Oda do młodości Adama Mickiewicza Anna Cygańska
Spór młodych ze starymi Podział literatury wg Kazimierza Brodzińskiego: klasyczna romantyczna dobrze ubity gościniec; kręta ścieżka; regularnie zasadzony drzewami; podróż; nie wolno z niego zbaczać; zachwyt naturą; udoskonalony grunt; udoskonalone uczucie; można przeskakiwać płot Spory przełomu romantycznego, czyli o konflikcie pokoleń literackich: polemika dotyczyła głównie zagadnień estetyczno-literackich; spór młodych ze starymi toczyłsiętakże wokółsposobu patrzenia na świat i jego interpretowania oraz do świata wartości pokolenia klasyków; datąprzełomowąbyłrok 1818 Kazimierz Brodziński ogłosiłrozprawęo klasyczności i romantyczności tudzieżo duchu poezji polskiej, która rozpoczęła burzliwądyskusjęna temat regułrządzących dziełem literackim oraz zadań i powinności literatury; Brodziński wskazał dwa przeciwstawne nurty: klasyczny i romantyczny oraz wyraził opinię, że sztukę romantyczna należy uznaćza równorzędnąwobec sztuki klasycznej, chociażkażda z nich musi byćzgodna z polskim charakterem narodowym.
Definicja ody: wywodzi się z greckiej liryki chóralnej; utwór wierszowany, najczęściej stroficzny; o charakterze pochwalnym lub dziękczynnym; utrzymany w patetycznym stylu; opiewa wybitnąpostać, wydarzenie, uroczystość, instytucję, wzniosłą ideę.
Oda do młodości tekst Adam Mickiewicz ODA DO MŁODOŚCI Bez serc, bez ducha, to szkieletów ludy; Młodości! dodaj mi skrzydła! Niech nad martwym wzlecę światem W rajską dziedzinę ułudy: Kędy zapał tworzy cudy, Nowości potrząsa kwiatem I obleka w nadziei złote malowidła. Niechaj, kogo wiek zamroczy, Chyląc ku ziemi poradlone czoło, Takie widzi świata koło, Jakie tępymi zakreśla oczy. Młodości! ty nad poziomy Wylatuj, a okiem słońca Ludzkości całe ogromy Przeniknij z końca do końca.
Patrz na dół-kędy wieczna mgła zaciemia Obszar gnuśności zalany odmętem; To ziemia! Patrz. jak nad jej wody trupie Wzbił się jakiś płaz w skorupie. Sam sobie sterem, żeglarzem, okrętem; Goniąc za żywiołkami drobniejszego płazu, To sięwzbija, to w głąb wali; Nie lgnie do niego fala, ani on do fali; A wtem jak bańka prysnąło szmat głazu. Nikt nie znałjego życia, nie zna jego zguby: To samoluby! Młodości! tobie nektar żywota Natenczas słodki, gdy z innymi dzielę: Serca niebieskie poi wesele, Kiedy je razem nić powiąże złota. Razem, młodzi przyjaciele!... W szczęściu wszystkiego są wszystkich cele; Jednością silni, rozumni szałem, Razem, młodzi przyjaciele!... I ten szczęśliwy, kto padł wśród zawodu, Jeżeli poległym ciałem Dał innym szczebel do sławy grodu. Razem, młodzi przyjaciele!... Choć droga stroma i śliska, Gwałt i słabość bronią wchodu: Gwałt niech się gwałtem odciska, A ze słabościąłamaćuczmy sięza młodu!
Dzieckiem w kolebce kto łeb urwał Hydrze, Ten młody zdusi Centaury, Piekłu ofiarę wydrze, Do nieba pójdzie po laury. Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga; Łam, czego rozum nie złamie: Młodości! orla twych lotów potęga, Jako piorun twoje ramię. Hej! ramię do ramienia! spólnymi łańcuchy Opaszmy ziemskie kolisko! Zestrzelmy myśli w jedno ognisko I w jedno ognisko duchy!... Dalej, bryło, z posad świata! Nowymi cię pchniemy tory, Aż opleśniałej zbywszy się kory, Zielone przypomnisz lata.
A jako w krajach zamętu i nocy, Skłóconych żywiołów waśnią, Jednym "stańsię" z bożej mocy Świat rzeczy stanął na zrębie; Szumią wichry, cieką głębie, A gwiazdy błękit rozjaśnią- W krajach ludzkości jeszcze noc głucha: Żywioły chęci jeszcze są w wojnie; Oto miłość ogniem zionie, Wyjdzie z zamętu świat ducha: Młodość go pocznie na swoim łonie, A przyjaźń w wieczne skojarzy spojnie. Pryskają nieczułe lody I przesądy światło ćmiące; Witaj, jutrzenko swobody, Zbawienia za tobą słońce!
Podmiot liryczny -romantyk: ja liryczne młody, przyjaciel młodych, ale stojący wyżej niżoni (polecenia, rozkazy, wykrzykniki); młodzi romantycy; zwraca się do młodości apostrofa; znajduje sięu góry (mówi, by patrzećna dół) układ wertykalny (łączenie tego co boskie z ludzkim); wypowiada się metaforycznie i ekspresywnie; dzieli nektar żywota z innymi utożsamia się z ludźmi; kilkukrotnie zachęca do działania zbiorowego (razem!); nawiązuje do mitologii i Biblii wyjaśnienie podręcznik s. 25; wypowiada się w liczbie pojedynczej i mnogiej; przywołanie jutrzenki swobody i słońca symbol nadchodzących zmian, do czego opozycja jest spleśniała kora; jego słowa są niczym proroctwa.
Adresaci wypowiedzi podmiotu lirycznego -romantycy: ty liryczne to ludzie młodzi, którzy powinni poruszyćświat, ale zwroty równieżskierowane sądo pojęcia abstrakcyjnego Młodośćjawi siętu jak bóstwo, do którego podmiot liryczny kieruje swągorącąmodlitwę. podmiot liryczny identyfikuje sięz młodymi, staje na ich czele, ale jest to duchowe przywództwo, którego świadomie siępodejmuje (ja-ty; ja-wy), identyfikacja (my, ja-my) podmiot prosi Młodość o natchnienie typowe dla Inwokacji; Młodośćma wylatywaćnad poziomy ipatrzećokiem słońca jest potężna, wszechmocna, światło symbolizuje jej dobroć; młodzi ludzie zachęcani są do wspólnej, braterskiej walki; młodzi zachęcani sąteżdo umierania w imięideałów to przysporzy im sławy; młodzi mają być silni i waleczni, to zapewni zwycięstwo i laury; miłość i przyjaźń pomogą w zbrataniu.
Oni pokolenie klasyków: pokolenie starych klasyków, ludzi oświecenia; bez serc, bez ducha; szkielety ludów; marny świat (topos vanitas); zamroczeni wiekiem starzy; pomarszczeni; słaby wzrok nie dostrzegają zmian i nowości; mgła, obszar gnuśności starzy sąskostniali w swych poglądach, gnuśnieją, nie ewoluują; trupie wody podkreślanie martwoty poglądów starych; płaz w skorupie metafora podkreśla znikomość, gorszość starych; płaz rozbijający sięogłazy taki los czeka klasyków, którzy nie idąz postępem; noc głucha ciemność jako zacofanie.
Ukształtowanie wypowiedzi: pozycja ja lirycznego: zaangażowanie, zachwyt młodością, pogarda wobec starych; w utworze postawiona jest wyraźnie opozycja my-oni, młodzi-starzy, dobro-zło; podmiot lir. potępia i gardzi pokoleniem starszym, widać to na płaszczyźnie formalnej jak i semantycznej; wysunięcie na pierwszy plan siebie na czele młodych i pozostawienie w cieniu ich, czyli starych wyraźnie podkreśla afirmacjęmłodości; język tylko kładzie jeszcze większy nacisk na tej dewaluacji starości.
Środki stylistyczne w Odzie do młodości : powtórzenia Bez serc, bez ducha, Młodości! podkreślają akcentowane cechy; klamra Razem młodzi przyjaciele!zwraca uwagęo podkreśla istotnośćtreści w niej zawartej; wykrzykniki wzmacniająretorycznośćwypowiedzi, emocjonalnośći ekspresyjność. Jednocześnie zwiększają funkcje impresyjną tekstu; apostrofy do młodości nadają wypowiedzi uroczysty ton, wzmacniają patos; antynomie starość-młodość, duch-rzecz, bierność-czyn, zło-dobro podkreślają wartościowanie, polaryzują świat przedstawiony, akcentują różnice; epitety metaforyczne wody trupie, nieczułe lodypersonifikacje, Młodośćgo pocznie na swoim łonie, wyjdzie świat ducha, dynamizują, ożywiają świat, wprowadzają akcję, ruch; porównania Jako piorun twe ramiępotęgującechy przypisywane poszczególnym elementom antonimii; elipsy eliminując zbędne elementy pozwalają poecie na nasycenie tekstu większą ilością elementów, na większą dynamikę hiperbole kolisko, ogromy, wieczna mgła, odmęt onomatopeje Hej! szumią, cieką, zestrzelmy, prysnął peryfraza obszar gnuśności zalany odmętem wyrazy silnie nacechowane emocjonalnie: serce, szkielet, martwy, ułuda, rajski, nadzieja, tępy, odmęt, samoluby, gwałt, urwał, ofiara, potęga, żywioł.
Cechy utworu typowe dla epoki oświecenia: Adam Mickiewicz dorastał w epoce oświecenia, więc w jego utworze znaleźć można cechy typowe dla literatury tej epoki: gatunek oda; nawiązania do antyku; bogactwo środków artystycznych; idea tworzenia nowego porządku; idea działania razem.
Cechy utworu typowe dla epoki romantyzmu: Ponieważ Oda do młodości uznawana jest za manifest polskiego romantyzmu, dlatego obecne są w niej postulaty nowej literatury: zerwanie z ideą równości; kult młodości i deprecjacja starości; niewielka troska o artyzm utworu; bunt, sprzeciw, odrzucenie; nadzieja, wiara, brak planów, czyn; łam czego rozum nie złamie zerwanie z racjonalizmem oświeceniowym; ekspresyjność utworu; pojawia sięzapowiedźnowego języka poetyckiego (pełnego obrazów, dynamiki, elementów przyrody, światła); temat nie przystaje do gatunku; uniwersalizm - wszyscy młodzi, wszystkich państw i wszystkich czasów.
Kontekst macierzysty utworu: utwór pojawia sięna przełomie oświecenia i romantyzmu, jest jaskółkąnowej epoki, pojawia siętu romantyczny kult młodości, kult ducha i odrzucenie świata rzeczy, bunt przeciwko starym pokoleniom, ale oświeceniowa jest jeszcze jednośći działanie społem oraz próba stworzenia nowego doskonałego porządku społecznego; deprecjonuje docenianądo tej pory starośćna rzecz bezkrytycznej afirmacji młodości takie przewartościowanie młodośći pogarda wobec starości to absolutne novum w kulturze, które wywarło na niej niezatarty do dziśwpływ, zrzucając starośćz piedestału i nazywając ją degradacją ludzkości, czyniąc ją czymś wstydliwym, niechcianym, złym.
Konteksty kulturowe obecne w utworze: nawiązania do antyku: nektar napój bogów; hydra, centaury symbolizująstarych, bestie, które, idąc za wzorem Herkulesa, pokonająmłodzi, jako piorun twe ramię Zeus, jutrzenka bogini świtu, zwiastun nowego dnia; nawiązania do Biblii: piekło, niebo ukazują potęgę młodości, zbawienie Mickiewicz łączy mitologię-pogaństwo z chrześcijaństwem jutrzenko swobody, Zbawienia nawiązania te służąmu, do kreacji świata, a nie tylko zdobią, nie sątylko pokazem erudycji, pełniąkonkretne funkcje w tekście.