakcie jego wykonywania lub tuż po jego zakończeniu, Należy uważnie obserwować układ doświadczalny i starannie wypełnić punkt 9 na karcie doświadczenia, Po kilkukrotnym powtórzeniu doświadczenia wyciągamy wnioski i zapisujemy je w punkcie 10 karty pracy. Kilkukrotne powtórzenie uzyskamy, jeśli każdy z uczniów wykona doświadczenie raz i podzieli się z kolegami swoimi obserwacjami. 7. Uczniowie wykonują doświadczenia w wybranej przez siebie kolejności. Dzieją się dostępnymi materiałami i miejscem. Nauczyciel nadzoruje pracę uczniów, w razie potrzeby służąc im pomocą. 8. Uczniowie mogą dokumentować swoja pracę w formie opisów, rysunków, zdjęć lub filmów. CZĘŚĆ KOŃCOWA 9. Nauczyciel prosi każdego z uczniów o omówienie wykonanego doświadczenia. 10. Nauczyciel wybiera, które doświadczenie będzie omawiane. Każdy z uczniów kolejno opowiada o wynikach wybranego przez nauczyciela doświadczenia. W ten sposób należy omówić wszystkie doświadczenia. 11. Nauczyciel kontroluje wypowiedzi uczniów i ich poprawność. Jeżeli wypowiedź ucznia budzi wątpliwości co do przebiegu lub obserwacji nauczyciel wykonuje do doświadczenie wraz z uczniami. 12. Nauczyciel zbiera i przechowuje karty doświadczeń do następnych zajęć.
MATERIAŁY DLA UCZNIA Załącznik nr 1. Problem badawczy Materiały Przebieg doświadczenia Hipoteza Zagadnienie, które będziemy badać. Często w formie pytania. Wszystkie rzeczy potrzebne do wykonania doświadczenia. Opis czynności jakie należy kolejno wykonać w celu przeprowadzenia doświadczenia. Twierdzenie, które wydaje się być rozwiązaniem problemu badawczego. Formułujemy ją przed wykonaniem doświadczenia, a po jego wykonaniu przyjmujemy ją jako prawdziwą lub odrzucamy. Próba badawcza Próba kontrolna Obserwacje Wnioski Dokumentacja doświadczenia Karta doświadczenia To próba, w której dokonujemy badania. Najlepiej powtórzyć ją kilkakrotnie dokładnie w ten sam sposób i sprawdzić, czy wynik zawsze jest taki sam. Sprawdza prawidłowość wykonania doświadczenia i poprawność wstępnych założeń. Wszystko co można zaobserwować wszystkimi zmysłami podczas przeprowadzania doświadczenia. Ogólna prawidłowość jaką można zaobserwować po przeprowadzeniu doświadczenia. Do ich wyciagnięcia niezbędne są obserwacje. Opis, rysunki, zdjęcia lub filmy pozwalające utrwalić przebieg doświadczenia. Karta, na której w punktach wypisane jest wszystko co powinniśmy zrobić przed i w trakcie przeprowadzenia doświadczenia. Znajduje się na niej miejsce także na obserwacje i wnioski.
Załącznik nr 2. DLACZEGO LAMPA NAFTOWA PŁONIE? Materiały: trzy szklane, jednakowe butelki z metalowymi nakrętkami nafta olej rzepakowy ręcznik papierowy zapałki z draską wkręt młotek cylinder miarowy Przebieg doświadczenia: 1. Zapewnij sobie dużo wolnego miejsca tak, aby w trakcie wykonywania przez Ciebie eksperymentu nikt nie potrącił Twojego stanowiska pracy. 2. Zdejmij nakrętkę z butelki. 3. Za pomocą wkrętu i młotka zrób w nakrętce dziurę. 4. Z ręcznika papierowego wytnij pasek o szerokości około 2 cm. 5. Skręć pasek ręczniak w knot. 6. Przeciągnij knot przez otwór w nakrętce. powinien wystawać około 0,5 cm ponad nakrętkę. 7. Włóż knot do butelki i zakręć nakrętkę. 8. Wykonaj trzy jednakowe lampy naftowe według powyższego opisu. 9. Zdejmij nakrętki z dwóch butelek. 10. Do pierwszej wlej naftę, a do drugiej olej rzepakowy, odmierzając za pomocą cylindra jednakowe objętości płynów. 11. Umieść knoty w napełnionych butelkach i zakręć nakrętki. 12. Poczekaj, aż całe knoty nasiąkną płynami. 13. Ustaw trzy lampy, pustą, z naftą i z olejem rzepakowy obok siebie. 14. Podpal trzy lampy w tym samym momencie. 15. Obserwuj uważnie co się dzieje. 16. Zachować szczególną ostrożność od momentu podpalenia lamp.
Załącznik nr 3. KOLUMNA REKTYFIKACYJNA JAK TO DZIAŁA? Materiały: Dwa litrowe cylindry miarowe 2 x 50 ml płynnego miodu 2 x 50 ml czerwonego syropu do napojów 2 x 50 ml płynu do mycia naczyń 2 x 50 ml wody 2 x 50 ml oleju 2 x 50 ml nafta 2 x 50 ml spirytusu Kubki plastikowe Barwniki spożywcze w dwóch kolorach 7 strzykawek 50 ml Przebieg doświadczenia: 1. W plastikowym kubku wymieszaj wodę z barwnikiem spożywczym w dowolnym kolorze. 2. W drugim kubku wymieszaj spirytus z barwnikiem spożywczym w innym kolorze. 3. Do pierwszego cylindra za pomocą strzykawek: i. wlej ostrożnie 50 ml płynnego miodu b. wlej ostrożnie 50 ml syropu do napojów c. wlej ostrożnie 50 ml płynu do mycia naczyń d. wlej ostrożnie 50 ml zabarwionej wody e. wlej ostrożnie 50 ml oleju f. wlej ostrożnie 50 ml zabarwionego spirytusu. 4. Do każdej substancji używaj osobnej strzykawki. 5. Do drugiego cylindra wlej wszystkie ciecie w dowolnej kolejności, staraj się jednak nie mieszać substancji. 6. Obserwuj uważanie oba cylindry.
Załącznik nr 4. WULKAN SODOWY Materiały: Cztery kubeczki plastikowe Soda oczyszczona Ocet Woda Cylinder miarowy łyżeczka Przebieg doświadczenia: 1. Do dwóch kubeczków wsyp tyle samo sody oczyszczonej. 2. Za pomocą cylindra miarowego odmierz po tyle samo wody i octu. Obie substancje umieść w czystych kubeczkach. 3. Pamiętaj, aby płyny odmierzać czystymi, umytymi przyrządami. 4. W tym samym momencie zalej jeden kubeczek z sodą wodą, a drugi octem. 5. Obserwuj uważnie efekt. TAŃCZĄCY PŁOMIEŃ Materiały: Dwie jednakowe świeczki Zapałki z draską Głośniki komputerowe Sprzęt grający Załącznik nr 5. Przebieg doświadczenia: 1. Podłącz głośniki do sprzętu grającego i sprawdź, czy działają. 2. Ustaw urządzenia na maksymalną moc głosu. 3. Zapal obie świeczki. 4. Ustaw jedną świeczkę tuż przed głośnikami. 5. Drugą świeczkę ustaw kilka metrów dalej. 6. Włącz muzykę, aby popłynęła przez głośniki. 7. Obserwuj obie świeczki.
Załącznik nr 6. STAN NIEWAŻKOŚCI Materiały: Niewielki karton, na przykład po butach Mała figurka lub piłeczka Kamera szerokokątna, może być wbudowana w telefon Mała latarka Srebrna taśma klejąca Przebieg doświadczenia: 1. Wewnątrz kartonu zamontuj za pomocą taśmy kamerę, tak aby obejmowała jak największą część pudełka, a także latarkę, tak aby oświetlała jak największy obszar. 2. Umieść wewnątrz pudełka figurkę. 3. Włącz nagrywanie w kamerze. 4. Zamknij pudełko i odczekaj chwilę. 5. Otwórz pudełko i obejrzyj film upewniając się, że wszystko było widoczne. 6. Znajdź co najmniej metrowej wysokości podest, z którego będziesz mógł bezpiecznie zeskoczyć. 7. Ponownie włącz nagrywanie i zamknij pudełko. 8. Zeskocz z pudełkiem z podestu. Jeśli boisz się sam zeskoczyć poproś o to kogoś dorosłego. 9. Obejrzyj nagrany film.
Załącznik nr 7. KARTA DOŚWIADCZENIA 1. Data przeprowadzenia doświadczenia:.. 2. Imię i Nazwisko osoby przeprowadzającej doświadczenie:... 3. Problem badawczy:.......... 4. Materiały:.................. 5. Hipoteza:............. 6. Próba badawcza:......
.......... 7. Próba kontrolna:................ 8. Przebieg doświadczenia:............................................
9. Obserwacje (mogą być dodatkowo opatrzone dokumentacją wizualną):......................................... 10. Wnioski:.................
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA DLA NAUCZYCIELA: Czarkowski J., Siwicki M.; Plakat naukowy. Narzędzie informacji i upowszechniania wiedzy; Nowoczesne Mazowsze, Warszawa 2015 BIBLIOGRAFIA: Pionierzy. Poczet niewiarygodnie pracowitych Polaków Marta Dzienkiewicz Szejk z Galicji Włodzimierz Bonusiak Historia Polskiego Przemysłu Naftowego Macej Boryń, Andrzej Chodubski, Bartosz Duraj, Lampy naftowe- ocalić od zapomnienia Teresa Jabłońska http://bobrka.pl/pl/ignacy_lukasiewicz http://ignacylukasiewicz.pl/