Wpływ rynku surowców rolnych na sektor biopaliw Departament Wsparcia Klientów Sektora Rolno-Spożywczego
Spis treści Czynniki kształtujące ceny biopaliw w Polsce Otoczenie regulacyjne Otoczenie rynkowe Korelacja cen surowców rolnych z cenami ropy naftowej Wpływ cen surowców rolnych na ceny biopaliw Tendencje na globalnym rynku zbóż i oleistych Rozwój rynków terminowych surowców rolnych Mechanizmy kształtowania się cen zbóż i rzepaku na rynku polskim 2
Kształtowanie się cen biopaliw w Polsce Otoczenie regulacyjne Polityka UE w zakresie biopaliw Polityka odnośnie biopaliw na świecie Polityki rolne w UE i na świecie Kryteria zrównoważonego rozwoju i wymogi rolno-środowiskowe Czynniki podażowe w kraju i na świecie Ceny i podaż biomasy Liczba przetwórców/ opłacalność produkcji biopaliw Skala importu biopaliw na rynek UE Cena Najważniejsze pozostałe czynniki rynkowe wpływające na kształtowanie się ceny Ceny ropy naftowej i pozostałych surowców Kursy walutowe Nastroje na rynkach terminowych Inne Czynniki popytowe w kraju i na świecie Liczba pojazdów przystosowanych do wykorzystania biopaliw Popyt na pasze Popyt zboża i oleiste na cele żywnościowe Popyt na zboża i oleiste ze strony przemysłu, w tym na biopaliwa 3 Źródło: Opracowanie mbank
Początek realizacji NCW Otocznie regulacyjne kształtowania się cen biopaliw w Polsce Ograniczenie interwenci na rynku zbóż do siatki bezpieczeństwa Wprowadzenie wymaganego udziału biopaliw II generacji (3%) Osiągnięcie celu 10% energii odnawialnej w transporcie 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 >>> Wprowadzenie możliwości redukcji NCW do 2016 r. o 15%, a w 2017 o 18% Wprowadzenie podwójnego naliczania do NCW biopaliw z surowców nieżywnościowych ograniczona lista, limit 10% Poniesienie limitu redukcji CO 2 do 50% dla istniejących instalacji 4 Źródło: Opracowanie mbank
Wejście Polski do UE wspólny rynek, wdrożenie WPR Otocznie rynkowe kształtowania się cen biopaliw w Polsce Bardzo niskie zapasy zbóż i oleistych Wzrost popytu na biopaliwa pochodzenia krajowego Wejście do strefy euro? 2004-2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 >>> Dynamiczny rozwój rynków terminowych, dynamiczna liberalizacja i globalizacja handlu surowcami rolnym Kryzys na rynku surowców rolnych gwałtowne wzrosty cen, ograniczenie eksportu zbóż z Rosji i Ukrainy Brak importu estrów do Polski Spadek cen ropy na świecie 5 Źródło: Opracowanie mbank
Silna korelacja cen surowców rolnych z cenami ropy naftowej Ceny surowców rolnych są ze sobą nawzajem bardzo silnie skorelowane. Występuje również wysoka korelacja cen surowców rolnych z cenami ropy naftowej. Najsilniejsza jest w przypadku rzepaku, kukurydzy i soi, co wynika tych surowców do produkcji biopaliw. Korelacja notowań cen surowców rolnych pomiędzy sobą oraz ropą naftową (analiza dla tal 2008-2015) Rzepak MATIF Pszenica MATIF Kukurydza MATIF Kukurydza CBOT Pszenica CBOT Soja CBOT Pszenica MATIF 88% - Kukurydza MATIF 93% 89% - Kukurydza CBOT 90% 81% 92% - Pszenica CBOT 84% 92% 83% 80% - Soja CBOT 83% 81% 83% 83% 79% - Ropa Brent (ICE) 76% 65% 74% 69% 52% 73% Źródło: Opracowanie mbank na podstawie danych Bloomberga 6
W jakim stopniu zmiany cen surowców rolnych tłumaczą zmiany cen biopaliw? W latach 2011-2015 zmiany notowań cne rzepaku i oleju rzepakowego w Rotterdamie w większym stopniu (odpowiednio w 90% i 74%) tłumaczyły kształtowanie się cen biodiesla, aniżeli zmiany notowań cen ropy naftowej (51%). W 2014 r. znacząco obniżyły się powiązania cen biopaliw i surowców rolnych z notowaniami cen ropy w wyniku silnego spadku jej cen, z przyczyn leżących po stronie rynku paliwowego. Przykładowe zmienne objaśniające kształtowanie się cen Bio FAME -10C CFPP RED Rott (analiza dla lat 2011-2015) Źródło: Opracowanie mbank na podstawie danych Bloomberga 7
Rozwój terminowych rynków surowców rolnych Od 2004 r. obserwuje się rozwój terminowych rynków surowców rolnych, któremu towarzyszy wzrost powiązań w kształtowaniu się cen, zarówno poszczególnych surowców rolnych, jak i surowców ogółem. Pierwotną przyczyną tego zjawiska był przede wszystkim: Wzrost zainteresowania inwestorów terminowymi rynkami surowcowymi, w tym surowców rolnych w związku z rosnącymi niepokojami na rynkach finansowych. Liberalizacja handlu oraz ograniczenie działań interwencyjnych (głównie w UE). W kolejnych latach rynki terminowe rozwijały się na skutek: Wzrost zainteresowania producentów i przetwórców surowców rolnych (jak i innych uczestników rynku) możliwościami zabezpieczenia się przed niekorzystną zmianą cen przy wykorzystaniu rynków terminowych, w związku z rosnącą ich zmiennością. Przełożyło się to na dalszy wzrost płynności rynków surowców rolnych, a co za tym idzie również ich atrakcyjności dla inwestorów. Rozwój instrumentów pochodnych opartych na kontraktach terminowych na surowce rolne. 8
1995 1995 1996 1997 1998 1998 1999 2000 2001 2001 2002 2003 2004 2004 2005 2006 2007 2007 2008 2009 2010 2010 2011 2012 2013 2013 2014 mln t Rozwój terminowego rynku pszenicy (CBOT i MATIF) w mln t 90 80 MATIF CBOT 70 60 Terminowy rynek surowców rolnych w UE jest znacznie mniejszy od rynku w USA i pozostaje pod jego wpływem 50 40 30 20 10-9 Źródło: Bloomberg
mln ton Rozwój terminowego rynku surowców rolnych w USA 80 Produkcja pszenicy w USA Wolumen kontraktów terminowych (futures) na dostawy pszenicy na giełdzie CBOT 70 60 50 40 30 20 10 Wielkość obrotów pszenicą na rynku terminowym w USA wielokrotnie przewyższała całkowitą produkcję tego zboża - 10 Źródło: Źródło: BGŻ na podstawie na podstawie danych danych Bloomberg Bloomberg i FAO
mln ton i Europie 160 Produkcja pszenicy w UE Wolumen kontraktów terminowych (futures) na dostawy pszenicy na giełdzie MATIF 140 120 100 80 60 W przeciwieństwie do USA, w UE wolumen kontraktów terminowych na pszenicę w nieznacznym stopniu pokrywa całkowite zbiory we Wspólnocie. 40 20 0 11 Źródło: Źródło: BGŻ na podstawie na podstawie danych danych Bloomberg Bloomberg i FAO
Liczba kontraktów Zmiana struktury otwartych pozycji (pszenica CBOT) Wzrost udziału podmiotów nie zabezpieczających się przed ryzkiem niekorzystnej zmiany ceny, lecz grających na zmienności cen. 600000 550000 500000 450000 400000 350000 300000 250000 200000 150000 100000 50000 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 W uproszczeniu: Commercial podmioty zajmujące zarówno pozycję na rynku terminowym, jak i kasowym (producenci rolni, pośrednicy w handlu, przetwórcy) Non-commercial podmioty zajmujące pozycję wyłącznie na rynku terminowym Non-commercial Spread Podmioty zakwalifikowane jako Non-commercial, które zarówno zajmują pozycję długą, jak i krótką (sprzedają i kupują) Nieraportowane transakcje o niskim wolumenie Commercial Non-Commercial Non-Commercial Spread 12 Źródło: mbank na podstawie danych CFTC
sty 07 kwi 07 lip 07 paź 07 sty 08 kwi 08 lip 08 paź 08 sty 09 kwi 09 lip 09 paź 09 sty 10 kwi 10 lip 10 paź 10 sty 11 kwi 11 lip 11 paź 11 sty 12 kwi 12 lip 12 paź 12 sty 13 kwi 13 lip 13 paź 13 sty 14 kwi 14 lip 14 paź 14 Liczba kontraktów Udział Non-Commercial Zmiana struktury otwartych pozycji (kukurydza CBOT) 1800000 1600000 1400000 Nieraportowane transakcje o niskim wolumenie Commercial Non-Commercial Non-Commercial Spread Udział Non-Commercial w całkowitej liczbie otwartych pozycji Na ryku kukurydzy udział podmiotów obecnych wyłącznie na rynku terminowym (nie zabezpieczających się przed niekorzystną zmianą ceny), w okresach dużej zmienności cen przekraczał 40% otwartych pozycji. 45% 40% 1200000 35% 1000000 30% 800000 600000 25% 400000 20% 200000 0 15% 13 Źródło: mbank na podstawie danych Bloomberg i CFTC
Pozycja netto Non-Commercial liczba kontraktów Usd/buszel Rośnie wpływ popytu generowanego przez kapitał spekulacyjny na kształtowanie się cen surowców rolnych Pozycja netto non-commercial vs. notowania cen kukurydzy CBOT 570000 470000 Non-commercial netto Notowania cen kukurydzy CBOT Wpływ popytu zgłaszanego przez podmioty Non-commercial na kształtowanie się notowań cen kukurydzy na giełdzie CBOT Lata 2007-2014 27,7% 2008-2014 36,8% 2009-2014 35,5% 2010-2014 31,00% 2011-2014 39,60% 900 800 700 370000 600 270000 500 170000 400 70000 300 200-30000 sty 07 kwi 07 lip 07 paź 07 sty 08 kwi 08 lip 08 paź 08 sty 09 kwi 09 lip 09 paź 09 sty 10 kwi 10 lip 10 paź 10 sty 11 kwi 11 lip 11 paź 11 sty 12 kwi 12 lip 12 paź 12 sty 13 kwi 13 lip 13 paź 13 sty 14 kwi 14 lip 14 paź 14 100-130000 0 14 Źródło: mbank na podstawie danych Bloomberg i CFTC
Wpływ rynku terminowego na kształtowanie się cen surowców rolnych w Polsce 15
PLN/t Ceny zbóż w Polsce podążają za rynkiem światowym Zmiany w notowaniach cen na rynkach terminowych przenoszą się poziom średnich cen w Polsce - przeciętnie z jedno miesięcznym opóźnieniem. Na szybkość i proporcjonalność transmisji cen ma również duży wpływ kurs EUR/PLN, nastroje na rynku wewnętrznym, jak i poziom koncentracji podaży. Zmiany notowań cen pszenicy na giełdzie MATIF przeciętnie w 30-40% tłumaczą zmiany średnich cen pszenicy na rynku polskim. Dla porównania zmiany wysokości zbiorów w kraju w niespełna 7% tłumaczą zmiany z sezonu na sezon ceny tego zboża w Polsce. W sezonach 2007/08, 2008/09, czy 2010/11 nie miały w ogóle istotnego wpływu na średni poziom cen w sezonie. Ceny kukurydzy są silnie powiązane z cenami pszenicy. Powiązanie cen na rynku polskim i notowań na giełdzie MATIF 1 200 1 100 1 000 Notowania cen pszenicy na giełdzie MATIF w Paryżu Cena pszenicy konsumpcyjnej w Polsce Cena pszenicy paszowej w Polsce Ceny kukurydzy w Polsce 900 800 700 600 500 400 300 200 I III V VII IX XI I III V VII IX XI I III V VII IX XI I III V VII IX XI I III V VII IX XI I III V VII IX XI I III V VII IX XI I III V VII IX XI I III V VII IX XI I III V VII IX 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 16 Źródło: Opracowanie mbank na podstawie danych Bloomberg i MRiRW
Ceny rzepaku w Polsce podążają za rynkiem światowym Zmiany w notowaniach cen na rynkach terminowych przenoszą się na poziom średnich cen w Polsce przeciętnie z jedno miesięcznym opóźnieniem. Na szybkość i proporcjonalność transmisji cen ma również duży wpływ kurs EUR/PLN, nastroje na rynku wewnętrznym, jak i poziom koncentracji podaży. Powiązanie cen na rynku polskim oraz notowań cen na giełdzie MATIF rośnie w okresie VII-IX gdy zawieranych jest najwięcej transakcji. W latach 2004-2014 korelacja cen skupu rzepaku w kraju i notowań na giełdzie MATIF wynosiła 82%. Powiązanie cen na rynku polskim i notowań na giełdzie MATIF 17 Źródło: Opracowanie mbank na podstawie danych Bloomberg i MRiRW
Dlaczego rośnie powiązanie cen kukurydzy i rzepaku na rynku polskim z rynkiem globalnym Włączenie Polski do jednolitego rynku - obecnie 28 państw członkowskich UE. Wdrożenie Wspólnej Polityki Rolnej - brak możliwości prowadzenia interwencji na rynku przez rząd. Liberalizacja polityki handlowej UE - coraz większe otwarcie rynku UE na rynek globalny. Rozwój rynków terminowych surowców rolnych. Formuły cenowe w kontraktach na dostawy surowców rolnych oparte o notowania na rynkach terminowych (w Polsce i na świecie) - zamiast ceny zapisana jest np. formuła notowanie MATIF * kurs EUR/PLN +/- dodatki/potrącenia (jakość, terminowość dostaw). Firmy szukają możliwości zabezpieczenia cen surowców i produktów przetwórstwa na rynkach terminowych, również w Polsce. Rośnie świadomość uczestników rynku w zakresie wpływu tendencji z rynku europejskiego i światowego na kształtowanie się cen na rynku krajowym (wpływ na decyzje biznesowe, w tym oferowane ceny skupu poza kontraktacją). 18
Wnioski 1. Najważniejszym czynnikiem decydującym o kształtowaniu się cen i koniunktury na rynku biopaliw są regulacje. 2. Kształtowanie się cen biopaliw jest zjawiskiem wielowymiarowym i wpływ poszczególnych czynników w czasie ulega zmianom. 3. Ceny biopaliw silniej zależą od kształtowania się cen surowców rolnych wykorzystywanych do ich produkcji, aniżeli cen ropy naftowej. 4. Powiązania cen surowców rolnych pomiędzy sobą jest bardzo silne. Ponadto rośnie powiązanie z cenami innych surowców w tym ropy naftowej. 5. Rozwój rynków terminowych obok procesów globalizacji, liberalizacji handlu odpowiada za zmiany na globalnym, europejskim oraz polskim rynku surowców rolnych. 19
Niniejszy materiał ma charakter wyłącznie informacyjny, jest upowszechniany w celu reklamy i promocji usług mbanku S.A i nie może być traktowany jako kreujący wiążące zobowiązanie jakiejkolwiek osoby, w tym mbanku S.A., z jakiegokolwiek tytułu. Niniejszy materiał stanowi wyraz najlepszej wiedzy jego autorów popartej informacjami z kompetentnych rynkowych źródeł, jednakże mbank S.A. nie gwarantuje pełnej kompletności zawartych w nim informacji. Niniejszy materiał nie stanowi oferty w rozumieniu art. 66 Kodeksu cywilnego, ma charakter wyłącznie informacyjny i nie należy go traktować jako rekomendacji lub porady. Prognozy wskazane w niniejszym materiale nie gwarantują osiągnięcia zysków przez inwestora działającego na ich podstawie. mbank S.A. z siedzibą w Warszawie, ul. Senatorska 18, 00-950 Warszawa, zarejestrowany przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy, XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS 0000025237, posiadający numer identyfikacji podatkowej NIP: 526-021-50-88, o wpłaconym w całości kapitale zakładowym, którego wysokość wg stanu na dzień 01.01.2015 r. wynosi 168.840.228 złotych. 20