20-26.03.2009 / Józef Banach / Gazeta Finansowa Jednym ze sposobów optymalizacji podatkowej w przypadku działania spółek w grupie, jest ustanowienia możliwie najkorzystniejszego sposobu ich wzajemnego finansowania. Przykładem takiego sposobu działania jest sytuacja, gdy pożyczkodawca będący udziałowcem danej spółki, finansuje jej działalność nie poprzez wpłaty na kapitał (wpłaty pieniężne lub aporty), lecz w postaci udzielanych pożyczek (kredytów), ponosząc przy tym jako pożyczkodawca ryzyko wynikające z działalności takiej spółki. Zjawisko to określane w doktrynie jako cienka (słaba) kapitalizacja (ang. thin capitalisation) ma więc miejsce wtedy, gdy głównym źródłem finansowania spółki nie jest kapitał zakładowy (akcyjny), lecz zaciągnięta pożyczka (kredyt). Tego rodzaju działanie pozwala na znaczne obniżanie należności podatkowych, z którymi mielibyśmy do czynienia w przypadku zwykłego finansowania. Przykład: Pan Jan Tur posiada 100% akcji w spółce akcyjnej Q, która zgłasza potrzebę dodatkowych środków obrotowych dla swojej działalności w wysokości 10 000 000 zł. Gdyby Jan Tur podwyższył kapitał Q o 10 000 000 zł, może jedynie liczyć na wynagrodzenie w postaci dywidendy. Gdyby więc Q uzyskała dochód w wysokości 1 000 000 zł i przeznaczyła go na dywidendę, najpierw zapłaci podatek CIT (19% x 1 000 000 zł = 190 000 podatku), a następnie dodatkowe 19% PIT, jako dywidenda zapłaci Pan Tur (810 000 zł dywidendy x 19% = 153 900 zł podatku). W przypadku jednak gdy środki te trafią do Q jako pożyczka oprocentowana na poziomie 10% w skali roku, to Pan Tur uzyska wynagrodzenie za kapitał w postaci odsetek wypłaconych mu przez Q po roku w wysokości 1 000 000 zł (19% podatku), jednakże jednocześnie kwota 1 / 6
odsetek stanowić będzie dla Q koszt uzyskania przychodu. Atrakcyjność dla przedsiębiorcy dofinansowania w postaci pożyczki jest bezdyskusyjna. Dlatego też poszczególne państwa w swych ustawodawstwach wewnętrznych posiadają regulacje, które mają na celu zapobiegać tego rodzaju działaniom przedsiębiorców. Również w naszym ustawodawstwie, a dokładnie w art. 16 ust. 1 pkt. 60, 61 CIT zostały zawarte regulacje, mające na celu zapobiegać zjawisku cienkiej kapitalizacji, poprzez nie uznawanie za koszt podatkowy określonej części odsetek, które są wypłacane na rzecz podmiotu/ów powiązanych w związku z zadłużeniem jakie spółka posiada w stosunku do tychże podmiotów. Zgodnie z tymi przepisami nie są kosztem uzyskania przychodu odsetki od pożyczek (kredytów) udzielonych spółce przez: udziałowca (akcjonariusza), który posiada co najmniej 25% udziałów (akcji) tej spółki, albo udziałowców (akcjonariuszy) posiadających łącznie co najmniej 25% udziałów (akcji) tej spółki, o ile wartość zadłużenia spółki wobec udziałowców (akcjonariuszy) tej spółki posiadających co najmniej 25% udziałów (akcji) oraz wobec innych podmiotów posiadających co najmniej 25% udziałów (akcji) w kapitale takiego udziałowca (akcjonariusza) osiągnie łącznie trzykrotność wartości kapitału zakładowego spółki - w części, w jakiej pożyczka (kredyt) przekracza tę wartość zadłużenia, określoną na dzień zapłaty odsetek; 2 / 6
Przykład Spółka akcyjna Q posiada 25 proc. głosów na zgromadzeniu wspólników T sp. z o.o.. Kapitał zakładowy T wynosi 500 000 zł. Q udzieliła spółce T pożyczki w kwocie 2 500 000 zł oprocentowanej na poziomie 10% w skali roku. Po upływie roku T zapłaciła na rzecz Q 250 000 zł odsetek, stanowiących 10% kwoty udzielonej pożyczki. Trzykrotność kapitału zakładowego spółki wynosi 1 500 000 zł. Tym samym nie wszystkie odsetki będą mogły stanowić koszt uzyskania przychodu. Odsetki należne z tytułu pożyczki od kwoty nadwyżki ponad trzykrotność kapitału zakładowego ( nadwyżka w wysokości 1 000 000 zł) nie będą stanowić kosztu uzyskania przychodu dla T. Biorąc pod uwagę fakt, że odsetki należne od kwoty nadwyżki (1 000 000 zł) stanowią 40% całego zadłużenia, odsetki w wysokości 100 000 zł, jako iloraz 250 000 zł x 40%, nie będą stanowić kosztów uzyskania przychodów. Z całej kwoty odsetek zapłaconych po upływie roku przez T na rzecz Q w związku z pożyczką w wysokości 2500 000 zł, tylko kwota 150 000 zł będzie stanowiła dla T koszt uzyskania przychodu. Również nie są kosztem uzyskania przychodu odsetki od pożyczek (kredytów) udzielonych przez spółkę innej spółce, jeżeli w obu tych podmiotach ten sam udziałowiec (akcjonariusz) posiada nie mniej niż po 25% udziałów (akcji), a wartość zadłużenia spółki otrzymującej pożyczkę (kredyt) wobec udziałowców (akcjonariuszy) tej spółki posiadających co najmniej 25% jej udziałów (akcji) i wobec innych podmiotów posiadających co najmniej 25% udziałów w kapitale tych udziałowców (akcjonariuszy) oraz wobec spółki udzielającej pożyczki (kredytu) osiągnie łącznie trzykrotność wartości kapitału zakładowego spółki - w części, w jakiej pożyczka (kredyt) przekracza tę wartość zadłużenia, określoną na dzień zapłaty odsetek. 3 / 6
Przykład T sp. z o.o. udzieliła R" sp. z o.o., pożyczki w kwocie 500 000 zł. W obu spółkach spółka akcyjna Q posiada 25 proc. głosów na zgromadzeniu wspólników. W tym samym dniu R zaciągnęła również pożyczkę od Q w kwocie 400 000 zł. Obydwie pożyczki zostały oprocentowane na poziomie 10% w skali roku. Kapitał zakładowy R wynosi 100 000 zł. Odsetki od obu pożyczek zapłacone po upływie roku przez R w dniu zapłaty wyniosły łącznie 90 000 zł (50 000 zł na rzecz T oraz 40 000 zł na rzecz Q ). Całkowite zadłużenie R w analizowanym przypadku wyniosło więc 900 000 zł. Trzykrotność kapitału zakładowego spółki R to 300 000 zł, a tym samym nadwyżka zadłużenia nad trzykrotnością kapitału wyniosła równowartość 600 000 zł. Udział nadwyżki w kwocie zadłużenia wyniósł więc 2/3. Tym samym R nie będzie mogła zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu zapłaconych odsetek w wysokości 60 000 zł (90 000 zł x 2/3 = 60 000 zł). Tak więc z kwoty 90 000 zł zapłaconych łącznie odsetek na rzecz T i Q, tylko kwota 30 000 zł stanowić będzie koszt uzyskania przychodu Powyższe zasady stosuje się odpowiednio do spółdzielni, członków spółdzielni oraz funduszu udziałowego takiej spółdzielni, Należy przy tym pamiętać, że ustawodawca nie pozwala jednocześnie uwzględniać w kwocie kapitału zakładowego dla potrzeb cienkiej kapitalizacji następujących pozycji (art. 16 ust. 7 4 / 6
ucit): 1. tej części kapitału (funduszu), jaka nie została na ten kapitał faktycznie przekazana; 2. tej części kapitału (funduszu) jaka została pokryta wierzytelnościami z tytułu pożyczek (kredytów) oraz z tytułu odsetek od tych pożyczek (kredytów), przysługującymi udziałowcom (akcjonariuszom, członkom spółdzielni) wobec tej spółki/spółdzielni, a także 3. tej części kapitału jaka została pokryta wartościami niematerialnymi lub prawnymi, od których nie dokonuje się odpisów amortyzacyjnych zgodnie z art. 16a-16m. Warto zaznaczyć przy tym, że przez pożyczkę w rozumieniu powyższych przepisów (art. 16 ust. 7B CIT) rozumie się każdą umowę, w której dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy; przez pożyczkę tę rozumie się także emisję papierów wartościowych o charakterze dłużnym, depozyt nieprawidłowy lub lokatę. 5 / 6
Reasumując powyższe, koszt uzyskania przychodów stanowią zatem odsetki od pożyczek (kredytów) zaciągniętych od podmiotów powiązanych zdefiniowanych jak powyżej, ale tylko w części nie przekraczającej trzykrotności kapitału zakładowego określonego jak wyżej. Jeżeli wartość zadłużenia od udziałowca przekracza trzykrotność kapitału zakładowego, to odsetki od tej nadwyżki nie stanowią kosztów uzyskania przychodów. 6 / 6