Warszawa 1 września 2014 Uwagi do dokumentu Polityki energetycznej Polski do 2050 roku w ramach wstępnych konsultacji społecznych W ramach konsultacji społecznych PEP 2050 IESCS przedstawia uwagi do niniejszego dokumentu. Uwagi zostały podzielone na część ogólną oraz postulaty, które odnoszą się do struktury dokumentu, początkowych założeń oraz rozwiązań instytucjonalnych. Uwagi ogólne: 1. W warstwie merytorycznej dokument ten wymaga gruntownego dopracowania. Czytając wstępne założenia do projektu odnosi się wrażenie, iż kwestie bezpieczeństwa energetycznego i ochrony środowiska są oddzielnym bytem od zagrożeń dla bezpieczeństwa i innych polityk państwa. W przedstawionym dokumencie brakuje odwołań do takich dokumentów jak Strategia bezpieczeństwa narodowego R.P. przyjętej i obowiązującej od 2007 roku oraz Białej Księgi Bezpieczeństwa Narodowego R.P. z 2013 roku. Świadczy to, iż zarys przedstawionego dokumentu stanowi wyraz wąskiego, a nie całościowego traktowania tego zagadnienia. Brak synchronizacji dokumentów i koncepcji stanowi więc istotny mankament tego opracowania, co jest emanacją astrategicznej polityki Polski. 2. W dokumencie skrótowo potraktowano kwestie związane z dostosowanie Polski do unijnego i światowego reżimu ochrony klimatu, nie wzięli pod uwagę wpływu zmian klimatu na sytuację energetyki w kraju.
3. Przedstawiony dylemat samowystarczalność, czy otwartość jest błędnym dylematem. Autarkia, czy wolny handel i dobrobyt to pozorny dylemat. Nie ma na świecie żadnego państwa, które dobrowolnie poddało by się autarkii. Państwami quasi autarkiami to Korea Północna, Kuba, Iran ergo państwa poddane międzynarodowym sankcjom. Również biorąc pod uwagę członkostwo w Unii Europejskiej, która opiera i opierać będzie swoją politykę bezpieczeństwa energetycznego na tworzeniu zliberalizowanego rynku energii w Europie ten punkt jest wręcz kuriozalny. 4. W dużej mierze zignorowano kwestie roli OZE we wzmacnianiu bezpieczeństwa ekonomicznego i energetycznego Polski. 5. Uznano za niemal pewnik rozwoju energetyki jądrowej w Polsce w świetle trendów światowych oraz badań opinii publicznej 1 wydaje się być kierunkiem kontrowersyjnym i trudnym do realizacji. A więc przeznaczanie wielkich środków na atom powinno być w dalszym ciągu przedmiotem debaty, a nie realizacji. 6. Zmniejszenie ryzyka inwestycyjnego w branży powinno być obecnie kluczowym elementem polityki państwa. Zjawisko wychodzenia firm z sektora energetycznego, które jest faktem w Polsce oznacza przerzucenie wysokich kosztów i ryzyka inwestycji na firmy kontrolowane przez skarb państwa ergo na podatnika, co biorąc pod uwagę ryzyko działań w tej branży może powodować zagrożenie dla bezpieczeństwa ekonomicznego. 7. W koncepcji zaproponowano trzy scenariusze wiodącego, jądrowego i gazow + oze jest na tym etapie zbyt wąskie. Zdecydowanie zbyt mała ilość wariantów powodująca ograniczeniu debaty publicznej w tym zakresie. Kwestie energetyczne i klimatyczne dzisiaj to kwestie bezpieczeństwa narodowego, które powinny być przedmiotem debaty publicznej i konsensusu politycznego. Scenariusze powinny uwzględniać również nałożony przez UE wymóg wyposażenia do 2030 roku instalacji do spalania 1 Wartym podkreślenia jest fakt, iż po raz trzeci w badaniach prowadzonych przez różne ośrodki, tym razem na zlecenie Państwowego Instytutu Spraw Międzynarodowych (PISM) stwierdzono, iż Polki i Polacy preferują bardziej OZE niż atom. Wśród technologii, które powinny być rozwijane w Polsce, 58 proc. respondentów wskazało na OZE, 48 proc. na atom, 21 proc. na wydobycie gazu z łupków, 16 proc. na ograniczenie zużycia energii, a niecałe 8 proc. Na węgiel Biuletyn PISM nr 100, 25 sierpnia 2014 r.
węgla w rozwiązania CCS, czego w żadnym wariancie nie uwzględniono, a co istotnie może wpłynąć na koszty realizacji całej polityki. Scenariusze, pisane z puntu widzenia technokratycznego i technicznego, nie uwzględniają one kosztów społecznych i ryzyk związanych z wyborem, któregoś z nich. Te aspekty polityki energetycznej powinny być określone, policzone i uwzględnione w proponowanych wariantach. 8. W przedstawionych scenariuszach zawarto dane pokazujące, iż w 2025 roku, czyli za 11 lat z elektrowni jądrowej popłynie prąd. Jest to założenie błędne biorąc pod uwagę tempo realizacji w Polsce inwestycji, ograniczenia finansowe jak również poziom techniczny i organizacyjny. 9. W części dylematy polityki energetycznej znajdujemy zbiór zdań, które w większości nie mają nic wspólnego z tytułem. Dylemat oznacza wybór, czyli dwie lub więcej możliwości, które możemy wybrać. W dokumencie tą cześć można nazwać problemy polityki energetycznej. 10. Do problemów, które powinny być włączone do rozważań dotyczących polityki energetycznej można zaliczyć następujące zagadnienia: a. jak szybko budować gospodarkę niskoemisyjną? b. w jaki sposób przeciwdziałań wykluczeniu społecznemu i ubóstwu energetycznemu w Polsce? c. w jaki sposób energetyka może wzmocnić struktury społeczne i lokalne społeczności? Brak tych elementów wskazuje, iż nie dostrzega się istotnego wymiaru społecznego przyszłego kształtu bilansu energetycznego. 11. Brak określenie modelu międzynarodowego reżimu ochrony klimatu, który odpowiada Polsce. Trzeba przypomnieć, iż dokument dotyczy 2050 roku, a wtedy już możemy zgodnie ze studiami UNCCF namacalne efekty tego zjawiska i z tej perspektywy przedstawiony dokument wskazuje na bardzo zawężające postrzeganie zagadnienia zmian klimatu i konsekwencji ekonomicznych i społecznych dla Polski.
Postulaty: 1. Sformułowanie doktryny, czyli zespołu twierdzeń i założeń do doktryny. Wprowadzenie do PEP 2050 następujących założeń: a. Energetyka jest wysoce spolityzowanym obszarem gospodarki państw w związku z tym państwa często stosują tą sferę do realizacji celów politycznych ergo wykorzystując wzajemne relacje powodują zagrożenia dla bezpieczeństwa państw. Szczególnym problemem dla Polski jest polityka Rosji w tym zakresie. b. Zmniejszyć stan zależności energetycznej od Rosji, nie tylko Polski, ale całej Unii Europejskiej za pomocą mechanizmów krajowych i unijnych c. W najbliższych latach ceny surowców energetycznych będą podlegać dużym wahaniom d. Najtańszym sposobem zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego jest wykorzystywania zmian cen na międzynarodowych rynkach, co oznacza konieczność odpowiedniego bilansu energetycznego jak również infrastruktury e. Regulacje Unii Europejskiej będą odgrywać istotną rolę w polityce energetycznej i klimatycznej Polski w związku z powyższym należy aktywnie wpływać na procesy zachodzące w Unii Europejskiej, f. Wprowadzenie nowych technologii energetycznych w gospodarce stanowi szansę na zapewnienie bezpieczeństwa ekonomicznego, g. Elastyczność, która umożliwia dostosowanie do zmieniającego się otoczenia międzynarodowego jak również zmian cen na rynkach międzynarodowych jest kluczem dla efektywnej polityki energetycznej. 2. W sensie operacyjnym proponujemy uwzględnienie następujących elementów w polityce energetycznej do 2050: a. wprowadzenie polityki wykorzystywania zmian cen na międzynarodowych rynkach,
b. wykorzystanie zmian technologicznych w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego c. wykorzystanie położenia Polski do wzmocnienia jej roli tranzytowej d. rozwój fizycznych możliwości pozyskiwania surowców energetycznych z zagranicy, e. ograniczenia energochłonności gospodarki, f. dywersyfikacja nośniki energii wykorzystywane przez gospodarkę, g. uwzględnieniu czynników społecznych w planowaniu PEP 2050 h. rozwój potencjału naukowego w zakresie energetyki i efektywności energetycznej ze szczególnym uwzględnieniem OZE oraz zastosowania OZE w transporcie (np. grafen i biotechnologie). 3. Włączenie do przygotowanego dokumentu następujących analiz: a. analizy dotyczącej zagrożeń powodowanych zmianami klimatu dla Polski z perspektywy bezpieczeństwa narodowego ze szczególnym uwzględnieniem perspektywy bezpieczeństwa ekonomicznego oraz zagrożeń migracji i napięć międzynarodowych, b. analizy możliwości osiągania korzyści oraz narzędzi, które umożliwią ich osiągnięcie w przypadku wprowadzenia globalnych regulacji w zakresie polityki klimatycznej nakładającej ograniczenie emisji CO2 na poziomie gwarantującym zatrzymanie poziomu zawartości CO2 na poziomie 450-500 ppm Rozwiązania instytucjonalne: 1. Włączenie do przygotowywania dokumentu Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Biura Bezpieczeństwa Narodowego, przedstawicieli głównych sił politycznych, przedsiębiorstw, przedstawicieli nauki zajmujących się zagadnieniami społecznymi tj.: bezpieczeństwem ekonomicznym, energetycznym, zmianami klimatu, społecznymi aspektami polityki energetycznej oraz organizacji pozarządowych.
2. Zwiększenie aktywności służb specjalnych w zakresie bezpieczeństwa ekonomicznego i energetycznego poprzez powołanie Komitetu Koordynacyjnego Polityki Bezpieczeństwa Ekonomicznego w skład, którego wejdą przedstawiciele służb specjalnych i resortów, Przygotował dr Krzysztof M. Księżopolski kmksiezopolski@isecs.eu --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- dr Krzysztof M. Księżopolski Szef Programu Bezpieczeństwo energetyczne i polityka klimatyczna OAP UW, adiunkt w Instytucie Stosunków Międzynarodowych UW, autor książek Ekonomiczne zagrożenia bezpieczeństwa państw (2004), Bezpieczeństwo ekonomiczne (2011), redaktor naukowy publikacji Bezpieczeństwo ekonomiczne w perspektywie politologicznej (2012) i Odnawialne źródła energii w Polsce. Wybrane problemy bezpieczeństwa, polityki i administracji (2013), współautor podręcznika Ekonomika bezpieczeństwa państwa w zarysie (2014), autor wielu artykułów poświęconych zagadnieniu bezpieczeństwa i klimatu