obszarów wiejskich Dolnego Śląska

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Diagnoza stanu i kierunki rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich Dolnego Śląska Wrocław 2007

Autorzy opracowania: Dr hab. prof. nadzw. Barbara Kutkowska (Katedra Ekonomiki i Organizacji Rolnictwa) Prof. dr hab. Danuta Parylak (Katedra Ogólnej Uprawy Roli i Roślin) Prof. dr hab. BoŜena Patkowska Sokoła (Instytut Hodowli Zwierząt) Prof. dr hab. Leszek Kordas (Katedra Ogólnej Uprawy Roli i Roślin)

1. Uwarunkowania przyrodniczo-ekonomiczne województwa dolnośląskiego Obszary wiejskie Dolnego Śląska stanowią ponad 90% ogólnej powierzchni województwa. Jest to region silnie zurbanizowany. 71% ludności zamieszkuje miasta, a 29% to ludność wiejska. Województwo dolnośląskie jest bardzo zróŝnicowane pod względem warunków przyrodniczo-ekonomicznych. Ze względu na moŝliwości prowadzenia produkcji rolniczej woj. dolnośląskie moŝna podzielić na: - Region Dolnośląski, - Region Sudecki.

Tereny o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chronionych w woj. dolnośląskim Lp. Wyszczególnienie Powierzchnia ha % powierzchni ogólnej województwa 1 Ogółem 402 360,7 20,2 2 Parki narodowe 119 20,2 0,6 3 Rezerwaty przyrody 10 181,9 0,5 4 Parki krajobrazowe 208 585,9 10,0 5 Obszary chronionego krajobrazu 179 220,0 9,0 6 UŜytki ekologiczne 1 679,5 0,1 Źródło: Rocznik statystyczny województwa dolnośląskiego. WUS, Wrocław 2003 Na obszarach prawnie chronionych zlokalizowanych jest 70 tys. ha uŝytków rolnych, a sposób ich zagospodarowania ograniczany jest wymogami prawnymi: programy rolno-środowiskowe, w tym rolnictwo ekologiczne, rozwój turystyki wiejskiej.

Walory przyrodnicze i turystyczne Dolnego Śląska sprzyjają rozwojowi turystyki wiejskiej: 540 gospodarstw agroturystycznych z 7 tys. miejsc noclegowych, 80% gospodarstw agroturystycznych usytuowanych jest w Sudetach i na Podsudeciu, Park Krajobrazowy Doliny Baryczy, Okolice aglomeracji wrocławskiej, Bory Dolnośląskie.

Rys. 24. Struktura uŝytków rolnych wg typów ONW w Polsce i na Dolnym Śląsku wg złoŝonych wniosków ONW specyficznych utrudnień 4% ONW górskie 1% ONW nizinne I 72% ONW nizinne II 23% ONW górskie 6,01 ONW nizinne II 1,58 ONW specyficznych utrudnień 41,64 ONW nizinne I 50,77 Źródło: Dane ARiMR: szacunki własne

Tereny ONW skumulowane są w rejonach: SSudetów i Podsudecia, PW parkach krajobrazowych i innych terenach o duŝych walorach przyrodniczych

Dolny Śląsk z podziałem na regiony funkcjonalne obszarów wiejskich (według Strategii rozwoju obszarów wiejskich woj. dolnośląskiego z 2000 r.) Źródło: Strategia rozwoju obszarów wiejskich woj. Dolnośląskiego

Charakterystyka rolnictwa dolnośląskiego Struktura uŝytkowania gruntów na Dolnym Śląsku (około 6% zasobu krajowego) Lp. Wyszczególnienie tys. ha % 1 Powierzchnia ogólna 1994,4 100,00 2 Powierzchnia UR 950,0 47,6 grunty orne 828,2 41,53 sady 6,7 0,33 łąki 118,6 5,95 pastwiska 45,7 2,29 3 Lasy i grunty leśne 611,8 30,67 4 Pozostałe grunty 932,6 21, 73 Źródło: WUS,rok 2005

Gospodarstwa rolne ogółem wg. powierzchni uŝytków rolnych i liczby gospodarstw Wyszczególnienie 2002 2005 Dolny Śląsk Polska Dolny Śląsk Polska Powierzchnia UR (ha) 1 039 461 16 898 297 949 868 15 905 965 Liczba gospodarstw (szt.) 141 336 2 933 228 115 724 2 733 364 % powierzchni UR w kraju % liczby gospodarstw w kraju Średnia powierzchnia gospodarstw (ha) 6,15 100 6,00 100 4,82 100 4,20 100 7,35 5,76 8,21 5,60 śródło: PSR 2002, Rocznik Statystyczny Rolnictwa i Obszarów Wiejskich 2005, 2006. GUS. Warszawa (2006).

Charakterystyka gospodarstw rolnych Grupy obszarowe Struktura obszarowa gospodarstw indywidualnych wg liczby % powierzchni UR 1 10 ha 76,18 29,61 10 15 ha 9,60 11,65 15 20 ha 4,60 7,90 20 50 ha 7,00 21,00 50 100 ha 1,80 11,89 > 100 ha 0,82 17,95 Źródło: WUS,2005 rok

Zmiany udziału gospodarstw i powierzchnia uŝytków rolnych w grupach obszarowych na Dolnym Śląsku w latach 1988-2002 [%] 150 100 50 0-50 1-2 ha 2-7 ha 7-10 ha 10-15 ha Pow. 15 ha -100 Liczba gospodarstw Powierzchnia uŝytków rolnych Źródło: Opracowanie na podstawie GUS

Struktura uŝytków rolnych [%] 100 95 90 85 80 75 70 65 60 Dolny Śląsk Polska pastwiska łąki sady grunty orne Źródło: WUS,2005 rok

Struktura uŝytkowania gruntów [%] 60 50 40 Powieszchnia UR Grunty orne Sady 30 20 10 0 Dolny Śląsk Źródło: WUS,2005 rok Polska Łąki Pastwiska Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty Źródło: WUS,2005 rok

Waloryzacja warunków przyrodniczych produkcji roślinnej w województwie dolnośląskim Źródło: Drozd, 2006

Rejony występowania najlepszych gleb w województwie dolnośląskim Rejon Wrocławski Wałbrzyski Jeleniogórski Legnicki Gminy Borów, Kąty Wrocławskie, Kobierzyce, Łagiewniki, Strzelin,Święta Katarzyna,śurawina Strzegom, Ząbkowice, Ziębice, śarów, Ciepłowody, Jaworzyna Śl., DzierŜoniów, Kłodzko, Niemcza Bogatynia, Lwówek. Lubań Śl., Świerzawa Udanin, śukowice, Złotoryja, Mściwojów, Zagrodno, Pielgrzymka, Legnickie Pole, WądroŜe Wielkie, Krotoszyce Źródło: Strategia rozwoju obszarów wiejskich woj. Dolnośląskiego

Rys. 5. Struktura kompleksów przydatności rolniczej gruntów ornych w województwie dolnośląskim 3,3 5 0,7 2,9 4,3 14,2 10,7 5,1 0,7 8,3 pszenny bardzo dobry 8,2 7,1 29,5 pszenny dobry pszenny wadliwy Ŝytni bardzo dobry Ŝytni dobry Ŝytni słaby Ŝytni bardzo słaby zboŝowo-pastewny mocny zboŝowo-pastewny słaby pszenny górski zboŝowy górski owsiano-ziemniaczany górski owsiano-pastewny górski Źródło: Powszechny Spis Rolny 2002,GUS Warszawa. Rocznik Statystyczny Rolnictwa i Obszarów Wiejskich 2005, 2006. GUS. Warszawa.

Wyszczególnienie I.Region intensywnego - rolnictwa UŜytkowanie gruntów rolnych na Dolnym Śląsku na tle kraju (gospodarstwa powyŝej 1 ha) Udział UR w regionie 2002 2005 Liczba gospod. rolnych Udział w regionie Udział UR w regionie Liczba gospod. rolnych Udział w regionie % szt. % % szt. % 48,9 32007 41,5 50,4 30941 II Region rolniczo - 11,7 13,8 11667 15,1 13,2 8070 rekreacyjny III.Region przemysłoworekreacyjno - turystyczny IV Region rolniczo - przemysłowy V. Region rolniczo - przemysłowo - rekreacyjny Ogółem Dolny Śląsk gminy wiejskie 11,2 11782 15,3 11,3 11531 14,6 10845 14,1 14,0 9640 11,6 10792 14,0 11,1 8649 100,0 77093 100,0 100,0 68831 Ogółem Dolny Śląsk 6,4 83343 4,3 6,2 71169 4,0 Polska 100,0 1956141 100,0 100,0 1786685 100,0 45,0 16,8 14,0 12,6 100,0 Źródło: Powszechny Spis Rolny 2002,GUS Warszawa. Rocznik Statystyczny Rolnictwa i Obszarów Wiejskich 2005, 2006.

Struktura uŝytkowania gruntów w gospodarstwach rolnych z podziałem na regiony Wyszczególnienie I.Region intensywnego rolnictwa II Region rolniczo - rekreacyjny pow. ogólna razem grunty orne 2002 UŜytki rolne sady łąki pastwiska Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty % % % % % % % 482725 95,3 86,5 0,6 6 2,58 1 3,6 146266 88,9 73,2 1,2 11 3,62 1 9,7 III Region przemysłoworekreacyjno - turystyczny IV Region rolniczo - przemysłowy V Region rolniczo - przemysłowo - rekreacyjny 119245 88,5 50,7 0,3 24 13,44 8 3,8 149381 92,1 79,3 0,3 9 3,35 1 6,5 121607 90,8 71,6 0,4 13 5,61 3 6,7 Ogółem Dolny Śląsk- gminy wiejskie Woj..dolnośląskie razem z gm. miejskimi 1019224 92,6 77,6 0,6 10 4,48 2 5,3 1125097 9,2 76,3 0,6 11 4,95 23 5,3 Polska 31268,5 54,0 41,8 0,9 8 3,30 29 16,9 Źródło: Powszechny Spis Rolny 2002,GUS Warszawa.

Struktura zasiewów Rys. 3 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 [%] zboŝa strączkowe ziemniaki przemysłowe pastewne pozostałe Dolny Śląsk Polska Źródło: WUS 2005 rok

Struktura zasiewów głównych roślin uprawnych Wyszczególnienie I.Region intensywnego - rolnictwa II.Region rolniczo - rekreacyjny III.Region przemysłoworekreacyjno - turystyczny IV.Region rolniczo - przemysłowy V.Region rolniczoprzemysłoworekreacyjny Ogółem Dolny Śląsk 2005 zboŝowe strączkowe ziemniaki buraki cuk. rzepak i rzepik pozostałe uprawy i ugory Ogółem zasiewy 2005 % % % % % % ha w tys. 53,1 0 53,5 67,6 50,1 54,7 381,4 11,5 0 11,1 13,9 5,1 22,1 86,0 5,7 0 7,1 0,4 4,6 0,5 34,7 17,7 0 15,6 17,8 3,7 16,5 113,9 12,1 0 12,7 0,3 36,4 6,2 97,4 100,0 0 100,0 100,0 100 100,0 713,4 Polska 74,0 10,0 5,3 2,6 4,9 11,8 11193,0 Źródło: Program zrównowaŝonego rozwoju i ochronyśrodowiska województwa dolnośląskiego. UMWD, Wrocław, 2002

Obsada zwierząt gospodarskich w przeliczeniowych sztukach duŝych na 100 ha UR w 2004 r. Wyszczególnienie Liczba Lokata w kraju wg % obsady krajowej SD/100 UR województw Polska 44 100 x woj. dolnośląskie 17 36 15 Źródło: Rocznik Statystyczny Rolnictwa i Obszarów Wiejskich, 2005, GUS, Warszawa

Procentowy udział poszczególnych gatunków zwierząt gospodarskich w róŝnych regionach Dolnego Śląska Region Region intensywnego rolnictwa (I) Region rolniczo rekreacyjny (II) Region przemysłoworekreacyjno turystyczny (III) Region rolniczo przemysłowy (IV) Region rolniczo przemysłowo rekreacyjny (V) Ogółem Dolny Śląsk Gatunek zwierząt gospodarskich Bydło Trzoda chlewna Owce Konie Drób 2002 2005 2002 2005 2002 2005 2002 2005 2002 2005 41,97 38,52 47,12 53,40 55,11 55,22 33,73-44,51 41,69 17,10 19,83 24,39 22,32 2,73 3,47 13,79-14,19 5,56 20,08 19,05 3,45 5,20 32,99 23,66 27,49-11,64 49,88 10,72 12,04 17,38 15,42 2,40 9,13 11,63-21,87 0,81 10,13 10,56 7,67 3,66 6,77 8,52 13,36-7,79 2,06 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00-100,00 100,00 Źródło: Powszechny Spis Rolny 2002,GUS Warszawa. Rocznik Statystyczny Rolnictwa i Obszarów Wiejskich 2005, 2006. GUS. Warszawa.

Porównanie całkowitej ilości bydła, trzody chlewnej, owiec, koni oraz drobiu na Dolnym Śląsku w latach 2002 i 2005 [SF] 600000 9600000 500000 2002 2005 8600000 7600000 2002 2005 400000 6600000 300000 5600000 4600000 200000 3600000 100000 2600000 1600000 0 Bydło Trzoda chlewna Owce Konie 600000 Drób Źródło: Powszechny Spis Rolny 2002,GUS Warszawa. Rocznik Statystyczny Rolnictwa i Obszarów Wiejskich 2005, 2006. GUS. Warszawa.

Kształtowanie się pogłowia róŝnych zwierząt gospodarskich w poszczególnych regionach Dolnego Śląska (SF) w 2002 roku 300000 250000 200000 150000 100000 50000 Region intensywnego rolnictwa (I) Region rolniczo - rekreacyjny (II) Region przemysłowo - rekreacyjno - turystyczny (III) Region rolniczo - przemysłowy (IV) Region rolniczo - przemysłowo - rekreacyjny (V) 4500000 4000000 3500000 3000000 2500000 2000000 1500000 1000000 500000 0 Bydło Trzoda chlewna Owce Konie 0 Drób Źródło: Powszechny Spis Rolny 2002,GUS Warszawa. Rocznik Statystyczny Rolnictwa i Obszarów Wiejskich 2005, 2006. GUS. Warszawa

Procentowy udział bydła w poszczególnych regionach Dolnego Śląska w stosunku do ogólnej ilości w latach 2002 i 2005 2005 11% 10% Region intensywnego rolnictwa (I) 12% 11% 38% Region rolniczo - rekreacyjny (II) 2002 42% Region przemysłowo - rekreacyjno - turystyczny (III) 20% Region rolniczo - przemysłowy (IV) 19% 17% Region rolniczo - przemysłowo - rekreacyjny (V) 20% Źródło: Powszechny Spis Rolny 2002,GUS Warszawa. Rocznik Statystyczny Rolnictwa i Obszarów Wiejskich 2005, 2006. GUS. Warszawa

Procentowy udział trzody chlewnej w poszczególnych regionach Dolnego Śląska w stosunku do ogólnej ilości w latach 2002 i 2005 15% 4% 8% 2005 Region intensywnego rolnictwa (I) 5% 17% 2002 48% 3% 54% Region rolniczo - rekreacyjny (II) Region przemysłowo - rekreacyjno - turystyczny (III) Region rolniczo - przemysłowy (IV) 22% 24% Region rolniczo - przemysłowo - rekreacyjny (V) Źródło: Powszechny Spis Rolny 2002,GUS Warszawa. Rocznik Statystyczny Rolnictwa i Obszarów Wiejskich 2005, 2006. GUS

Procentowy udział owiec w poszczególnych regionach Dolnego Śląska w stosunku do ogólnej ilości w latach 2002 i 2005 9% 9% 2% 7% 2005 Region intensywnego rolnictwa (I) Region rolniczo - rekreacyjny (II) 24% 33% 2002 55% 55% Region przemysłowo - rekreacyjno - turystyczny (III) Region rolniczo - przemysłowy (IV) 3% 3% Region rolniczo - przemysłowo - rekreacyjny (V) Źródło: Powszechny Spis Rolny 2002,GUS Warszawa. Rocznik Statystyczny Rolnictwa i Obszarów Wiejskich 2005, 2006. GUS

Procentowy udział drobiu w poszczególnych regionach Dolnego Śląska w stosunku do ogólnej ilości w latach 2002 i 2005 1% 2% 2005 49% 8% 22% 42% 44% 2002 12% 14% 6% Region intensywnego rolnictwa (I) Region rolniczo - rekreacyjny (II) Region przemysłowo - rekreacyjno - turystyczny (III) Region rolniczo - przemysłowy (IV) Region rolniczo - przemysłowo - rekreacyjny (V) Źródło: Powszechny Spis Rolny 2002,GUS Warszawa. Rocznik Statystyczny Rolnictwa i Obszarów Wiejskich 2005, 2006. GUS

Główne kierunki uprawy w regionach Region I (intensywnego rolnictwa) powinien pozostać główną bazą produkcji rolniczej województwie dolnośląskim. Predestynują go do tego bardzo dobre gleby, łagodny klimat, ukształtowanie terenu nie utrudniające produkcji polowej, a takŝe struktura uŝytkowania ziemi, wskazująca na wyraźną przewagę gruntów ornych i najmniejszy udział uŝytków zielonych. TakŜe znaczny udział gospodarstw większych pozwala na zastosowanie nowoczesnego sprzętu i nowych uproszczonych technologii uprawy. Region ten byłby wzorcowym dla innych. Regionie II (rolniczo-rekreacyjnym), o szczególnych walorach przyrodniczych i krajobrazowych, w którym proponuje się rozwój agroturystyki i ośrodków wypoczynku niedzielnego, rolnictwo powinno zaspokajać potrzeby klientów w/w usług. W rejonie tym naleŝy rozwijać uprawę roślin bardziej pracochłonnych (warzyw, ziemniaka), a takŝe upraw sadowniczych. Ze względu na znaczny udział obszarów chronionych nie naleŝy wprowadzać upraw wieloletnich (np. wierzby na cele energetyczne).

Główne kierunki uprawy w regionach Region III przemysłowo-rekreacyjno-turystyczny to najmniej nadający się do produkcji roślinnej, głównie z powodu krótkiego okresu wegetacji i zróŝnicowanej rzeźby terenu. W planowaniu produkcji rolniczej naleŝy uwzględnić ochronę krajobrazu przyrodniczego. NaleŜałoby ograniczyć uprawę gleby sprzyjającą zjawisku erozji. W strukturze zasiewów powinny dominować odporne na niskie temperatury rośliny ozime, międzyplony oraz trwałe uŝytki zielone. W niŝszych rejonach jest moŝliwa uprawa roślin na cele energetyczne. Ze względu na tradycje rolnicze moŝliwe jest wznowienie na szerszą skalę uprawy lnu. W małych gospodarstwach, jako źródło dochodu moŝna proponować uprawę ziół. Region IV rolniczo-przemysłowy to rejon, w którym mogą być uprawiane wszystkie gatunki roślin uprawnych. Daje to duŝe moŝliwości w optymalizacji struktury zasiewów podstawowych gatunków, ale takŝe znacznego udziału roślin energetycznych. Te ostatnie powinny się znaleźć w uprawie szczególnie na obszarze LGZM-u. Region V rolniczo-przemysłowo-rekreacyjny, ze względu na zróŝnicowanie terenu pod względem przyrodniczym i ekologicznym powinien otrzymać takŝe zróŝnicowaną ofertę w zakresie planowania upraw. W rejonie przemysłowym moŝna zalecać uprawę rzepaku i zbóŝ, natomiast w rejonach o korzystnych walorach krajobrazowych zboŝa, ziemniaki i rośliny bardziej pracochłonne. Spora część z tych upraw moŝe znaleźć się e w gospodarstwach ekologicznych, szczególnie w południowej części regionu.

Główne kierunki chowu zwierząt w regionach Region I (intensywnego rolnictwa) i II (rolniczo-rekreacyjnym) naleŝy preferować trzodę chlewną a takŝe bydło mleczne. Trzoda chlewna powinna być uŝytkowana w kierunku mięsnym, a bydło w mlecznym. Kury powinny być uŝytkowane w kierunku nieśnym poprzez stworzenie stad reprodukcyjnych, towarowych w systemie chowu: intensywnym, półintensywnym oraz ekstensywnym (przyzagrodowym), Regionie II (rolniczo-rekreacyjnym), w warunkach tego regionu zaleca się podobnie jak w regionie I chów bydła, ale w większym stopniu w kierunku mięsnym. Trzoda chlewna powinna występować w nieco mniejszym natęŝeniu. Ze względu na cechy terenu powinny być hodowane owce w kierunku miesnym, a konie z przeznaczeniem na rekreację. Indyki, gęsi i kaczki naleŝy uŝytkować w kierunku mięsnym poprzez stworzenie stad reprodukcyjnych i towarowych. NaleŜy równieŝ rozwijać hodowlę przepiórek w kierunku nieśnym poprzez stworzenie stad reprodukcyjnych i towarowych. Region III przemysłowo-rekreacyjno-turystyczny powinno być preferowane hodowla owcy górskiej. Konie z przeznaczeniem na rekreację i bydło mięsne. Hodowla trzody w tym rejinie powinna być oparta o rasy krajowe.uŝytkowanie kur nieśnych w typie ogólnouŝytkowym w chowie półintensywnym oraz ekstensywnym (przyzagrodowym).

Główne kierunki chowu zwierząt w regionach Region IV rolniczo-przemysłowy to rejon w tym regionie powinno hodować się głownie trzodę chlewną i bydło mleczne oraz naleŝy rozwijać hodowlę kur nieśnych i mięsnych, indyków mięsnych oraz przepiórek nieśnych. Wszystkie hodowle powinny być prowadzane w typach stad podanych w regionie I i II. Chów gęsi i kaczek wymaga w odchowie znacznych powierzchni uŝytków zielonych, dlatego nie zaleca się hodowli tych gatunków w regionie III, IV i V. W momencie przygotowania odpowiedniej infrastruktury (stada reprodukcyjne gęsi i kaczek, wylęgarnie) będzie moŝliwość chowu w systemie półintensywnym tego gatunku drobiu w regionie wyŝej wymienionych regionach. Region V rolniczo-przemysłowo-rekreacyjny, powinna być preferowana hodowla owcy górskiej. Konie z przeznaczeniem na rekreację i bydło mięsne. Hodowla trzody w tym regionie bazująca na rasach krajowych. UŜytkowanie kur nieśnych w typie ogólnouŝytkowym w chowie półintensywnym oraz ekstensywnym (przyzagrodowym). Chów indyków oraz chów kur mięsnych nie powinien być zalecany w regionie z uwagi na intensywną produkcję tego gatunku zwierząt. Ponadto we wszystkich regionach Dolnego Śląska naleŝy rozwijać kierunek hobbistyczny chowu ptaków ozdobnych (ozdobne rasy kur, gołębi, kaczek, gęsi, baŝanty, pawie, perlice, bezgrzebieniowce tj.: struś afrykański, emu).

BudŜet Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2004-2006 Wyszczególnienie Wydatki publiczne w okresie programowania 2004-2006 [w mln euro] ogółem w tym wkład UE Renty strukturalne 500,00 400,00 Wspieranie gospodarstw niskotowarowych 293,10 234,40 Wspieranie działalności rolniczej na terenach ONW Wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt 905,00 723,96 218,90 175,03 Zalesianie gruntów rolnych 91,70 73,32 Dostosowanie gosp. rolnych do standardów Unii Europejskiej 687,00 549,53 Grupy producentów rolnych 17,40 13,86 Pomoc techniczna 34,00 27,10 Uzupełnienie płatności bezpośrednich 705,30 564,20 Projekty zatwierdzone w ramach Rozporządzenia (KE) nr 1268/1999 140,00 105,00 Razem 3592,40 2866,40

Liczba złoŝonych wniosków o przyznanie płatności obszarowych w kampaniach 2004-2006 1600000 1400000 1200000 1000000 1400370 1486189 1470951 800000 600000 Dolnośląskie Polska 400000 200000 0 61459 63338 62328 2004 2005 2006 Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów AR i MR.

Powierzchnia kwalifikowana zgłoszona do jednolitej płatności obszarowej w poszczególnych kampaniach [ha] 16000000 13689141,41 14242278,77 14000000 12000000 10000000 8000000 6000000 4000000 2000000 0 870075,52 890898,26 2004 r. 2005 r. Dolnośląskie Polska Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów AR i MR.

Liczba złoŝonych wniosków, wydanych postanowień, przekazanych gospodarstw oraz wydanych decyzji o przyznaniu rent strukturalnych 60000 50000 51851 45806 41396 39144 40000 30000 20000 Dolnośląskie Polska 10000 2692 2400 2175 2048 0 ZłoŜone w nioski Wydane postanow ienia Przekazane gospodarstw a Wydane decyzje przyznające rentę Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów AR i MR.

Liczba złoŝonych wniosków i wydanych decyzji dotyczących gospodarstw niskotowarowych 120000 100000 80000 115051 100567 60000 40000 Dolnośląskie Polska 20000 0 2014 ZłoŜone wnioski 1829 Wydane decyzje przyznające pomoc Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów AR i MR.

Wypłacona kwota pomocy na wspieranie gospodarstw niskotowarowych 495398337,9 500000000 450000000 400000000 350000000 300000000 250000000 200000000 150000000 100000000 50000000 0 9318927,86 Dolnośląskie Polska Kwota zrealizowanych płatności [zł] Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów AR i MR

. Liczba wniosków złoŝonych w latach 2004-2007 do objęcia płatności z tytułu ONW 800000 700000 628762 708675 597961 600000 500000 400000 300000 Dolnośląskie Polska 200000 100000 0 18283 20602 20648 2004 2005 2006 Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów AR i MR

Powierzchnia deklarowana do objęcia płatnościami z tytułu ONW [ha] 8000000 7000000 6000000 6439309 7070784 5000000 4000000 3000000 Dolnośląskie Polska 2000000 1000000 0 234314 251808 2004 2005 Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów AR i MR

Liczba złoŝonych wniosków oraz wydanych decyzji o dostosowanie gospodarstw do standardów UE 80000 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0 73900 678 647 ZłoŜone wnioski 66491 Wydane decyzje przyznające pomoc Dolnośląskie Polska Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów AR i MR

Liczba złoŝonych wniosków o pomoc oraz decyzji przyznających płatności dla grup producentów rolnych 60 55 50 40 30 20 25 Dolnośląskie Polska 10 2 2 0 Liczba złoŝonych wniosków o pomoc Liczba wydanych decyzji przyznających pomoc Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów AR i MR

Liczba wniosków złoŝonych w 2006 r. o zalesienie gruntów rolnych oraz łączna kwota zrealizowanych płatności od początku trwania programu Wyszczególnienie Liczba wniosków złoŝonych w 2006 r. Kwota Liczba wniosków zrealizowanych kontynuacyjnych płatności od w 2006 r. 18.10.2004-30.06.2006 r. Dolnośląskie 161 88 6 338.165,20 Polska 4191 2104 123 061.733,91 Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów AR i MR

Ta 19. Pomoc finansowa skierowana na wieś dolnośląską w latach 2004-2006 Nazwa programu Kwota [PLN] Dopłaty bezpośrednie + ONW 1 389 SPO Restrukturyzacja i modernizacja rolnictwa oraz rozwój obszarów wiejskich 296 SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 10 Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich 300 Razem 1 995 Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów AR i MR

Podsumowanie Podstawową formą produkcji roślinnej na Dolnym Śląsku, ze względu na wysokie walory przyrodnicze tego regionu, powinna być produkcja integrowana, a takŝe system rolnictwa ekologicznego. W regionie I intensywnego rolnictwa, który ze względu na korzystne uwarunkowania przyrodniczo-ekonomiczne powinien pozostać podstawą produkcji rolniczej na Dolnym Śląsku, kierunkiem wiodącym jest uprawa zbóŝ oraz rzepaku. W przyszłości naleŝy zainteresować rolników uprawą roślin strączkowych, szczególnie w regionach rekreacyjnych (II, III i V), ze względu na duŝą przydatność tych roślin w gospodarstwach ekologicznych. Na popularyzację zasługuje takŝe produkcja ogrodnicza, zwłaszcza w regionach funkcjonalnych I, II i IV, przede wszystkim z powodu bliskości aglomeracji miejskich, a takŝe w regionie II, na rozwijającą się dynamicznie agroturystykę. W regionach o charakterze rekreacyjno-turystycznym oraz o słabszych glebach naleŝy wprowadzić uprawę roślin energetycznych

Podsumowanie c.d. Produkcja zwierzęca w porównaniu do produkcji roślinnej jest znacznie mniej rozwinięta. Woj. dolnośląskie charakteryzuje się jedną z najniŝszych w kraju lokatą w obsadzie inwentarza Ŝywego. Regionem wyróŝniającym się ilością hodowanych zwierząt jest region I intensywnego rolnictwa. Na jego terenie naleŝy dąŝyć do zachowania hodowli bydła mlecznego. Region IV to zaplecze dla hodowli bydła mięsnego w róŝnych systemach. Znaczący procent trwałych uŝytków zielonych na Dolnym Śląsku jest czynnikiem sprzyjającym hodowli owiec. W regionie I, II, IV i V wiodącym kierunkiem uŝytkowości powinien być kierunek mięsny. Dolny Śląsk charakteryzuje się średnią intensywnością produkcji trzody chlewnej. W regionach IV i V są tradycje produkcji trzody chlewnej, naleŝy zatem zintensyfikować produkcję Ŝywca wieprzowego. Warunkiem rozwoju produkcji trzody chlewnej jest tworzenie grup producentów świń, Na Dolnym Śląsku są bardzo dobre warunki do hodowli drobiu. W regionach I i III naleŝy preferować kury uŝytkowane w kierunku mięsnym. Perspektywy rozwoju stwarzają takŝe hodowla koni, przed wszystkim koni sportowych oraz koni rekreacyjnych, a takŝe do tuczu.