Tiredness (fatigue) and cancer: Polish Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór Niniejsza broszura zawiera informacje na temat zmęczenia. Uczucie bardzo dużego zmęczenia jest inaczej nazywane uczuciem wyczerpania. Może być spowodowane samą chorobą nowotworową lub metodami leczenia onkologicznego. Mamy nadzieję, że niniejsza broszura zawiera wszystkie niezbędne informacje. Jeśli jednak pojawią się jakiekolwiek pytania, dodatkowe informacje można uzyskać od lekarza lub pielęgniarki w szpitalu, w którym odbywa się leczenie. Podkreślone słowa zostały wyjaśnione w słowniczku na końcu tej broszury. Można zadzwonić do organizacji Macmillan Cancer Support pod numer 0808 808 00 00, od poniedziałku do piątku, w godzinach od 9.00 do 20.00. Możemy zapewnić pośrednictwo tłumacza, dlatego można skontaktować się z nami w języku polskim. Po uzyskaniu połączenia telefonicznego wystarczy powiedzieć język polski po angielsku ( Polish ). Nasi specjaliści w zakresie chorób onkologicznych odpowiedzą na pytania medyczne i porozmawiają o odczuciach pacjenta. Więcej informacji na temat chorób nowotworowych w języku polskim znajduje się na stronie: macmillan.org.uk/translations. Niniejsza broszura zawiera informacje na następujące tematy: Czym jest zmęczenie? Co powoduje zmęczenie? Sposoby radzenia sobie ze zmęczeniem Sposoby radzenia sobie ze zmęczeniem w domu Sposoby radzenia sobie ze zmęczeniem w pracy Opieka nad osobą odczuwającą zmęczenie Gdzie znaleźć pomoc? Więcej informacji w języku polskim Strona 1 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
Czym jest zmęczenie? Zmęczenie, inaczej uczucie wyczerpania, to stan, w którym osoba czuje się bardzo zmęczona przez większość czasu lub przez cały czas. To powszechny problem wśród osób chorych na raka. Zmęczenie powodowane przez chorobę nowotworową różni się od zmęczenia, którego doświadcza osoba zdrowa. Osoby chore na nowotwór mogą męczyć się szybciej po wykonaniu różnych czynności, a odpoczynek i sen nie eliminują uczucia zmęczenia. Zmęczenie może wpływać na wszystkie aspekty życia. U niektórych osób zmęczenie jest łagodne i nie ma zbyt dużego wpływu na ich codzienne życie. U innych może mieć większy wpływ na funkcjonowanie. Niektóre powszechne skutki zmęczenia to: Trudności przy wykonywaniu codziennych czynności, takich jak branie prysznica czy gotowanie Brak energii i poczucie, że mogłoby się spędzić cały dzień w łóżku Brak sił Problemy z koncentracją, myśleniem, mówieniem i podejmowaniem decyzji Zapominanie Duszności/brak tchu po lekkim wysiłku Zawroty głowy Problemy ze snem Utrata popędu seksualnego Bycie bardziej emocjonalnym niż zazwyczaj. Odczuwanie zmęczenia przez większość czasu może być frustrujące i przytłaczające. Ważne jest, aby opowiedzieć lekarzom i pielęgniarkom o swoich odczuciach. Istnieją sposoby na złagodzenie tych dolegliwości. Są też rzeczy, które można zrobić samemu, aby sobie pomóc, na przykład pozostanie w miarę możliwości aktywnym. Z badań wynika, że zachowanie aktywności fizycznej jest jednym z najlepszych sposobów na poradzenie sobie ze zmęczeniem. Co powoduje zmęczenie? Powodem zmęczenia może być: sama choroba nowotworowa leczenie onkologiczne inne problemy fizyczne spowodowane przez nowotwór skutki emocjonalne choroby nowotworowej dojazdy do szpitala. Wiek i inne problemy zdrowotne również mogą przynieść taki skutek. Strona 2 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
Leczenie onkologiczne Jeśli zmęczenie jest spowodowane leczeniem onkologicznym, zazwyczaj ustępuje po zakończeniu leczenia. Czasami może jednak utrzymywać się przez miesiące, a nawet lata. Operacja chirurgiczna zmęczenie po operacji jest zazwyczaj tymczasowe, jednak zależy to od rodzaju operacji. Chemioterapia i radioterapia zmęczenie ustępuje zazwyczaj po 6-12 miesiącach po zakończeniu leczenia, ale czasami utrzymuje się dłużej. Terapia hormonalna i terapia celowana niektóre z tych terapii mogą powodować zmęczenie podczas ich stosowania. Posiadamy więcej informacji w języku polskim na temat operacji chirurgicznych, chemioterapii, radioterapii i działań niepożądanych leczenia onkologicznego. Prosimy wejść na stronę: macmillan.org.uk/translations lub zadzwonić pod numer: 0808 808 00 00. Anemia Anemia jest spowodowana niedoborem hemoglobiny (Hb) we krwi. Hemoglobina jest obecna w czerwonych krwinkach i przenosi tlen w organizmie, co daje nam energię. W przypadku anemii możliwe jest odczuwanie zmęczenia, duszności i zawrotów głowy. Anemia może być wywołana chemioterapią lub radioterapią. Lekarz wykona odpowiednie badania, aby sprawdzić, czy pacjent ma anemię. Jeśli okaże się, że tak, konieczne może być wdrożenie leczenia, aby pacjent poczuł się lepiej. Problemy żywieniowe Jeśli je się mniej niż zazwyczaj, może to spowodować spadek energii i uczucie zmęczenia. Ważne jest, aby poinformować lekarza lub pielęgniarkę o swoich problemach żywieniowych. Jeśli pacjent odczuwa zbyt silne nudności, aby jeść, należy powiedzieć o tym lekarzowi. Przepisze on leki, które pomogą. W przypadku zmniejszonego apetytu lub innych problemów żywieniowych należy umówić się na konsultację u dietetyka w szpitalu. Udzieli on porady na temat tego, co najlepiej jeść. Pomocne może być przygotowywanie posiłków przez inne osoby. Można również kupić gotowe posiłki lub zamówić je z dostawą do domu w firmie cateringowej. Posiadamy więcej informacji w języku polskim na temat problemów żywieniowych. Prosimy wejść na stronę: macmillan.org.uk/translations lub zadzwonić pod numer: 0808 808 00 00. Strona 3 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
Ból Jeśli występują dolegliwości bólowe, może to powodować zmęczenie. Pomogą środki przeciwbólowe oraz inne metody leczenia bólu. Zmniejszenie bólu spowoduje również zmniejszenie zmęczenia. Inne problemy fizyczne spowodowane chorobą nowotworową Zmęczenie może być także spowodowane innymi problemami związanymi z nowotworem, na przykład dusznościami, zatrzymywaniem płynów w organizmie czy infekcjami. Wyleczenie tych problemów często wpływa także na zmniejszenie uczucia zmęczenia. W przypadku wystąpienia innych objawów należy powiedzieć o nich lekarzowi lub pielęgniarce. Inne problemy zdrowotne Cukrzyca, problemy z sercem lub tarczycą również mogą powodować nasilenie uczucia zmęczenia. Czasami zmęczenie wywołane jest także lekami przyjmowanymi na inne schorzenia. Skutki emocjonalne choroby nowotworowej Niepokój, depresja, stres i problemy ze snem mogą być przyczynami zmęczenia. Pomóc może rozmowa o swoich odczuciach z partnerem/partnerką, członkiem rodziny lub bliskim przyjacielem. Można też porozmawiać z lekarzem pierwszego kontaktu. Wyda on skierowanie do psychologa w celu uzyskania wsparcia emocjonalnego i w razie potrzeby przepisze odpowiednie leki. Sposoby radzenia sobie ze zmęczeniem Niniejsza sekcja dotyczy różnych rzeczy, jakie można zrobić dla siebie, aby poradzić sobie ze zmęczeniem. Niektóre z nich pomogą zmniejszyć uczucie zmęczenia. Inne pomogą lepiej sobie z nim radzić. Dieta Prawidłowe odżywianie pomoże podnieść poziom energii. Można poprosić lekarza o wydanie skierowania do dietetyka w celu uzyskania porady. Warto wykorzystać okazję i jeść do syta, gdy apetyt dopisuje. Zawsze należy pić dużo płynów. Warto też prowadzić dziennik odżywiania, w którym zapisuje się spożyte danego dnia posiłki i ich pory. Dzięki temu można sprawdzić, czy po konkretnych pokarmach poziom energii jest wyższy. Posiadamy więcej informacji w języku polskim na temat zdrowego odżywiania. Prosimy wejść na stronę: macmillan.org.uk/translations lub zadzwonić pod numer: 0808 808 00 00. Strona 4 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
Ćwiczenia i aktywność fizyczna Łagodna aktywność fizyczna pomoże zmniejszyć zmęczenie. Nawet spacerowanie po domu może pomóc. Dla niektórych osób korzystne mogą być ćwiczenia takie jak joga, qigong i tai chi. Nie należy ćwiczyć przy złym samopoczuciu, dusznościach lub gdy odczuwa się ból. O złym samopoczuciu należy poinformować lekarza. Przed podjęciem jakiejkolwiek aktywności fizycznej lub zwiększeniem intensywności ćwiczeń ważne jest, aby zasięgnąć porady pracownika służby zdrowia. Onkolog lub lekarz pierwszego kontaktu może skierować pacjenta do fizjoterapeuty. Może on pomóc zbudować kondycję fizyczną. Sen Jeśli występuje uczucie zmęczenia, dobra jakość snu w nocy jest bardzo ważna. Może zminimalizować potrzebę snu w ciągu dnia. Oto kilka porad: Wstawać i chodzić spać codziennie o tej samej porze. Starać się nie spać rano dłużej niż potrzeba. Zachowanie aktywności i regularne wykonywanie ćwiczeń może pomóc w podniesieniu jakości snu. Zadbać o to, żeby sypialnia była relaksującym miejscem. Powinna panować w niej ciemność, cisza i odpowiednia temperatura. Pomocne mogą okazać się zatyczki do uszu. Przed spaniem warto wypić ciepły napój mleczny. Unikać herbaty i kawy zawierającej kofeinę. Ograniczyć ilość alkoholu spożywanego wieczorem. Przed spaniem wykonywać relaksujące czynności. Warto wziąć ciepłą kąpiel lub prysznic, poczytać, posłuchać relaksującej muzyki lub audiobooka. Można również wypróbować techniki relaksacyjne (patrz poniżej). Jeśli nie można zasnąć, warto pooglądać telewizję, poczytać lub posłuchać audiobooka. Jeśli zmartwienia nie pozwalają w nocy spać, warto je zapisać. Sterydy mogą powodować problemy ze snem. Jeśli przyjmuje się leki sterydowe (steroidy), warto zapytać lekarza, czy można je brać o wcześniejszej porze. Relaksacja Stres pozbawia energii i wzmaga uczucie zmęczenia. Należy znaleźć czas na relaks. Można: porozmawiać z kimś o swoich zmartwieniach stosować technikę relaksacyjną przez 5 do 15 minut każdego dnia lekarz lub pielęgniarka pomoże znaleźć najlepszą technikę dla pacjenta wypróbować terapię uzupełniającą (patrz poniżej). Strona 5 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
Terapie uzupełniające Istnieją też inne terapie, które mogą pomóc poradzić sobie ze zmęczeniem. Są to między innymi: medytacja akupunktura refleksologia aromaterapia masaż muzykoterapia. Są one odpłatne, ale czasami można z nich skorzystać w ramach państwowej służby zdrowia NHS. Warto zapytać o to lekarza pierwszego kontaktu lub pielęgniarkę, jeśli pacjent jest zainteresowany którąś z tych terapii. Ważne jest, żeby była ona bezpieczna dla pacjenta i prowadzona przez terapeutę z odpowiednimi kwalifikacjami. Wykwalifikowanego terapeutę w swojej okolicy można znaleźć na stronie internetowej Brytyjskiego Stowarzyszenia Medycyny Komplementarnej (ang. British Complementary Medicine Association, bcma.co.uk). Można też skontaktować się ze stowarzyszeniem, pisząc na adres: office@bcma.co.uk lub dzwoniąc pod numer: 0845 345 5977. Pomoc psychologiczna Czasami radzenie sobie ze zmęczeniem może być trudne. Zmęczenie może prowadzić do odczuwania niepokoju i stanów depresyjnych. Jeśli pacjentowi trudno jest porozmawiać z bliskimi o swoich emocjach lub jeśli to nie pomaga, być może przyda się pomoc psychologa. Psychologowie są odpowiednio przygotowani, aby pomóc pacjentom wyrazić ich odczucia i znaleźć sposoby, aby sobie z nimi poradzić. Onkolog lub lekarz pierwszego kontaktu może skierować pacjenta do psychologa. Nie zawsze pomoc psychologiczna jest dostępna w ramach państwowej służby zdrowia NHS, dlatego porada może być odpłatna. Grupy wsparcia Niektórym osobom pomaga rozmowa z innymi osobami, które odczuwają zmęczenie. W większości regionów w Wielkiej Brytanii działają grupy wsparcia. Czasami są prowadzone przez pracownika służby zdrowia. Inni członkowie grupy wsparcia mogą być w podobnej sytuacji, co pacjent. Aby dowiedzieć się więcej o grupach wsparcia działających w danej okolicy, prosimy zadzwonić na linię wsparcia organizacji Macmillan pod numer: 0808 808 00 00. Możemy dowiedzieć się, czy w danej okolicy działa grupa wsparcia prowadzona w języku, którym mówi pacjent. Można również odwiedzić naszą stronę internetową pod adresem: macmillan.org.uk/supportgroups. Strona 6 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
Wsparcie duchowe Niektóre osoby w trudnych sytuacjach znajdują oparcie w religii. Rozmowa z kapelanem, kapłanem, księdzem, rabinem lub innym przywódcą religijnym może być pomocna. Osoby te przywykły do pomagania innym ludziom w trudnych chwilach, nawet jeśli nie mają oni konkretnego wyznania. Wizyty w szpitalu Warto przygotować się do kolejnej wizyty w szpitalu i zapisać wszystkie pytania dotyczące zmęczenia, na jakie chce się uzyskać odpowiedzi. Jeśli rozmawianie lub rozumienie języka angielskiego sprawia problemy, przed wizytą można poprosić o pośrednictwo tłumacza. Jeśli podczas wizyty powstały jakieś niejasności, trzeba poprosić lekarza lub pielęgniarkę o ponowne wyjaśnienie danej kwestii. Ważne jest, aby opisać uczucie zmęczenia zespołowi opieki medycznej. Być może trzeba będzie wyjaśnić, w jaki sposób zmęczenie wpływa na życie pacjenta. Lekarz postara się ustalić wszystkie przyczyny zmęczenia, które można wyleczyć. Być może pomocne będą następujące pytania: Co może powodować moje zmęczenie? Jakie metody leczenia mogą pomóc? W jaki sposób mogę poradzić sobie ze zmęczeniem? Jaka pomoc jest dostępna? Co mogę zrobić, aby zmniejszyć uczucie zmęczenia? Warto zabrać ze sobą na wizytę krewnego lub przyjaciela, aby zapamiętać informacje przekazane przez zespół opieki medycznej. Osoba towarzysząca może również zapisać to, co należy zapamiętać. Farmakoterapie stosowane przy zmęczeniu Nie ma żadnych oficjalnych farmakoterapii stosowanych, aby zapobiec lub złagodzić uczucie zmęczenia. Jednakże leki sterydowe (steroidy) takie jak deksametazon, czasami pomagają. Lekarz onkolog powie pacjentowi, czy w jego sytuacji pomocne będzie ich zastosowanie. Sposoby radzenia sobie ze zmęczeniem w domu Jeśli pacjent odczuwa zmęczenie, ważne jest, aby planować z odpowiednim wyprzedzeniem. Dzięki temu będzie on mógł nadal wykonywać większość rzeczy, na których najbardziej mu zależy. Prowadzenie dziennika pomoże prześledzić, kiedy samopoczucie jest najlepsze, a kiedy odczuwa się największe zmęczenie. Warto planować większe zadania na czas, gdy zmęczenie prawdopodobnie będzie mniejsze. Strona 7 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
Po okresie zwiększonej aktywności należy zaplanować wystarczającą ilość czasu na odpoczynek. Należy dbać o swoje potrzeby i wystarczająco odpoczywać, nawet jeśli pacjent musi troszczyć się nie tylko o siebie. Nie należy jednak odpoczywać jednorazowo zbyt długo, ponieważ mięśnie osłabiają się, co może nasilić uczucie zmęczenia. Ważne jest również, aby sen w ciągu dnia nie sprawiał, że mniej śpi się w nocy. Jeśli pacjent czuje, że męczy się, wykonując zbyt wiele czynności, nie wywoła to pogorszenia choroby nowotworowej, ale należy później odpowiednio wypocząć. Jeśli w pobliżu mieszkają przyjaciele lub krewni, warto poprosić ich o pomoc. Czasami może być trudno prosić kogoś o pomoc, ale przyjaciele, krewni czy sąsiedzi często z chęcią pomogą przy wykonywaniu codziennych czynności. Jeśli pacjent nie radzi sobie ze zmęczeniem, należy poinformować o tym lekarza onkologa, pielęgniarkę lub lekarza pierwszego kontaktu. Poniżej przedstawiamy kilka porad na temat radzenia sobie ze zmęczeniem w domu. Sposoby radzenia sobie z codziennymi czynnościami Rozplanować zadania na cały tydzień. Codziennie robić po trochu, a nie dużo naraz. Przy wykonywaniu domowych obowiązków przyjmować pozycję siedzącą zamiast stojącej. Unikać wyciągania się i schylania podczas sprzątania. Używanie mopów i szczotek z długimi trzonkami może pomóc. Poprosić kogoś o wyniesienie śmieci. Jeśli ma się ogród, poprosić, aby ktoś się nim zajmował. Zakupy Jeśli jest osoba, która mogłaby zrobić zakupy, będzie to pomocne. Jeśli nie, poniższe sugestie mogą pomóc: Zrobić listę przed wyjściem na zakupy, zgodnie z rozkładem sklepu. Korzystać z wózka na kółkach, a nie z koszyka. Robić zakupy w mniej uczęszczanych porach. Robić zakupy z przyjacielem, aby mieć dodatkową pomoc. Poprosić personel sklepu o pomoc w spakowaniu zakupów i zaniesieniu ich do samochodu. Robić zakupy przez Internet z dostawą do domu. Strona 8 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
Gotowanie Starać się gotować dania, których przygotowanie wymaga mniej czasu. Siedzieć podczas przygotowywania posiłków, na przykład przy siekaniu produktów. Gdy odczuwa się mniejsze zmęczenie, przygotowywać dodatkowe posiłki lub podwójne porcje, aby je zamrozić i użyć później w razie potrzeby. Używać naczyń do zapiekania, w których można również podawać potrawy, aby zmniejszyć ilość naczyń do zmywania. Przy zmywaniu raczej namaczać naczynia w celu usunięcia resztek jedzenia, zamiast je skrobać. Jeść dania gotowe, gdy zmęczenie jest tak duże, że uniemożliwia gotowanie. Mycie i ubieranie się Brać kąpiel zamiast prysznica lub siadać pod prysznicem. Nosić ubrania, które łatwo zdjąć i założyć. Jeśli nigdzie się nie wychodzi, można nosić piżamę. Siadać przy ubieraniu się. Zajęcia w wolnym czasie Jeśli zmęczenie jest zbyt duże, aby czytać, warto słuchać audiobooków. Słuchać radia zamiast oglądać telewizję. Krótkie wizyty przyjaciół czy krewnych mogą być lepsze dla pacjenta. Warto powiedzieć tym osobom, kiedy spotkanie nie jest możliwe. Pranie Używać wózka na kółkach jeśli się taki posiada do zawożenia i przywożenia prania z pralki. Korzystać z pomocy przy rozwieszaniu prania, jeśli jest taka możliwość. Siadać przy prasowaniu lub składaniu ubrań. Nosić ubrania niewymagające prasowania. Dzieci Jeśli ma się dzieci, fakt, że nie można robić z nimi tyle, co zwykle, może być frustrujący. Oto kilka pomysłów, które mogą pomóc: Wyjaśnić dzieciom, że odczuwa się zmęczenie i nie można robić z nimi tyle, co wcześniej. Planować z dziećmi aktywności, przy których można siedzieć. Odwiedzać miejsca, w których można posiedzieć, gdy dzieci bawią się i zajmują sobą. Tam, gdzie to możliwe korzystać z wózka, zamiast nosić dzieci. Strona 9 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
Spróbować zaangażować dzieci do pomocy przy wykonywaniu obowiązków domowych. Przyjmować propozycje pomocy ze strony innych osób, którym się ufa. Mogą one zaprowadzić lub przyprowadzić dzieci ze szkoły lub zaopiekować się nimi podczas nieobecności chorego. Jazda samochodem Prowadzenie samochodu może być trudne przy bardzo dużym zmęczeniu. Może być również niebezpieczne, ze względu na możliwy brak koncentracji. Ważne jest, aby zanim wsiądzie się za kierownicę, uświadomić sobie, w jakim stopniu zmęczenie wpływa na zdolność kierowania pojazdem. Nie należy prowadzić pojazdów, jeśli odczuwa się duże zmęczenie. Oto kilka rad, które mogą pomóc: Jeśli odczuwa się zbyt duże zmęczenie, żeby kierować autem, poprosić członka rodziny lub przyjaciela, żeby poprowadził. W przypadku wizyty w szpitalu zapytać pielęgniarkę lub lekarza, czy jest dostępna pomoc, żeby pacjent nie musiał kierować sam. Jeśli trzeba poprowadzić pojazd, planować wszelkie wyjazdy wtedy, gdy zazwyczaj jest się bardziej wypoczętym. Jeździć w miarę możliwości w porach mniejszego natężenia ruchu. Jeśli zmęczenie nasila się podczas jazdy, zatrzymać się w bezpiecznym miejscu i zrobić sobie przerwę. W przypadku długich tras robić regularne przerwy lub zatrzymać się gdzieś na nocleg. Sposoby radzenia sobie ze zmęczeniem w pracy Konieczna może okazać się rezygnacja z pracy lub ograniczenie godzin pracy. Pomóc może rozmowa z pracodawcą, działem kadr lub działem HR. Warto poinformować ich, co się dzieje i że potrzebna może być tymczasowa przerwa w pracy. Można również zrobić pewne rzeczy, aby praca była mniej męcząca. Każda osoba chora na nowotwór jest chroniona Ustawą o równości z 2010 roku. Oznacza to, że pracodawcy nie powinni traktować osób z nowotworem w sposób nieuczciwy. Oznacza to również, że od pracodawcy oczekuje się, że wprowadzi odpowiednie modyfikacje w pracy, aby okazać wsparcie osobom z chorobami onkologicznymi. Rzeczy, które może zrobić pracodawca, aby pomóc: Zmienić godziny pracy tak, aby dojazdy/powroty z pracy odbywały się w porach mniejszego natężenia ruchu. Poprosić innych pracowników, aby okazywali wsparcie i pomoc w wykonywaniu części obowiązków. Znaleźć miejsce parkingowe w pobliżu miejsca pracy. Strona 10 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
Pozwolić na robienie przerw, aby się położyć lub odpocząć. Pozwolić na pracę zdalną z domu, jeśli jest taka możliwość. Znaleźć lżejsze zajęcie, jeśli praca wymaga wysiłku fizycznego lub podnoszenia ciężkich rzeczy. W przypadku osób samozatrudnionych (self-employed) warto odwiedzić witrynę gov.uk, aby sprawdzić, jaka może przysługiwać pomoc finansowa. Posiadamy więcej informacji w języku polskim na temat ubiegania się o zasiłki. Prosimy wejść na stronę: macmillan.org.uk/translations lub zadzwonić do nas. Można zadzwonić do organizacji Macmillan pod numer: 0808 808 00 00, aby uzyskać więcej informacji. Z naszymi specjalistami można porozmawiać na temat pracy i pomocy finansowej. Możemy zapewnić pośrednictwo tłumacza, dlatego można skontaktować się z nami w języku polskim. Opieka nad osobą odczuwającą zmęczenie Opieka nad inną osobą może być wyczerpująca. Ważne jest, żeby dbać o siebie i unikać przemęczania się. Może zaistnieć konieczność poproszenia innych osób lub organizacji o pomoc w opiece. Jeśli potrzebne jest wsparcie, prosimy zadzwonić do organizacji Macmillan pod numer: 0808 808 00 00. Możemy zapewnić pośrednictwo tłumacza, dlatego można skontaktować się z nami w języku polskim. W przypadku opieki nad osobą odczuwającą zmęczenie można: Zachęcić chorego przyjaciela lub krewnego, aby prowadził dziennik, w którym będzie zapisywać, kiedy czuje się lepiej, a kiedy uczucie zmęczenia jest największe. Można pomóc w prowadzeniu takiego dziennika. Warto z niego korzystać, aby określić najlepsze pory robienia zakupów czy przyjmowania gości. Spróbować zminimalizować zmęczenie chorego przyjaciela lub krewnego, pomagając mu wprowadzić małe zmiany w zakresie snu i diety. Można zachęcić go do wykonywania łagodnych ćwiczeń fizycznych (patrz strony 5). Towarzyszyć choremu przyjacielowi lub krewnemu podczas wizyt w szpitalu i zabierać ze sobą dziennik. Porozmawiać z lekarzami i pielęgniarkami o tym, co może powodować zmęczenie i co może pomóc. Strona 11 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
Gdzie znaleźć pomoc? Wiele osób może udzielić pomocy pacjentowi i jego rodzinie: Macmillan Cancer Support można zadzwonić do organizacji Macmillan pod numer 0808 808 00 00, od poniedziałku do piątku, w godzinach od 9.00 do 20.00. Nasi specjaliści w zakresie chorób onkologicznych mogą porozmawiać o zmęczeniu i możliwych sposobach pomocy. Mogą również ułatwić rozmowę o emocjach osoby chorej i opowiedzieć o zasiłkach, do których może być uprawniona. Możemy zapewnić pośrednictwo tłumacza, dlatego można skontaktować się z nami w języku polskim. Po uzyskaniu połączenia telefonicznego wystarczy powiedzieć język polski po angielsku ( Polish ). Pielęgniarki rejonowe (ang. district nurses) ściśle współpracują z lekarzami pierwszego kontaktu. Specjalistki z tego zespołu odwiedzają pacjentów w domach. Pracownicy socjalni w szpitalu mogą zorganizować pomoc przy praktycznych czynnościach, takich jak gotowanie czy opieka indywidualna. Mogą również zorganizować kogoś do opieki nad pacjentem. Pielęgniarki opieki paliatywnej są specjalistkami w leczeniu objawów. Czasami są nazywane pielęgniarkami Macmillan. Pielęgniarki Centrum Marie Curie opiekują się osobami, które wkrótce odejdą, w domu. Lekarz pierwszego kontaktu może skierować do takiej pielęgniarki. Psychologowie są wyszkoleni w słuchaniu. Ułatwią pacjentowi rozmowę o jego odczuciach oraz znajdą sposoby radzenia sobie z nimi. Lekarz w szpitalu lub lekarz pierwszego kontaktu może skierować chorego do psychologa. Strona 12 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
Słowniczek Akupunktura terapia uzupełniająca polegająca na wbijaniu w skórę cienkich igieł. Aromaterapia terapia uzupełniająca z wykorzystaniem olejów roślinnych. Uważa się, że olejki korzystnie wpływają na ciało i umysł. Chemioterapia leczenie onkologiczne polegające na podawaniu leków, które niszczą komórki nowotworowe. Cukrzyca schorzenie polegające na zbyt wysokim poziomie cukru we krwi, gdyż organizm nie potrafi prawidłowo go wykorzystać. Dietetyk specjalista w zakresie żywności i żywienia. Może wskazać, które produkty są najlepsze dla danej osoby. Duszności trudności z oddychaniem lub szybki oddech. Fizjoterapeuta specjalista opieki medycznej wykwalifikowany w zakresie leczenia metodami fizycznymi, takimi jak praca ze stawami i mięśniami, masaż oraz leczenie ciepłem. Infekcja przedostanie się bakterii lub wirusa do organizmu. Joga rodzaj ćwiczeń wykorzystujących łagodne rozciąganie, głęboki oddech i ruch. Masaż terapia uzupełniająca, polegająca na zastosowaniu dotyku i łagodnego ucisku w celu eliminacji napięcia. Obszar, na którym znajduje się nowotwór, nie powinien być masowany. Medytacja technika stosowana w celu głębokiego zrelaksowania się i uspokojenia umysłu. Muzykoterapia terapia polegająca na zastosowaniu muzyki, aby pomóc pacjentowi wyrazić swoje odczucia. Operacja chirurgiczna metoda leczenia raka polegająca na wycięciu części lub całości guza. Jest to również nazywane zabiegiem chirurgicznym. Qigong rodzaj ćwiczeń wykorzystujących postawę ciała, ruch, oddech i medytację. Radioterapia metoda leczenia polegająca na stosowaniu promieni rentgenowskich o dużej energii w celu zniszczenia komórek nowotworowych. Refleksologia terapia polegająca na masażu stóp lub dłoni. Tai chi rodzaj ćwiczeń łączących głęboki oddech i relaksację z powolnymi ruchami. Tarczyca gruczoł umiejscowiony w szyi, uwalniający hormony do krwi. Strona 13 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
Techniki relaksacyjne ćwiczenia pomagające się zrelaksować, na przykład głębokie oddychanie lub medytacja. Terapia celowana metoda leczenia nowotworów za pomocą leków, które wpływają na sposób namnażania się komórek nowotworowych. Jest również nazywana terapią biologiczną. Terapia hormonalna leczenie skierowane na niektóre hormony organizmu. Może spowolnić lub zatrzymać rozwój raka. Terapie uzupełniające szereg różnych terapii, które pomagają poczuć się lepiej. Mogą być czasami stosowane równocześnie z leczeniem onkologicznym. Mogą pomóc złagodzić skutki raka i leczenia przeciwnowotworowego. Należy zawsze skonsultować się ze swoim lekarzem przed zastosowaniem tych terapii. Zatrzymywanie płynów nagromadzenie płynów w organizmie powodujące opuchliznę. Więcej informacji w języku polskim Posiadamy informacje w języku polskim na następujące tematy: Rodzaje chorób nowotworowych Rak piersi Rak jelita grubego Rak płuca Rak prostaty (gruczołu krokowego, stercza) Metody leczenia Chemioterapia Radioterapia Leczenie chirurgiczne Sposoby radzenia sobie z rakiem Zasiłki socjalne Problemy żywieniowe a nowotwory U schyłku życia Zmęczenie a nowotwór Skutki uboczne leczenia nowotworu Jak można sobie pomóc? Aby przejrzeć te informacje, należy odwiedzić stronę: macmillan.org.uk/translations. Strona 14 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór
Można porozmawiać z nami w języku polskim. Wystarczy zadzwonić na bezpłatną infolinię organizacji Macmillan pod numer 0808 808 00 00, aby porozmawiać z nami w języku polskim za pośrednictwem tłumacza. Można porozmawiać z nami o swoich obawach i kwestiach medycznych. Po uzyskaniu połączenia telefonicznego wystarczy powiedzieć język polski po angielsku ( Polish ). Nasi specjaliści są dostępni od poniedziałku do piątku, w godzinach 9.00-20.00. Osoby niedosłyszące mogą zadzwonić za pomocą telefonu tekstowego pod numer 0808 808 0121 lub skorzystać z usługi transmisji tekstu. Źródła i podziękowania Niniejsza broszura została napisana oraz zredagowana przez zespół Cancer Information Development organizacji Macmillan Cancer Support. Informacje zawarte w niniejszej broszurze zostały opracowane na podstawie publikacji Sposoby radzenia sobie ze zmęczeniem wydanej przez organizację Macmillan. Możemy przesłać egzemplarz tej publikacji, ale jest ona dostępna tylko w języku angielskim. Broszura została zatwierdzona przez doktora Tima Ivesona, specjalistę onkologa i głównego redaktora medycznego organizacji Macmillan. Z podziękowaniami dla pani Terry Capecci, pielęgniarki opieki paliatywnej, oraz pani Jane Eades, kierownika ds. skuteczności klinicznej z Centrum Marie Curie. Z podziękowaniami dla osób dotkniętych chorobą nowotworową, które pomogły w redagowaniu tego wydania. Nasze informacje są przygotowane w oparciu o najlepsze dostępne dowody. Aby uzyskać więcej informacji na temat źródeł, z których korzystamy, prosimy skontaktować się z nami, pisząc na adres: bookletfeedback@macmillan.org.uk. MAC15754_POLISH Ostatnia edycja tekstu: grudzień 2015 r. Następna zaplanowana edycja tekstu: 2018 r. Strona 15 z 15 Broszura Macmillan 2015: Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór