PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI WIERZAWICE NA LATA

Załącznik do Uchwały Nr LVII/361/2010 Rady Gminy Leżajsk z dnia 9 listopada 2010r. GMINA LEŻAJSK PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI WIERZAWICE NA LATA 2010 2017 Wierzawice, 2010 r. Strona 1 z 41

SPIS TREŚCI 1. Wstęp... 3 2. Przesłanki opracowania planu... 4 3. Ogólna charakterystyka miejscowości... 5 3.1 Położenie geograficzne i administracyjne... 5 3.2 Rys historyczny... 7 4. Inwentaryzacja zasobów... 8 4.1 Środowisko przyrodnicze i zasoby naturalne... 8 4.1.1 Klimat... 8 4.1.2 Gleby... 8 4.1.3 Wody powierzchniowe i podziemne... 8 4.1.4 Źródła zanieczyszczenia środowiska... 8 4.2 Sfera społeczna... 9 4.2.1 Poziom i struktura bezrobocia... 9 4.2.2 Opieka społeczna... 9 4.2.3 Oświata... 11 4.2.4 Kultura i sport... 14 4.2.5 Opieka zdrowotna... 20 4.3 Strefa gospodarcza... 21 4.3.1 Rolnictwo... 21 4.3.2 Pozostała działalność gospodarcza... 22 4.4 Infrastruktura techniczna... 27 4.4.1 Gospodarka przestrzenna... 27 4.4.2 Infrastruktura drogowa... 27 4.4.3 Gospodarka wodno ściekowa... 27 4.4.4 Gospodarka odpadami... 29 4.4.5 Elektryfikacja... 30 4.4.6 Gazyfikacja... 30 4.4.7 Telefonizacja... 30 4.4.8 Ciepłownictwo... 31 4.5 Dziedzictwo kulturowe i turystyka... 31 4.6 Opis i charakterystyka obszarów o szczególnym znaczeniu dla zaspokajania potrzeb mieszkańców, sprzyjających nawiązywaniu kontaktów społecznych ze względu na ich położenie oraz cechy funkcjonalno-przestrzenne, w szczególności poprzez odnawianie lub budowę parkingów, chodników lub oświetlenia ulicznego 33 5. Analiza SWOT... 34 6. Wizja i misja rozwoju miejscowości... 35 7. Kierunki rozwoju miejscowości... 36 Strona 2 z 41

8. Wykaz i harmonogram realizacji projektów w Wierzawicach na okres 2009-2015... 38 9. Wdrażanie planu... 39 10. Monitoring... 40 1. Wstęp Rozwój i odnowa obszarów wiejskich, to jedno z kluczowych wyzwań, jakie stoją przed Polską po integracji z Unią Europejską. Głównym celem jest wzmocnienie działań służących zmniejszaniu istniejących dysproporcji i różnic w poziomie rozwoju obszarów wiejskich w stosunku do terenów miejskich. Działania te realizowane są w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich finansowanego ze środków pomocowych Unii Europejskiej. Program koncentruje się na poprawie jakości życia na obszarach wiejskich poprzez zaspokojenie potrzeb gospodarczych oraz społeczno kulturalnych. Umożliwia to rozwój tożsamości społeczności wiejskiej, zachowanie dziedzictwa kulturowego i specyfiki obszarów wiejskich oraz wpływa na wzrost ich atrakcyjności inwestycyjnej. Plan odnowy miejscowości jest jednym z najważniejszych elementów odnowy wsi, jej rozwoju oraz poprawy warunków pracy i życia mieszkańców. Sporządzenie i uchwalenie takiego dokumentu stanowi niezbędny warunek przy aplikowaniu o środki finansowe w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich działanie Odnowa i rozwój wsi. Strona 3 z 41

2. Przesłanki opracowania planu Celem rozwoju miejscowości Wierzawice jest osiągnięcie stabilnego i zrównoważonego rozwoju, który zapewni: zaspakajanie bieżących potrzeb mieszkańców, wzrost poziomu i jakości życia, zaspokojenie potrzeb przyszłych pokoleń. Opracowanie, a następnie wdrożenie planu rozwoju wiąże się z określonymi korzyściami dla społeczności lokalnej: zdynamizowanie rozwoju społeczno gospodarczego miejscowości, dzięki pojawiającym się nowym możliwościom podejmowania działań rozwojowych, wzrost atrakcyjności życia społeczno kulturalnego, wdrażanie pozytywnych zmian akceptowanych przez mieszkańców, możliwość korzystania z funduszy strukturalnych i innych zewnętrznych źródeł finansowania działań rozwojowych, aktywizacja społeczności lokalnej wzrost tożsamości z miejscem zamieszkania oraz stopnia integracji mieszkańców wokół działania na rzecz własnego środowiska miejscowości, podniesienie atrakcyjności turystycznej miejscowości, Strona 4 z 41

3. Ogólna charakterystyka miejscowości 3.1 Położenie geograficzne i administracyjne Wierzawice położone są w północno wschodniej części województwa podkarpackiego, na skraju południowej części Puszczy Sandomierskiej, u podnóża wschodniej krawędzi Płaskowyżu Kolbuszowskiego, przy drodze krajowej nr 77 Lipnik Sandomierz Stalowa Wola Leżajsk Tryńcza Jarosław Radymno Przemyśl. Wierzawice zajmują obszar 2101,52 hektarów. Od północy Wierzawice graniczą z Leżajskiem, od zachodu z Giedlarową, od południa z Grodziskiem Górnym, oraz od wschodu z Rzuchowem, Piskorowicami i Dębnem. Mapa nr 1. Położenie miejscowości Wierzawice na mapie Polski i województwa podkarpackiego Wierzawice Wierzawice Źródło: Urząd Gminy Leżajsk 2010r. Tabela nr 1.Liczba mieszkańców i powierzchnia miejscowości Wierzawice Miejscowość Powierzchnia w ha (Pomiar geodezyjny) Ludność ha (%) liczba (%) Wierzawice 2101,52 10,55 3 405 16,84 Brzóza Królewska 4926,46 24,73 3 525 17,43 Strona 5 z 41

Giedlarowa 2996,25 15,04 4 138 20,46 Stare Miasto 1174,38 5,90 1 732 8,57 Dębno 1744,60 8,76 1 435 7,10 Piskorowice 2500,10 12,55 1 333 6,60 Przychojec 1282,91 6,44 989 4,89 Chałupki Dębniańskie 618,91 3,11 904 4,47 Hucisko 580,98 2,92 778 3,85 Biedaczów 644,27 3,23 765 3,78 Gwizdów 567,32 2,85 618 3,06 Rzuchów 675,12 3,39 296 1,46 Maleniska 104,64 0,53 302 1,49 OGÓŁEM 19 917,46 100,00 20 220 100,00 Źródło: Urząd Gminy Leżajsk 2009r. Administracyjnie miejscowość Wierzawice przynależy do gminy Leżajsk. Gmina podzielona jest na 12 sołectw tj. Wierzawice, Rzuchów, Piskorowice, Dębno, Chałupki Dębniańskie, Giedlarowa, Gwizdów-Biedaczów, Brzóza Królewska, Hucisko, Maleniska, Przychojec i Stare Miasto. Rolę centrum administracyjno gospodarczego gminy spełnia miasto Leżajsk gdzie usytuowany jest między innymi urząd gminy. Wykres nr 1. Wielkość miejscowości Wierzawice na tle poszczególnych miejscowości gminy Leżajsk (w ha) Brzóza Królewska Giedlarowa Piskorowice Wierzawice Dębno Przychojec Stare Miasto Rzuchów Biedaczów Chałupki Dębniańskie Hucisko Gwizdów Maleniska 0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Leżajsk 2008r. Strona 6 z 41

3.2 Rys historyczny Na przełomie XIV i XV w. tereny ziemi leżajskiej były miejscem akcji kolonizacyjnej, w wyniku której powstało kilka miejscowości. Wierzawice powstały w I poł. XIV w. Wzmiankowane były w 1409 r. przy okazji lokalizacji pobliskiej wsi Giedlarowa. Co do powstania nazwy miejscowości, zdania są podzielone. Jedni uważają, że zawdzięczamy ją Tatarom, którzy osiedlając się tu założyli niewielką osadę nazwaną od koni, które hodowali, Wierzchowicami. Z opowiadań najstarszych mieszkańców wiemy również, że nazwę wsi zawdzięczamy legendzie, która była przekazywana z pokolenia na pokolenie. Mówiła ona o pewnej królowej polski, która przejeżdżała przez miejscowość, a fakt, że rosło tutaj wiele wierzb zauroczył ją i dlatego nadała tej miejscowości nazwę Wierzbowice. Inni zaś uważają, że pierwotną nazwą wsi były Wierzeice, czyli wrota. Była to wioska otwarta na świat, gdyż za czasów Kazimierza Wielkiego wysyłano stąd zboże rzeką San, przez Wisłę aż do Gdańska, a stamtąd w świat. Przez cały okres Rzeczpospolitej Szlacheckiej Wierzawice wchodzą w skład starostwa leżajskiego, o czym świadczy między innymi fakt, że z Wierzawic powoływani byli chłopi do piechoty wybranieckiej od czasów Stefana Batorego, np. wybrańcem z Wierzawic był Krzysztof Osip. Wiemy również o działalności królowej Bony w Wierzawicach i utworzeniu przez nią pierwszego kościółka w Wierzawicach 1556r. (jako kościółek filialny fary leżajskiej w Wierzawicach). Wierzawice były dość zamożne, aż do okresu Wielkich Wojen wieku XVII, świadczy o tym zapiska inwentarzowa z roku 1633, że chłop Grzegorz Czapla był posiadaczem 20 koni, 14 sztuk bydła i 6- ścib sztuk nierogacizny. W XVIII w. wieś była popularnym ośrodkiem produkcji artystycznych kafli. Pod koniec XIX w. we wsi było 324 domy i 1647 mieszkańców. W latach 1896-1900 zbudowano w Wierzawicach kolej. Po wybuchu wojny we wrześniu 1939 r. Wierzawice, jak wiele innych miejscowości przeszło w ręce wroga i wieś musiała podporządkować się do prawa wydanego przez Niemców oraz znosić ich terror. Pod groźbą śmierci trzeba było oddawać część zbiorów rolnych, ograniczono korzystanie z młynów, zakazano hodowli trzody chlewnej bez wiedzy niemieckich władz. Nieopodal wsi, na skraju lasu znajdują się mogiły Żydów rozstrzelanych przez Niemców. Dzisiaj w tym miejscu jest zbiorowa mogiła, nad którą opiekę sprawuje tutejsza szkoła ( źródło: Leżajsk i wokół Leżajska W. Ziobro, Leżajsk i powiat leżajski St. Kłos) Strona 7 z 41

4. Inwentaryzacja zasobów 4.1 Środowisko przyrodnicze i zasoby naturalne 4.1.1 Klimat Na terenie miejscowości Wierzawice średnia roczna temperatura wynosi 7,9 C, z minimum wynoszącym w styczniu -3,5 C, maksimum w lipcu +18,7 C. Średnia roczna suma opadów wynosi 582mm, od 30mm w styczniu do 86mm w lipcu. Długość okresu wegetacyjnego wynosi 212 dni, z początkiem wegetacji 6 kwietnia i końcem okresu 11 października. Najczęściej notowane są wiatry o kierunku południkowym, zwłaszcza południowe. 4.1.2 Gleby W obrębie analizowanego obszaru przeważają gleby kompleksu żytniego dobrego, które są średnio urodzajne, wykształcone głównie z piasków gliniastych lekkich, zwykle podścielonych gliną. Przeważnie zaliczają się do klasy bonitacyjnej IVb. 4.1.3 Wody powierzchniowe i podziemne Największą rzeką gminy jest rzeka San, stanowiąca prawobrzeżny dopływ Wisły. Przepływa przez gminę z południa na północ, po jej wschodniej stronie, dzieląc gminę na dwie części. Duże zróżnicowanie budowy geologiczno-strukturalnej obszaru powoduje dużą różnorodność i zmienność zasobów wód podziemnych. Są to wody w utworach kredowych, trzeciorzędowych i czwartorzędowych. Największe znaczenie posiadają te ostatnie, będące podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę ujęć gospodarczych, komunalnych, wodociągów wiejskich i ujęć indywidualnych. Zabudowania wsi Wierzawice rozłożone są szeroką ławą w załomie doliny Sanu, przez którą przewija się rzeczka Błotnia. Na północnym krańcu wioski, Błotnia uchodzi do Sanu. 4.1.4 Źródła zanieczyszczenia środowiska Głównymi emitorami zanieczyszczeń środowiska naturalnego na terenie gminy są zakłady przemysłowe: Zakłady Piwowarskie Zakłady Przetwórstwa Owocowo Warzywnego Hortino. Istotnym źródłem zanieczyszczeń są również lokalne kotłownie w obiektach komunalnych oraz kotłowniach przydomowych. Mimo posiadania sieci gazowej przez zespoły zabudowy wiejskiej, w większości gospodarstw nadal podstawowym paliwem jest węgiel i koks. Strona 8 z 41

Za zagrożenie należy uznać także dzikie wysypiska śmieci powstające najczęściej w lasach, w pobliżu rzek oraz w innych niedozwolonych miejscach. Mając na uwadze dobro środowiska przyrodniczego na terenie analizowanego obszaru podejmowane są działania w zakresie racjonalizacji gospodarki odpadami oraz uświadomienia mieszkańcom potrzeby troszczenia się o dziedzictwo natury. Innym źródłem zanieczyszczenia środowiska są ścieki, które przyczyniają się do pogorszenia stanu lokalnych rzek i potoków. Zanieczyszczenia te zostaną zminimalizowane wraz z rozbudową sieci kanalizacyjnej na terenie analizowanego obszaru. Racjonalne gospodarowanie zasobami przyrodniczymi wymaga stosowania szczególnych działań i środków. Władze gminy we współpracy z sołectwem Wierzawice, starają się stworzyć optymalne warunki do powstrzymywania procesów degradacji środowiska oraz do zachowania jego równowagi ekologicznej. 4.2 Sfera społeczna 4.2.1 Poziom i struktura bezrobocia Sytuacja miejscowości Wierzawice pod względem poziomu bezrobocia w ciągu ostatnich lat uległa stosunkowej poprawie. Na obniżanie się poziomu bezrobocia wpływa zwiększająca się liczba nowych etatów, które tworzy głównie sektor prywatny. Według danych na grudzień 2008 r. (dane z PUP w Leżajsku), liczba bezrobotnych na terenie Wierzawic wynosiła ogółem 210 osób, w tym 85 kobiet (w tym 62 z prawem do zasiłku) i 125 mężczyzn. Liczba osób długotrwale bezrobotnych wyniosła 87 osoby. W grupie bezrobotnych znalazły się również osoby, powyżej 50 roku życia w liczbie 33, bez kwalifikacji zawodowych 69 osoby, bez doświadczenia 72 osoby. Najmniejszy odsetek z tej grypy bezrobotnych stanowią osoby niepełnosprawne (3 osoby). 4.2.2 Opieka społeczna Na terenie Wierzawic nie występują żadne placówki świadczące opiekę społeczną mieszkańcom. Pomoc mieszkańcom udzielana jest poprzez placówki zlokalizowane na terenie całej gminy Leżajsk, w skład, których wchodzi: Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej (GOPS) w Leżajsku, Dom Pomocy Społecznej w Brzózie Królewskiej dla osób w podeszłym wieku i somatycznie chorych, Dom Pomocy Społecznej w Piskorowicach - Mołyniach dla osób psychicznie chorych, Strona 9 z 41

Polski Komitet Pomocy Społecznej - Zarząd Gminny zajmujący się organizowaniem usług opiekuńczych dla osób niepełnosprawnych i w podeszłym wieku. Prowadzi również wydawanie żywności i odzieży dla osób potrzebujących z terenu gminy. Tabela nr 2. Formy wsparcia na terenie Wierzawic Rodzaj udzielonej pomocy Zasiłek stały Zasiłek okresowy Zasiłek celowy Usługi opiekuńcze Pomoc żywnościowa Dożywianie dzieci Kolonie finansowane przez GOPS Liczba osób/rodzin objętych wsparciem 5 osób 14 rodzin 88 osoby 5 osoba 85 rodzin 70 osoby 8 osób Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z UG Leżajsk, stan na 30.12.2008r. Pomocą społeczną objętych jest również 15 rodzin z problemem alkoholowym, 26 rodzin z powodu niepełnosprawności, 14 rodzin niepełnych oraz 28 rodziny wielodzietnych. Głównym powodem przyznawania świadczeń w ramach pomocy społecznej jest ubóstwo, bezrobocie, długotrwałe choroby, niepełnosprawność, jak również bezradność w sprawach opiekuńczo - wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego. Niejednokrotnie powodem przyznawania pomocy jest także alkoholizm oraz wielodzietność w rodzinach biednych. Zjawiska te prowadzą niejednokrotnie do wykluczeń społecznych osób i utrudnia tym osobom powrót na rynek pracy. Taka sytuacja powoduje wzrost migracji zarobkowej mieszkańców, co destabilizuje funkcjonowanie rodziny i rozluźnia więzy rodzinne. Planowane przez GOPS inwestycje mające na celu poprawę warunków funkcjonowania pomocy społecznej to: utworzenie świetlicy socjoterapeutycznej na terenie gminy Leżajsk, wspólne prace z Powiatowym Urzędem Pracy w Leżajsku nad utworzeniem Centrum Integracji Społecznej w Starym Mieście, utworzenie placówki dziennego pobytu dla sprawców przemocy. Strona 10 z 41

4.2.3 Oświata Oświata, to jedna z kluczowych dziedzin zarówno w wymiarze ogólnokrajowym, jak i lokalnym. Im bardziej wykształcone społeczeństwo, tym szybciej i lepiej potrafi się przystosować do realiów dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości gospodarczej i społecznej. Na terenie miejscowości Wierzawice funkcjonuje Zespół Szkół im. Eugeniusz Kujana, w skład którego wchodzi Szkoła Podstawowa, Gimnazjum i Przedszkole stanowiące bazę wychowawczo oświatową. Tabela nr 3. Zespół Szkół w Wierzawicach Wyszczególnienie Ilość uczniów Ilość etatów nauczycielskich Ilość sal lekcyjnych Sala gimnastyczna Szkoła Podstawowa 236 Gimnazjum 175 Przedszkole 116 22,5 (23 nauczycieli) 20,66 (23 nauczycieli) 6,19 (7 nauczycieli) 12 Pow. 336 m 2 10-4 - Źródło: Urząd Gminy w Leżajsku. Zespół Szkół w Wierzawicach jest miejscem, łączącym w sobie tradycje i nowoczesność. Szkoła podstawowa w Wierzawicach powstała w pierwszych latach XX wieku i była to zwyczajna jednoklasówka. W roku 1902 szkoła miała już dwie klasy, a jej uczniowie uczyli się w wynajętych od wierzawickich gospodarzy salach. Lata 1908-1911 to okres budowy szkoły, której cząstka zachowała się w prawym skrzydle obecnego budynku. Po zakończeniu II wojny światowej liczba uczniów sięgała 300, co skłoniło kierownictwo szkoły do podjęcia planów jej rozbudowy. Istniejący budynek nie był bowiem w stanie pomieścić wszystkich uczniów, część z nich musiała uczyć się w prywatnych pomieszczeniach odnajmowanych od mieszkańców wsi. Strona 11 z 41

Zdjęcie nr 1. Szkoła Podstawowa w Wierzawicach w 1954 r. Źródło: www.zswierzawice.pl Dnia 1 czerwca 1961 roku położono kamień węgielny pod rozbudowę szkoły w Wierzawicach i spisano uroczysty akt erekcyjny. Przy budowie pracowali wszyscy: rodzice, nauczyciele i dzieci. Prace nabierały tempa i w 1964 roku 1 września młodzież rozpoczęła naukę w nowo przybudowanym skrzydle szkoły, starą część zaś poddano remontowi i zestrojono architektonicznie z nowym obiektem w piękną całość. Zdjęcie nr 2. Rozbudowa szkoły w listopadzie 1961 r. oraz szkoła w roku 1967. Źródło: Zasoby sieci Internet W 1990 roku funkcję dyrektora szkoły powierzono panu magistrowi Eugeniuszowi Kujanowi i z tą chwilą Szkoła Podstawowa w Wierzawicach wkroczyła w nową epokę. W planach nowego gospodarza miała stać się prawdziwie nowoczesną, niczym nie ustępującą miejskiej, placówką dydaktyczno - wychowawczą XX wieku. Rozbudowano szkolę. Powstała także sala gimnastyczna, stołówka, biblioteka i świetlica. Strona 12 z 41

Zdjęcie nr 3. Rozbudowa szkoły w latach 90-tych Źródło: www.zswierzawice.pl Od dnia 1 września 2003 roku Szkoła Podstawowa wchodzi w skład Zespołu Szkół w Wierzawicach. W latach 2005-2006 w wyniku realizacji projektu w ramach ZPORR po raz kolejny rozbudowano budynek szkoły. Po kompleksowym remoncie szkoła podstawowa została przystosowana do potrzeb Gimnazjum, a w nowo budowanym obiekcie powstała Szkoła Podstawowa. Wyeliminowano problem dwuzmianowości zajęć, podniesiono jakość kształcenia, zwiększono dostęp do zając pozalekcyjnych, wzrósł komfortu nauki wśród uczniów i pracy wśród nauczycieli. Zdjęcie nr 4. Zespół Szkół w Wierzawicach, rok 2009. Źródło: Urząd Gminy Leżajsk, 2009 r. Szkoła wyposażona jest w pracownie informatyczne ze stałym dostępem do Internetu, bibliotekę, salę sportową oraz siłownię. W Zespole Szkół uczniowie mogą uczęszczać na zajęcia pozalekcyjne: - Kółko polonistyczne - Kółko języka angielskiego - Kółko matematyczne - Kółko informatyczne - Kółko plastyczne Strona 13 z 41

- Kółko teatralne - Kółko modelarskie - Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze - Zajęcia muzyczno-ruchowe W szkole działa: - SKS - Schola - Uczniowski Klub Sportowy Lotnik Wierzawice - Drużyna harcerska Wicher Szkoła oprócz swojej zasadniczej działalności dydaktycznej pełnią również funkcje społeczne, to jest: zajmują się profilaktyką uzależnień, przeciwdziałaniu agresji i przemocy - uczniom i rodzicom zapewniana jest fachowa i dyskretną opieka pedagoga szkoły. 4.2.4 Kultura i sport Placówki kulturalne mają na celu organizowanie życia kulturalnego na terenie całej gminy oraz upowszechnianie kultury, jako czynnika wpływającego na zwiększenie poziomu życia mieszkańców, poszanowanie i ochronę dziedzictwa kulturowego oraz czynnika promującego gminę w regionie, kraju oraz świecie. Instytucje te aktywizują lokalną społeczność do uczestniczenia w różnych formach życia artystycznego oraz kulturalnego. Do placówek kulturalnych należy m.in.: promowanie aktywności społeczno kulturalnej mieszkańców, wpieranie inicjatyw obywatelskich; rozwój już odbywających się, a także tworzenie nowych imprez kulturalnych; prowadzenie zajęć aktywizujących młodzież w celu ograniczenia patologii; podnoszenie świadomości lokalnej społeczności krzewienie kultury fizycznej; kultywowanie tradycji gminy oraz regionu; ułatwianie dostępu do kultury; dążenie do międzygminnej, międzyregionalnej oraz międzynarodowej współpracy kulturalnej mającej na celu wymianę doświadczeń oraz upowszechnianie dobrych praktyk; wspieranie inwestycji w zakresie budowy, rozbudowy, adaptacji bądź modernizacji obiektów kulturalnych itp. Strona 14 z 41

Działania Gminnego Ośrodka Kultury w Giedlarowej (GOK-u) nakierowane są na dbałość o kulturę ludową oraz rozwój amatorskiego ruchu artystycznego poprzez prowadzenie zespołów artystycznych: tanecznych, wokalnych, muzycznych, teatralnych, folklorystycznych, śpiewaczych oraz kół zainteresowań: plastycznych, rękodzieła artystycznego i ludowego. W swoich placówkach GOK zrzesza w stałych formach ponad 500 uczestników amatorskiego ruchu artystycznego działających w różnorodnych zespołach i kołach zainteresowań, kontynuujących swoją pracę z ubiegłych lat lub powstałych w ostatnim czasie. GOK posiada obiekty filialne: w Wierzawicach, Biedaczowie, Chałupkach Dębniańskich, Piskorowicach oraz w Dębnie. Ośrodek Kultury w Wierzawicach został otwartym w 1991 roku. Położony jest przy drodze krajowej nr 77, w centrum miejscowości. W niewielkiej odległości od ośrodka kultury znajduje się Zespół Szkół, kościół, sklep, apteka oraz gabinet lekarski. W ośrodku kultury skupia się całe życie społeczne sołectwa. Swoją siedzibę ma tutaj Koło Gospodyń Wiejskich, Ludowy Klub Sportowy SAN Wierzawice, Klub Modelarski im. Eugeniusz Kujana oraz jednostka OSP. Mieści się tu również filia Gminnej Biblioteki Publicznej. Przy budynku domu kultury znajduje się stadion, boisko do siatkówki, bieżnia oraz tor modelarski. Zdjęcie nr.5. Ośrodek Kultury w Wierzawicach, lata 90-te. Żródło: GOK Giedlarowa W Wierzawicach kultywowane są ludowe tradycje i zwyczaje, np. wielkanocna tradycja straży grobowej tzw. "turków". Wieś znana jest również z wielu inicjatyw społecznych i działalności kulturalnej. Na tym tle pierwszoplanową rolę odgrywa miejscowy dom kultury. Aktywnie działa Koło Gospodyń Wiejskich, które posiada patent na produkt regionalny - pierogi jaglane. Swoją działalnośc przy Ośrodku kultury prowadzi również amatorska grupa teatralna, teatrzyk dziecięcy "Fantazja", zespół śpiewaczy "Wierzawianie" oraz młodzieżowa Strona 15 z 41

grupa instrumentalno wokalna MASTERS. Prężnie działa także pracownia plastyczna prowadząca m.in. zajęcia z płaskrzeźby. Cykliczne imprezy kulturalne i sportowe oraz spotkania okolicznościowe odbywają się w Wierzwicach od kilku lat, a miejscem spotań jest ośrodek kultury i jego otoczenie. Właśnie tutaj na dobre zagościły: Puchar Świata Modeli Latających na Uwięzi, Powiatowy Przegląd Dziecięcych Zespołów Tanecznych "Fatamorgana", Jarmark Kapuściany, Marcowe Przeglądy Teatralne oraz plenery malarskie i wystawy poplenarowe. Wzrastające oczekiwania społeczne, kulturalne i sportowe mieszkańców Wierzawic, wymuszają stałą modernizację bazy niezbędnej do zaspokajania tych potrzeb. Wychodząc naprzeciw społecznym oczekiwaniom w 2006 r. Gmina Leżajsk zrealizowała projekt pn. Modernizacja Domu Kultury w Wierzawicach, dofinansowany w ramach działania Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego SPO Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich na lata 2004-2006. Celem projektu była poprawa funkcjonalności obiektu oraz estetyki wewnętrznej i zewnętrznej budynku. Zakres wykonanych prac obejmował: roboty remontowe wewnątrz budynku, przebudowa sanitariatów na parterze i piętrze, wykonanie elewacji, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej zewnętrznej, przebudowę przyłączy wodociągowego i kanalizacji sanitarnej, wykonanie instalacji wod.-kan., c.o., c.w.o., elektrycznej i wentylacji. Zdjęcie nr 6. Ośrodek Kultury, sierpień 2006 r. Żródło: Urząd Gminy Leżajsk W 2008 r. ze środków budżetu gminy wykonano remont pomieszczen szatni sportowej (roboty bud., inst. elekt., inst. wod. - kan., biały montaż), a także rozpoczęto prace związane z zagospodarowaniem terenu wokół budynku tj. wykonano oświatlenie, podest, ułożono chodnik przed budynkiem oraz drogę dojazdową. W 2009 roku nastapił kolejny etap prac. Przebudowano tył budynku, wykonano chodnik i drogę oraz wjad do OSP, ustawiono ławki. Zadbano również o otoczenie. Strona 16 z 41

Zdjęcie nr 7.Ośrodek Kultury w Wierzawicach, rok 2009 Źródło: Urząd Gminy Leżajsk Zdjęcie nr 8. Wejście na zaplecze, 2009 r. Źródło: Urząd Gminy Leżajsk Zdjęcie nr 9. Zagospodarowanie przestrzeni przed wejściem głównym do Ośrodka Kultury w Wierzawicach, rok 2009 Źródło: Urząd Gminy Leżajsk Wykonane prace remontowe i modernizacyjne budynku oraz zagospodarowanie placu mają na celu stworzenie miejsca odpowiedniego do działaności kulturalnej, społeczne i sportowej, które będzie służyć obecnym mieszkańcom i przyszłym pokoleniom. Aby ten cel osiągnąć konieczne jest przeprowadzenie dalszej części prac związanych z zagospodarowanie terenu, Strona 17 z 41

na które składa się: utwardzenie placu manewrowego, wykonanie miejsc parkingowych i dalszej części drogi dojazdowej, dostawienie oświetlenia. Realizacja projektu wpłynie korzystnie na cechy funkcjonalo przestrzenne tego obszaru, na jakość organizowanych imprez kulturalnych i sportowych takich jak Międzynarodowe Zawody Modeli Latających. Realizacja projektu będzie miała również korzystny wpływ na estetykę miejsca, odgrywającego ważną rolę w zyciu kulturalnym i społecznm Wierzawic. Sprzyjać to będzie zwiększeniu aktywności kulturalnej i sportowej, nawiązywaniu kontaktów społecznych, aktywizacji i integracji społeczności lokalnej, przejawiającej się wzrostem zainteresowania kulturą i sportem. Tym samym podniesie się atrakcyjność turystyczna miejscowości. Wykonanie zaplanowanego zadania będzie więc stanowiło wyraz realizacji zamierzeń władz samorządowych i potrzeb mieszkańców w zakresie odnowy części obszaru o szczególnym znaczeniu dla Wierzawic, łączącego miejscową kulturę, tradycje i obyczaje. Na terenie Wierzawic działają następujące zespoły artystyczne i koła zainteresowań: Teatrzyk Dziecięcy Fantazja Koło plastyczne Kółko Rzeźbiarskie Zespół wokalno-instrumentalny MASTERS Koło Gospodyń Wiejskich Koło plastyczne dla dorosłych Ważniejsze imprezy organizowane corocznie w Wierzawicach: Dzień Seniora Międzypowiatowe Spotkanie Amatorskich Teatrów Wiejskich Dożynki Wiejskie Wycieczka rowerowa Kapuściany Jarmark Impreza rekreacyjno - sportowa Na Infrastrukturę sportową zlokalizowaną na terenie Wierzawic składa się zlokalizowane przy Domu Kultury: ogólnodostępny, pełnowymiarowy stadion z trybunami, bieżnia, tor modelarski, boisko do siatkówki oraz szatnia sportowa, a także zaplecze sportowe Zespołu Szkół, w skład którego wchodzą: sala sportowa i siłownia. W miejscowości działa: Ludowy Klub Sportowy SAN Wierzawice, Klub Modelarski im. Eugeniusz Kujana. Strona 18 z 41

Zdjęcie nr 10. Tor modelarski w Wierzawicach, rok 2009 Od lat 90-tych, co roku pod koniec lipca na torze w Wierzawicach odbywają się Międzynarodowe Zawody Modeli Latających, zaliczane do klasyfikacji Mistrzostw Świata. Bierze w nich udział młodzież z wielu krajów Europy. Na terenie sołectwa znajduje się również Ośrodek Jeździecki i Hipoterapii EQUISTRO, który zapewnia miłośnikom koni doskonałe warunki do rekreacji oraz prowadzi własny klub jeździecki. Zdjęcie nr 11. Ośrodek Jeździecki i Hipoterapii EQUISTRO, Źródło: Urząd Gminy Leżajsk Z infrastruktury sportowej zlokalizowanej na terenie Zespołu Szkoły w Wierzawicach korzystają głównie uczniowie w ramach prowadzonych zajęć szkolnych. Organizowane są również treningi dla Uczniowskiego Klubu Sportowego Lotnik. Klub bierze aktywny udział w życiu szkoły, reprezentując ją w lokalnych oraz ogólnokrajowych rozgrywkach piłki koszykowej. Zespół Szkół posiada również bazę noclegową dla sportowców. Strona 19 z 41

Zdjęcie nr 12. Sala sportowa w Zespole Szkół w Wierzawicach Źródło: Urząd Gminy Leżajsk, 2009 r. 4.2.5 Opieka zdrowotna Służba zdrowia zabezpiecza potrzeby mieszkańców gminy w zakresie podstawowej opieki medycznej. Na terenie gminy Leżajsk znajduje się pięć ośrodków zdrowia oraz apteki: w Giedlarowej, w Brzózie Królewskiej,w Piskorowicach i Wierzawicach. Ośrodki zdrowia zlokalizowane są w następujących miejscowościach: Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Medycyna Rodzinna - Giedlarowa, z Punktem Lekarskim w Biedaczowie, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Ośrodek Zdrowia - Brzóza Królewska, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej MEDYK w Wierzawicach, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej MEDYK w Piskorowicach, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Centrum Zdrowia Dębno Ponadto, na terenie gminy działa cztery prywatne gabinety lekarskie: Gabinet Ginekologiczny w Giedlarowej; Gabinet Internisty reumatologa w Przychojcu; Gabinet Odnowy Biologicznej Korekta Kręgosłupa w Giedlarowej, Gabinet stomatologiczny w Wierzawicach. Gabinet Stomatologiczny w Brzózie Królewskiej Strona 20 z 41

4.3 Strefa gospodarcza 4.3.1 Rolnictwo W Wierzawicach, podobnie jak i na terenie całej gminy dominuje uprawa zbóż oraz warzyw. Duże znaczenie dla rozwoju rolnictwa miało powstanie w latach siedemdziesiątych Zakładu Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego HORTEX (od 2000 r. Hortino ). Prężnie działający zakład był miejscem zbytu na produkty rolne z okolicznych miejscowości i nie tylko. Pozwoliło to na szybki rozwój rolnictwa, wzrost zamożności mieszkańców gminy, rozwój lokalnej społeczności. Dobra sytuacja w rolnictwie pozwalała wielu rodzinom utrzymać się z pracy na roli. Obecnie niskie ceny skupu produktów rolnych, zła polityka rolna państwa, wysokie ceny środków do produkcji rolnej spowodowały pogorszenie się sytuacji w wielu gospodarstwach rolnych, zwłaszcza tych małopowierzchniowych. Produkcja rolna stała się mało opłacalna, co zmusiło wielu rolników do przekwalifikowania się na produkcje innych płodów rolnych, zaniechania upraw lub podejmowania pracy zarobkowej w przemyśle. Wielu mieszkańców wyjechało za granicę na stałe lub okresowo w poszukiwaniu pracy i lepszych warunków życia. Rolnictwo na terenie analizowanego obszaru wyróżnia się przede wszystkim dużym rozdrobnieniem gospodarstw rolnych oraz niską towarowością produkcji rolnej. Wśród gospodarstw rolnych zdecydowaną większość stanowią małe gospodarstwa rolne. Najwięcej jest gospodarstw o powierzchni od 1,0 do 5,0ha. Stanowią one 93% wszystkich gospodarstw. Gospodarstwa te zajmują się produkcją rolną wyłącznie lub głownie na własne potrzeby. Głównym kierunkiem rozwoju rolnictwa w gminie Leżajsk powinien być przemysł półproduktów rolnych oparty na silnych grupach producenckich potrafiących sprostać konkurencji. W działaniach na rzecz rozwoju rolnictwa należy dążyć do utrzymania i rozwinięcia współpracy z lokalnymi zakładami wykorzystującymi surowce pochodzenia rolnego. W szczególności należy dążyć do podjęcia partnerskiej współpracy pomiędzy grupami producenckimi, a Zakładem Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego "HORTINO" i Browarem LEŻAJSK. Rozwój rolnictwa w gminie musi opierać się na działaniach informacyjnych, edukacyjnych i promocyjnych, które to działania muszą być skorelowane z całym systemem informacji i promocji gminy. Działania informacyjne i edukacyjne muszą zawierać przede wszystkim zagadnienia związane z obniżaniem kosztów jednostkowych produkcji oraz zwiększeniem konkurencyjności produktów. Obniżenie kosztów jednostkowych i zwiększenie konkurencyjności powinno być celem tworzenia grup producenckich. Obniżenie kosztów można dokonać poprzez zwiększenie Strona 21 z 41

areałów w ramach grup, a działania marketingowe powinny spowodować wzrost konkurencyjności produktów i podniesienia wartości przetargowej oferowanej produkcji rolnej. Analizując stan środowiska naturalnego, a także sytuację rolników miejscowości Wierzawice dostrzega się także szansę na rozwój gospodarstw ekologicznych i agroturystycznych. W obecnych warunkach przy występowaniu tak dużego rozdrobnienia gospodarstw rolnych rozwój rolnictwa ekologicznego stwarza duże możliwości rozwoju. Za zaangażowaniem się rolników w ekologiczną produkcję przemawia również ciągły wzrost zainteresowania ludności zdrową żywnością. 4.3.2 Pozostała działalność gospodarcza Miejscowość Wierzawice stanowi obszar o profilu gospodarczym rolniczo przemysłowym. Pozarolniczy potencjał gospodarczy tworzą przede wszystkim małe i średnie podmioty, o różnym profilu działalności. Na terenie gminy zarejestrowanych jest 838 podmiotów gospodarczych (stan na 2008 r.). Dominują podmioty o charakterze handlowym i usługowym, należące do sektora prywatnego. W większości przypadków są to małe podmioty o niskiej dochodowości. W obrębie miejscowości Wierzawice nie ma dużych zakładów przemysłowych. Największe podmioty gospodarcze mieszczą się na terenie: Starego Miasta tj: Zakłady Piwowarskie oraz Zakład Przetwórstwa Owocowo - Warzywnego Hortino, AS Trading, Przychojca: Przedsiębiorstwo Produkcji Mebli Brzost ; Dębna: Rolniczo-Wytwórczy Kombinat Spółdzielczy im. A. Paśka, Firma EKO Mlecz. Zdjęcie nr 13. Zakłady przemysłowe na terenie Gminy Leżajsk Browar Leżajsk Hortino Strona 22 z 41

Istotnym czynnikiem hamującym powstawanie oraz rozwój przedsiębiorczości jest zubożenie ludności, niechęć do podjęcia ryzyka, trudności w dostępie do preferencyjnych kredytów, a także trudności w uzyskaniu poręczeń kredytowych. Istotny jest również brak wiedzy ekonomicznej w zakresie prowadzenia własnej działalności gospodarczej. Barierą okazują się także problemy ze zbytem oraz dystrybucją towarów. Gmina Leżajsk zarówno z obowiązku jednostki samorządu terytorialnego jak i w trosce o rozwój regionu nieustannie dąży do tworzenia korzystnych warunków do rozwoju przedsiębiorczości. Do zadań gminy w tym zakresie należy tworzenie klimatu do napływu kapitału zewnętrznego, wspieranie rozwoju lokalnych przedsiębiorców, pomoc przedsiębiorcom, a przede wszystkim przeciwdziałanie bezrobociu. Przejawem tego działania była inicjatywa wykorzystania i zagospodarowania nieużytków oraz nieruchomości po restrukturyzowanych i likwidowanych przedsiębiorstwach w ramach projektu Park Przemysłowy "Stare Miasto - Park". W dniu 27 sierpnia 2004r. podjęto uchwałę w sprawie przystąpienia do prac związanych z utworzeniem na terenie gminy Parku Przemysłowego. Dnia 1 sierpnia 2005r. powstała spółka Stare Miasto Park, której przekazano nieruchomości stanowiące własność Gminy Leżajsk i której powierzono zarządzanie Parkiem. Gmina Leżajsk, aby zwiększyć atrakcyjność inwestowania na terenie Parku Przemysłowego uchwaliła zakres pomocy de minimis dla przedsiębiorców podejmujących nowe inwestycje na terenie Parku Przemysłowego. Pomoc ta jest udzielana w szczególności małym i średnim przedsiębiorcom w celu wspierania nowych inwestycji i tworzenia nowych miejsc pracy. Opiera się ona na zwolnieniu z podatku od nieruchomości położonych na terenie Parku Przemysłowego w wysokości 100% rocznego wymiaru tego podatku. Zwolnienie obowiązuje przez 10 lat od momentu zakończenia inwestycji. Z tej formy pomocy mogą korzystać przedsiębiorcy, którzy zatrudnią, co najmniej 2 osoby z terenu gminy i utrzymają te miejsca pracy przez okres korzystania z ulgi. Spółka Stare Miasto Park, aby wzmocnić ofertę Parku Przemysłowego i zwiększyć szanse pozyskania nowych firm prowadzi szereg działań z różnymi instytucjami i firmami mających na celu uatrakcyjnienie warunków inwestowania. Działania te doprowadziły do włączenia w lutym 2007 roku terenów Parku Przemysłowego "Stare Miasto - Park" do Specjalnej Strefy Ekonomicznej EURO - Park Mielec. Dzięki temu przedsiębiorcy uzyskują dodatkowe ulgi w postaci zwolnień z podatku dochodowego nawet do 70%. Zwolnienia te uzyskuje się z tytułu kosztów nowej inwestycji oraz z tytułu tworzenia nowych miejsc pracy. Park Przemysłowy "Stare Miasto - Park" jest zlokalizowany w dwóch miejscowościach: Stare Miasto i Wierzawice. Park został podzielony na dwie strefy, A i B o łącznej Strona 23 z 41

powierzchni ponad 37ha. Obie strefy leżą na terenach wiejskich i są oddalone od siebie w odległości ok. 6,0km. Rys. nr 1. Położenie Parku Przemysłowego "Stare Miasto - Park" Źródło: http://www.lezajsk.ug.gov.pl/sm-park/lokalizacja.htm. Strefa A leżąca w miejscowości Stare Miasto obejmuje obszar 35ha i położona jest w odległości zaledwie 1,0km od drogi wojewódzkiej nr 877 (Naklik - Szklary), 2,0km od drogi krajowej nr 77 (Przemyśl - Sandomierz) oraz 2,5km od drogi wojewódzkiej nr 875 (Leżajsk - Mielec). Strona 24 z 41

Rys. nr 2. Położenie Parku Przemysłowego "Stare Miasto - Park" - strefa A Źródło: http://www.lezajsk.ug.gov.pl/sm-park/strefa_a.htm Strefa B o powierzchni ok. 2,5ha znajduje się we wsi Wierzawice i jest terenem po zrestrukturyzowanym Gminnym Przedsiębiorstwie Gospodarki Komunalnej w pełni uzbrojonym. Strefa B Parku bezpośrednio graniczy z drogą krajową nr 77 (Przemyśl - Sandomierz). Obecnie na obszarze o łącznej powierzchni 37 ha, wybudowane są trzy nowoczesne hale produkcyjne a czwarta została w pełni zmodernizowana. Hale spełniają wszystkie standardy wymagane przy tego typu obiektach. Łączna powierzchnia hal produkcyjnych wynosi blisko 8 000 m². Strona 25 z 41

Rys. nr 3. Położenie Parku Przemysłowego "Stare Miasto - Park" - strefa B Źródło: http://www.lezajsk.ug.gov.pl/sm-park/strefa_b.htm "Stare Miasto - Park" Spółka z o.o. oferuje przedsiębiorcom, którzy są chętni do inwestowania na terenie parku szeroki wachlarz usług w skład których wchodzi: wynajem nieruchomości na własny rozrachunek, zarządzanie nieruchomościami na zlecenie, działalność rachunkowo-księgową, doradztwo w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania, działalność związaną z organizacją targów i wystaw, doradztwo finansowe, szkolenia Park Przemysłowy Stare Miasto Park zlokalizowany na terenie gminy wiejskiej w miejscowości Stare Miasto, to jedyny tego typu obiekt na Podkarpaciu i drugi w Polsce. Strona 26 z 41

4.4 Infrastruktura techniczna 4.4.1 Gospodarka przestrzenna Na terenie Wierzawic przeważa zabudowa zwarta, złożona głównie z domów jednorodzinnych. Domy w większości są murowane w dobrym stanie, usytuowane wzdłuż ciągów komunikacyjnych, zadbane obejścia. Budynki drewniane mieszkalne stanowią mniejszość. Architektura nowszej zabudowy jest raczej uniwersalna, podobna do tego typu zabudowy na terenie całego kraju, trudno w niej doszukać się indywidualnych elementów. 4.4.2 Infrastruktura drogowa Przez miejscowość Wierzawice przebiega droga krajowa nr 77 Lipnik Sandomierz Stalowa Wola Leżajsk Tryńcza Jarosław Radymno Przemyśl, droga powiatowa 1258 R Giedlarowa Wierzawice oraz drogi gminne: 2860 Wierzawice - Leżajsk i 3256 Wierzawice Giedlarowa. Komunikację w miejscowości zapewniają również drogi gminne niepubliczne. Stan nawierzchni tych dróg na terenie miejscowości należy ocenić jako średni. Część dróg nie posiada nawierzchni bitumicznej w związku z powyższym należy poprawić standard techniczny sieci drogowej. Drogi niepubliczne stanowią zazwyczaj drogi biegnące wewnątrz miejscowości, nie posiadają nadanych numerów i funkcjonują jako działki ewidencyjne. W Wierzawicach znajduje się również przystanek linii kolejowej biegnącej w kierunku południe północ tj. Lublin Rozwadów Przeworsk. 4.4.3 Gospodarka wodno ściekowa W miejscowości Wierzawice system wodociągowy jest dobrze rozwinięty. Jest to obszar, o bardzo wysokim procencie gospodarstw podłączonych do sieci wodociągowej na terenie gminy Leżajsk podobnie jak Giedlarowa, Stare Miasto, Hucisko, Maleniska. Wierzawice podłączone są do sieci wodociągowej, z której korzysta również Giedlarowa, Biedaczów, Gwizdów, Wólka Grodziska, Piskorowie, Rzuchów. Strona 27 z 41

Tabela nr 4. Sieć wodociągowa w gminie Leżajsk ze szczególnym uwzględnieniem miejscowości Wierzawice w 2009 roku Miejscowość Długość sieci wodociągowej w km Liczba podłączonych gospodarstw % gospodarstw podłączonych do sieci Wierzawice 51,4 715 99 Brzóza Królewska 31,3 796 98 Giedlarowa 29,5 1012 100 Stare Miasto 5,8 427 100 Dębno 2,9 309 92 Piskorowice - Rzuchów 7,3 234 70 Przychojec 9,5 221 94 Chałupki Dębniańskie 8,6 172 80 Hucisko 7,1 179 100 Biedaczów - Gwizdów 29,2 268 80 Maleniska 5,1 75 100 OGÓŁEM 187,7 4408 94 Źródło: Stare Miasto Park Sp. z o.o. w Wierzawicach. Gorzej wygląda sytuacja pod względem gospodarki ściekowej. Gmina Leżajski skanalizowana jest w niewielkim zakresie. Sieć kanalizacyjna znajduje się tylko na terenie miejscowości Dębno i Wierzawice. Łączna długość sieci kanalizacyjnej w tych miejscowościach wynosi 19,3 km. Na terenie miejscowości Wierzawice, która jest tylko częściowo skanalizowana długość sieci kanalizacyjnej wynosi 13,7 km, a ilość podłączonych gospodarstw wynosi 128. Z sieci kanalizacyjnej na terenie gminy korzysta tylko 364 gospodarstw, co stanowi ok. 4% ogółu gospodarstw gminy Leżajsk. Strona 28 z 41

Tabela nr 5. Sieć kanalizacyjna w gminie Leżajsk ze szczególnym uwzględnieniem miejscowości Wierzawice w 2009 r. Miejscowość Długość sieci kanalizacyjnej w km Liczba podłączonych gospodarstw % gospodarstw podłączonych do sieci Wierzawice 13,7 128 18 Dębno 5,6 236 71 OGÓŁEM 19,3 364 4 Źródło: Stare Miasto Park Sp. z o.o. w Wierzawicach. W pozostałej części gminy i Wierzawic nieruchomości wyposażone są w bezodpływowe zbiorniki oraz indywidualne przydomowe oczyszczalnie ścieków. Planowana jest dalsza stopniowa kanalizacja całej gminy. Na terenie Gminy Leżajsk znajdują się cztery oczyszczalnie ścieków, w tym jedna na terenie Wierzawic. Oczyszczalnia ścieków komunalnych działająca na terenie Wierzawic to oczyszczalnia mechaniczno - biologiczna HYDROVIT SI pracująca metodą osadu czynnego z podwyższonym usuwaniem biogenów. Oddana została do użytku w sierpniu 2005 roku i obecnie obsługuje tylko część mieszkańców Wierzawic. Bieżąca przepustowość tej oczyszczalni to 400 m3/dobę, a stopień wykorzystania 10%. Docelowa przepustowość tej oczyszczalni to 2000 m3/dobę. Oczyszczalnia ta ma docelowo obsługiwać wszystkie miejscowości (po ich skanalizowaniu). 4.4.4 Gospodarka odpadami Wierzawice posiadają zorganizowany system gromadzenia i wywozu odpadów komunalnych od mieszkańców. Zorganizowanym odbiorem odpadów objętych jest 98% gospodarstw indywidualnych, obiektów użyteczności publicznej, jednostek usługowo handlowych oraz zakładów przemysłowych. Odpady komunalne z terenu Wierzawic odbierane są przez Stare Miasto Park Sp. z o.o. w Wierzawicach. Największymi wytwórcami odpadów przemysłowych na terenie gmin Leżajsk są Zakłady Piwowarskie oraz Zakład Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego Hortino. W zakładach tych powstają przede wszystkim odpady z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydroponicznych oraz przetwórstwa żywności. Dwa największe zakłady produkują około 20.000 Mg odpadów rocznie jednak odpady te w dużym stopniu są poddawane procesom odzysku. Przeznaczane są na pasze i nawozy. Zakłady te są także producentami odpadów nieorganicznych z procesów termicznych. Odzyskowi podlega około 75% odpadów energetycznego spalania paliw, Strona 29 z 41

pozostałe są składowane. Gmina Leżajsk posiada własne składowisko odpadów komunalnych zlokalizowane w miejscowości Giedlarowa, które jest eksploatowane od 1987 roku. Wysypisko posiada dobrą lokalizację, z dojazdem drogą asfaltową. Położone składowiska w lesie w odległości ok. 700m od najbliższej zabudowy spełnia warunki dotyczące zachowania strefy ochronnej od terenów zabudowy. 4.4.5 Elektryfikacja Warunki zasilania mieszkańców Wierzawic w energię elektryczną są dobre. Praktycznie wszystkie gospodarstwa domowe posiadają przyłącz energetyczny. Sieć elektroenergetyczna oparta jest na systemie napowietrznych linii średniego napięcia zasilające stacje transformatorowe słupowe i naziemne, rozlokowane w strukturze osadniczej. Energia elektryczna dostarczana jest do odbiorców poprzez sieć rozdzielczą niskiego napięcia, poprowadzoną od transformatorów 15/0,4 kva oraz odpowiednich stacji zasilających wyodrębnionych odbiorców (zakłady przemysłowe, usługowe). 4.4.6 Gazyfikacja Obszar Wierzawic jest w 100% zgazyfikowany. Posiada dobrze rozwiniętą sieć gazową o stosunkowo niewielkiej awaryjności. Dostawy gazu zapewniają dwa tranzytowe gazociągi zasilające, przebiegające przez gminę Leżajsk tj. wysokiego ciśnienia - φ700 CN 4,0MPa relacji Jarosław Rozwadów, oraz φ300 CN 2,8MPa relacji Jarosław -Stalowa Wola. Gazociągi te poprzez odgałęzienia do stacji redukcyjno pomiarowych I stopnia stanowią również gazociągi źródłowe dla gminy Leżajsk. Teren analizowanego obszaru objęty jest siecią rozdzielczą średniego ciśnienia w układzie rozgałęzionym, dostarczającą gaz do odbiorców. 4.4.7 Telefonizacja Usługi telekomunikacyjne na terenie analizowanego obszaru świadczy Telekomunikacja Polska S.A. W miejscowości Wierzawice liczba abonamentów podłączonych do sieci telefonicznej kształtuje się na poziomie 570 abonentów. W odniesieniu do liczby gospodarstw domowych w Wierzawicach (720 gospodarstw domowych), nasycenie usługami telefonii stacjonarnej wynosi 79 %. Dynamicznie rozwija się telefonia komórkowa. Strona 30 z 41

Tabela nr 5. Liczba abonamentów podłączonych do sieci telefonicznej na terenie gminy Leżajsk ze szczególnym uwzględnieniem miejscowości Wierzawice,2006 r Miejscowość Liczba abonentów podłączonych do sieci telefonicznej Wierzawice 570 Giedlarowa 800 Brzóza Królewska 600 Stare Miasto 320 Dębno 240 Piskorowice 200 Przychojec 152 Chałupki Dębniańskie 161 Hucisko 70 Biedaczów 130 Gwizdów 120 Rzuchów 42 Maleniska 52 OGÓŁEM 3457 Źródło: Dane z Urzędu Gminy Leżajsk 4.4.6 Ciepłownictwo Budynki mieszkalne na terenie miejscowości Wierzawicach zaopatrywane są w ciepło przy pomocy palenisk piecowych lub wewnętrznych instalacji centralnego ogrzewania. Większość urządzeń usługowych i produkcyjnych jest zaopatrywana z indywidualnych, wbudowanych lub wolnostojących kotłowni z wykorzystaniem gazu, oleju opałowego bądź koksu. 4.5 Dziedzictwo kulturowe i turystyka Miejscowość mimo położenia na obrzeżach Leżajska, zachowała wiejski charakter. Pod względem architektury przeważa budownictwo z lat siedemdziesiątych, osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, z nielicznie zachowanymi drewnianymi domami o konstrukcji zrębowej. Wykaz obiektów zabytkowych na terenie Wierzawic: Strona 31 z 41

Zespół folwarczny Potockich z I poł. XIX w. (murowane budynki: mieszkanie oficjalisty z około 1840 r., owczarnia, spichlerz), Drewniane domy konstrukcji zrębowej z XIXw, Figurka przydrożna z XVIII w., Na granicy Wierzawic i Leżajska, przy drodze do Rzuchowa zabytkowa aleja lip pomnik przyrody z czasów Potockich Cmentarzysko z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza Zdjęcie nr 13. Zabytkowa aleja lip w Wierzawicach Z dawnego założenia ogrodowego folwarku Potockich utrzymała się jedynie zabytkowa aleja lipowa pomnik przyrody nr 72. Położona częściowo na terenie Wierzawic oraz miasta Leżajsk ciągnie się wzdłuż drogi powiatowej nr 256. Złożona z ponad 30 lip drobnolistnych w wieku około 130 lat Domy z początku XIX wieku wykonane są z drewna (konstrukcja zębowa). Układ wnętrz stanowią jednotraktowe izby z sienią na osi, dachy dwu i cztero spadowe kryte słomą lub dachówką. Stodoła i kuźnia również wykonane są z drewna, konstrukcja zrębowa, dachy dwuspadowe, kryte dachówką. Atutem jest położenie geograficzne analizowanego obszaru w obrębie doliny rzeki San oraz rozległe kompleksy leśne. Położenie w sąsiedztwie miasta Leżajsk oraz wzrost zapotrzebowania na usługi okołoturystyczne, stwarza warunki do rozwoju turystyki krótkopobytowej i pieszej. Przez Wierzawice przebiega szlak turystyczny samochodowy Śladami Ordynacji Łańcuckiej. Długość szlaku wynosi około 121,5 km, na jego przejechanie potrzeba około 2,5 h (samochodem), a czas zwiedzania wszystkich miejscowości to łącznie około 14 godzin. Szlak jest dostępny dla zmotoryzowanych użytkowników i dla osób uprawiających turystykę rowerową. Na turystów czekają miejsca noclegowe w miejscowej szkole. Strona 32 z 41

4.6 Opis i charakterystyka obszarów o szczególnym znaczeniu dla zaspokajania potrzeb mieszkańców, sprzyjających nawiązywaniu kontaktów społecznych ze względu na ich położenie oraz cechy funkcjonalno-przestrzenne, w szczególności poprzez odnawianie lub budowę parkingów, chodników lub oświetlenia ulicznego. Na terenie Wierzawic brakuje zorganizowanych przestrzeni wspólnych. Życie społeczne koncentruje się wokół obiektu szkolnego i ośrodka kultury. Wychodząc naprzeciw społecznym oczekiwaniom zaplanowano wykonane prac mających na celu stworzenie miejsca, które ze względu na cechy funkcjonalno - przestrzenne sprzyjać będzie nawiązywaniu kontaktów społecznych oraz zaspokoi potrzeby mieszkańców Wierzawic z zakresu estetyki i funkcjonalności przestrzeni wspólnych. Miejscem zaplanowanych prac jest otoczenie budynku ośrodka kultury. Jest to obszar o szczególnym znaczeniu dla mieszkańców, zlokalizowany przy drodze krajowej nr 77, w centrum Wierzawic, gdzie skupia się życie społeczne i kulturalne. Prace rozpoczeły się w 2008 r. Wykonano oświatlenie, ułożono chodnik przed budynkiem ośrodka kultury oraz drogę dojazdową. Upożądkowano zieleńce i wykonano nasadzenia. W 2009 roku nastapił kolejny etap prac. Przebudowano tył budynku ośrodka kultury i wykonano chodnik i drogę oraz wjad do OSP, ustawiono ławki, kosze na śmieci. Wykonane prace w znacznym stopniu wpłynęły na poprawę estetyki tego obszaru, ale konieczne jest wykonanie kolejnego etapu prac, aby miejsce to spełniało oczekiwania mieszkańców co do standardów jakim powinna odpowiadać przestrzeń publiczna umożliwiająca nawiązywania kontaktów społecznych oraz rozwój życia kulturalnego i społecznego. Aby osiągnąć wyznaczony cel konieczne jest przeprowadzenie kolejnego etapu prac związanych z zagospodarowanie otoczenia budynku domu kultury. Na zakres prac składa się: utwardzenie placu manewrowego, wykonanie miejsc parkingowych i dalszej części drogi dojazdowej oraz dostawienie oświetlenia. Urządzenie terenu, w sposób przyjazny mieszkańcom i turystom, wytworzy zorganizowaną przestrzeń wspólną i powiąże ją z pozostałymi znaczącymi elementami miejscowości i ciągami komunikacyjnymi. Realizacja projektu wpłynie korzystnie na cechy funkcjonalo przestrzenne tego obszaru, na jakość organizowanych imprez kulturalnych i sportowych takich jak Międzynarodowe Zawody Modeli Latających. Realizacja projektu będzie miała również korzystny wpływ na estetykę miejsca, odgrywającego ważną rolę w zyciu kulturalnym i społecznm Wierzawic. Sprzyjać to będzie zwiększeniu aktywności kulturalnej i sportowej, nawiązywaniu kontaktów społecznych, aktywizacji i integracji społeczności lokalnej, przejawiającej się wzrostem zainteresowania kulturą i sportem. Tym samym podniesie się atrakcyjność turystyczna Strona 33 z 41

miejscowości. Wykonanie zaplanowanego zadania będzie więc stanowiło wyraz realizacji zamierzeń władz samorządowych i potrzeb mieszkańców w zakresie odnowy części obszaru o szczególnym znaczeniu dla Wierzawic, skupiającego życie kulturalno - społeczne. Planowana inwestycja pozwoli na zagospodarowanie terenu, który ze względu na swoje cechy funkcjonalno przestrzenne sprzyjać będzie nawiązywaniu kontaktów społecznych oraz poprawi się atrakcyjność miejscowości i jej estetyki. 5. Analiza SWOT Analiza uwarunkowań rozwojowych SWOT mająca postać analizy silnych i słabych stron miejscowości Wierzawice oraz szans i zagrożeń została opracowana na podstawie: zdiagnozowanej w pierwszej części planu odnowy miejscowości Wierzawice, sytuacji społeczno gospodarczej, wyników ankiety przeprowadzonej wśród mieszkańców oraz na podstawie przeprowadzonych konsultacji społecznych. Jest także zgodna z innymi ważnymi dokumentami strategicznymi gminy Leżajsk. MOCNE STRONY SŁABE STRONY Organizacja imprez sportowokulturalnych z wykorzystaniem istniejącej infrastruktury sportowej Wysoki poziom bezpieczeństwa i porządku publicznego Tradycje i doświadczenie w produkcji rolnej Dobrze rozwinięta sieć wodociągowa, gazowa i energetyczna Lokalne zwyczaje i obrzędy Kreatywność i zaradność (przedsiębiorczość) mieszkańców Dobry stan budynków i wyposażenia szkół SZANSE Małe zróżnicowanie prowadzonej działalności gospodarczej Mało miejsc pracy poza rolnictwem Rozdrobnienie gospodarstw rolnych Wysokie koszty produkcji rolnej Brak kompleksowej sieci kanalizacyjnej Niewielka ilość zabytków Mało oznakowanych szlaków tury stycznych Sezonowość oferowanych usług turystycznych ZAGROŻENIA Strona 34 z 41