polski Instrukcja montażu i obsługi Krystaliczne moduły słoneczne Moduły słoneczne Bosch c-si P 60 EU I Moduły słoneczne Bosch c-si M 60 S EU I Moduły słoneczne Bosch c-si M 60 EU Moduły słoneczne Bosch c-si M 48 S EU I Moduły słoneczne Bosch c-si M 48 EU pl Instrukcja obsługi produktów z kodem producenta modułów: 14, 17, 23 Wydanie 01/2013
2 Spis treści Wprowadzenie pl Spis treści 1 Wprowadzenie 2 2 Wskazówki bezpieczeństwa 3 3 Wskazówki rozstawiania 4 4 Wskazówki montażowe 5 5 Wskazówki podłączania 8 6 Przyłącze elektryczne 9 7 Uziemienie 10 8 Konserwacja i utrzymanie 10 9 Utylizacja 11 10 Magazynowanie i transport 11 1 Wprowadzenie Przed transportem, montażem i eksploatacją modułów słonecznych, należy w całości i dokładnie przeczytać niniejszą instrukcję montażu i obsługi! Zawiera ona m.in. ważne informacje dotyczące bezpieczeństwa, które użytkownik musi znać. Użytkowanie modułów słonecznych bez przestrzegania wszystkich zaleceń z niniejszej instrukcji powoduje wygaśnięcie wszystkich roszczeń rękojmi i gwarancji. Zastrzegamy sobie prawo do aktualizacji znajdujących się tutaj informacji bez uprzedniego powiadomienia. Montaż, instalacja i uruchomienie modułów słonecznych wymaga zaawansowanej wiedzy specjalistycznej i doświadczenia, dlatego mogą je wykonywać tylko specjaliści (np. elektrycy), którzy posiadają udokumentowane odpowiednie wykształcenie. Ta instrukcja montażu i obsługi obowiązuje wyłącznie dla poniższych produktów z kodami producentów modułów 14, 17, 23 w seriach moduł słoneczny Bosch c-si P 60 EU, moduł słoneczny Bosch c-si M 60 EU, moduł słoneczny Bosch c-si M 60 S EU, moduł słoneczny Bosch c-si M 48 EU, moduł słoneczny Bosch c-si M 48 S EU. Dla modułów słonecznych Bosch z wymienionej wyżej serii z kodami producentów modułów: 14, 17 i 23 obowiązuje wyłącznie instrukcja montażu i obsługi w wersji 01/2013. Niniejsza instrukcja montażu i obsługi nie ma zastosowania w przypadku kodów producentów modułów 11 i 13.
Wskazówki bezpieczeństwa 3 2 Wskazówki bezpieczeństwa Instalację elektryczną i uruchomienie może wykonywać tylko elektryk przestrzegający poniższych wskazówek, ponieważ nieprawidłowe wykonanie może spowodować uszkodzenia i obrażenia ciała. Podczas prac z generatorami słonecznymi, zwłaszcza na dachach, należy stosować odpowiednie urządzenia zabezpieczające (np. zabezpieczenia przed upadkiem). Należy bezwzględnie przestrzegać przepisów związków zawodowych z zakresu bezpieczeństwa pracy. Dla własnego bezpieczeństwa i ochrony modułu słonecznego należy przestrzegać poniższych wskazówek bezpieczeństwa: Podczas instalacji i konserwacji modułów słonecznych należy przestrzegać obowiązujących przepisów i wskazówek bezpieczeństwa z zakresu montażu urządzeń i instalacji elektrycznych oraz przepisów właściwych zakładów energetycznych dotyczących równoległej pracy sieciowej instalacji prądu słonecznego. Przed instalacją należy sprawdzić, czy moduł słoneczny nie ma uszkodzeń mechanicznych. Nie można montować uszkodzonych modułów słonecznych (np. modułów z pękniętymi elementami szklanymi, uszkodzeniami tylnej folii izolacyjnej). Uszkodzenie tylnej folii izolacyjnej może mieć poważne skutki (rozwarstwienie, zagrożenie życia i zdrowia). Moduł słoneczny należy koniecznie rozstawiać tak, aby unikać zacienienia (również przez pewien czas i częściowo, np. przez poddasza, drzewa), ponieważ może to spowodować uszkodzenia modułów słonecznych (np. powstawanie punktów nagrzewania i wynikające z tego niebezpieczeństwo pożaru), awarie generatora fotowoltaicznego i utratę mocy. Ze względu na szeregowe połączenie modułów (sumowanie napięć modułów) mogą wystąpić napięcia wyższe niż niewielkie napięcie ochronne 120 V DC! Moduły zostały sklasyfikowane do klasy zastosowania A: napięcie niebezpieczne (IEC 61730: 50 V, EN 61730: większe niż 120 V) Nawet przy niewielkiej sile oświetlenia należy brać pod uwagę całkowite napięcie jałowe modułów, tzn. podczas instalacji należy cały czas zwracać największą uwagę na błędy elektryczne, np. zwarcia. Rozłączanie przewodów z prądem stałym może powodować powstawanie łuków elektrycznych. Dlatego przed rozpoczęciem każdej pracy przy instalacji słonecznej, w szczególności przed odłączeniem złączek w obwodzie prądu stałego, należy odłączyć falownik od sieci napięcia przemiennego. W przypadku instalacji dachowych moduły należy umieszczać nad ognioodpornym podłożem. Modułów słonecznych nie można instalować w pobliżu łatwopalnych substancji, gazów lub oparów. Obowiązują wytyczne w sprawie pożarów instalacji elektrycznych. (np. VDI 3819) Nigdy nie można przekraczać maksymalnego dopuszczalnego całkowitego napięcia systemowego falownika. W tym celu na podstawie ujemnego współczynnika temperatury modułów słonecznych należy obliczyć również napięcie jałowe całego systemu przy minimalnej dopuszczalnej temperaturze (patrz arkusz danych i tabliczka znamionowa modułu). Moduł słoneczny należy traktować jak produkt szklany i pod żadnym pozorem - w pojemniku transportowym ani w stanie zamontowanym - nie można na nim nic stawiać (np. skrzynek z narzędziami) ani na niego wchodzić, ponieważ może to spowodować widoczne i niewidoczne uszkodzenia (np. mikropęknięcia w ogniwach i m.in. przedwczesny spadek mocy). W ramach modułu nie wolno wiercić otworów, przybijać ich gwoździami ani spawać. Modułów słonecznych nie wolno przytrzymywać ani transportować na kablach przyłączeniowych ani na puszce przyłączeniowej. Modułów słonecznych nigdy nie można zostawiać swobodnie leżących lub bez zabezpieczenia. Należy przestrzegać wskazówek bezpieczeństwa producentów innych komponentów instalacji słonecznej. Nie można zakrywać otworów odwadniających w ramie kanalików. Moduły słoneczne Bosch spełniają wymagania listy regulacji budowlanych DiBt (Niemieckiego Instytutu Techniki Budowlanej) dla modułów fotowoltaicznych o maks. powierzchni szklanej 2m². polski
4 Wskazówki bezpieczeństwa Wskazówki rozstawiania pl Podczas montażu modułu słonecznego na dachu o kącie nachylenia > 75 w Niemczech wymagane jest ogólne zezwolenie nadzoru budowlanego. 3 Wskazówki rozstawiania Aby uzyskać jak najwyższy roczny zysk energetyczny, zalecamy rozstawienie modułów według następujących kryteriów: Moduł słoneczny należy koniecznie rozstawiać tak, aby unikać zacienienia (również przez pewien czas i częściowo, np. przez poddasza, drzewa), ponieważ może to spowodować uszkodzenia modułów słonecznych (np. powstawanie punktów nagrzewania i wynikające z tego niebezpieczeństwo pożaru), awarie generatora fotowoltaicznego i utratę mocy. W przypadku montażu na dachu o konstrukcji płaskiej uszczelnienie dachu musi być wykonane jako twarde pokrycie dachowe według DIN 4102, część 4 i 7 w razie niejasności dotyczących pokrycia dachowego należy zapytać dekarza. W przypadku umieszczenia modułów w instalacjach terenowych należy odpowiednimi środkami usunąć na trwałe łatwopalne elementy organiczne (np. suchą trawę, słomę) w pobliżu instalacji. Uwaga! W przypadku montażu na pokryciu dachowym niespełniającym podanych powyżej wymogów istnieje podwyższone zagrożenie pożarowe spowodowane nagromadzeniem ciepła pod modułami. Przód modułu słonecznego ustawić w kierunku równika. Kąt nachylenia dobrać według warunków miejscowych i konstrukcyjnych (30 ± 15 ). Specjalne informacje na temat optymalnego rozstawienia modułu znajdują się we właściwej literaturze fachowej. Kąt nachylenia można obliczyć na podstawie następującego wzoru: kąt nachylenia = kąt szerokości w miejscu rozstawienia 20. Wszystkie moduły generatora fotowoltaicznego należy skierować pod takim samym kątem (w poziomie i w pionie). W przypadku niezgodności kąta należy użyć oddzielnych falowników. Aby zapewnić odpowiednie samooczyszczanie, kąt nachylenia musi wynosić co najmniej 10. Dla optymalnego samooczyszczania zaleca się minimalny kąt nachylenia 15. Należy zwrócić uwagę, aby dobrze wentylowany był tył modułu. Moduły rozstawiać tak, aby tył nie stykał się z przedmiotami leżącymi za nim również przy obciążeniu mechanicznym. Aby uniknąć zwiększonego obciążenia modułów przez wiatr, konieczne jest uwzględnienie podczas rozstawiania minimalnych odległości od krawędzi budynków wg DIN 1055-4. Nie zezwala się na skupianie światła słonecznego na modułach za pomocą luster lub soczewek. Unikać kontaktu ze słoną wodą! Krystaliczne moduły słoneczne Bosch Solar Energy pomyślnie przetestowano na zachowanie w zetknięciu z zasolonym powietrzem na podstawie następujących norm: IEC 61701: 1995 DIN EN 61701: 2000-08 IEC 60068-2-52. Podczas użytkowania modułów w zasolonym powietrzu należy unikać warunków testowania podanych w normach.
Wskazówki montażowe 5 4 Wskazówki montażowe Moduł słoneczny należy koniecznie rozstawiać tak, aby unikać zacienienia (również przez pewien czas i częściowo, np. przez poddasza, drzewa), ponieważ może to spowodować uszkodzenia modułów słonecznych (np. powstawanie punktów nagrzewania i wynikające z tego niebezpieczeństwo pożaru), awarie generatora fotowoltaicznego i utratę mocy. Pod kątem stateczności całego budynku należy uwzględniać obciążenia powstające dodatkowo pod wpływem ciężaru i mocowania konstrukcyjnego instalacji fotowoltaicznej. Konstruktor instalacji lub użytkownik musi wykonać dokumentację stateczności, wyginania i obciążenia dla danego obiektu. Moduły należy montować na konstrukcji podstawy o odpowiednich wymiarach, nośności i mającej długotrwałe właściwości antykorozyjne. Przestrzegać stref mocowania na podstawie ilustracji 2 i 3. Moduł słoneczny można zamocować za pomocą zacisków lub alternatywnie bezpośrednio na otworach montażowych. Podczas używania systemów zaciskowych powierzchnia zaciskowa na punkt mocowania na module musi wynosić co najmniej 400 mm². Powierzchnia ułożenia zawsze musi mieć również 400 m² na każdy punkt mocowania. Pozycja otworów montażowych na podstawie ilustracji 1 2 W jednym module należy użyć cztery śruby i nakrętki antykorozyjne na podstawie tabela 1 oraz podkładki o średnicy zewnętrznej minimalnej 12 i maksymalnej 14 mm. Moduły należy mocować na konstrukcji dolnej w co najmniej w czterech punktach płasko, bez naprężeń i w sposób niezwichrowany. Konstrukcja dolna i moduł słoneczny muszą mieć taki sam współczynnik rozszerzalności cieplnej (aluminium). Należy unikać korozji stykowej między modułem słonecznym a konstrukcją dolną w przypadku używania różnych materiałów. Moduły słoneczne należy mocować tak, aby były odporne na wszystkie spodziewane obciążenia i oddziaływania warunków atmosferycznych. Do montażu należy stosować tylko śruby antykorozyjne. Moduł słonecznych należy montować bez naprężeń mechanicznych oraz w celu skompensowania rozszerzalności materiału w wyniku wahań temperatury w odległości minimalnej 5 mm do najbliższego modułu. Szczególnie w miejscach odsłoniętych zaleca się odpowiednią instalację odgromową. Integrację z istniejącymi urządzeniami odgromowymi należy wykonać z uwzględnieniem obowiązujących przepisów. Moduły słoneczne należy montować tylko pionowo z puszką przyłączeniową skierowaną do góry lub w sposób poprzeczny. Przy zmianie podparcia konstrukcji należy się upewnić, że do połączeń śrubowych kabli w puszkach przyłączeniowych nie może przedostać się woda deszczowa ani skroplona. Modułu słonecznego nie można ustawiać w nagromadzonej wodzie ani w skroplinach. Kod producentów modułów Średnica śruby 14, 17, 23 M8 Tabela 1: Dozwolone śruby mocujące do bezpośredniego montażu polski
6 Wskazówki montażowe pl Połączenie śrubowe na otworach montażowych Przyjęcie obciążenia nacisku Przyjęcie obciążenia nacisku 5400 Pa 2400 Pa bez podparcia środkowego z podparciem środkowym System zaciskowy mocowania na długich stronach 500 440 500 360 400 440 200 360 400 System zaciskowy mocowania na krótkich stronach 300 300 System wsuwania lub wkładania System wsuwania lub wkładania Tabela 2: Strefa mocowania pionowa podparciem środkowym Strefa zaciskowa Puszka przyłączeniowa
Wskazówki montażowe 7 Połączenie śrubowe na otworach montażowych Przyjęcie obciążenia nacisku Przyjęcie obciążenia nacisku 5400 Pa 2400 Pa bez podparcia środkowego z podparciem środkowym polski System zaciskowy mocowania na długich stronach 500 500 440 360 440 360 200 400 400 System zaciskowy mocowania na krótkich stronach 300 300 System wsuwania lub wkładania System wsuwania lub wkładania Tabela 3: Strefa mocowania pozioma podparciem środkowym Strefa zaciskowa Puszka przyłączeniowa
335 8 Wskazówki montażowe Wskazówki podłączania pl 990 ± 2 990 ± 2 800 ± 0,5 4 x Module mounting holes 430 20 1660 ± 2 800 1200 100 Ø4,36 Ø4,36 15 Ø9 Ø9 20 1342 ± 2 Ø9 672 ± 0,5 100 15 800 1200 4 x Module mounting holes Ø9 4 x Module mounting holes 4 x Mounting holes for grounding cable Ilustracja 1: Tył c-si M 60 i M 60 S, P 60, producent 14, 17 i 23 Ilustracja 2: Tył c-si M 48, c-si M 48 S, producent 23 5 Wskazówki podłączania Można podłączać tylko identyczne moduły słoneczne takiego samego typu i z taką samą klasą mocy. Należy pamiętać, aby w przypadku połączenia szeregowego modułów nie przekroczyć maksymalnego dopuszczalnego napięcia systemowego. Należy przestrzegać zależności temperatury napięcia modułów słonecznych, ponieważ w szczególności przy niskich temperaturach wzrasta napięcie modułów. W przypadku równoległego podłączania modułów należy zapewnić, aby w liniach podłączanych równolegle zawsze podłączyć w szeregu taką samą liczbę modułów oraz podjąć właściwe środki z zakresu ochrony przed przepięciami (np. zabezpieczenie linii). Należy pamiętać, aby nie przekraczać podanej obciążalność prądu zwrotnego IR (według obowiązującego arkusza danych). W zwykłych warunkach moduł fotowoltaiczny może wygenerować wyższy prąd i/lub wyższe napięcie niż podano w znormalizowanych warunkach kontroli. W celu określenia wartości pomiarowych napięcia podzespołów, kabli, wielkości bezpieczników i pomiaru sterowników podłączanych do wyjścia modułów fotowoltaicznych należy wartość Isc i Uoc podaną na module pomnożyć przez współczynnik bezpieczeństwa 1,25. Nie można podłączać równolegle więcej niż 2 linii modułów bez zabezpieczenia linii o odpowiednich rozmiarach.
Przyłącze elektryczne 9 6 Przyłącze elektryczne Moduły słoneczna są przeznaczone do zastosowania w generatorach słonecznych podłączonych w sieci. W przypadku zastosowania do innego celu należy przestrzegać odpowiednich innych szczególnych właściwości technicznych. Moduły słoneczne mogą być montowane tylko przez wykwalifikowane firmy specjalistyczne. Należy przy tym przestrzegać norm i przepisów odnoszących się do instalacji fotowoltaicznych, takich jak przepisy VDE, normy DIN, dyrektywa VDEW, TAB odpowiedzialnych użytkowników sieci oraz przepisów związków zawodowych z zakresu BHP. W szczególności zwraca się ponownie uwagę na następujące punkty: Przed zamontowaniem puszki przyłączeniowej należy sprawdzić czy kable i złączki nie są uszkodzone bądź zabrudzone. Nie instalować uszkodzonych modułów fotowoltaicznych ani modułów z zabrudzonymi złączkami. Moduły słoneczne, a w szczególności złączki i narzędzia, muszą być suche w momencie instalacji. Między modułem a falownikiem należy zamontować urządzenia rozłączające, do których musi być łatwy dostęp, aby w razie niebezpieczeństwa można było odłączyć stronę prądu stałego. Należy się upewnić, że wszystkie połączenia elektryczne są dobrze zamknięte. Do podłączania linii modułów należy stosować tylko właściwe kable do montażu zewnętrznego (odporne na promieniowanie UV i ozon, odporność na temperaturę od -40 C do 110 C). Kable muszą mieć minimalny przekrój 4 mm², a izolacja musi posiadać dopuszczenie dla maksymalnego systemowego napięcia jałowego. Kable należy chronić przed uszkodzeniami, np. poprzez odpowiednie zamocowanie za pomocą opasek kablowych. Ruchome kable przyłączeniowe mogą się przetrzeć i spowodować w ten sposób uszkodzenia izolacji. Nie wolno otwierać puszki przyłączeniowej z kablami podłączonymi fabrycznie. Puszki przyłączeniowej, kabli i wtyczek przyłączeniowych nie można czyścić ani smarować substancjami zawierającymi olej, tłuszcz lub alkohol. Nie można zdejmować wtyczek słonecznych zamocowanych fabrycznie. Podczas montażu należy pamiętać o odciążkach kabli przyłączeniowych modułu. Kable przyłączeniowe mają wysoko jakościowy system złączek odpowiedni do zastosowań fotowoltaicznych. Wtyczki są oznaczone według biegunowości lub kable przyłączeniowe są wykonane w kolorze czerwonym dla bieguna dodatniego i niebieskim dla ujemnego, patrz tabela 4 i arkusz danych. Producent Wersja modułu Biegun dodatni 14 EU xx014 MC3, dodatni PV-KST3 17 EU xx017 MC3, dodatni PV-KST3 17 EU xx117 MC4, dodatni PV-KST4 23 EU xx123 MC4, dodatni PV-KST4 Biegun ujemny MC3, ujemny PV-KBT3 MC3, ujemny PV-KBT3 MC4, ujemny PV-KBT4 MC4, ujemny PV-KBT4 polski Tabela 4: Kody wtyczek przyłączeniowych 1 1 EU XXXXX: wewnętrzny kod technologiczny
10 Przyłącze elektryczne Konserwacja i utrzymanie pl Podczas podłączania złączek, modułów oraz podłączania modułów słonecznych do falowników należy koniecznie zwrócić uwagę na biegunowość. Niewłaściwe podłączenie biegunów powoduje zniszczenie ważnych podzespołów technicznych, takich jak falowniki, dioda ochronna itp. Kable przyłączeniowe należy układać tak, aby nie przekroczyć minimalnego kąta zgięcia 60 mm. Aby uniknąć niebezpieczeństwa porażeń elektrycznych, wszystkie ramy modułów słonecznych oraz konstrukcja nośna wyrównywania potencjałów muszą być połączone z uziemieniem w sposób umożliwiający łatwe przewodzenie. Zalecamy wykonanie uziemienia poza budynkiem. Należy przy tym przestrzegać przepisów prawa obowiązujących w danym regionie oraz zaleceń producentów falowników i zabezpieczeń. Zamocowanie pasującej okrągłej końcówki kablowej (przekrój kabla min 2,1 mm²) Stosowanie pasującej śruby mocującej (średnica minimalna 4 mm), samonacinającej tarczy zębatej, podkładki sprężystej i pasującej nakrętki Stosowanie pasującej śruby samonacinającej. W metalu muszą znaleźć się dwa pełne zwoje gwintu jednej śruby. Szkodliwego kontaktu powodującego korozję można uniknąć poprzez stosowanie materiałów antykorozyjnych. Pozycja otworów uziemiających na podstawie ilustracji 1 2. 8 Konserwacja i utrzymanie Nigdy nie wyciągać ani nie podłączać wtyczek przy działającym prądzie obciążenia! 7 Uziemienie Szczególnie w miejscach odsłoniętych zaleca się odpowiednią instalację odgromową. Integrację z istniejącymi urządzeniami odgromowymi należy wykonać z uwzględnieniem obowiązujących norm krajowych i przepisów. Odpowiednie otwory uziemienia są zaznaczone z tyłu ramy modułu. W celu uziemienia należy wykonać następujące czynności: Aby uzyskać optymalną moc modułów słonecznych, konieczna jest niewielka konserwacja i działania służące utrzymaniu w stanie sprawności. W celu zachowania optymalnej mocy systemu zalecamy sprawdzenie i ewentualne poprawienie poniższych punktów w cyklu półrocznym: W przypadku silnego lub lokalnego zabrudzenia (np. odchodami ptasimi) zaleca się czyszczenie szklanej powierzchni modułu odwapnioną wodą dopasowaną do temperatury modułu oraz miękką szczotką. Nie wolno stosować agresywnych środków czyszczących, kwasów ani ług. Należy sprawdzać, czy połączenia elektryczne i mechaniczne są czyste, mocno zamocowane i nienaruszone. Nieprawidłowości należy natychmiast usuwać. Zaleca się, aby użytkownik regularnie kontrolował zyski. W instalacjach terenowych należy minimalizować niebezpieczeństwo zapalenia się elementów organicznych w pobliżu instalacji (np. suchej trawy, słomy) poprzez regularne koszenie trawy.
Utylizacja Magazynowanie i transport 11 9 Utylizacja Uszkodzone lub stare moduły słoneczne należy utylizować w sposób specjalistyczny. Nie można ich wyrzucać razem ze śmieciami domowymi. Nie wykonywać na modułach żadnych czynności ostrymi narzędziami. Podczas magazynowania i transportu należy zapewnić odpowiednie podparcie każdego modułu. Ustawianie opakowań w stosy może spowodować uszkodzenia modułów słonecznych i należy tego bezwarunkowo unikać! Moduły słoneczne należy zabezpieczyć przed przewróceniem! Między poszczególne moduły słoneczne należy włożyć przełożenia. polski 10 Magazynowanie i transport Obsługa modułów wymaga największej staranności. Zaleca się zachowanie ostrożności podczas rozpakowywania, transportu i magazynowania tymczasowego: Zalecamy przechowywanie wszystkich modułów słonecznych w suchych pomieszczeniach i w oryginalnym opakowaniu do momentu ostatecznego montażu. Transportowane moduły muszą być dobrze zapakowane, zgodnie z przepisami miejscowymi i europejskimi. Zaleca się stosowanie oryginalnego opakowania. Podczas odstawiania lub transportu poszczególnych modułów do miejsca bezpośredniego montażu (np. na dachu) należy unikać jakichkolwiek uszkodzeń modułu. Nie można podnosić ani transportować modułów na jednej części ramy! Nie stawiać modułów gwałtownie na twardym podłożu ani na narożnikach. Unikać wyginana podczas transportu lub rozpakowywania. Nie upuszczać modułów. Nie kłaść na modułach żadnych przedmiotów. Stan instrukcji montażu: 01/2013
Robert-Bosch-Straße 1 99310 Arnstadt Niemcy Tel.: + 49(0)3628 66 44-0 Faks: + 49(0)3628 66 44-1133 www.bosch-solarenergy.com