JÓZEF SZYMON WRO SKI KOŚCIOŁY KRAKOWA

AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO IM. BRONIS AWA CZECHA W KRAKOWIE STUDIA I MONOGRAFIE NR 64 JÓZEF SZYMON WRO SKI KOŚCIOŁY KRAKOWA ZBUDOWANE W LATACH 1945 1989 JAKO WYRAZ PRZEMIAN ARCHITEKTURY SAKRALNEJ W POLSCE NA TLE ROZWOJU ARCHITEKTURY NA WIECIE Studium historyczno-architektoniczne AWF KRAKÓW KRAKÓW 2010

SPIS TRE CI WPROWADZENIE.................................. Stan bada....................................... Wydawnictwa i czasopisma fachowe....................... Monografie naukowe i koncepcje odautorskie.................. Monografie popularne i popularnonaukowe................... Prasa codzienna, tygodniki i miesi czniki..................... Wydawnictwa i prasa zagraniczna......................... 1. ZARYS DZIEJÓW BUDOWY KO CIO ÓW NA TLE ÓWCZESNEJ SYTUA- CJI SPO ECZNO-POLITYCZNEJ W KRAJU.................. 1.1. Od zako czenia II wojny wiatowej do ewolucji solidarno ciowej (1945 1980).................................... 1.2. Od ewolucji solidarno ciowej do powstania III Rzeczypospolitej (1980 1989).................................... 2. CHARAKTERYSTYKA: KALENDARIUM, OPIS I ANALIZA KO CIO ÓW.. 2.1. Wznowienie budowy ko cio a pw. Matki Bo ej Dobrej Rady w Prokocimiu 1945/48 1957 ul. Prosta [il. 5].................... 2.1.1. Przebudowy, rozbudowy, dobudowy w latach 1958 1961/63.... Ko ció pw. Naj wi tszego Serca Pana Jezusa, Pychowice, ul. Wzgórze 33 [il. 16].............................. Ko ció pw. Chrystusa Króla, Przegorza y, ul. Zaskale 1 [il. 20]... Ko ció pw. w. Antoniego Padewskiego, Bronowice Ma e, ul. Pod Strzech 16 [il. 24]......................... 2.1.2. Budowa ko cio a pw. Naj wi tszej Maryi Panny Królowej Polski w Nowej Hucie-Bie czycach (1967 1977), ul. Obro ców Krzy a 1 [il. 36]................................ 2.2. Przebudowy (obudowy), rozbudowy, dobudowy ci g dalszy (1970 1976). Ko ció pw. Naj wi tszego Imienia Maryi, oo. Pijarów, Rakowice, ul. Miros awa Dzielskiego 1 [il. 42]......................... Ko ció pw. Niepokalanego Pocz cia NMP, oo. Franciszkanów-Reformatów, Azory, ul. Che mo skiego 41 [il. 45].................. Ko ció pw. Boskiego Zbawiciela, Ksi y Salwatorianów, Zakrzówek, ul. w. Jacka 16 [il. 51]........................... Ko ció pw. Pana Jezusa Dobrego Pasterza, Pr dnik Czerwony, ul. Dobrego Pasterza 1, 4 [il. 57]........................... Ko ció pw. Naj wi tszego Serca Pana Jezusa, agiewniki, ul. Stanis awa Millana 13 [il. 62]............................. Ko ció pw. Stygmatów w. Franciszka z Asy u, oo. Franciszkanów-Reformatów, Bronowice Wielkie, ul. Ojcowska 1 [il. 67]............ Ko ció pw. MB Nieustaj cej Pomocy, Mydlniki, ul. Hemara 1 [il. 74].... 9 17 17 23 25 28 33 41 41 75 87 88 103 103 107 111 116 131 131 134 139 141 144 148 151

6 Józef Szymon Wro ski Ko cio y Krakowa zbudowane w latach 1945 1989... Ko ció pw. Zmartwychwstania Pa skiego, Ksi y Zmartwychwsta ców, Wola Duchacka, ul. Szkolna 4 [il. 84].................. 2.3. Budowa ko cio a pw. w. Maksymiliana Marii Kolbego w Nowej Hucie-Mistrzejowicach (1976 1983), osiedle Tysi clecia 86 [il. 88]........ 2.4. Okres przedsolidarno ciowy (1977 1980).................. Ko ció pw. Narodzenia Naj wi tszej Maryi Panny, Bie anów, ul. ks. J. Popie uszki 35 [il. 94]........................... Ko ció pw. w. Jadwigi Królowej, Krowodrza, ul. okietka 60 [il. 98].... 2.5. Od ewolucji solidarno ciowej do pocz tku III Rzeczypospolitej (1980 1989) Ko ció pw. w. Brata Alberta Ecce Homo, Pr dnik Czerwony, ul. Woronicza 10 [il. 104]......................... Ko ció pw. Mi osierdzia Bo ego, Wzgórza Krzes awickie 1a [il. 108].... Ko ció pw. Matki Boskiej Fatimskiej, Osiedle Podwawelskie, ul. Komandosów 18 [il. 114]............................. Ko ció pw. NMP Matki Ko cio a, osiedle Pr dnik Bia y, ul. Pasteura 1 [il. 118]................................. Ko ció pw. Naj wi tszej Rodziny, Bie anów Nowy, ul. Aleksandry 1 [il. 126] Ko ció pw. w. Jana Kantego, Bronowice Nowe Osiedle Widok, ul. Jab onkowska 18 [il.129]........................... Ko ció pw. Mi osierdzia Bo ego, Prokocim Nowy, ul. Kurczaba 5 [il. 135]. Ko ció pw. Niepokalanego Serca Naj wi tszej Maryi Panny, Rybitwy, ul. Pó anki 100 [il. 142]........................ Ko ció pw. Podwy szenia Krzy a wi tego, Sidzina, ul. Mieczys awa Wrony 104 [il. 148]............................... Ko ció pw. w. Stanis awa BM, D bie, ul. Pó kole (urz d parafialny Zwyci stwa 21) [il. 153]............................ Ko ció pw. w. Stanis awa BM, Kantorowice, ul. Kantorowicka 122 [il. 161] Ko ció pw. w. Jana Chrzciciela, Pr dnik Czerwony, ul. Dobrego Pasterza 117 [il. 164]................................. Ko ció pw. Matki Bo ej Cz stochowskiej, Nowa Huta Osiedle Szklane Domy 7 [il. 169]................................ Ko ció pw. w. Brata Alberta, Nowa Huta osiedle Na Lotnisku 14, 63 [il. 174] Ko ció pw. MB Ostrobramskiej osiedle Wieczysta, ul. J. Meissnera 20 [il. 179]................................. Ko ció pw. Matki Bo ej Nieustaj cej Pomocy, Bielany, ul. Ksi cia Józefa 176 [il. 189]................................. Ko ció pw. Podwy szenia Krzy a wi tego, Kurdwanów, ul. Witosa 9 [il. 191] Ko ció pw. MB Salety skiej osiedle Cegielniana, ul. Cegielniana 43 [il. 199] 3. WYNIKI ANALIZ................................ 3.1. Podsumowuj ce uj cie dziejów budowy ko cio ów Krakowa w czasach PRL. 3.1.1. Metody systemu komunistycznego stosowane przeciw budownictwu sakralnemu............................. 3.2. Proces inwestycyjny w budowaniu ko cio ów................ 3.2.1. Materia y.............................. 3.2.2. Konstrukcje............................. 3.3. Kontekst urbanistyczny usytuowanie ko cio ów.............. 3.4. Rzuty ró norodno kszta tów....................... 156 159 169 169 174 183 183 187 194 198 204 210 214 220 225 228 233 236 240 250 255 262 265 270 277 277 287 292 296 301 301 306

Spis tre ci 3.5. Dyspozycja wn trza; cz ci sk adowe.................... 3.5.1. Prezbiterium............................. 3.5.2. Transept............................... 3.5.3. Kaplice, zatoczki kaplicowe, empory................ 3.5.4. Sklepienia, stropy, kopu y...................... 3.5.5. Okna, wietliki, przeszklone szczyty, prze wity........... 3.6. Bry a ko cio a: elementy sk adowe...................... 3.6.1. Schody, wej cie, podcienia...................... 3.6.2. Fasada, elewacje boczne....................... 3.6.3. Wie a................................ 3.6.4. Dach................................. 3.6.5. Detal................................ 3.7. Wyposa enie i wystrój............................ 3.7.1. O tarz................................ 3.7.2. Tabernakulum............................ 3.7.3. Witra................................ 3.8. Motywy sprzyjaj ce sacrum......................... 3.8.1. Motywy lokalne swojskie i rodzime............... 3.8.2. Motywy popularne i obce..................... 3.9. Symbolika.................................. 3.10. Typ w architekturze............................. 4. KO CIO Y KRAKOWA NA TLE PR DÓW IDEOWO-ARTYSTYCZNYCH.. 4.1. Pr dy, nurty i idee architektury sakralnej po II wojnie wiatowej...... 4.1.1. Powrót do tradycjonalizmu historyzm przetworzony........ 4.1.2. W ramach tradycjonalizmu redukcyjny styl swojski....... 4.2. Modernizm w obliczu reformy liturgicznej i zmian soborowych....... 4.2.1. Nurt rze biarski-antyracjonalny................... 4.2.2. Rze biarsko archirze ba; d enie do jednoprzestrzenno ci.... 4.3. Modernizm i jego przemiany........................ 4.3.1. Modernizm klasyczny........................ 4.3.2. W poszukiwaniu indywidualnych rozwi za............. 4.3.3. Modernizm ekspresyjny ko cio y namiotowe.......... 4.3.4. Na pograniczu architektury ekspresyjnej, organicznej i strukturalnej. 4.3.5. Modernizm przekszta cony maniery(sty)czny, High Technology.. 4.3.6. Nurt rze biarski ci g dalszy wariacje na jego temat....... 4.3.7. Oksymoron w architekturze: zamkni ty (na wiat) otwarty (na niebo).................................. 4.4. Postmodernizm przywracanie wiata utraconego.............. 4.4.1. W stron komunikatywno ci: odniesienia do redniowiecza, baroku i klasycyzmu............................. 4.4.2. Od stylu op ywowego (rzut kolisty, spiralny) po ekspresyjny (rzut wycinka ko a)............................ 4.4.3. Nowy regionalizm.......................... 4.4.4. Neomodernizm i dekonstruktywizm................. ZAKO CZENIE................................... 7 312 318 319 320 321 323 327 331 333 334 338 340 343 344 345 346 347 359 361 363 374 383 387 389 391 396 396 397 399 403 406 413 418 422 426 434 444 448 455

8 Józef Szymon Wro ski Ko cio y Krakowa zbudowane w latach 1945 1989... ZUSAMMENFASSUNG............................... INDEKS SKRÓTÓW................................. BIBLIOGRAFIA.................................... ród a archiwalne................................. Archiwa parafialne (kroniki parafialne ww. ko cio ów).............. ród a drukowane: dokumenty.......................... Albumy, atlasy, encyklopedie, leksykony, przewodniki, s owniki.......... Prace niepublikowane (magisterskie, doktorskie oraz inne)............ Opracowania monograficzne poszczególnych parafii i ko cio ów Krakowa.... Opracowania monograficzne parafii i ko cio ów innych miast i miejscowo ci.... Opracowania teoretyczne: ogólne i szczegó owe................. Czasopisma.................................... Rozprawy, artyku y: w rocznikach, periodykach, kwartalnikach, tygodnikach... Niektóre wybrane strony internetowe....................... INDEKS WA NIEJSZYCH POJ I TERMINÓW................. INDEKS NAZWISK.................................. INDEKS MIEJSCOWO CI.............................. ILUSTRACJE..................................... Spis ilustracji................................... Lokalizacja opisywanych ko cio ów Krakowa na schematycznym planie miasta.. 473 477 480 480 483 484 485 486 502 502 513 515 519 537 I LXI LXIX