Zakażenia patogenami alarmowymi na Oddziale Otolaryngologicznym Szpitala Dziecięcego im. prof. dr. med. Jana Bogdanowicza w latach

513 Zakażenia patogenami alarmowymi na Oddziale Otolaryngologicznym Szpitala Dziecięcego im. prof. dr. med. Jana Bogdanowicza w latach 2005-2008 Emergence pathogens infections in ENT Department of Children s Hospital in 2005-2008. Beata Zielnik-Jurkiewicz, Magdalena Rakowska-Szkudlarek SUMMARY Introduction: The development of medicine, in this the new techniques and antibiotic therapy enlarged the survivability of patients in hospital. Applying antibiotics caused breakthrough in treatment stepping out in ill s group infections treated in hospital, however enlarging resistance is natural this effect, resulting from: the selection of resistant strains, the formation of new mechanisms of resistance, and/or the spreading of gene of resistance. Multidrug-resistant strains were included to emergence-pathogens group: MRSA, penicillin-resistant Streptococcus pneumoniae, VRE, Gram-negative producing beta-lactamase of type the ESBL and/or resistant to carbapenems. Emergence-pathogens occurrence leads to: therapeutic failures, the use extorts in therapy of dear medicines or with possibility of workings undesirable. The multidrug-resistant strains spread in hospital environment easily, especially on departments about high waste of medicines with the patients simultaneously large susceptibility on infection, resulting mainly with state of reduced resistance of organism. The control of hospital infections recognize by present hospitality for the most important criterion of quality of work. Aim: Analysis of the emergence-pathogens isolated during treatment in hospital in 2005-2008, from special regard the ENT Department. Material and methods: 50586 children treated in this period in hospital in which was executed 39386 bacteriological investigations, in this 6528 (12.9%) children in ENT Department in which was executed 1566 bacteriological investigations (3.98%). The diagnostics were executed according to routine microbiological procedures with qualification of resistance to antibiotics. Results: Emergence-pathogens infection was confirmed at 2369 children s (4.68%) treated in Hospital, in this in ENT Department at 84 children (1.29%). The most frequent emergence-pathogens in ENT Department were Streptococcus pyogenes, Streptococcus pneumoniae penicillin-resistant and average sensitive on penicillin, Staphylococcus aureus methicillin-resistant and Rotavirus. Conclusions: Streptococcus pneumoniae penicillin-resistant and average sensitive to penicillin and Rotavirus infections are the most frequent hospital infections. The systematic microbiological supervision is indispensable in prevention the spreading of infections of the emergence-pathogens in hospital. Hasła indeksowe: drobnoustroje alarmowe, zakażenia, dzieci, otolaryngologia dziecięca, bakterie, oporność Key words: emergence-pathogens, children, infection, otolaryngology, bacteria, resistance by Polskie Towarzystwo Otorynolaryngologów Chirurgów Głowy i Szyi Otrzymano/Received: 06.10.2009 Zaakceptowano do druku/accepted: 10.12.2009 Oddział Otolaryngologiczny Szpitala Dziecięcego im. prof. dr med. Jana Bogdanowicza Ordynator: dr hab. n. med. Beata Zielnik-Jurkiewicz Wkład pracy autorów/authors contribution: Według kolejności Konflikt interesu/conflicts of interest: Autorzy pracy nie zgłaszają konfliktu interesów. Adres do korespondencji/ Address for correspondence: imię i nazwisko: Beata Zielnik-Jurkiewicz adres pocztowy: Oddział Otolaryngologiczny Szpitala Dziecięcego im. prof. dr med. J. Bogdanowicza ul. Niekłańska 4/24 03-924 Warszawa tel. 022 50 98 276 e-mail bzielnik@lekarz.net Otolaryngol Pol 2009; 63 (6): 513-519 Wstęp Rozwój medycyny, w tym nowe techniki i leki wprowadzone do terapii zwiększyły przeżywalność pacjentów oddziałów szpitalnych. Stosowanie antybiotyków i chemioterapeutyków spowodowało przełom w leczeniu zakażeń występujących w grupie chorych leczonych w szpitalu, jednak naturalnym tego efektem jest zwiększanie oporności, wynikające z: selekcji szczepów opornych, powstawania nowych mechanizmów oporności, i/lub rozprzestrzeniania się genów oporności. Zakażenia szpitalne są nieodłącznym elementem działalności diagnostyczno-leczniczej każdego szpitala. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zakażenia szpitalne występują w 10-15% hospitalizacji. W dniu 18 kwietnia 2004 r. weszło w życie rozporządzenie

514 PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS Ministra Zdrowia w sprawie rejestrów zakażeń zakładowych oraz raportów o występowaniu tych zakażeń [1]. Według tego rozporządzenia do grupy drobnoustrojów alarmowych należą bakterie i wirusy. Wielolekooporne szczepy bakterii zostały włączone do grupy tzw. patogenów alarmowych, a ich występowanie w zakażeniach prowadzi do niepowodzeń terapeutycznych, wymusza zastosowanie w terapii leków drogich lub charakteryzujących się możliwością działań niepożądanych. Wśród bakterii alarmowych wyróżnia się gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus) opornego na metycylinę (MRSA) lub o obniżonej wrażliwości na wankomycynę (VISA) lub opornego na wankomycynę (VRSA), paciorkowca ropotwórczego (Streptococcus pyogenes), enterokoki (Enterococcus spp.) oporne na glikopeptydy (VRE), pałeczki Gram-ujemne (Enterobacteriaceae) wytwarzające beta-laktamazy o rozszerzonym spektrum substratowym (ESBL) lub oporne na karbapenemy, pałeczkę ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa) oporną na karbapenemy lub inne dwie grupy leków, pałeczki niefermentujące z gatunku Acinetobacter spp. oporne na karbapenemy lub inne dwie grupy leków, laseczkę beztlenową z gatunku Clostridium difficile, pałeczki z gatunków Salmonella spp., Shigella spp., Campylobacter jejuni, maczugowiec błonicy (Corynebacterium diphteriae) szczepy toksynotwórcze, pałeczkę krztuśca (Bordetella pertussis), dwoinkę zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (Neisseria meningitidis), dwoinkę zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae) oporną na cefalosporyny III generacji lub penicylinę, pałeczkę z gatunku Legionella pneumophila i prątki chorobotwórcze (Mycobacterium spp.) [1]. Do wirusów alarmowych zalicza się wirusy: ospy wietrznej (Varicella-zostervirus), odry (Morbillivirus), grypy (Influenzavirus), rota (Rotavirus), syncytialny (Respiratory Syncytial Virus), zapalenia wątroby typu B (Hepatitis B virus), zapalenia wątroby typu C (Hepatitis C virus) i nabytego niedoboru odporności u ludzi (HIV) [1]. Wielooporne szczepy łatwo rozprzestrzeniają się w środowisku szpitalnym, zwłaszcza na oddziałach o wysokim zużyciu leków z jednocześnie dużą podatnością pacjentów na zakażenie, wynikającą głównie ze stanu zmniejszonej odporności organizmu. Szczepy te łatwo rozprzestrzeniają się w oddziałach chirurgicznych i OIT. W oddziałach tych często leczeni są chorzy w ciężkim stanie ogólnym z towarzyszącymi innymi schorzeniami wymagającymi stosowania antybiotyków o szerokim spektrum działania. Poza tym, często wykorzystuje się wentylację mechaniczną, stosuje się procedury inwazyjne, a chorzy są unieruchamiani w przymusowej pozycji. Wymienione czynniki zwiększają ryzyko zakażenia szpitalnego. Celem pracy była analiza występowania patogenów alarmowych w oddziałach Szpitala Dziecięcego im. prof. dr med. Jana Bogdanowicza w Warszawie (Szpital) ze szczególnym uwzględnieniem Oddziału Otolaryngologicznego w latach 2005-2008. Tabela I. Wykorzystanie diagnostyki mikrobiologicznej w Szpitalu w latach 2005-2008. (a-liczba badań mikrobiologicznych/łóżko/rok, b-liczba badań mikrobiologicznych/1 pacjenta) Table I. Useful of microbiological diagnostics in Hospital in 2005-2008. (a-number of microbiological investigations/bed/ year, b-number of microbiological investigations/1 patient Oddział Materiał i metoda W latach 2005-2008 w szpitalnych oddziałach liczących 274 łóżka: otolaryngologicznym, pediatrycznym, alergologicznym, patologii noworodka i niemowlęcia, chirurgii urazowej, chirurgii ogólnej, oddziale intensywnej terapii (OIT) oraz neurochirurgicznym z pododdziałem neurologicznym leczono 50 586 pacjentów i wykonano 39 386 badań mikrobiologicznych. W Oddziale Otolaryngologicznym liczącym 25 łóżek leczono 6 528 pacjentów (12,9%) i wykonano 1 566 badań mikrobiologicznych (3,98%). Diagnostykę mikrobiologiczną wykonywano wg rutynowo stosowanych procedur w pracowni mikrobiologicznej Laboratorium Zakładowego z określeniem oporności na antybiotyki i chemioterapeutyki. Materiał pobierany do oceny mikrobiologicznej w Oddziale Otolaryngologicznym stanowiły wymazy z migdałka gardłowego, gardła, jamy nosa, ropnia okołomigdałkowego, jamy bębenkowej, zatoki szczękowej, torbieli środkowej szyi i rany w jamie ustnej. Wyniki łóżek 2005-2008 a b Alergologiczny 34 39,74 0,85 Pediatryczny 45 83,20 1,73 Patologii Noworodka i Niemowlęcia 36 82,40 2,24 Chirurgii Ogólnej 43 11,51 0,25 Chirurgii Urazowej 30 5,98 0,11 Okulistyczny 28 2,86 0,03 OIT 7 101,96 6,25 Otolaryngologiczny 23 17,02 0,24 Neurochirurgiczny z Neurologicznym 28 9,66 0,26 Razem 274 35,94 0,78 badań mikrobiologicznych na jedno łóżko szpitalne wynosiła 35,94 na rok. Natomiast liczba wymazów mikrobiologicznych na jedno leczone dziecko wynosiła 1,28. Diagnostykę mikrobiologiczną najlepiej wykorzystano w OIT wykonując 101,96 badań mikrobiologicznych przypadających na 1 łóżko na rok i 6,25

515 Tabela II. dzieci, u których z wymazów izolowano drobnoustroje alarmowe na Oddziałach Szpitala w latach 2005-2008. Table II. Number of children with isolated emergence-pathogens in Hospital Departments in 2005-2008 Drobnoustrój alarmowy dzieci z oddziałów szpitalnych dzieci Oddziału Otolaryngologicznego MRSA 279 2 Streptococcus pyogenes 98 28 Entercoccuss spp. VRE 1 0 Pseudomonas aeruginosa 7 0 Acinetobacter 3 0 Klebsiella pneumoniae ESBL 54 0 Escherichia coli ESBL 32 0 Klebsiella oxyogenes ESBL 14 0 Mycobacterium spp. 1 0 Streptococcus pneumoniae oporny- i średniowrażliwy na penicyliny 51 30 Salmonella spp. 236 1 Varicella 25 2 Bordetelle pertusis 36 0 Hepatitis C virus 4 0 Hepatitis B virus 1 0 RSV 1 0 Neisseria meningitidis 18 0 Enterococcus spp. HLAR 7 0 Candida spp. 5 0 Escherichia coli ESBL enteropatogenna 2 0 Proteus mirabilis ESBL 3 0 Enterococcus faecium HLAR 1 0 Mycobacter spp. 3 0 Candida albicans 1 0 badań/pacjenta, a w następnej kolejności w oddziałach pediatrycznych zachowawczych. Spośród oddziałów zabiegowych najlepiej wykorzystano diagnostykę mikrobiologiczną w Oddziale Otolaryngologicznym 17,02 badań mikrobiologicznych/łóżko/rok i 0,24 badań/pacjenta. Wykorzystanie diagnostyki mikrobiologicznej w poszczególnych oddziałach szpitalnych przedstawiono w tabeli I. U 2 620 dzieci (5,18%) leczonych w szpitalu izolowano 25 drobnoustrojów alarmowych wymienionych w tabeli II. Najczęstszym patogenem alarmowym był Rotavirus, który wyhodowano z kału u 1 737 zakażonych dzieci, co stanowi 66,3% dzieci zakażonych patogenem alarmowym i 3,43% dzieci leczonych w szpitalu. MRSA wyhodowano u 279 chorych (10,65% zakażonych dzieci i 0,55% dzieci leczonych w szpitalu). Na trzecim miejscu wśród najczęstszych patogenów alarmowych występujących w szpitalu była Salmonella spp. wyhodowana u 236 dzieci z drobnoustrojem alarmowym (13,59%), co stanowiło 0,47% dzieci leczonych w szpitalu. Streptococcus pyogenes izolowano u 98 dzieci (5,64% zakażonych patogenem alarmowym i 4,14% hospitalizowanych). U 51 dzieci (2,94% dzieci zakażonych i 2,15% dzieci leczonych w szpitalu) rozpoznano zakażenie Streptococcus pneumoniae opornym lub średniowrażliwym na penicylinę. W tym okresie w Oddziale Otolaryngologicznym leczono 6 528 dzieci, co stanowi 12,9% dzieci leczonych w Szpitalu, u których wykonano 1 566 badań bakteriologicznych

516 PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS Tabela III. Drobnoustroje alarmowe izolowane z wymazów w Oddziale Otolaryngologicznym. Table III. Emergence-pathogens isolated in ENT Department. Drobnoustrój alarmowy Streptococcus pneumoniae opornyi średniowrażliwy na penicyliny izolatów Streptococcus pyogenes 28 Rotawirus 21 MRSA 2 Varicella 2 Salmonella spp. 1 Tabela IV. Miejsca pobrania wymazów, z których posiewu izolowano, Streptococcus pneumoniae opornego lub średniowrażliwego na penicyliny w Oddziale Otolaryngologicznym. Table IV. Different sites of Streptococcus pneumoniae penicillin-resistant and average sensitive to penicillin isolated in ENT Department. Miejsce pobrania wymazu 30 izolatów Jama bębenkowa 21 Migdałek gardłowy 17 Zatoka szczękowa 7 Jama nosowa 3 Torbiel środkowa szyi 1 Gardło 1 Tabela V. Miejsca pobrania wymazów, z których posiewu izolowano, Streptococcus pyogenes w Oddziale Otolaryngologicznym. Table V. Different sites of Streptococcus pyogenes isolated in ENT Department. Miejsce pobrania wymazu izolatów Migdałek gardłowy 39 Jama bębenkowa 6 Ropień okołomigdałkowy 5 Gardło 4 Zatoka szczękowa 1 Jama nosowa 1 Rana w jamie ustnej 1 (3,98% wykonanych badań w Szpitalu), co oznacza, że na jedno łóżko przypada 17,02 badań mikrobiologicznych na rok i wykonuje się 0,24 wymazów u jednego pacjenta na rok. Szczegółowe wyniki o drobnoustrojach alarmowych izolowanych z wymazów w Oddziałach Szpitala w latach 2005-2008 przedstawiono w tabeli II. U 84 dzieci (1,29%) leczonych w Oddziale Otolaryngologicznym wykryto drobnoustroje alarmowe, co przedstawiono w tabeli III. Najczęściej występującym patogenem alarmowym był Streptococcus pneumoniae penicylinooporny i średniowrażliwy na penicylinę. Drobnoustrój ten wyhodowano u 58,82% wszystkich zakażonych drobnoustrojem alarmowym dzieci leczonych w szpitalu. Stanowiło to 35,71% dzieci leczonych w Oddziale Otolaryngologicznym i zakażonych drobnoustrojem alarmowym. Streptococcus pneumoniae izolowano najczęściej z wydzieliny z ucha środkowego (42%), z wymazu z migdałka gardłowego (34%) i z treści pobranej z zatoki szczękowej (14%). Wyniki przedstawiono w tabeli IV. Streptococcus pyogenes najczęściej wyhodowano z posiewów z migdałka gardłowego (68,42%), z wydzieliny z ucha środkowego (10,57%) i z treści z ropnia okołomigdałkowego (8,77%). Wyniki przedstawiono w tabeli V. MRSA wyhodowano tylko z posiewów treści z zatoki szczękowej u 2 dzieci, Escherichia coli z wymazu z migdałka gardłowego, a Rotavirus z kału w 21 przypadkach. Najrzadziej stwierdzono zakażenie wirusem Varicella (na podstawie badania przedmiotowego i podmiotowego) i Salmonella spp. (1 przypadek izolacji bakterii z kału). Omówienie Zakażenie szpitalne to zakażenie, które nastąpiło w szpitalu, ujawniło się podczas hospitalizacji (minimum 48 godzin po przyjęciu) lub po wypisaniu pacjenta i zostało spowodowane przez udokumentowany epidemiologicznie czynnik chorobotwórczy pochodzący od innego chorego lub pracowników szpitala albo przez endogenny czynnik mikrobiologiczny. Kontrola zakażeń szpitalnych jest uznawana przez współczesne szpitalnictwo za najważniejsze kryterium, jakości pracy. W szpitalach dziecięcych ryzyko zakażenia drobnoustrojami alarmowymi jest duże z powodu niedojrzałego układu odpornościowego u dzieci. Do czynników zwiększających ryzyko zakażenia drobnoustrojami alarmowymi zalicza się długo trwające leczenie szpitalne, stosowanie wysokoinwazyjnych procedur medycznych, zbyt małą liczbę personelu pielęgniarskiego, zbyt duże zagęszczenie łóżek dziecięcych w oddziale, złą wentylację powietrza w salach chorych, leczenie antybiotykami o szerokim spektrum działania szczególnie, gdy jest to niezgodne z antybiotykogramem i nieprawidłową higienę rąk personelu [2]. W zapobieganiu zakażeniom szpitalnym bardzo ważna jest profilaktyka [3]. W Szpitalu powołany jest Zespół ds. Kontroli Zakażeń Szpi-

517 talnych, który prowadzi nadzór nad zakażeniami i analizuje zdarzające się przypadki zakażeń drobnoustrojami alarmowymi, a także prowadzi rejestr drobnoustrojów alarmowych, co pozwala na szybką reakcję w przypadku ich wykrycia i zapobieganie rozprzestrzenianiu się zakażeń. Tworzone są procedury postępowania, które mają na celu wyeliminowanie błędów jatrogennych. Zgodnie z przyjętym harmonogramem działań w zakresie zapobiegania zakażeniom szpitalnym, przeprowadzane są wymazy środowiskowe w oddziałach Szpitala. W przypadku rozpoznania zakażenia drobnoustrojem alarmowym wdrażany jest ścisły reżim sanitarny a także kontrolowane jest mikrobiologicznie środowisko oddziału. Po wyleczeniu dziecka zakażonego patogenem alarmowym i wypisaniu go do domu sala, w której przebywał zostaje wyczyszczona i zdezynfekowana z użyciem specjalistycznych preparatów a drobny sprzęt medyczny zostaje wysterylizowany. Wykonuje się wtedy wymazy środowiskowe, aby potwierdzić brak obecności drobnoustroju alarmowego w danym oddziale. Niezwykle ważne jest wykonanie badań mikrobiologicznych u pacjentów, którzy mieli kontakt z chorym zakażonym drobnoustrojem alarmowym w celu wykluczenia przeniesienia zakażenia. Aby te wszystkie procedury były rzetelnie wykonywane ważna jest znajomość tematyki zakażeń drobnoustrojami alarmowymi przez personel Szpitala. Dlatego regularnie prowadzone są szkolenia pracowników dotyczące higieny rąk i przeprowadzania pozostałych zabiegów sanitarno-epidemiologicznych. Dodatkowo, średnio dwa razy w roku przedstawiane są wykłady z zakresu profilaktyki i leczenia zakażeń wywołanych przez patogeny alarmowe. W Unii Europejskiej (UE) stosuje się dwa wskaźniki oceniające wykorzystanie diagnostyki mikrobiologicznej w kontroli zakażeń szpitalnych. Pierwszy wskaźnik informuje o liczbie badań mikrobiologicznych przypadających na jedno łóżko szpitalne na rok. Drugi wskaźnik dotyczy liczby badań mikrobiologicznych przypadających na jednego chorego [4]. W UE, w szpitalach o prawidłowym systemie monitorowania zakażeń wskaźniki te wynoszą: 50 badań/łóżko/rok i 2 badania/1 chorego. Według Narolskiej-Wierczewskiej [4] w latach 2004-2005 w najlepszym szpitalu w Polsce wykonano 20 badań mikrobiologicznych/łóżko/rok. Średnia liczba badań w Polsce to 8 badań mikrobiologicznych/łóżko/rok i 0,4 badań mikrobiologicznych/chorego [4]. W naszej pracy wskaźniki te wynosiły: 35,94 badań mikrobiologicznych/łóżko szpitalne/rok i 1,28 wymazy mikrobiologiczne/chorego. Jest to wynik bardzo dobry w statystykach polskich, ale odbiegający od norm unijnych. W Oddziale Otolaryngologicznym wykonano 17,02 badań mikrobiologicznych/łóżko/rok i 0,24 badania mikrobiologiczne/ pacjenta, co świadczy o dobrym wykorzystaniu diagnostyki mikrobiologicznej w porównaniu do innych szpitali w Polsce, zaś jest to wynik niezadowalający w porównaniu do danych w UE. MRSA jest odpowiedzialny w największym stopniu za zakażenia w oddziałach zabiegowych. Drobnoustrój ten ma zdolność przetrwania poza organizmem człowieka np. na powierzchni sprzętu medycznego nawet przez kilka dni i dlatego brak przestrzegania podstawowych zasad higieny może prowadzić do epidemii obejmującej nawet kilka oddziałów. Poza tym, u około 30-40% zdrowych osób bakteria ta kolonizuje skórę i błony śluzowe. MRSA zwykle izolowany jest z miejsc naturalnie ucieplonych i wilgotnych takich jak pachy, pachwiny czy okolica za uszami [5]. W 1996 r. w USA szczepy MRSA były odpowiedzialne za 35% zakażeń szpitalnych. Szczepy VISA i VRSA pochodzą od MRSA, dlatego w szpitalach gdzie jest duży odsetek zakażeń wywołanych MRSA istnieje bardzo duże ryzyko wyselekcjonowania szczepów VISA i VRSA [6]. W Polsce 22% zakażeń szpitalnych jest wywołanych przez MRSA [6]. W naszym materiale zakażenia MRSA izolowano w 279 przypadkach, co stanowiło 11,8% zakażeń szpitalnych. Co do częstości występowania znalazło się na drugim miejscu po zakażeniu rotawirusowym i zaraz przed infekcją wywołaną przez Salmonella spp. Streptococcus pnuemoniae jest drobnoustrojem szczególnie często występującym u dzieci. Nie tylko powoduje zakażenia inwazyjne, ale też kolonizuje bezobjawowo drogi oddechowe. Inną cechą charakterystyczną pneumokoków jest łatwość w rozprzestrzenianiu się w populacji ludzkiej, a zwłaszcza dziecięcej (żłobki, przedszkola, szkoły, domy dziecka). Dlatego w przypadku wyhodowania szczepów Streptococcus pneumoniae należy zastosować ścisłą izolację chorego [5]. W 1993 roku w Polsce odsetek szczepów Streptococcus pneumoniae opornych na penicylinę wahał się od 12% do 20% w zależności od miejsca izolacji. Średnia europejska wynosi 18,2% [2]. W naszym materiale zakażenia szpitalne wywołane przez Streptococcus pneumoniae opornego lub średniowrażliwego na penicylinę stanowiły 1,95% zakażeń szpitalnych (czwarte miejsce) i w większości (58,82%) dotyczyły dzieci z Oddziału Otolaryngologicznego. Przyczyną tego może być fakt, że Streptococcus pneumoniae jest najczęstszym czynnikiem etiologicznym wywołującym większość zakażeń górnych dróg oddechowych i uszu u dzieci. Najwięcej izolatów uzyskano z posiewu wymazu z treści ropnej z jamy bębenkowej (21/51 tj. 41,18%) i z części nosowej gardła z migdałka gardłowego (17/51 tj. 33,33%). Zakażenia Streptococcus pyogenes charakteryzują się bardzo zróżnicowanym obrazem klinicznym. Bakteria ta odpowiedzialna jest za około 90% wszystkich zakażeń paciorkowcowych. Streptococcus pyogenes wyjątkowo wywołuje zakażenia szpitalne. Największe niebezpieczeństwo dla pacjenta operowanego stwarzają bezpośrednio przeprowadzający zabieg pracownicy bloku operacyjnego skolonizowani lub zakażeni tym drobnoustrojem [5]. W naszej pracy zakażenie Streptococcus pyogenes rozpoznano u 3,74%

518 PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS dzieci leczonych w szpitalu, z czego u 28,57% chorych z Oddziału Otolaryngologicznego. Najwięcej izolatów uzyskano z posiewu wymazu z części nosowej gardła z migdałka gardłowego (39/57 tj. 68,42%), co jest zgodne z aktualnymi danymi, wskazującymi że paciorkowiec ropotwórczy stanowi najczęstszy czynnik etiologiczny zapalenia gardła i tkanki migdałkowej. Zakażenia Rotavirus najczęściej dotyczą dzieci w wieku od 4 m.ż do 3 r.ż. W naszym materiale jak we wszystkich regionach świata, Rotavirus jest głównym i najczęstszym czynnikiem etiologicznym biegunek u dzieci. Do zakażenia dochodzi zwykle na drodze odbytniczo-ustnej (fekalno-oralnej). Czynnikami predysponującymi do zakażenia szpitalnego wirusem Rota jest brak izolacji pacjentów z biegunką i przedłużony pobyt dziecka w szpitalu. Dzieci przyjmowane do szpitala z biegunką wydalając ten drobnoustrój są głównym źródłem zakażeń szpitalnych wywołanych przez Rotavirus [8, 9]. Według Ford-Jones i wsp. [10] aż 43% zakażeń szpitalnych wywołanych jest przez Rotavirus. Inni autorzy podają, że szpitalne infekcje rotawirusowe wystąpiły w 23,8% przypadków [11]. W Polsce zakażeniu szpitalnemu Rotawirusem ulegają najczęściej dzieci do 2. r.ż, co stanowi około 4,5-45,4% hospitalizowanych z powodu tych zakażeń [12]. W naszym materiale zakażenia rotawirusowe były najczęstsze i dotyczyły 3,43% dzieci leczonych w szpitalu, co stanowiło 66,3% wszystkich pacjentów zakażonych patogenem alarmowym. W Oddziale Otolaryngologicznym biegunka rotawirusowa wystąpiła wśród 1,2% wszystkich zakażonych dzieci tym wirusem jako objaw towarzyszący podstawowej chorobie laryngologicznej i u chorych przeniesionych z oddziałów zachowawczych. Ograniczenie występowania w szpitalu szczepów wielolekoopornych wymaga współpracy personelu medycznego Oddziału, Komitetu Terapeutycznego, Laboratorium i Zespołu ds. Zakażeń Szpitalnych. Komitet Terapeutyczny nadzoruje stosowanie antybiotyków, Laboratorium zajmuje się identyfikacją szczepów opornych i mechanizmów oporności, a Zespół ds. Zakażeń Szpitalnych kontroluje szeroko pojętą higienę szpitalną i prowadzi szkolenia w tym zakresie. Ścisłe przestrzeganie przyjętych zasad profilaktyki i leczenia zakażeń daje szansę powstrzymania gwałtownego zwiększania się oporności wśród drobnoustrojów chorobotwórczych a także może przynieść wymierne ograniczenie kosztów leczenia [13]. W celu szybkiego reagowania na obecność patogenów alarmowych u hospitalizowanych chorych zaleca się monitorowanie ich występowania, a także stałą kontrolę zużycia antybiotyków. Wielu autorów podkreśla zależność między profilem antybiotyków stosowanych w terapii i ogólnym zużyciem leków przeciwbakteryjnych a opornością szczepów izolowanych od pacjentów danego oddziału czy szpitala [14, 15, 16, 17]. W przypadku rozpoznania zakażenia drobnoustrojem alarmowym zaleca się: ścisły reżim sanitarny, kontrolę mikrobiologiczną środowiska oddziału. Po wyleczeniu dziecka zakażonego patogenem alarmowym i wypisaniu zaleca się: czyszczenie i dezynfekcję sali z użyciem specjalistycznych preparatów, sterylizację drobnego sprzętu medycznego, pobranie wymazów środowiskowych, aby potwierdzić brak obecności drobnoustroju alarmowego w danym oddziale, wykonanie badań mikrobiologicznych u pacjentów, którzy mieli kontakt z chorym zakażonym drobnoustrojem alarmowym w celu wykluczenia przeniesienia zakażenia. Regularne szkolenia pracowników dotyczące higieny rąk i przeprowadzania pozostałych zabiegów sanitarno-epidemiologicznych oraz wykłady z zakresu profilaktyki i leczenia zakażeń wywołanych przez patogeny alarmowe dają szanse na poprawę w zakresie zakażeń patogenami alarmowymi. Wnioski 1. Systematyczny nadzór mikrobiologiczny jest niezbędny w zapobieganiu rozprzestrzenianiu się zakażeń drobnoustrojami alarmowymi w Szpitalu. 2. W OIT, którym leczone są dzieci w najcięższym stanie najlepiej wykorzystano diagnostykę mikrobiologiczną. 3. Spośród oddziałów zabiegowych najlepiej wykorzystano diagnostykę mikrobiologiczną w Oddziale Otolaryngologicznym. 4. Infekcja wywołana przez Rotawirus jest najczęstszym zakażeniem szpitalnym. 5. Najczęstszym drobnoustrojem alarmowym w Oddziale Otolaryngologicznym był Streptococcus pneumoniae penicylino-oporny i średniowrażliwy na penicylinę. 6. W Oddziale Otolaryngologicznym w porównaniu z danymi uzyskanymi z literatury wskaźniki oceniające wykorzystanie diagnostyki mikrobiologicznej w kontroli zakażeń szpitalnych są dobre, ale nadal nie spełniają norm UE. PIŚMIENNICTWO 1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie rejestrów zakażeń zakładowych oraz raportów o występowaniu tych zakażeń (Dz. U. Nr 54, poz. 484) 2. Trzciński K., Hryniewicz W. Grupa robocza projektu Aleksander.: Antimicrobial susceptibility of common bacterial pathogenes isolated from lower respiratory tract infections in Poland. In 1996 the Alexander Project. Med. Sci. Monit. 3: 714-722 3. Tokarz B.: Zasady EBM w profilaktyce infekcji szpitalnych? Tak. Piel. Epid. 2008; 7: 25-28 4. Narolska-Wierczewska E.: Zakażenia związane z opieką medyczną-to nasz problem. Primum non nocere. 2006; 11: 5-6 5. Szkarłat A.: Istotne patogeny-krótka charakterystyka (część 1-bakterie). Piel. Epid. 2006; 3: 18-27

519 6. Bartoszewicz M.: MRSA jako czynnik etiologiczny zakażeń metody zapobiegania. Piel. Epid. 2008; 7: 13-14 7. Bednarek M., Majda-Stanisławska E.: Występowanie metycylinoopornych szczepów gronkowców (MRSA) oraz trudności w leczeniu wywołanych przez nie infekcji u dzieci hospitalizowanych w klinice. Przegl. Epidemiol. 2006; 60: 49-52 8. Gaggero A., Avendano L. F., Fernandez J.: Nosocomial transmission of rotavirus from patients admitted for diarrhea. J. Clin. Microbiol. 1992; 30: 3294-3297 9. Szkarłat A.: Istotne patogeny-krótka charakterystyka (część 2-wirusy). Piel. Epid. 2006; 4: 22-29 10. Ford-Jones E. L., Mindorff C. M., Gold R.: The incidence of viral-associated diarrhea after admission to pediatric hospital. Am. J. Epidemiol. 1990; 131: 711-718 11. Omoigberale A. I., Abiodun P. O.: Nosocomial rotavirus infection in newborns. East Afr. Med. J. 1995; 72: 220-221 12. Korycka M.: Rotawirusowe zakażenia szpitalne. Przegl. Epidemiol. 2004; 58: 467-473 13. Fleischer M., Przondo-Mordarska A., Juszczak K.: Epidemiologia patogenów emergenceowych na oddziałach dziecięcych. www.abacus.edu.pl/03/epidemiologia_pat.doc 14. Donskey C. J., Chowdhry T. K., Hecker M. T. i wsp.: Effect of antibiotic therapy on the density of vancomycin-resistant enterococci in the stool of colonized patients, N Engl J Med, 2000; 343: 1925 1932 15. Finch R.: Bacterial resistance the clinical challenge, Clin Microbiol Infect, 2002; 8: 21-32 16. Bush K.: New ß-lactamases in Gram-negative bacteria: Diversity and impact on the selection of antimicrobial therapy. Antimicrobial resistance. Clin. Infect. Dis, 2001; 32: 1085-1089 17. Harbarth S., Cosgrove S., Carmeli Y.: Effects of antibiotics on nosocomial epidemiology of vancomycin-resistant enterococci. Antimicrob. Agents Chemother. 2002; 46: 1619-1628