MSI WSKAŹNIK KONIUNKTURY INFORMATYCZNEJ RAPORT Z 6. EDYCJI BADAŃ Założenia i koordynacja Robert Kamiński Opracowanie Tomasz Kulisiewicz Wstęp i recenzja dr Michał Goliński Badanie ankietowe Jolanta Zaręba Warszawa, marzec 2005 r....
SPIS TREŚCI Wstęp...3 1 Badanie ocen koniunktury informatycznej na potrzeby wskaźnika MSI...6 1.1 Cel i metodyka...6 1.2 Zakres 6. edycji MSI...6 2 Zastosowanie informatyki w opiniach jej użytkowników w małych i średnich firmach wyniki 6. edycji badania MSI (luty 2005 r.)...7 2.1 Zmiany zasobów IT...7 2.2 Dostępność IT i usług telekomunikacyjnych...8 2.3 Efektywność inwestycji w IT...10 2.4 Ocena zapotrzebowania na IT...12 2.5 Kondycja finansowa i wpływ otoczenia firmy...14 3 MSI wskaźnik koniunktury...16 4 Zalecenia, autorytety, źródła wiedzy...18 5 Załącznik A...19 5.1 Podstawowe pytania ankietowe 6. edycji badania MSI (luty 2005 r.).19
Wstęp Prezentując wyniki szóstej już edycji kwartalnego badania stopnia wykorzystania technik informacyjnych (IT) w polskich małych i średnich przedsiębiorstwach (MSP), tak jak w poprzednich badaniach przedstawiamy stan zasobów, ocenę efektywności wykorzystania, potrzeby, oraz zamierzenia inwestycyjne krajowych MSP w obszarze IT. Wartość wskaźnika koniunktury MSI w obecnej edycji badania wyniosła 1,80 i jest najwyższa od początku badań, a więc od listopada 2003 roku. MSI odzwierciedla nastroje i oczekiwania ankietowanych przedsiębiorców im są one lepsze, tym większe są wartości wskaźnika. Bieżący wzrost wartości MSI oznacza, więc zwiększenie optymizmu małych i średnich przedsiębiorców. Wzrost ten jest szczególnie widoczny w zestawieniu z wynikami badania przeprowadzonego przed rokiem w lutym 2004 wartość MSI wynosiła 1,53. Krajowi przedsiębiorcy pozbyli się obaw przed zintegrowanym rynkiem europejskim, a nawet przekonali się, że są bardziej konkurencyjni od firm zagranicznych. Wzrost eksportu i obronienie stanu posiadania na rynku wewnętrznym oraz silna pozycja złotówki utwierdziły ich ostrożny optymizm. Wydaje się, że zauważalny wzrost optymizmu teleinformatycznego krajowych MSP skorelowany jest z ogólną poprawą nastrojów krajowych przedsiębiorców i konsumentów. Świadczy o tym porównanie z wynikami lutowej edycji comiesięcznych badań nastrojów firm i ich klientów z 25 krajach UE, prowadzonymi przez Komisję Europejską (http://europa.eu.int/comm/economy_finance/indicators/businessandconsumersurveys _en.htm). Okazało się, że w żadnym kraju poszerzonej UE przedsiębiorcy i konsumenci nie są większymi optymistami niż w Polsce indeks nastrojów osiągnął 142,8% średniej z wieloletnich badań. W krajach strefy euro poziom nastrojów spadł poniżej 100%. W świetle tych wyników wyraźny wzrost wartości naszego wskaźnika MSI wydaje się naturalny i zrozumiały. To dobra wiadomość, podobnie jak to, że już drugi raz z rzędu rośnie odsetek respondentów deklarujących wzrost zasobów IT w swych firmach. Rozwój swojej infrastruktury informacyjnej potwierdziło 44% firm - blisko 8 pp więcej niż rok wcześniej. Jest to najwyższa wartość osiągnięta w dotychczasowej historii badania - dotychczasowe maksimum wynosiło niecałe 39%. Pozostałe wyniki bieżącej edycji naszego badania nie są już tak jednoznacznie pozytywne. Należy bowiem pamiętać, że infrastruktura informacyjna Polski jest ciągle jeszcze słabo rozwinięta a odsetek PKB, który inwestujemy w techniki informacyjne jest niższy niż w krajach wysoko rozwiniętych, niższy niż u pozostałych nowych członków UE a nawet niższy niż średnia światowa.
Zły punkt startu w połączeniu z niższymi niż gdzie indziej nakładami na zmianę istniejącej sytuacji powodują, że dystans Polski w stosunku do krajów wiodących nie zmniejsza się, a raczej pogłębia. Potwierdzają to wyniki najnowszego raportu The Global Information Technology Report publikowanego od paru lat przez Światowe Forum Gospodarcze. Używany w tym opracowaniu wskaźnik gotowości sieciowej (NRI - Networked Readiness Index) mierzy stopień przygotowania państw i społeczeństw do udziału w rozwoju i gotowości korzystania z technik informacyjnych. W NRI 2003-2004 Polska zajmowała 47 pozycję pośród 104 zbadanych państw. W bieżącej edycji badania NRI 2004-2005 spadła na miejsce 72! Reszta świata po prostu na nas nie czeka. Nawet jeśli firmy krajowe inwestują w IT, to robią to zbyt wolno, pozwalając, by dystans do światowych konkurentów stale się powiększał. W bieżącej edycji naszego badania zauważalny jest także wzrost wartości wskaźników cząstkowych dotyczących dostępności produktów i usług IT i usług telekomunikacyjnych w stosunku do poprzedniego kwartału. Trzeba jednak zaznaczyć, że oba te wskaźniki przyjmowały już wyższe wartości w poprzednich edycjach badania. Nieznacznie spadł odsetek odpowiedzi uznających, że IT przyczynia się do zwiększenia przychodów firmy, a taka sama jak poprzednio grupa respondentów uznała pozytywny wpływ IT na obniżkę kosztów. Oznacza to, że blisko 50% krajowych MSP nie uznaje IT za szansę zwiększenia przychodów firmy, a ponad 40% nie widzi związku pomiędzy zastosowaniami technik informacyjnych a niższymi kosztami działalności. Około 40% respondentów przewiduje większe niż w poprzednim kwartale, inwestycje w sprzęt i usługi IT oraz oprogramowanie. Ocena ogólnej sytuacji ekonomicznej firmy we wszystkich praktycznie edycjach badania wykazuje stabilność. Blisko 56% respondentów stwierdziło, że nie uległa ona zmianie w stosunku do ubiegłego kwartału a 26,6% uznało, że sytuacja ta uległa poprawie. Natomiast można zaryzykować stwierdzenie, że postępuje proces uodporniania się małych i średnich przedsiębiorców na rosnącą niestabilność sfery politycznej. Blisko 50% badanych stwierdza, że bieżące wydarzenia ekonomiczne i polityczne nie mają wpływu na ich firmę, choć prawie 40% ocenia ten wpływ jako negatywny a tylko 12% - jako pozytywny. Ciekawych informacji dostarcza analiza odpowiedzi na dodatkowe pytanie bieżącej edycji badania. Pytanych proszono o określenie, czyje i jakie zalecenia biorą oni pod uwagę w trakcie inwestycji w
techniki informacyjne. Dla 14% respondentów najistotniejszym doradcą okazuje się osoba odpowiedzialna za informatykę we własnej firmie. Na drugim miejscu jako źródło zaleceń plasuje się Internet (blisko 13%). Podobne (pomiędzy 11 a 12%) wskazania uzyskują: znajomi biznesowi i koledzy, reklamy i artykuły w prasie komputerowej oraz ogólnej. Znacznie mniej osób sugeruje się opiniami swego dostawcy rozwiązań IT, a jeszcze mniej zdaniem doradcy-informatyka zewnętrznego. Oznacza to, że krajowe MSP inwestując w IT w nieznacznym tylko stopniu korzystają z wyspecjalizowanych usług doradczych, zdając się raczej na wiedzą i intuicję własnej firmy lub osób zaprzyjaźnionych. Reasumując: wzrósł optymizm informatyczny krajowych MSP, jednak w dalszym ciągu nie potrafią one wykorzystać technik informacyjnych jako narzędzia walki konkurencyjnej, czy choćby źródła obniżki kosztów. Inwestycje w IT rosną, ale ich poziom nie gwarantuje zmniejszenia a często nawet utrzymania dystansu dzielącego nas od liderów. Jeśli krajowe firmy chcą wziąć udział w globalnym i coraz ostrzejszym wyścigu o przetrwanie, to muszą śmielej i rozumniej wykorzystywać szansę oferowaną przez techniki informacyjne. dr Michał Goliński Zakład Gospodarki Informacyjnej i Społeczeństwa Informacyjnego Katedra Informatyki Gospodarczej Szkoła Główna Handlowa
1 Badanie ocen koniunktury informatycznej na potrzeby wskaźnika MSI 1.1 Cel i metodyka Badanie skierowane jest do właścicieli, dyrektorów lub osób odpowiedzialnych za infrastrukturę IT w małych i średnich firmach. Przedsięwzięcie ma na celu zebranie danych niezbędnych do stworzenia wskaźnika MSI określającego koniunkturę informatyczną w segmencie MSP. W kwartalnych sondażach, realizowanych metodą panelu i techniką wywiadu telefonicznego uczestniczy celowo dobrana grupa kilkuset firm z sektora MSP, zlokalizowanych na terenie całego kraju (głównie w dużych miastach). W badaniu zachowano reprezentatywność grup małych i średnich firm. W badaniu z listopada 2003 r. uczestniczyło 320 firm, od lutego 2004 r. próbkę rozszerzono do 520 firm. Ankietowani pytani są o ocenę zmiany zasobów w ich firmach w danym kwartale (w porównaniu do poprzedniego kwartału) i przewidywania dotyczące rozwoju sytuacji w ciągu najbliższych 3 miesięcy. Swoje oceny i prognozy formułują poprzez określenie, czy dla danego czynnika/wielkości wystąpił (wystąpi) wzrost, spadek, albo brak zmiany, bądź, że dany czynnik ma wpływ pozytywny, negatywny lub jest obojętny dla danej sfery działalności firmy. Pytania dotyczące odczuć potaniało/bardziej dostępne/pozytywny wpływ, podrożało/mniej dostępne/negatywny wpływ, bez zmian/bez znaczenia odnoszone są do minionego kwartału, zaś pytania o plany czy kształtowanie się popytu lub zapotrzebowania do najbliższego kwartału. Badanie analizuje bieżące, krótkoterminowe nastawienia i postawy ankietowanych przedsiębiorców. Dlatego prowadzone jest w układzie kwartalnym zdaniem autorów badane czynniki i nastawienia nie zmieniają się aż tak istotnie w okresach krótszych, np. miesięcznych. Z kolei pytania o odczucia czy nastawienia dotyczące okresów półrocznych mogłyby już być zniekształcane przez psychologiczną tendencję do w miarę szczegółowego pamiętania i odwzorowywania w odpowiedziach zjawisk gospodarczych zachodzących w okresach krótszych niż pół roku. 1.2 Zakres 6. edycji MSI W szóstej edycji wykonano podstawowe kwartalne badanie nastawień ankietowanych przedsiębiorców, dla wyliczenia wskaźnika syntetycznego MSI. Tym razem jednak pytanie dodatkowe było bardziej złożone, dając do wyboru więcej odpowiedzi, dotyczących źródła zaleceń czy porad przy wyborze produktów IT.
Poniżej omawiamy zarówno zmiany danych w stosunku do poprzedniego kwartału, jak i zmiany w układzie rok do roku a więc luty 2004 do lutego 2005. Taka dłuższa perspektywa daje możliwość lepszej obserwacji zmian i powodujących je czynników. Dla uproszczenia dane w tabelach podajemy tylko w układzie rok do roku. 2 Zastosowanie informatyki w opiniach jej użytkowników w małych i średnich firmach wyniki 6. edycji badania MSI (luty 2005 r.) 2.1 Zmiany zasobów IT Już drugi kwartał z rzędu wzrósł udział odpowiedzi mówiących o ogólnym wzroście zasobów IT firm. Tym razem przyrost był istotny z niecałych 39% do ponad 44% ankietowanych oceniło, że zasoby IT w ich firmie wykazały przyrost, natomiast aż o 7 pp zmalał udział odpowiedzi oceniających, że zasoby nie zmieniły się. W rezultacie wskaźnik cząstkowy (2,22) jest w odpowiedziach na to pytanie najwyższy od początku badań, a więc od listopada 2003 r. Co ciekawsze: tym razem największy był przyrost ocen pozytywnych w firmach małych. W poszczególnych sektorach nadal najwięcej potwierdzeń przyrostu było w firmach handlowych (ponad 47 proc. firm). Od maja 2004 r. największą stabilność zasobów IT wykazuje sektor usług. Jeszcze wyraźniejszy jest przyrost zasobów w układzie rok do roku w lutym 2005 w stosunku do lutego 2004 r. udział przedsiębiorców, którzy deklarowali wzrost zasobów IT w firmach wzrósł o ponad 10 pp. W układzie sektorów największy był on w produkcji. edycja badania Przyrost Bez zmian zmniejszenie 2004 2005 2004 2005 2004 2005 ogółem 36,2 44,3 62,8 54,2 1,0 1,5 w tym: firmy małe 31,5 40,0 67,5 58,1 1,0 1,9 firmy średnie 41,9 48,6 57,2 50,2 0,9 1,2 sektor 2004 2005 2004 2005 2004 2005 handel 37,5 47,4 60,6 50,9 1,9 1,7 produkcja 32,4 43,8 66,5 55,0 1,1 1,2 usługi 38,6 41,6 61,4 56,7 0,0 1,7 Tab. 3.1. Zmiana zasobów informatycznych firm
80% 70% 60% 50% 40% 30% 62,2% 62,8% 64,6% 36,9% 36,2% 33,7% 71,0% 27,3% 59,4% 38,8% 54,2% 44,3% 20% 10% 0% 0,9% 1,0% 1,7% 1,7% 1,7% 1,5% listopad 2003 r. luty 2004 r. maj 2004 r. sierpień 2004 r. listopad 2004 r. luty 2005 r. przyrost bez zmian zmniejszenie 2.2 Dostępność IT i usług telekomunikacyjnych Istotny z 2,22 na 2,32 był także wzrost wskaźnika cząstkowego dotyczącego dostępności (głównie poziomu cen) usług. Zdecydowana większość ankietowanych i to zarówno w kategoriach wielkości firm, jak i układzie sektorowym oceniła, że dostępność produktów i usług IT wyraźnie się zwiększyła (ceny spadły) w minionym kwartale, przy czym najdobitniej sformułowali to przedstawiciele firm usługowych (ponad 52%). edycja badania łatwiej dostępne bez zmian trudniej dostępne 2004 2005 2004 2005 2004 ogółem 28,3 50,3 68,0 48,4 3,7 1,3 2005 w tym: firmy małe 29,0 49,8 67,2 48,7 2,2 1,5 firmy średnie 27,4 50,8 69,2 48,0 3,4 1,2 sektor 2004 2005 2004 2005 2004 handel 24,4 48,6 72,5 49,7 3,1 1,7 2005 produkcja 26,1 50,9 69,9 47,9 4,0 1,2 usługi 33,7 51,4 62,5 47,5 3,8 1,1 Tab. 3.2.A. Zmiana dostępności produktów i usług IT
80% 70% 60% 50% 54,1% 43,4% 68,0% 56,2% 42,5% 52,5% 52,7% 50,3% 40% 30% 28,3% 45,8% 45,2% 48,4% 20% 10% 2,5% 3,7% 1,3% 1,7% 2,1% 1,3% 0% listopad 2003 r. luty 2004 r. maj 2004 r. sierpień 2004 r. listopad 2004 r. luty 2005 r. łatw iej dostępne bez zmian trudniej dostępne W stosunku do remisowego rozkładu opinie na temat kształtowania się dostępności, a więc i cen usług telekomunikacyjnych, jaki wytworzył się w ubiegłym kwartale (równo rozłożone opinie o zwiększonej dostępności i braku zmian), w odpowiedziach z lutego 2005 r. można zauważyć wyraźne przesunięcie rozkładu odpowiedzi w stronę zwiększonej dostępności (niższych cen) usług telekomunikacyjnych. Ogółem ponad 52% ankietowanych uważało, że ceny spadły. W rezultacie wskaźnik cząstkowy wzrósł z 2,24 do 2,33. Silniej odczuwały spadek cen firmy małe, zaś w układzie sektorów firmy produkcyjne. W układzie rok do roku widać bardzo wyraźną pozytywną ocenę spadku cen produktów IT oraz telekomunikacyjnych. W obu tych sferach udział ankietowanych zauważających zwiększoną dostępność produktów i usług wzrósł dwukrotnie (silniej w ocenie dostępności usług telekomunikacyjnych), przy czym różnice w rozkładzie odpowiedzi między firmami różnych wielkości oraz trzech sektorów były niewielkie. edycja badania łatwiej dostępne bez zmian trudniej dostępne 2004 2005 2004 2005 2004 2005 ogółem 24,8 52,5 62,1 45,0 13,1 2,5 w tym: firmy małe 26,2 53,2 63,3 44,2 10,5 2,6 firmy średnie 23,1 51,8 60,7 45,9 16,2 2,3 sektor 2004 2005 2004 2005 2004 2005 handel 22,5 52,5 65,0 44,6 12,5 2,9 produkcja 25,0 53,2 62,5 45,0 12,5 1,8 usługi 26,6 51,7 59,3 45,5 14,1 2,8 Tab. 3.2.B. Zmiana dostępności usług telekomunikacyjnych
80% 70% 60% 50% 40% 30% 62,2% 33,8% 62,1% 24,8% 59,6% 60,8% 36,0% 34,2% 48,7% 48,1% 52,5% 45,0% 20% 13,1% 10% 4,1% 4,4% 5,0% 3,3% 2,5% 0% listopad 2003 r. luty 2004 r. maj 2004 r. sierpień 2004 r. listopad 2004 r. luty 2005 r. łatw iej dostępne bez zmian trudniej dostępne 2.3 Efektywność inwestycji w IT Po silnym rozwarstwieniu opinii w maju br., kiedy to wzrósł zarówno udział respondentów uważających, że IT przyczyniła się do wzrostu przychodów, jak i tych, którzy stwierdzili brak takiego wpływu, nastąpiło wygaszenie się tej oscylacji i znów spadł (do poziomu 22%) udział ankietowanych uważających, że IT przyczynia się do zwiększenia przychodów firmy. W odpowiedziach wskazywany jest raczej brak istotnego wpływu IT na poziom przychodów firmy. W układzie sektorowym największymi sceptykami w tej kwestii są przedstawiciele firm handlowych. Wskaźnik cząstkowy dotyczący tego pytania spadł jednak nieznacznie z 1,27 na 1,26. Tę stabilizacje poglądów widać wyraźnie w układzie rok do roku praktycznie zmiany w tym dłuższym okresie są nieistotne. edycja tak brak wpływu nie 2004 2005 2004 2005 2004 2005 ogółem 22,3 22,1 46,4 48,3 31,3 29,6 w tym: firmy małe 23,8 24,9 42,6 41,9 33,6 33,2 firmy średnie 20,5 19,1 50,9 55,1 28,6 25,8 sektor 2004 2005 2004 2005 2004 2005 handel 21,9 20,0 46,8 48,0 31,3 32,0 produkcja 22,2 17,8 49,4 53,8 28,4 28,4 usługi 22,8 28,2 43,0 43,6 34,2 28,2 Tab. 3.3.A. Czy zasoby IT firmy przyczyniły się w minionym kwartale do zwiększenia przychodów?
80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 46,6% 46,4% 48,4% 45,0% 44,6% 34,4% 31,3% 27,5% 35,0% 32,5% 31,0% 29,6% 30,6% 25,9% 22,5% 24,4% 22,1% 22,3% listopad 2003 r. luty 2004 r. maj 2004 r. sierpień 2004 r. listopad 2004 r. luty 2005 r. tak brak w pływ u nie Niemal niezmienna w stosunku do kwartału kończącego 2004 r. jest pozytywna opinia dotycząca wpływu inwestycji w informatykę na obniżkę kosztów, nadal trochę przeważając nad zdaniem przeciwnym (różnica jest teraz mniejsza niż w ubiegłym kwartale). Bardziej pozytywnie oceniają wpływ na poziom kosztów przedstawiciele firm małych, zaś w układzie branżowym wyraźnie pozytywną opinię nadal mają ankietowani z firm handlowych Efektem jest nieznaczny wzrost wskaźnika cząstkowego z 1,38 do 1,40. W układzie rok do roku widać natomiast wyraźny (ponad 75-procentowy) przyrost udziału ankietowanych uważających, że informatyka przyczynia się do zmniejszenia kosztów prowadzenia firmy. edycja tak brak wpływu nie 2004 2005 2004 2005 2004 2005 ogółem 18,5 29,8 46,2 41,6 35,4 28,6 w tym: firmy małe 18,2 30,2 41,6 40,0 40,2 29,8 firmy średnie 18,8 29,3 51,7 43,4 29,5 27,3 sektor 2004 2005 2004 2005 2004 2005 handel 18,1 26,3 44,4 40,6 37,5 33,1 produkcja 16,5 24,9 52,2 47,9 31,3 27,2 usługi 20,7 37,9 41,8 36,7 37,5 25,4 Tab. 3.3.B. Czy zasoby IT firmy przyczyniły się w minionym kwartale do zmniejszenia kosztów?
80% 70% 60% 50% 40% 30% 46,2% 35,4% 40,4% 39,8% 43,8% 33,1% 41,3% 41,7% 29,4% 29,8% 20% 10% 18,5% 19,8% 23,1% 29,2% 28,6% 0% listopad 2003 r. luty 2004 r. maj 2004 r. sierpień 2004 r. listopad 2004 r. luty 2005 r. tak brak w pływ u nie 2.4 Ocena zapotrzebowania na IT Nadal optymistyczne są prognozy popytu na sprzęt i usługi informatyczne, najwyraźniej formułowane przez przedstawicieli firm średnich (ponad 40%), zaś w branżach przez firmy handlowe (ponad 41%), przy czym z wyjątkiem menedżerów z firm usługowych prognozy te są bardziej optymistycznie niż w poprzednim kwartale. edycja badania będzie większy bez zmian będzie mniejszy 2004 2005 2004 2005 2004 2005 ogółem 29,0 38,1 63,1 58,1 7,9 3,8 w tym: firmy małe 27,3 36,2 65,0 59,3 7,7 4,5 firmy średnie 31,2 40,1 60,7 56,8 8,1 3,1 sektor 2004 2005 2004 2005 2004 2005 handel 26,9 41,1 64,3 54,3 8,8 4,6 produkcja 31,3 35,5 60,2 60,9 8,5 3,6 usługi 28,8 37,6 64,7 59,0 6,5 3,4 Tab. 3.4.A. Przewidywany popyt na sprzęt i usługi IT w stosunku do ubiegłego kwartału
80% 70% 60% 59,7% 63,1% 74,0% 69,6% 59,6% 58,0% 50% 40% 30% 37,8% 29,0% 22,5% 28,8% 35,8% 38,1% 20% 10% 2,5% 7,9% 3,5% 1,5% 4,6% 3,8% 0% listopad 2003 r. luty 2004 r. maj 2004 r. sierpień 2004 r. listopad 2004 r. luty 2005 r. będzie w iększy bez zmian będzie mniejszy Podobny optymizm panuje odnośnie popytu na oprogramowanie ogółem oraz wśród firm małych znów najsilniejszy od początku badania (40% uważa, że popyt będzie większy). Wobec nieznacznego wzrostu oczekiwań negatywnych zwiększenie udziału odpowiedzi pozytywnych i negatywnych (nieznaczne z 2,3 na 3,8% ogółem) nastąpiło kosztem udziału odpowiedzi przewidujących brak zmian (spadek z 59 do 56%). W tej kategorii największymi optymistami są firmy usługowe. W układzie rok do roku rozkład przewidywań, co do popytu na sprzęt i na oprogramowanie przesunął się w stronę oceny optymistycznej, ale w odmiennym zakresie o 8-10 pp w odniesieniu do sprzętu i o dużo mniej od 1 do 4 pp w odniesieniu do oprogramowania. edycja badania będzie większy bez zmian będzie mniejszy 2004 2005 2004 2005 2004 2005 ogółem 36,0 40,0 56,7 56,2 7,3 3,8 w tym: firmy małe 36,4 40,4 57,3 55,4 6,3 4,2 firmy średnie 35,5 39,7 56,0 56,8 8,5 3,5 sektor 2004 2005 2004 2005 2004 2005 handel 26,3 40,6 67,4 54,8 6,3 4,6 produkcja 38,6 37,3 53,4 58,6 8,0 4,1 usługi 41,8 42,1 50,6 55,1 7,6 2,8 Tab. 3.4.B. Przewidywany popyt na oprogramowanie w stosunku do ubiegłego kwartału
80% 75,2% 71,0% 70% 60% 58,8% 56,7% 59,2% 56,3% 50% 40% 30% 39,4% 36,0% 22,1% 25,8% 38,5% 40,0% 20% 10% 1,9% 7,3% 2,7% 3,3% 2,3% 3,8% 0% listopad 2003 r. luty 2004 r. maj 2004 r. sierpień 2004 r. listopad 2004 r. luty 2005 r. będzie w iększy bez zmian będzie mniejszy 2.5 Kondycja finansowa i wpływ otoczenia firmy Niemal bez zmian pozostaje umiarkowanie optymistyczna ocena kondycji finansowej firm, wykazując dużą stabilność zarówno w układzie z kwartału na kwartał, jak i rok do roku. Sytuacja firm oceniana jest przez ich menedżerów i właścicieli bardzo podobnie jak w poprzednim kwartale tylko 26,6% uważa, że jest lepsza, niemal, 56% że nie zmieniła się od poprzedniego kwartału (trochę bardziej negatywnie nastawieni byli obecnie przedstawiciele sektora produkcyjnego: 25,4% spadek z 30% w poprzednim kwartale). W sumie dało to nieznaczny spadek wskaźnika cząstkowego z 1,63 w listopadzie 2004 r. do 1,59 obecnie. edycja badania lepsza bez zmian gorsza 2004 2005 2004 2005 2004 2005 ogółem 25,0 26,6 55,4 55,8 19,6 17,6 w tym: firmy małe 25,9 27,9 52,8 55,5 21,3 16,6 firmy średnie 23,9 25,3 58,6 56,0 17,5 18,7 sektor 2004 2005 2004 2005 2004 2005 handel 28,8 24,6 50,6 57,1 20,6 18,3 produkcja 22,2 25,4 57,9 56,8 19,9 17,8 usługi 24,5 29,8 57,0 53,3 18,5 16,9 Tab. 3.5.A. Ocena ogólnej sytuacji ekonomicznej firmy
80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 55,3% 55,4% 30,9% 13,8% 25,0% 19,6% 46,7% 37,9% 52,1% 31,5% 57,1% 55,7% 26,7% 26,6% 15,4% 16,3% 17,6% 16,2% listopad 2003 r. luty 2004 r. maj 2004 r. sierpień 2004 r. listopad 2004 r. luty 2005 r. lepsza bez zmian gorsza Z odpowiedzi na pytanie o wpływ bieżących wydarzeń gospodarczych i politycznych na sytuację przedsiębiorstw wynika, że przedstawiciele firm ponownie uodpornili się na toczące się burze i zawirowania polityczne ponad 48% z nich uważa, że nie mają one wpływu na kondycję ich firm. Spadł nawet dość znacznie ogółem z 47 do 39,8% udział tych, którzy uważają ten wpływ za negatywny, zaś do ok. 12% wzrósł udział tych, którzy uważają, że wpływ bieżących wydarzeń jest pozytywny. Spowodowało to ponowny wzrost wskaźnika cząstkowego z 0,64 do 0,88 przy czym nadal jest on zdecydowanie najniższy ze wszystkich kategorii badania. Optymizm, co do wpływu wydarzeń największy jest w firmach usługowych (najmniej, bo 37,6% odpowiedzi negatywnie oceniających wpływ tych wydarzeń.). Przesunięcie ocen w kierunku mniej negatywnym widać jeszcze wyraźniej w układzie rok do roku: obecnie dominuje już przekonanie o braku wpływu na sytuację firm, podczas gdy rok temu dość silnie przeważała opinia o wpływie negatywnym. edycja badania pozytywny bez wpływu negatywny 2004 2005 2004 2005 2004 2005 ogółem 7,9 12,1 36,2 48,1 55,9 39,8 w tym: firmy małe 9,8 12,5 31,5 46,7 58,7 40,8 firmy średnie 5,6 11,7 41,9 49,4 52,5 38,9 sektor 2004 2005 2004 2005 2004 2005 handel 8,1 12,6 32,5 45,7 59,4 41,7 produkcja 7,4 9,5 41,5 50,3 51,1 40,2 usługi 8,2 14,0 34,2 48,4 57,6 37,6 Tab. 3.5.B. Wpływ bieżących wydarzeń ekonomicznych i politycznych na kondycję firmy
80% 70% 60% 50% 65,6% 55,9% 47,1% 48,7% 47,3% 48,1% 40% 30% 25,3% 36,2% 40,2% 38,3% 45,6% 39,8% 20% 10% 9,1% 7,9% 12,7% 13,1% 7,1% 12,1% 0% listopad 2003 r. luty 2004 r. maj 2004 r. sierpień 2004 r. listopad 2004 r. luty 2005 r. pozytyw ny bez znaczenia negatyw ny 3 MSI wskaźnik koniunktury Omawiane nastawienia, postawy i oceny przedsiębiorców, dotyczące zastosowań technologii informacyjnych i plany wykorzystywania tych technologii agregowane są w postaci wskaźników cząstkowych. Im bardziej pozytywne jest nastawienie przedsiębiorców w danej sferze zastosowań IT, im większy ich zdaniem wpływ pozytywny danego czynnika, im lepsza ich ocena warunków działania lub kondycji finansowej firm, im wyraźniejsze plany inwestowania w technologie teleinformatyczne, tym wyższą wartość przyjmuje dany wskaźnik cząstkowy. Ogólny obraz nastawień daje natomiast wskaźnik syntetyczny MSI, który jest średnią arytmetyczną wskaźników cząstkowych i który można traktować jako miarę optymizmu przedsiębiorców w ich postawach wobec zastosowań informatyki i teleinformatyki. Wskaźniki cząstkowe wyliczane są z rozkładów odpowiedzi na poszczególne pytania, z przyporządkowaniem współczynników (wag). Wartości wag przyjęto tak, by dawały one sporą czułość wskaźników na zmiany zarówno w kierunku pozytywnym (przyrosty, poprawienie się kondycji lub warunków), jak i negatywnym: TAK / WIĘKSZE / PRZYROST / LEPIEJ; BEZ ZMIAN / BEZ WPŁYWU / BEZ ZNACZENIA; NIE / MNIEJSZE / UBYTEK / GORZEJ; 10 punktów 5 punktów 2 punkty Od lutego 2004 r. (od drugiej edycji badań) wskaźnik MSI jest normalizowany współczynnikiem odzwierciedlającym rozszerzenie liczby badanych firm, tak, by jego wartość była bezpośrednio
porównywalna z wartością z listopada 2003 r. Ponieważ w badaniu z lutego 2005 r. na niektóre pytania ankiety odpowiedziało od 521 do 522 firm, uwzględniono to korygując odpowiednio współczynniki w obliczeniach wskaźników cząstkowych. Tab. 4.1. Wskaźnik koniunktury MSI 1 pytanie Zmiana stanu zasobów IT w firmie listopad 2003 luty 2004 maj 2004 sierpień 2004 listopad 2004 luty 2005 2,12 2,11 2,06 1,95 2,13 2,22 2 Dostępność produktów i usług IT 3 Dostępność usług telekomunikacyjnych 4 Wpływ inwestycji w IT na przychody 5 Wpływ inwestycji w IT na koszty 6 Spodziewany popyt na sprzęt i usługi IT 7 Spodziewany popyt na oprogramowanie 2,35 1,92 2,42 2,34 2,22 2,32 2,44 1,66 2,37 2,40 2,24 2,33 1,43 1,23 1,36 1,20 1,27 1,26 bd 1,08 0,99 1,20 1,38 1,40 2,10 1,84 1,84 1,98 2,02 2,07 2,14 1,96 1,85 1,89 2,11 2,10 8 Sytuacja ekonomiczna firmy 1,66 1,52 1,82 1,70 1,63 1,59 9 Wpływ wydarzeń na kondycję firmy 0,27 0,46 0,73 0,93 0,64 0,88 wskaźnik MSI 1,77 1,53 1,72 1,73 1,74 1,80 Przede wszystkim dzięki istotnym wzrostom wskaźników dotyczących zasobów IT w firmie, ocen dostępności produktów i usług IT oraz telekomunikacyjnych, a także nieznacznym tylko spadkom wskaźników wpływu inwestycji w IT na przychody oraz spodziewanego popytu na oprogramowanie i oceny sytuacji firmy wskaźnik MSI osiągnął najwyższy poziom od początku badania w 2003 r. W zestawieniu rok do roku największe przesunięcie rozkładu ocen w stronę opinii pozytywnych wykazały (w kolejności przyrostów) wskaźniki: zwiększenia się dostępności produktów IT, pozytywnego wpływu IT na poziom kosztów oraz dostępności usług telekomunikacyjnych.
4 Zalecenia, autorytety, źródła wiedzy Ciekawie kształtują się odpowiedzi na pytanie dodatkowe zadane w tym kwartale. Ankietowanych proszono o wybranie, czyje/jakie zalecenia są brane pod uwagę przy zakupach informatycznych w firmach. Można było wybrać możliwości z katalogu zamkniętego przy czym jedna z nich ściślej rzecz biorąc dotyczyła własnych doświadczeń ankietowanego, a nie wyboru czyichś zaleceń. Odpowiedzi niemal nie różniły się w kategoriach wielkości firm (małe/średnie) czy badanych sektorów (handel/produkcja/usługi) największa odchyłka w tych grupach w jednym tylko przypadku wyniosła ponad 1 punkt procentowy dlatego przedstawiamy tylko wyniki zbiorcze dla wszystkich ankietowanych. Czyje zalecenia Udział odpowiedzi informatyk na etacie lub pracownik znający się na komputerach 14,1% Internet 12,7% znajomi z biznesu/ koledzy 12,2% artykuł w prasie komputerowej 12,1% reklamy w mediach (prasie, radio czy telewizji) 11,9% artykuł w prasie ogólnej i biznesowej 11,0% mój informatyczny dostawca (mój sprzedawca, mój sklep) 8,6% muszę zobaczyć produkt w działaniu 8,4% informatyk zewnętrzny obsługujący firmę 7,9% moje dzieci 1,1% Oczywiście nie jest zaskoczeniem najwyższa ocena opinii informatyka zatrudnionego w firmie lub też pracownika firmy pełniącego taką rolę choć nie jest ona zbyt silnie dominująca. Występuje, bowiem dość duży rozrzut odpowiedzi: aż 5 możliwości z 6 pierwszych pozostaje w przedziale 2 punktów procentowych. Wśród odpowiedzi zwraca uwagę wysoka (druga) pozycja wiadomości zaczerpniętych z Internetu, natomiast dość niska (siódma) stałego dostawcy produktów informatycznych do firmy i jeszcze niższa informatyka zewnętrznego, który przecież mógłby być postrzegany jako źródło bardziej obiektywne, niż stały dostawca informatyczny, mogący być materialnie zainteresowany w dostarczeniu firmie określonych produktów IT.
Tomasz Kulisiewicz 5 Załącznik A. 5.1 Podstawowe pytania ankietowe 6. edycji badania MSI (luty 2005 r.) 1. Czy w minionym kwartale nastąpiły zmiany zasobów informatycznych firmy (sprzęt, oprogramowanie)? przyrost bez zmian zmniejszenie 2. Czy produkty i usługi informatyczne są obecnie (w stosunku do poprzedniego kwartału): łatwiej dostępne (niższe ceny) bez zmian trudniej dostępne (wyższe ceny) 3. Czy usługi telekomunikacyjne są obecnie (w stosunku do poprzedniego kwartału): łatwiej dostępne (niższe ceny) bez zmian trudniej dostępne (wyższe ceny) 4. Czy minionym kwartale wyposażenie informatyczne firmy (sprzęt komputerowy i oprogramowanie) przyczyniło się do zwiększenia przychodów firmy? TAK brak zmiany (lub nie można określić) NIE 5. Czy w minionym kwartale wyposażenie informatyczne firmy (sprzęt komputerowy i oprogramowanie) przyczyniło się do zmniejszenia kosztów firmy? TAK brak zmiany (lub nie można określić) NIE
6. Czy przewidywany popyt (zapotrzebowanie) Państwa firmy na sprzęt i usługi informatyczne (w stosunku do poprzedniego kwartału): będzie większy nie przewidujemy zmian będzie mniejszy 7. Czy przewidywany popyt (zapotrzebowanie) Państwa firmy na oprogramowanie (w stosunku do poprzedniego kwartału): będzie większy nie przewidujemy zmian będzie mniejszy 8. Jak oceniają Państwo ogólną sytuację ekonomiczną firmy (w stosunku do poprzedniego kwartału)? lepsza brak zmian gorsza 9. Jak oceniają Państwo wpływ bieżących wydarzeń ekonomicznych i politycznych na kondycję firmy? pozytywny bez znaczenia negatywny 10. Dodatkowe pytanie ankietowe 6. edycji badania MSI (luty 2005 r.) (niewliczane do wskaźnika syntetycznego): Czyje/jakie zalecenia informatycznych? bierze Pani/Pan pod uwagę lub uważa za najistotniejsze przy zakupie produktów znajomych z biznesu/ kolegów moich dzieci
muszę zobaczyć produkt w działaniu informatyka na etacie lub pracownika znającego się na komputerach informatyka zewnętrznego obsługującego moją firmę mojego dostawcę informatycznego (mojego sprzedawcę, mój sklep) Internet artykuł w prasie komputerowej artykuł w prasie ogólnej i biznesowej reklamę w mediach (prasie, radio czy telewizji)