Choroby zakaźne wieku dziecięcego występujące w kraju. Zagrożenia związane z podróżą egzotyczną Dr n. med. Ewa Duszczyk Warszawa, 30.11.2016 r.
2 O czym będziemy mówić Obecnie występujące choroby zakaźne wieku dziecięcego w Polsce Odrębności układu odpornościowego u dzieci Zagrożenia epidemiologiczne w zbiorowiskach dzieci Sposoby zapobiegania chorobom zakaźnym Zagrożenia związane z podróżami
3 Czynniki etiologiczne chorób zakaźnych Wirusy Bakterie Pasożyty Grzyby
4 Cechy chorób infekcyjnych Zachorowania sporadyczne Epidemie Pandemie * Gwałtowne występowanie w sprzyjającym im warunkach
5 Co sprzyja chorobom zakaźnym Brak przestrzegania podstawowych zasad higieny Nie przestrzeganie procedur Zatłoczenie Brak uodpornienia (szczepień ochronnych)
6 A także podróże
7 Odporność Człowiek przychodzi na świat z odpornością WRODZONĄ (nieswoistą), a z czasem poprzez kontakt z patogenami nabywa odporność SWOISTĄ. Odporność swoista jest stymulowana m.in. przez naturalne zakażenia i poprzez szczepienia, które mają zapewnić organizmowi ochronę przeciw infekcjom.
8 Odporność swoista (nabyta) Zostaje uruchomiona, gdy układ immunologiczny po raz pierwszy styka się z określonym patogenem (na skutek zakażenia lub szczepienia). Najważniejsze cechy to: Swoistość Zróżnicowanie Pamięć Pierwszy kontakt Kolejny kontakt
9 Dzieci pacjenci pod specjalnym nadzorem Dojrzewający układ odpornościowy Brak dostatecznego rozpoznania zagrożeń Specyfika narażeń Środowisko domowe Żłobki, przedszkola, szkoły Środowisko zewnętrzne (migracje) Podróże (małe i duże)
10 Czynniki sprzyjające zakażeniom dróg oddechowych Uczęszczanie do żłobka, przedszkola, szkoły Przebywanie w dużych skupiskach ludzkich Duża rodzina, rodzeństwo Wcześniactwo Czynniki środowiskowe (palenie tytoniu) Złe warunki socjalne Brak szczepień lub szczepienia niekompletne
11 Odporność zbiorowiskowa (populacyjna)uzyskana dzięki szczepieniom Istotą odporności zbiorowiskowej jest zmniejszenie ryzyka zachorowania osoby nie uodpornionej jeśli w danej populacji wzrasta odsetek uodpornionych (zaszczepionych) Obniża się prawdopodobieństwo styczności z osobą chorą. Odnosi się tylko do chorób szerzących się z człowieka na człowieka
12 Niektóre drogi przenoszenia chorób zakaźnych Biegunki, zatrucia pokarmowe, choroby brudnych rąk Infekcje dróg oddechowych, choroby przenoszone drogą kropelkową Choroby wektorowe (przenosiciele)
13 Brudne ręce
14 Choroby łatwo szerzące się wśród dzieci w Polsce Biegunki Zakażenia układu oddechowego Ospa wietrzna Krztusiec Wszawica Świerzb
15 Biegunki wirusowe Rok/liczba zachorowań 2013 2014 2015 2016* Ogółem 42 699 51 561 55 729 37 956 Hospitalizacje 31 139 40 217 42 695 Rotwirusy 23 529 33 389 33 944 Hospitalizacje 21 420 31 501 31 537 Dzieci 0-4 19 382 26 732 26 814 Dzieci 5-9 2 184 3 835 4 263 Norowirusy 2 602 1 569 3 637 Hospitalizacje 912 939 2 526 Do 15.11.2016
16 Bakteryjne zakażenia przewodu pokarmowego Rok/Liczba przypadków 2013 2014 2015 2016* Salmonelozy 7 578 8 392 8 652 8 656 Hospitalizacje 5 484 5 670 6 211 Dzieci 0-4 3 095 3 441 3 516 Dzieci 5-9 1229 1 498 1514 Inne bakteryjne 9 624 11 329 13 311 Hospitalizacje 8 571 9 749 11 572 Zatrucia gronkowcowe 128 Hospitalizacje 59
17 Grypa i podejrzenie grypy rok 2013 2014 2015 2016* Liczba przypadków 3 164 405 3 137 056 3 613 724 Hospitalizacje 14 376 10 118 12 197 Dzieci 0-14 lat 1 400 947 1 530 240 1 784 680 Hospitalizacje 7 079 6 437 7 447 *do 15.11.2016
18 Dzieci jako źródło grypy Dzieci wydalają wirusy grypy dłużej i w wyższych mianach Dzieci szkolne Zwykle największe wskaźniki zapadalności Źródło zakażeń dla społeczności
19 Ospa wietrzna
20 Epidemiologia ospy wietrznej w Polsce rok 2010 2011 2012 2013 2014 2015 L. zach. 183 446 172 855 208 278 178 501 221 628 187 624 Zapadalność 480,49 448,7 540,5 463,6 575,9 487,9 Hospitalizacje 1007 1016 1361 1184 1467 1340
21 Krztusiec
22 Sytuacja epidemiologiczna krztuśca w Polsce Rok L. przypadków Hospitalizacje 2009 2390 1101 2010 1266 525 2011 1669 649 2012 4684 1503 2013 2183 703 2014 2102 603 2015 4959 1215
23 Wszawica
24 Świerzb
25 Podróże są urodą życia Świat stał się globalną wioską Podróżują rodziny z małymi dziećmi, osoby starsze Podróże w rejony egzotyczne Często bez przygotowania
26 Najczęstsze zagrożenia Drogi zakażenia / zarażenia Biegunka podróżnych Infekcje górnych dróg oddechowych Malaria WZW typu A Gorączka denga Dur brzuszny Zakażenie HIV Cholera 26
27 Podróż do Afryki Równikowej nigdy nie powinna być wyjazdem last minute
28 Narażenie na choroby w czasie podróży Biegunki podróżnych Wirusowe zapalenie wątroby typu A Dur brzuszny, cholera Choroby zakaźne wieku dziecięcego Choroby przenoszone przez komary Zakażenia meningokokowe Wścieklizna
29 Dziecko w podróży - odrębności Większa podatność na choroby zakaźne Łatwiejsze nawiązywanie kontaktów z ludźmi i zwierzętami Specjalne wymagania i ograniczenia dotyczące szczepień i leków Potencjalnie ciężki przebieg malarii u małych dzieci (zagrożenie życia) Szczególna wrażliwość na: promieniowanie słoneczne odwodnienie w przypadku biegunki lub niedostatecznego zapewnienia płynów zmiany ciśnienia w kabinie samolotu zmiany wysokości n.p.m. Różny wiek różne problemy International Travel & Health, WHO, 2012
30 Podstawowe metody profilaktyki chorób zakaźnych w podróży Przestrzeganie zasad higieny osobistej (właściwe mycie rąk) Szczepienia ochronne Odpowiednia odzież Repelenty Chemioprofilaktyka malarii
31 Szczepienia ochronne (WHO) Rutynowe Zalecane Obowiązkowe Błonica, tężec, krztusiec WZW A Żółta gorączka WZW typu B Cholera Zakażenia meningokokowe* Poliomyelitis Odra, świnka, różyczka Zakażenia meningokokowe Wścieklizna Gruźlica Zakażenia pneumokokowe Ospa wietrzna Zakażenia rotawirusowe Dur brzuszny Kleszczowe zapalenie mózgu Japońskie zapalenie mózgu Żółta gorączka
32 Grupy podwyższonego ryzyka biegunki podróżnych Dzieci Osoby starsze Osoby przewlekle chore (cukrzyca, niedobory odporności, choroby układu krążenia, przyjmujący inhibitory pompy protonowej, z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit) Turyści nie zachowujący podstawowych zasad higieny 32
33 O czym trzeba pamiętać Pić wodę przegotowaną, napoje puszkowane, butelkowane Nie używać kostek lodu Nie jeść surowych warzyw, owoców morza, produktów mięsnych Jeść pokarmy dobrze ugotowane, upieczone, usmażone Myć ręce!!!
34 Rejony występowania zagrożenia WZW A Obszary wysokiego występowania WZW A Obszary umiarkowanego występowania WZW A (CDC The Yellow Book 2012) 34
35 WZW A jako ryzyko podróży jest 100 razy większe niż ryzyko zachorowania na dur brzuszny i cholerę Luksusowy hotel nie jest gwarancją bezpieczeństwa zdrowia Zuckerman J.N. Vaccination priorities in travel. Biodrugs 2003:1 (suppl 1): 1-6
36 Rejony występowania zagrożenia IChMen Obszary wysokiego ryzyka występowania zakażeń meningokokowych (International Travel and Health, 2011, WHO)
37 Rejony występowania zagrożenia durem brzusznym Na podstawie Yellow Book 2012
38 Rejony występowania zagrożenia żółtą gorączką Obszary występowania żółtej gorączki (CDC The Yellow Book)
39 Rejony występowania zagrożenia wścieklizną Obszary wysokiego ryzyka występowania wścieklizny Obszary umiarkowanego ryzyka występowania wścieklizny (International Travel and Health 2011, WHO)
40 Wścieklizna Dzieci nie zawsze rozpoznają zagrożenia
41 Choroby wektorowe Malaria (zimnica) - Anopheles Denga (dengue, breakbone fever, kościołamacz gorączkowy, Philippine hemorrhagic fever, Bangkok hemorrhagic fever) - Aedes Żółta gorączka (yellow fever, febris flava, potocznie żółta febra) - Aedes Chikungunya, czyli choroba zgiętych, przykurczonych ludzi Aedes v Culex West Nile Virus (WNV); Gorączka Zachodniego Nilu Culex, Aedes, Anopheles Japońskie zapalenie mózgu (Japanese encephalitis) Culex Zica - Aedes 41
42 Światowy Dzień Mycia Rąk (15.10.) Moc jest w Twoich rękach Każdego dnia 1400 dzieci poniżej 5 roku życia umiera na skutek chorób biegunkowych Powody Brak dostępu do czystej wody Brak urządzeń sanitarnych Nieprzestrzeganie podstawowych zasad higieny
43 Jak temu zaradzić? Jedną z najprostszych i najtańszych metod ograniczenia zachorowań jest mycie rąk za pomocą mydła Po kichaniu, kaszlu, skorzystaniu z toalety konieczne jest mycie rąk z mydłem pod bieżącą wodą przez 20-30 sek. Konieczne jest mycie rąk między palcami
44 Ochrona skóry Moskito GUARD Ochrona przed komarami minimum 8 godzin Preparat odpowiedni dla stref tropikalnych i umiarkowanych Może być stosowany na skórę u dzieci powyżej 24 miesiąca życia oraz u kobiet w ciąży Postać spray i chusteczki U dzieci poniżej 24 miesiąca życia preparatem należy spryskać moskitierę Nie zastępuje chemioprofilaktyki malarii
45 Kiedy podejrzewać chorobę zakaźną Gorączka, stan podgorączkowy Wysypka Wymioty Biegunka Kaszel Zmiana zachowania dziecka
46 Podsumowanie Sztuka medycyny podróży polega na indywidualnym doborze najważniejszych szczepień zapewniających w danym przypadku odpowiednią ochronę. J.N. Zuckerman Przyczyną wielu chorób zakaźnych jest lekceważenie szczepień ochronnych oraz nie przestrzeganie podstawowych zasad higieny