Preferencje osób starszych dotyczące wyjazdów turystycznych Wrocław, Październik 2011
Spis treści 1. Wprowadzenie...3 2. Charakterystyka badao...3 2.1 Założenia metodologiczne...3 2.2 Zasady doboru próby...4 2.3 Charakterystyka badanej zbiorowości...4 3. Wyniki badao...8 3.1 Poziom uczestnictwa w wyjazdach turystycznych...8 3.2 Formy dofinansowania wyjazdów turystycznych....13 3.3 Przyczyny nieuczestniczenia w wyjazdach turystycznych....17 3.3 Plany dotyczące wyjazdów turystycznych...22 3.5 Satysfakcjonująca wysokośd wsparcia finansowego...31 3.6 Wymiana turystyczna z Hiszpanią...33 3.7 Źródła informacji...37 3.8 Osoby towarzyszące podczas wyjazdów...38 3.9 Rodzaje zakwaterowania...42 3.10 Rodzaje transportu...46 3.11 Terminy wyjazdów...48 3.12 Cel wyjazdów turystycznych...50 3.12.1 Hiszpania... 54 3.12.2 Portugalia... 55 3.13 Długośd podróży...57 3.14 Preferowane miejsce spędzania wyjazdu...59 3.15 Rodzaje aktywności turystycznej...62 3.16 Udogodnienia w miejscu zakwaterowania...71 4. Podsumowanie...77 Spis tabel:...80 Spis rysunków:...80 Strona 2
1. Wprowadzenie Poniższe opracowanie zawiera wyniki badao, które zostały zrealizowane przez KB Pretendent na zlecenie Ministerstwa Sportu i Turystyki. Głównym celem badao było określenie preferencji turystycznych mieszkaoców Polski w wieku 55+. 2. Charakterystyka badań 2.1 Założenia metodologiczne Na zlecenie Ministerstwa Sportu i Turystyki KB Pretendent przeprowadził badania preferencji osób starszych dotyczące wyjazdów turystycznych. Badanie zrealizowano na reprezentatywnej grupie mieszkaoców Polski w wieku powyżej 55 roku życia. Była to grupa 1067 osób. Operatem losowania był spis telefonów mieszkaoców Polski. Do interpretacji i analizy danych wykorzystano takie zmienne, jak płed, wiek respondenta oraz województwo, w którym mieszka badany. Dane na wykresach zostały zaokrąglone do wartości całkowitych, dlatego mogą nie sumowad się do 100%. W przypadku pytao wielokrotnego wyboru również wartości nie sumują się do 100%. Badania zostały uzupełnione o analizę Desk Research następujących publikacji: Turystyka i wypoczynek w 2009 r., Koszty pracy w 2008 roku, Turystyka w 2009 roku, Demografia w 2009 roku, Emerytury i renty w 2009 roku, Dochody i warunki życia ludności (raport z badao EU-SILC) w 2009 roku, Praca a obowiązki rodzinne w 2005 r. Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2010 roku Zastosowaną metodą badawczą była metoda ankietowa, a dokładniej badania ankietowe wykonane metodą CATI (wywiady telefoniczne wspomagane komputerowo). Wykorzystana technika badawcza opierała się na bezpośrednim komunikowaniu się ankieterów z respondentami, przy wykorzystaniu ustrukturyzowanego narzędzia badawczego - kwestionariusza ankiety. Strona 3
2.2 Zasady doboru próby Badaniami objęto mieszkaoców Polski w wieku powyżej 55 roku życia. Losowanie odbyło się na zasadzie losowania warstwowo-proporcjonalnego. Podstawą losowania było 16 województw - warstw. W każdym z województw, proporcjonalnie do liczby mieszkaoców w danym wieku, wylosowano reprezentatywną liczbę kobiet i mężczyzn. Informacje dotyczące liczby mieszkaoców w poszczególnych województwach zostały uzyskane z publikacji Głównego Urzędu Statystycznego 1. 2.3 Charakterystyka badanej zbiorowości W badaniu przeprowadzonym przez KB Pretendent wzięło udział 1067 osób powyżej 55 roku życia. Wśród badanych było 5 kobiet oraz 43% mężczyzn. Rysunek 1. 43% 5 Rysunek Płed respondentów Próba badawcza według wieku miała następujący rozkład: najwięcej badanych było w wieku 55-59 lat (2), następnie 75 lat i więcej (24%), 60-64 lat (2), 65-69 lat () oraz 70-74 lat (). Rysunek 2. 1 Demografia w 2009 roku, 2010, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa. Strona 4
55-59 60-64 65-69 70-74 75 i więcej 24% 2 2 Rysunek Wiek respondentów Dobór próby z podziałem na poszczególne województwa został przeprowadzony proporcjonalnie do liczby osób, będących w danym wieku i zamieszkujących dany obszar. Najwięcej respondentów pochodziło z województw: śląskiego (13,3%), mazowieckiego (12,), następnie małopolskiego (8,3%), wielkopolskiego (7,) oraz łódzkiego (7,3%) i dolnośląskiego (7,). W województwie lubelskim przebadano 6, respondentów, w pomorskim 5,4%, podkarpackim 5, zachodniopomorskim 4,, kujawsko-pomorskim 4, oraz warmiosko-mazurskim 4, respondentów. Najmniej badanych osób było w województwie lubuskim (2,4%), opolskim (2,) oraz w podlaskim (3,) i w świętokrzyskim (4,). Rysunek 3. Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmiosko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie 4, 6, 2,4% 2, 5, 3, 5,4% 4, 4, 4, 7, 7,3% 8,3% 7, 12, 13,3% Strona 5
Rysunek Miejsce zamieszkania respondentów ze względu na województwo Biorąc pod uwagę miejsce zamieszkania z podziałem na i, w badaniu mieszkaocy wsi stanowili 3, natomiast pozostali, czyli 6, byli mieszkaocami miast. Rysunek 4. 6 3 Rysunek Miejsce zamieszkania respondentów Wśród respondentów przeważały osoby, które są w związku cywilnym. Stanowiły one 6 badanych. Następną grupą były osoby owdowiałe (2). Osoby stanu wolnego stanowiły, natomiast 3% - osoby rozwiedzione. Rysunek 5. zamężna/zamężny panna /kawaler wdowa /wdowiec rozwiedziona/rozwiedziony 2 3% 6 Rysunek Stan cywilny Ponad 1/3 badanych deklarowała swoje miesięczne dochody netto na osobę w gospodarstwie domowym na poziomie 501-1 000 zł. 30% respondentów określiło je na poziomie 1 001 do 2 000 zł miesięcznie. Średnie miesięczne dochody na 1 osobę powyżej 2 000 zł wskazało badanych, natomiast zadeklarowało, iż ma dochody poniżej 500 zł netto miesięcznie na osobę. Rysunek 6. Strona 6
poniżej 500 zł 501-1 000 zł 33% 1 001-2 000 zł 30% pow. 2 001 zł Odmowa odpowiedzi 24% Rysunek Średnie dochody netto miesięczne na osobę w gospodarstwie domowym Przeważająca większośd badanych (8) jest na emeryturze, 1 deklaruje aktywnośd zawodową, natomiast 4% wśród badanych jest bezrobotnych. Rysunek 7. 8 1 4% Pracuję Jestem na emeryturze/rencie Jestem bezrobotny Rysunek Aktywnośd zawodowa Największy procent badanych stanowią osoby z wykształceniem średnim (43%). 1/5 badanych posiada wykształcenie zawodowe, nieco mniej - bo 1 - wykształcenie wyższe. Pozostali, czyli 1 osób ma wykształcenie podstawowe. Rysunek 8. Strona 7
podstawowe/niepełne zawodowe średnie wyższe 1 1 2 43% Rysunek Wykształcenie 3. Wyniki badań 3.1 Poziom uczestnictwa w wyjazdach turystycznych W 2010 roku uczestnictwo Polaków (będących w wieku powyżej 15 roku życia) w podróżach turystycznych spadło o cztery punkty procentowe w stosunku do roku 2009. Na wyjazd krajowy, bądź zagraniczny wyjechało 4 mieszkaoców Polski. Z danych zebranych podczas badao wśród osób powyżej 55 roku życia wynika, że 33% respondentów uczestniczyło w wyjazdach turystycznych. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego zawartych w publikacji Turystyka i wypoczynek w gospodarstwach domowych w 2009 r. największym zainteresowaniem cieszyły się wyjazdy długoterminowe w kraju. Uczestniczyło w nich 34% badanych. Drugie w kolejności były wyjazdy krótkoterminowe w kraju. Tych z kolei odnotowano 3. Najmniej popularne zaś były wyjazdy zagraniczne z przynajmniej jednym noclegiem () 2. Odsetek Polaków uczestniczących w krajowych wyjazdach długookresowych w 2010 roku, w stosunku do poprzednich lat (odpowiednio 2 dla roku 2006 oraz 2007, 2 dla 2008 roku, 30% dla 2009 roku), zmniejszył się o około 2-4 punkty procentowe i wynosił 2. Dla osób powyżej 55 roku życia w 2010 roku wynosił. 2 Turystyka i wypoczynek w gospodarstwach domowych w 2009 r., 2010, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa. Strona 8
Krajowe wyjazdy krótkookresowe w analizowanym okresie osiągnęły najwyższy poziom w latach 2006-2007 (23%), najniższy w 2008 roku, po czym w kolejnych latach wzrastały o jeden punkt procentowy na rok, osiągając poziom 2 w 2010 roku. W przypadku osób powyżej 55 roku życia w 2010 roku poziom uczestnictwa był na poziomie. 3 Wyjazdy zagraniczne wśród osób 55+ w 2010 roku były na poziomie. W przypadku ogółu Polaków wyniki przedstawiają się następująco: w 2006 roku były na poziomie, w 2007 wzrosły o jeden punkt procentowy, w kolejnym roku wzrosły do poziomu 1, natomiast w 2009 roku spadły o 1 procent, zaś w 2010 osiągnęły. Analizując poszczególne lata można zauważyd największy spadek (o 2-4 punkty procentowe) w uczestnictwie w wyjazdach turystycznych pomiędzy rokiem 2009 a 2010, we wszystkich typach wyjazdów, oprócz krótkookresowych wyjazdów krajowych, gdzie nastąpił wzrost o 1 punkt procentowy. 4 Odnosząc badaną przez nas populację do danych ogólnopolskich w 2010 roku wynika, że osoby powyżej 55 roku życia we wszystkich typach wyjazdów uczestniczą w znacznym stopniu. Największą rozbieżnośd widad w przypadku wyjazdów krajowych krótkookresowych i wynosi ona 14 punktów procentowych. Najmniejsza różnica jest obserwowana w przypadku wyjazdów zagranicznych (wynosi ona 4 pp.), następnie w krajowych wyjazdach długookresowych (11 pp.). Wnioskowad można, iż to właśnie osoby powyżej 55 roku życia w 2010 roku, najczęściej korzystały z wyjazdów zagranicznych i krajowych długookresowych, w stosunku do pozostałych osób z całej populacji. 5 Rysunek 9. 3 Łaciak J., 2011, Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2010 roku, Warszawa. 4 op. cit. 5 Turystyka i wypoczynek w 2009 r., 2010, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa. Strona 9
populacja 15+ populacja 55+ 44% 2 2 33% wyjazd krajowy długoterminowy wyjazd krajowy krótkoterminowy wyjazd zagraniczny ogólny poziom uczestnictwa w wyjazdach turystycznych w 2010 roku Rysunek Uczestnictwo w wyjazdach turystycznych w 2010 roku ogólnie oraz z podziałem na typy wyjazdów. Jak wynika z badao wśród osób powyżej 55 roku życia, większośd respondentów nie wyjeżdżało nigdzie (6). Wśród podróżujących wyjeżdżało na wyjazd 5-cio dniowy lub dłuższy w kraju, a wyjeżdżało za granicę z przynajmniej 1 noclegiem. badanych było na 2-4 dniowym wyjeździe krajowym. Rysunek 10. 6 nigdzie nie wyjeżdżałem/am wyjeżdżałem/am na wyjazd 2-4 dniowy w kraju wyjeżdżałem/am na wyjazd 5-dniowy lub dłuższy w kraju wyjeżdżałem/em za granicę z przynajmniej 1- noclegiem Rysunek Czy wyjeżdżał/a Pan/Pani w 2010 roku w kraju/za granicę? Analizując odpowiedzi z uwzględnieniem podziału na płed, nie widad znaczących różnic. To co można zaobserwowad, to fakt, że kobiety częściej niż mężczyźni deklarują wyjazdy krajowe (różnica wynosi 5 pp.). Rysunek 11. Strona 10
nigdzie nie wyjeżdżałem/am wyjeżdżałem/am na wyjazd 2-4 dniowy w kraju wyjeżdżałem/am na wyjazd 5-dniowy lub dłuższy w kraju wyjeżdżałem/em za granicę z przynajmniej 1-noclegiem 6 6 1 Rysunek Czy wyjeżdżał/a Pan/Pani w 2010 roku w kraju/za granicę? Dekompozycja ze względu na płed. Najstarsze osoby najrzadziej deklarują jakiekolwiek wyjazdy. 7 osób w wieku powyżej 75 roku życia zaznacza, że nigdzie nie wyjeżdża. Wyjazdy zagraniczne przynajmniej z jednym noclegiem najczęściej deklarują osoby pomiędzy 60 a 64 rokiem życia (), a najrzadziej osoby pomiędzy 70 a 74 rokiem życia (). Szczegóły przedstawia rysunek 12. nigdzie nie wyjeżdżałem/am wyjeżdżałem/am na wyjazd 2-4 dniowy w kraju wyjeżdżałem/am na wyjazd 5-dniowy lub dłuższy w kraju wyjeżdżałem/em za granicę z przynajmniej 1-noclegiem 55-59 63% 1 60-64 6 1 65-69 6 1 70-74 70% 1 75 i więcej 7 Rysunek Czy wyjeżdżał/a Pan/Pani w 2010 roku w kraju/za granicę? Dekompozycja ze względu na wiek. Dane uzyskane z poszczególnych województw przedstawiają się następująco: najczęściej na brak jakichkolwiek wyjazdów w 2010 roku wskazywali mieszkaocy Strona 11
województw: podlaskiego (8), zachodniopomorskiego (83%) oraz podkarpackiego (8). Na wyjazdy krajowe od 2 do 4 dni najczęściej wyjeżdżali mieszkaocy województwa opolskiego (1) oraz dolnośląskiego (). Powyżej 5 dni w kraju najczęściej wyjeżdżali mieszkaocy województwa małopolskiego (2), kujawsko-pomorskiego (24%) oraz mazowieckiego (23%). Najrzadziej na wyjazdy zagraniczne wyjeżdżali mieszkaocy województwa podlaskiego (3%) oraz województwa zachodniopomorskiego (4%). Szczegółowy rozkład odpowiedzi zawiera rysunek 13. nigdzie nie wyjeżdżałem/am wyjeżdżałem/am na wyjazd 2-4 dniowy w kraju wyjeżdżałem/am na wyjazd 5-dniowy lub dłuższy w kraju wyjeżdżałem/em za granicę z przynajmniej 1-noclegiem Dolnośląskie 5 1 Kujawsko-pomorskie 5 24% Lubelskie 6 Lubuskie 6 Łódzkie 6 1 Małopolskie 5 2 Mazowieckie 6 23% Opolskie 60% 1 Podkarpackie 8 4% Podlaskie 8 3% 3% Pomorskie 7 1 Śląskie 64% 1 Świętokrzyskie 7 Warmiosko-mazurskie 7 4% 1 Wielkopolskie 73% Zachodniopomorskie 83% 4% Rysunek Czy wyjeżdżał/a Pan/Pani w 2010 roku w kraju/za granicę? Dekompozycja ze względu na województwo. Strona 12
Podział respondentów z uwzględnieniem miejsca zamieszkania - wskazuje, że mieszkaocy wsi zdecydowanie częściej deklarują brak jakichkolwiek wyjazdów (różnica wynosi 18 pp.). Mieszkaocy dużych miast, w stosunku do mieszkaoców wsi, częściej też zaznaczają wyjazdy dłuższe niż 5 dni (różnica wynosi 11 pp.). Rysunek 14. wyjeżdżałem/em za granicę z przynajmniej 1- noclegiem wyjeżdżałem/am na wyjazd 5-dniowy lub dłuższy w kraju wyjeżdżałem/am na wyjazd 2-4 dniowy w kraju 20% nigdzie nie wyjeżdżałem/am 60% 7 Rysunek Czy wyjeżdżał/a Pan/Pani w 2010 roku w kraju/za granicę? Dekompozycja ze względu na miejsce zamieszkania. 3.2 Formy dofinansowania wyjazdów turystycznych. Z danych GUS, w 2009 roku 7 podróży była finansowana wyłącznie z dochodów gospodarstwa domowego, z którego pochodzili turyści, 1 przez inne gospodarstwo domowe, dofinansowywana była przez zakład pracy bądź inne instytucje. 6 W przypadku osób powyżej 55 roku życia, 84% wyjazdów było finansowanych samodzielnie, natomiast 1 korzystało z dofinansowao wyjazdu, z czego korzystało z Zakładowego Funduszu Świadczeo Socjalnych, natomiast z innych form dofinansowania. Rysunek 15. 6 tamże Strona 13
Tak, z Zakładowego Funduszu Świadczeo Socjalnych Tak, z innych form dofinansowania Nie 84% Rysunek Czy korzystał/a Pan/Pani ze wsparcia wyjazdu turystycznego w 2010 r.? respondenci. W tabeli 1 znajdują się inne źródła dofinansowania wyjazdów, na które wskazywali Inne formy dofinansowania wyjazdu turystycznego Liczba wskazao na daną odpowiedź z NFZ 8 z pracy 5 dla emerytów wakacyjne 3 PFRON 2 rodzina 2 dotacja ze szkoły 1 Fundusz Turystyczny 1 KRUS 1 sanatorium dla amazonek, 1 wygrałam wycieczkę 1 z MOPS-u 1 Tabela Inne formy dofinansowania wyjazdów turystycznych. Z Zakładowego Funduszu Świadczeo Socjalnych częściej korzystali mężczyźni () i niż kobiety (). Kobiety częściej korzystały z innych form dofinansowania () w stosunku do mężczyzn (). Rysunek 16. Strona 14
ZFŚS Z innych form dofinansowania Nie 8 84% Rysunek Czy korzystał/a Pan/Pani ze wsparcia wyjazdu turystycznego w 2010 r.? Dekompozycja ze względu na płed. Osoby w wieku 55-59 lat, częściej niż pozostałe, korzystały z Zakładowego Funduszu Świadczeo Socjalnych ( w stosunku do 3% wskazao przez osoby powyżej 75 roku życia oraz wskazao przez osoby w wieku 70-74 lat). Rysunek 17. ZFŚS Z innych form dofinansowania Nie 55-59 60-64 65-69 70-74 75 i więcej 3% 1 3% 8 8 84% 7 8 Rysunek Czy korzystał/a Pan/Pani ze wsparcia wyjazdu turystycznego w 2010 r.? Dekompozycja ze względu na wiek Analizując odpowiedzi według poszczególnych województw można zaobserwowad, iż z żadnych form dofinansowania nie korzystali mieszkaocy województw: warmioskomazurskiego, podkarpackiego, oraz lubuskiego (po 100% odpowiedzi na nie ). Najczęściej na ZFŚS wskazywali mieszkaocy województwa świętokrzyskiego (30%), zachodniopomorskiego (2) oraz małopolskiego (1). Inne formy dofinansowania najczęściej wskazywały osoby zamieszkujące województwo podlaskie (2) i lubelskie (24%). Szczegółowy rozkład odpowiedzi prezentuje rysunek 18. Strona 15
ZFŚS Z innych form dofinansowania Nie Zachodniopomorskie 2 7 Wielkopolskie 8 Warmiosko-mazurskie 100% Świętokrzyskie 30% 60% Śląskie 4% 94% Pomorskie 94% Podlaskie 2 7 Podkarpackie 100% Opolskie 9 Mazowieckie 83% Małopolskie 1 7 Łódzkie 4% 1 7 Lubuskie 100% Lubelskie 24% 64% Kujawsko-pomorskie 8 Dolnośląskie 3% 90% Rysunek Czy korzystał/a Pan/Pani ze wsparcia wyjazdu turystycznego w 2010 r.? Dekompozycja ze względu na województwo. Analizując dane przedstawione na rysunku 19, miejsce zamieszkania respondentów ma wpływ na korzystanie z dofinansowao wyjazdów turystycznych. Mieszkaocy wsi, rzadziej niż mieszkaocy miast korzystają z jakiegokolwiek dofinansowania (różnica wynosi 7pp). 8 8 4% ZFŚS Z innych form dofinansowania Nie Rysunek Czy korzystał/a Pan/Pani ze wsparcia wyjazdu turystycznego w 2010 r.? Dekompozycja ze względu na miejsce zamieszkania. Strona 16
3.3 Przyczyny nieuczestniczenia w wyjazdach turystycznych. W populacji ogólnopolskiej osób powyżej 15 roku życia, w 2010 roku nie uczestniczyło w wyjazdach turystycznych 6 Polaków. Jako przyczynę podają względy ekonomiczne (4), brak ochoty lub potrzeby wyjazdu (), praca zawodowa () oraz duże wydatki związane z kupnem lub dużym remontem mieszkania, kupnem samochodu lub innych przedmiotów trwałego użytku (4%) 7. W objętej badaniem populacji, w 2010 roku nie uczestniczyło w wyjazdach turystycznych 6 osób, powyżej 55 roku życia. Przyczyny braku uczestnictwa najczęściej wymieniane przez tę grupę to problemy ze zdrowiem (40%), brak środków finansowych (3) oraz brak czasu (1). Rysunek 20. nie miałem/am czasu 1 nie miałem/am środków finansowych 3 nie miałem/am z kim wyjechad 3% nie miałem/am ochoty na wyjazd miałem/am problem ze zdrowiem 40% nie mogłem zostawid domu, rodziny bez opieki nie wyjechałem z przyczyn związanych z pracą zawodową/gospodarstwem rolnym brak ofert skierowanych do emerytów inna przyczyna (jaka...?) Rysunek Przyczyny nieuczestniczenia w turystyce w 2010 roku Inne przyczyny nieuczestniczenia w turystyce wymieniane przez respondentów zostały zawarte w poniższej tabeli 2. 7 Turystyka i wypoczynek w 2009 r., 2010, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa. Strona 17
Inne przyczyny nieuczestniczenia w turystyce nie mam potrzeby, wolę czas spędzić w domu (3) sytuacja rodzinna (2) ze względu na wiek (2) brak czasu dlatego, że sama prowadzi działalność turystyczną indywidualista mamy własną działkę nad jeziorem nie dostałem wizy biuro podróży nie zorganizowało wycieczki opłaconej wcześniej nie mam z kim zostawić gospodarstwa nie myślałam o wyjeździe w tym czasie Tabela Inne przyczyny nieuczestniczenia w turystyce w 2010 r. Porównując wyniki badao GUS z roku 2005 i 2009 nie widad znacznych zmian co do przyczyn braku wyjazdów. Można jednak zauważyd spadek znaczenia braku środków finansowych jako nieuczestniczenia w wyjazdach turystycznych. Wzrosło również znacznie braku zainteresowania wyjazdami jako czynnika wpływającego na podejmowanie decyzji o wyjazdach. Podobnie jak w poprzednich latach, im lepsza sytuacja materialna, tym wyższy poziom uczestnictwa w wyjazdach turystycznych, zarówno zagranicznych, krajowych długookresowych i krajowych krótkookresowych 8. Badania przeprowadzone przez firmę PRETENDENT potwierdzają opisaną zależnośd również w grupie badanych osób 55+. (w 2010 r. od przy złej sytuacji do 2 przy średniej i 4 przy dobrej). Rysunek 21 8 Dane zostały zaczerpnięte z opracowania: Łaciak J., Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2010 roku, 2011, Instytut Turystyki, Warszawa. Strona 18
nigdzie nie wyjeżdżałem/am wyjeżdżałem/am na wyjazd 2-4 dniowy w kraju wyjeżdżałem/am na wyjazd 5-dniowy lub dłuższy w kraju wyjeżdżałem/em za granicę z przynajmniej 1-noclegiem poniżej 500 zł 8 501-1 000 zł 7 1 001-2 000 zł 6 2 pow. 2 001 zł 3 1 3 Odmowa odpowiedzi 6 Rysunek Poziom uczestnictwa w wyjazdach turystycznych z uwzględnieniem poziomu dochodów. Kobiety częściej niż mężczyźni za powód nieuczestniczenia w turystyce podają brak środków finansowych (różnica 14 pp.). W pozostałych przypadkach mężczyźni, częściej niż kobiety, zaznaczali poszczególne kategorie odpowiedzi. Szczegółowy rozkład pokazuje rysunek 22. nie miałem/am czasu nie miałem/am środków finansowych nie miałem/am z kim wyjechad nie miałem/am ochoty na wyjazd miałem/am problem ze zdrowiem nie mogłem zostawid domu, rodziny bez opieki nie wyjechałem z przyczyn związanych z pracą zawodową/gospodarstwem rolnym brak ofert skierowanych do emerytów inna przyczyna (jaka...?) 4% 3% 0% 1 1 30% 40% 4 44% Rysunek Przyczyny nieuczestniczenia w turystyce w 2010r. Dekompozycja z względu na płed. Osoby w wieku 55-59 lat za przyczyny nieuczestniczenia w turystyce najczęściej wskazują brak środków finansowych (3), brak czasu (2), problemy ze zdrowiem (2) Strona 19
oraz brak ochoty na wyjazd (). W pozostałych kategoriach wiekowych te czynniki są również wymieniane jako najważniejsze. Można zaobserwowad, że im starsza osoba, tym częściej deklaruje brak wyjazdów turystycznych z powodu problemów ze zdrowiem, z kolei im młodszy wiek respondenta, tym częstsze wskazania na brak czasu. Rysunek 23. nie miałem/am czasu nie miałem/am środków finansowych nie miałem/am z kim wyjechad nie miałem/am ochoty na wyjazd miałem/am problem ze zdrowiem nie mogłem zostawid domu, rodziny bez opieki nie wyjechałem z przyczyn związanych z pracą zawodową/gospodarstwem rolnym brak ofert skierowanych do emerytów inna przyczyna (jaka...?) 54% 4 4 3 3 3 3 40% 34% 2 2 1 4% 4% 4% 3% 4% 55-59 60-64 65-69 70-74 75 i więcej Rysunek Przyczyny nieuczestniczenia w turystyce w 2010r. Dekompozycja ze względu na wiek. Najczęściej na brak środków finansowych wskazywali mieszkaocy województw: opolskiego (6), dolnośląskiego (60%), pomorskiego (54%) i lubuskiego (53%). Problemy ze zdrowiem najczęściej wymieniają mieszkaocy łódzkiego i śląskiego (po 54%), pomorskiego (5) i podkarpackiego (50%). Brak czasu to najczęściej wskazywany powód w województwach: warmiosko-mazurskim (2), śląskim (2), podkarpackim (23%). Brak ochoty na wyjazd najczęściej deklarowały osoby z województw lubuskiego (1) i opolskiego (1). Szczegółowy rozkład odpowiedzi przedstawia rysunek 24. Strona 20
nie miałem/am czasu nie miałem/am środków finansowych nie miałem/am z kim wyjechad nie miałem/am ochoty na wyjazd miałem/am problem ze zdrowiem nie mogłem zostawid domu, rodziny bez opieki nie wyjechałem z przyczyn związanych z pracą zawodową/gospodarstwem rolnym brak ofert skierowanych do emerytów inna przyczyna (jaka...?) Dolnośląskie 60% 20% 4% Kujawsko-pomorskie 1 50% 3 4% 4% 4% Lubelskie 43% 3% 33% 3% 3% Lubuskie 53% 1 1 Łódzkie 4% 33% 4% 4% 54% Małopolskie 1 4 4% 2 4% Mazowieckie 3 43% 4% Opolskie 1 6 1 1 Podkarpackie 23% 3 50% Podlaskie 1 2 3 3% Pomorskie 2 54% 5 Śląskie 2 3 54% Świętokrzyskie 1 3 2 Warmiosko-mazurskie 2 3% 4 Wielkopolskie 20% 3 4 3% Zachodniopomorskie 1 23% 44% Rysunek Przyczyny nieuczestniczenia w turystyce w 2010 r. Dekompozycja ze względu na województwo Wyniki badania Głównego Urzędu Statystycznego opisane w publikacji Turystyka i wypoczynek w 2009 roku wykazały, iż aktywnośd turystyczna zależna jest od miejsca zamieszkania danej osoby. Respondenci zamieszkujący tereny wiejskie wykazywali aktywnośd turystyczną na poziomie 43%, czyli o 19 p.p. niższą, w porównaniu z mieszkaocami miast. Z naszych badao można wyciągnąd podobne wnioski. Różnica pomiędzy miastem a wsią w tym przypadku wynosi 18 p.p. Analizując dane z uwzględnieniem miejsca zamieszkania, największe różnice widad w kategorii nie miałem czasu (wynosi ona 5 pp. więcej dla wskazao przez mieszkaoców Strona 21
wsi). Z kolei mieszkaocy miast częściej wskazują na przyczyny związane z brakiem ochoty na wyjazd ( w stosunku do wskazao przez mieszkaoców wsi). Rysunek 25. nie miałem/am czasu nie miałem/am środków finansowych nie miałem/am z kim wyjechad nie miałem/am ochoty na wyjazd miałem/am problem ze zdrowiem nie mogłem zostawid domu, rodziny bez opieki nie wyjechałem z przyczyn związanych z pracą zawodową/gospodarstwem rolnym brak ofert skierowanych do emerytów inna przyczyna (jaka...?) 3% 4% 2 3 3 40% 4 Rysunek Przyczyny nieuczestniczenia w turystyce w 2010 r. Dekompozycja ze względu na miejsce zamieszkania 3.3 Plany dotyczące wyjazdów turystycznych Badanie GUS dotyczące osób powyżej 15 roku życia przedstawia wyniki dotyczące planów wyjazdów długookresowych. Wyniki wskazują, że spośród ogólnej liczby osób w gospodarstwach domowych, dłuższy wyjazd w ciągu najbliższych 2 lat planowało 43%, czyli o 6 p.p. więcej niż w badaniu z 2005 r. 9 Z badao przeprowadzonych wśród osób powyżej 55 roku życia wynika, że 2 z nich zamierza wyjechad na jakikolwiek wyjazd turystyczny w 2012 roku. Rozkładając odpowiedzi na poszczególne typy wyjazdów widad, iż na wyjazd w kraju zamierza wyjechad respondentów, na wyjazd w kraju i za granicę, oraz na wyjazd za granicę. Nie zdecydowanych jest badanych. Rysunek 26. 9 Turystyka i wypoczynek w 2009 r., 2010, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa. Strona 22
tak, w kraju (Proszę podad 2 preferowane województwa) za granicę tak w kraju i za granicę nie zamierzam nigdzie wyjechad 5 Rysunek Czy zamierza Pan/Pani wyjechad na wyjazd turystyczny (tj. z co najmniej jednym noclegiem) w 2012 r.? Analizując przyczyny braku zamiaru wyjazdów turystycznych wśród respondentów z naszej próby, najczęściej wymienianymi są problemy ze zdrowiem (54%), brak środków finansowych 1, chęd spędzenia czasu w domu (), brak ochoty na wyjazd (), brak opiekuna dla domu/rodziny na czas wyjazdu (). Ciekawe wynik można zaobserwowad porównując przyczyny braku uczestnictwa w wyjazdach turystycznych w 2010 roku z przyczynami braku zamiaru wyjechania na wyjazd turystyczny w 2012 roku. Problemy ze zdrowiem są tutaj również najczęściej wymienianą przyczyną, jednak w przypadku planowania wyjazdu, jest ona wymieniana częściej o 14 p.p. Przyglądając się planom wyjazdów, obserwujemy zmniejszenie się wskazao na brak środków finansowych o 2, co może świadczyd o optymistycznych prognozach dotyczących sytuacji finansowej na przyszłośd. Analiza odpowiedzi pod względem płci wskazuje, że kobiety są mniej zdecydowane na wyjazd w roku 2012 z przynajmniej jednym noclegiem, niż mężczyźni (różnica 3 pp.). Również kobiety częściej deklarują brak zamiaru wyjazdu (różnica 2 pp.). Rysunek 27. Strona 23
5 5 1 nie wiem nie zamierzam nigdzie wyjechad tak w kraju i za granicę za granicę tak, w kraju (Proszę podad 2 preferowane województwa) Rysunek Czy zamierza Pan/Pani wyjechad na wyjazd turystyczny (tj. z co najmniej jednym noclegiem) w 2012 r.?. Dekompozycja ze względu na płed. Na brak zamiaru jakiegokolwiek wyjazdu najczęściej wskazują osoby powyżej 75 roku życia (70% wskazao). Najbardziej chętne są osoby w wieku 60-64 lat (3 wskazao). Osoby w tym przedziale wiekowym, również najczęściej wskazywały zamiar wyjazdu za granicę ( wskazao), oraz w kraju ( wskazao). Rysunek 28. tak, w kraju (Proszę podad 2 preferowane województwa) za granicę tak w kraju i za granicę nie zamierzam nigdzie wyjechad nie wiem 55-59 5 1 60-64 50% 65-69 5 1 70-74 3% 6 75 i więcej 70% Rysunek Czy zamierza Pan/Pani wyjechad na wyjazd turystyczny (tj. z co najmniej jednym noclegiem) w 2012 r.? Dekompozycja ze względu na wiek. Najwięcej deklaracji dotyczących braku zamiaru wyjazdu na wyjazd turystyczny widad wśród mieszkaoców województw: podlaskiego (8), podkarpackiego (83%), świętokrzyskiego (73%) oraz warmiosko-mazurskiego (7). Osoby, które najczęściej deklarują chęd jakikolwiek wyjazdów, zamieszkują województwa: dolnośląskie (4), małopolskie (3), kujawsko-pomorskie (3). Na wyjazdy zagraniczne najczęściej Strona 24
wskazują mieszkaocy województw: kujawsko-pomorskiego (), małopolskiego (), oraz mazowieckiego (). Rysunek 29. tak, w kraju (Proszę podad 2 preferowane województwa) za granicę tak w kraju i za granicę nie zamierzam nigdzie wyjechad nie wiem Dolnośląskie 24% 1 2 2 Kujawsko-pomorskie 1 3 24% Lubelskie 3 2 Lubuskie 4% 50% 23% Łódzkie 3% 1 5 Małopolskie 4 1 Mazowieckie 1 5 Opolskie 63% Podkarpackie 83% Podlaskie 3% 3% 8 Pomorskie 3% 6 Śląskie 6 Świętokrzyskie 73% Warmiosko-mazurskie 7 Wielkopolskie 4% 60% 1 Zachodniopomorskie 6 Rysunek Czy zamierza Pan/Pani wyjechad na wyjazd turystyczny (tj. z co najmniej jednym noclegiem) w 2012 r.? Dekompozycja ze względu na województwo. Zarówno w badaniach Głównego Urzędu Statystycznego 10, wśród osób powyżej 15 roku życia, jak i w naszych badaniach, mieszkaocy wsi zdecydowanie częściej niż mieszkaocy miast wskazują na brak zamiarów jakichkolwiek wyjazdów w roku 2012. Różnica pomiędzy mieszkaocami wsi a mieszkaocami miast, wśród osób powyżej 55 roku 10 Turystyka i wypoczynek w 2009 r., 2010, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa. Strona 25
życia wynosi 14 p.p., (6 wskazao przez osoby zamieszkujące, do 5 wskazao przez mieszkaoców miast), natomiast w przypadku próby ogólnopolskiej osób powyżej 15 roku życia wynosi ona 16 p.p., (6 wskazao przez osoby zamieszkujące, do 5 wskazao przez mieszkaoców miast). Mieszkaocy miast częściej wskazują na wyjazdy krajowe i zagraniczne (różnica 7 p.p.) oraz zagraniczne (różnica 3 p.p.). Szczegółowy rozkład odpowiedzi przedstawia rysunek 30. tak, w kraju (Proszę podad 2 preferowane województwa) za granicę tak w kraju i za granicę nie zamierzam nigdzie wyjechad nie wiem 1 5 6 Rysunek Czy zamierza Pan/Pani wyjechad na wyjazd turystyczny (tj. z co najmniej jednym noclegiem) w 2012 r.? Dekompozycja ze względu na miejsce zamieszkania. Najczęściej wymienianym województwem, do którego chcieliby się udad respondenci, w celu krajowego wyjazdu turystycznego, jest województwo pomorskie, następnie małopolskie, dolnośląskie, podkarpackie, zachodniopomorskie i warmioskomazurskie. Warto zauważyd, iż niektórzy respondenci nie wskazywali na województwo, lecz ogólnie na regiony. Byd może spowodowane jest to brakiem wiedzy dotyczącej podziału administracyjnego kraju, bądź preferowaniem poszczególnych regionów geograficznych, bez względu na podział administracyjny. Takim przykładem jest ogólnie określenie morze oraz góry. Żadna z badanych osób nie wskazała na województwo łódzkie jako preferowane miejsce krajowych wyjazdów turystycznych. Tabela 3. Województwo/region Liczba wskazao Pomorskie 17 Małopolskie 14 Dolnośląskie 13 Strona 26
Podkarpackie 10 Zachodniopomorskie 10 morze 10 Warmiosko-mazurskie 9 Kujawsko-pomorskie 6 góry 6 Lubuskie 4 Śląskie 4 Świętokrzyskie 4 Lubelskie 3 Opolskie 3 Podlaskie 3 Mazowieckie 2 Wielkopolskie 2 regiony południowe 1 wszystkie 1 obojętnie 1 lecznicze nadmorskie kurorty 1 gdzie będzie możliwośd odbycia zabiegów zdrowotnych 1 sanatorium 1 Łódzkie 0 Tabela Preferowane województwa/regiony związane z wyjazdem krajowym Wśród osób, które nie zamierzają nigdzie wyjeżdżad w 2012 roku z przynajmniej jednym noclegiem, zadaliśmy pytanie o przyczynę takich decyzji. Pytanie to nie zostało zadane mieszkaocom województwa dolnośląskiego i kujawsko- pomorskiego, ze względu na to, iż w toku badao okazało się, że respondenci nie chcą odpowiadad na to pytanie z powodu poruszania drażliwych dla nich tematów, takich jak ułomności związane z ich niepełnosprawnością, czy też brakiem środków finansowych. Ponad połowa respondentów za powód braku zamiaru wyjazdu w 2012 roku, z przynajmniej jednym noclegiem, podała problemy ze zdrowiem (54%). Brak środków finansowych to problem 1 badanych, natomiast na odpowiedź wolę czas spędzad w domu wskazało respondentów. Rysunek 31. Strona 27
Nie będę miał/miała środków finansowych 1 Nie będę miał/miała z kim wyjechad Nie będę miał/miała ochoty na wyjazd Mam problem ze zdrowiem 54% Nie będę miał/miała z kim zostawid domu, rodziny Brak ofert skierowanych do emerytów Wole czas spędzad w domu Już wiele widziałem/widziałam w swoim życiu teraz czas na młodych W obecnych czasach niebezpiecznie jest podróżowad Inne jakie 0% 3% Rysunek Dlaczego nie zamierza pan/pani wyjechad na wyjazd turystyczny w 2012 roku? Inne powody wymieniane przez respondentów przedstawia tabela 4. Inne odpowiedzi Liczba wskazao obowiązki rodzinne 7 zaawansowany wiek 5 obowiązki zawodowe 2 brak wyjazdów grupowych 1 mam swoją działkę miejsce 1 nie wiem, bo prowadzę dynamiczne życie 1 różnie to w życiu jest 1 Tabela Inne wymieniane przez respondentów powody braku zamiaru wyjazdu na wyjazd turystyczny w 2012 roku? Kobiety częściej niż mężczyźni wskazywały na problemy ze zdrowiem (różnica 6 p.p.), brak środków finansowych (różnica 5 p.p.) oraz odpowiedź nie będę miała z kim zostawid domu/rodziny (różnica 2 p.p.). Mężczyźni z kolei częściej wskazywali na chęd spędzania czasu w domu (różnica 8 p.p.) oraz brak ochoty na wyjazd (różnica 4 p.p.). Rysunek 32. Strona 28
Nie będę miał/miała środków finansowych 1 Nie będę miał/miała z kim wyjechad Nie będę miał/miała ochoty na wyjazd Mam problem ze zdrowiem 5 5 Nie będę miał/miała z kim zostawid domu, rodziny Brak ofert skierowanych do emerytów 0% Wole czas spędzad w domu Już wiele widziałem/widziałam w swoim życiu teraz czas na młodych W obecnych czasach niebezpiecznie jest podróżowad 0% 0% Inne jakie Rysunek Dlaczego nie zamierza pan/pani wyjechad na wyjazd turystyczny w 2012 roku? Dekompozycja ze względu na płed 3% 3% Uwzględniając wiek respondentów, można zaobserwowad, że im starsza osoba, tym częściej, za powód braku zamiaru wyjazdu na wyjazd turystyczny w 2012 roku podaje problemy ze zdrowiem. Na problemy finansowe najczęściej wskazują osoby w wieku 65-69 lat (23%) oraz osoby w wieku 55-59 lat (1). Osoby w wieku 55-59 lat () oraz 60-64 lat () częściej niż w pozostałych przedziałach wiekowych (po 4% wskazao przez pozostałych) wskazują na odpowiedź nie będę miał/a z kim zostawid domu/rodziny. Brak ochoty na wyjazd, to przyczyna wskazywana w największym stopniu przez osoby w wieku 60-64 lat (), następnie przez osoby w wieku 65-69 lata () oraz w wieku 55-59 lat (). Rysunek 33. Strona 29
Nie będę miał/miała środków finansowych Nie będę miał/miała z kim wyjechad Nie będę miał/miała ochoty na wyjazd Mam problem ze zdrowiem Nie będę miał/miała z kim zostawid domu, rodziny Brak ofert skierowanych do emerytów Wole czas spędzad w domu Już wiele widziałem/widziałam w swoim życiu teraz czas na młodych W obecnych czasach niebezpiecznie jest podróżowad Inne jakie 55-59 1 3% 4 3% 60-64 53% 3% 65-69 23% 4 4% 70-74 75 i więcej 1 1 6 6 4% 4% 4% Rysunek Dlaczego nie zamierza pan/pani wyjechad na wyjazd turystyczny w 2012 roku? Dekompozycja ze względu na wiek. Zarówno w badaniach GUS, wśród osób powyżej 15 roku życia, jak i w badaniach przeprowadzonych przez KB Pretendent, mieszkaocy wsi zdecydowanie częściej niż mieszkaocy miast, wskazują na brak zamiarów jakichkolwiek wyjazdów w roku 2012. Różnica pomiędzy mieszkaocami wsi a mieszkaocami miasta, wśród osób powyżej 55 roku życia wynosi 14 p.p., (6 wskazao przez osoby zamieszkujące, do 5 wskazao przez mieszkaoców miast), natomiast w przypadku próby ogólnopolskiej osób powyżej 15 roku życia wynosi ona 16 p.p. (6 wskazao przez osoby zamieszkujące, do 5 wskazao przez mieszkaoców miast). 11 Ze względu na miejsce zamieszkania, nie widad znaczących różnic pomiędzy respondentami. Kategorię odpowiedzi nie będę miał/miała z kim zostawid domu/rodziny częściej wskazywały osoby zamieszkujące (różnica 4pp.). Rysunek 34. 11 GUS Turystyka i wypoczynek w gospodarstwach domowych w 2009 roku Warszawa, 2010. Strona 30
Nie będę miał/miała środków finansowych Nie będę miał/miała z kim wyjechad Nie będę miał/miała ochoty na wyjazd Mam problem ze zdrowiem Nie będę miał/miała z kim zostawid domu, rodziny Brak ofert skierowanych do emerytów Wole czas spędzad w domu Już wiele widziałem/widziałam w swoim życiu teraz czas na młodych W obecnych czasach niebezpiecznie jest podróżowad Inne jakie 0% 0% 0% 4% 3% 1 1 54% 5 Rysunek Dlaczego nie zamierza pan/pani wyjechad na wyjazd turystyczny w 2012 roku? Dekompozycja ze względu na miejsce zamieszkania. 3.5 Satysfakcjonująca wysokość wsparcia finansowego Zapytaliśmy osoby, które za powód braku zamiaru wyjazdu w 2012 roku podali brak środków finansowych, jakie wsparcie finansowe wyjazdu zagranicznego skłoniłoby ich do podjęcia decyzji o wyjeździe. Znaczna częśd badanych (4) wymieniała dofinansowanie powyżej 30%. 1/5 respondentów wskazała na odpowiedź wyjadę bez względu na dofinansowanie, tyle samo na odpowiedź nie wyjadę bez względu na dofinansowanie. Rysunek 35. Strona 31
wyjadę bez względu na dofinansowanie 20% powyżej 30% 4 20-30% 10-20% 3% do nie wyjadę bez względu na dofinansowanie 2 Rysunek Jakie wsparcie finansowe wyjazdu zagranicznego skłoniłoby Pana/Panią do podjęcia decyzji o wyjeździe? Różnice w odpowiedziach pomiędzy mężczyznami i kobietami są niewielkie. Mężczyźni deklarują częściej wyjazd bez względu na dofinansowanie (różnica 6 p.p.), kobiety natomiast częściej niż mężczyźni wskazują na dofinansowanie na poziomie 10-20% (różnica 4 p.p.) Rysunek 36. 4 4 2 2 0% 23% 1 nie wyjadę bez względu na dofinansowanie do 10-20% 20-30% powyżej 30% wyjadę bez względu na dofinansowanie Rysunek Jakie wsparcie finansowe wyjazdu zagranicznego skłoniłoby Pana/Panią do podjęcia decyzji o wyjeździe? Dekompozycja ze względu na płed. Osoby powyżej 75 roku życia, zdecydowanie częściej niż pozostałe, wskazują na brak zainteresowania wyjazdami bez względu na dofinansowanie (34% w stosunku do 20% wskazao). Największy odsetek wskazao na dofinansowanie powyżej 30% wykazują osoby w wieku 70-74 lat, (60%), osoby w wieku 55-59 lat (50%) oraz osoby w wieku 65-69 lat (4). Rysunek 37. Strona 32
nie wyjadę bez względu na dofinansowanie do 10-20% 20-30% powyżej 30% wyjadę bez względu na dofinansowanie 55-59 1 3% 50% 23% 60-64 1 43% 2 65-69 20% 4% 4 20% 70-74 1 60% 75 i więcej 34% 3 1 Rysunek Jakie wsparcie finansowe wyjazdu zagranicznego skłoniłoby Pana/Panią do podjęcia decyzji o wyjeździe? Dekompozycja ze względu na wiek. Mieszkaocy wsi (2) częściej deklarują brak zainteresowania wyjazdem bez względu na dofinansowanie w stosunku do mieszkaoców miast (1). Mieszkaocy wsi, częściej też deklarują możliwośd wyjazdu przy dopłacie powyżej 30% (różnica 3pp.). Rysunek 38. 4 4 2 1 2 nie wyjadę bez względu na dofinansowanie do 10-20% 20-30% powyżej 30% wyjadę bez względu na dofinansowanie Rysunek Jakie wsparcie finansowe wyjazdu zagranicznego skłoniłoby Pana/Panią do podjęcia decyzji o wyjeździe? Dekompozycja ze względu na miejsce zamieszkania. 3.6 Wymiana turystyczna z Hiszpanią Kolejne pytanie, skierowane do respondentów, dotyczyło wiedzy na temat dofinansowao wymiany turystycznej seniorów z Hiszpanią. Z badao wynika, że 7 osób Strona 33
badanych nie wie o takiej możliwości. Pozostałe (24% ) słyszały, z czego od znajomych, z innego źródła, z Internetu i z biura podróży. Rysunek 39. nie, nie wiem tak wiem, z biura podróży tak wiem, od znajomych tak wiem, z internetu tak wiem, z innego źródła: jakiego? 7 Rysunek Czy wie Pan/Pani o dofinansowywanej wymianie turystycznej seniorów z Hiszpanią? Biorąc pod uwagę płed respondentów, nie widad znaczących różnic w udzielanych odpowiedziach na to pytanie. Rysunek 40. 7 7 nie, nie wiem tak wiem, z internetu tak wiem, z biura podróży tak wiem, z innego źródła: jakiego? tak wiem, od znajomych Rysunek Czy wie Pan/Pani o dofinansowywanej wymianie turystycznej seniorów z Hiszpanią? Dekompozycja ze względu na płed. Najmniejszą wiedzę o dofinansowywanej wymianie turystycznej seniorów z Hiszpanią deklarują osoby w wieku 70-74 lat (8). Wiedzę z Internetu czerpały w największym stopniu osoby w wieku 60-64 lat ( ) oraz osoby w wieku 55-59 lat (). Rysunek 41. Strona 34
nie, nie wiem tak wiem, z biura podróży tak wiem, od znajomych 55-59 7 tak wiem, z internetu tak wiem, z innego źródła: jakiego? 60-64 7 65-69 74% 4% 70-74 8 75 i więcej 7 3% Rysunek Czy wie Pan/Pani o dofinansowywanej wymianie turystycznej seniorów z Hiszpanią? Dekompozycja ze względu na wiek. Zdecydowanie to mieszkaocy wsi posiadają mniejszą wiedzę na temat dofinansowao wyjazdów niż mieszkaocy miast. 9 mieszkaoców wsi wskazało na brak tej wiedzy, w stosunku do wskazao 6 mieszkaoców miast. Rysunek 42. 9 6 0% 4% 3% nie, nie wiem tak wiem, z internetu tak wiem, z biura podróży tak wiem, z innego źródła: jakiego? tak wiem, od znajomych Rysunek Czy wie Pan/Pani o dofinansowywanej wymianie turystycznej seniorów z Hiszpanią? Dekompozycja ze względu na miejsce zamieszkania. Inne wymieniane źródła wiedzy przedstawia tabela 5. Inne Liczba wskazań gazeta 11 telewizja 11 radio 4 byłam 2 media 2 od rodziny 3 od znajomych 2 Internet 1 tak, ale nie kwalifikuje się ze względu na prace 1 ulotka 1 widziałam coś w telewizji, krótka informacja, ale nie zagłębiałam się Tabela Inne źródło wiedzy o dofinansowywanej wymianie turystycznej seniorów z Hiszpanią 1 Strona 35
Wiedzę o dofinansowaniach respondenci chcą czerpad z Internetu (2), z prasy turystycznej (2) oraz z innych źródeł (50%). Rysunek 43. Internet prasa turystyczna inne: jakie? 50% 2 2 Rysunek Skąd chciałby/a Pan/Pani się dowiedzied o dofinansowanych wyjazdach turystycznych osób starszych za granicę Inne źródła to przede wszystkim telewizja, prasa codzienna, oraz listy przesyłane pocztą. Tabela 6. Inne jakie Liczba wskazań telewizja 36 nie chcę się dowiadywać 31 prasa codzienna 27 list 18 biura podroży 14 ulotki 11 radio 11 telefon, ankiety przez telefon 10 Internet 8 media 6 od znajomych, którzy brali udział 6 biura emerytalne, związki emerytów 4 biuletyny 3 urząd miasta, sołtys 4 rodzina 2 informator 2 program 1 słup ogłoszeniowy 1 konkretne komunikaty 1 uniwersytet trzeciego wieku 1 dom kultury 1 wszystko jedno skąd /nie zastanawiałem się nad tym 2 Tabela Inne, preferowane źródła wiedzy o dofinansowanych wyjazdach turystycznych osób starszych za granicę. Strona 36
3.7 Źródła informacji Internet, jako źródło wiedzy, jest preferowany przez 3 respondentów w wieku 55-59 lat oraz taki sam odsetek respondentów w wieku 60-64 lat. Prasa turystyczna jest preferowana przez 2 badanych, będących w wieku 75 lat i więcej oraz 24% badanych, będących w wieku 70-74 lat. Rysunek 44. Internet prasa turystyczna inne: jakie? 55-59 3 1 44% 60-64 3 1 4 65-69 20% 2 5 70-74 24% 63% 75 i więcej 20% 2 5 Rysunek Skąd chciałby/a Pan/Pani się dowiedzied o dofinansowanych wyjazdach turystycznych osób starszych za granicę Mieszkaocy miast częściej wskazują na Internet jako źródło informacji (różnica w stosunku do mieszkaoców wsi wynosi 6 p.p.), natomiast mieszkaocy wsi preferują prasę turystyczną (o 5 p.p. więcej wskazao przez tę grupę). Rysunek 45. 5 4 30% 24% 2 20% Internet prasa turystyczna inne: jakie? Rysunek Skąd chciałby/a Pan/Pani się dowiedzied o dofinansowanych wyjazdach turystycznych osób starszych za granicę? Dekompozycja ze względu na miejsce zamieszkania. Strona 37
3.8 Osoby towarzyszące podczas wyjazdów Z badao ogólnopolskich wynika, że w 2010 roku Polacy najczęściej wyjeżdżali ze współmałżonkiem (4), z dziedmi (23%) i bez osób towarzyszących (2). Ze znajomymi (kolegami, koleżankami) wyjechało 1 respondentów. Nie ma znaczących różnic w odpowiedziach dotyczących roku 2009, poza tą, że mniejsza częśd badanych (o 3 p.p.) wyjechała z dziedmi. 12 Z badania przeprowadzonego na grupie osób powyżej 55 roku życia wynika, iż nieco ponad połowa badanych (5), na wyjazd zagraniczny chciałaby zabrad ze sobą małżonka. 1 respondentów preferowałoby zabrad dzieci bądź wnuki, przyjaciela, innego opiekuna, partnera. Pozostali () woleliby jechad sami. Rysunek 46. nikogo, chciałbym/ałabym jechad sam/sama partnera 1 małżonka dzieci/wnuki 5 Rysunek Kogo chciałby/aby Pan/Pani zabrad ze sobą na wyjazd zagraniczny? Wspólny wyjazd z małżonkiem/małżonką zdecydowanie częściej preferują mężczyźni (63%) niż kobiety (4). Kobiety (2) częściej niż mężczyźni (), chciałyby zabrad ze sobą dzieci/wnuki. Kobiety również częściej wskazywały na chęd zabrania ze sobą w podróż przyjaciela ( wskazao w stosunku do wskazao przez mężczyzn). Rysunek 47. 12 GUS Turystyka i wypoczynek w gospodarstwach domowych w 2009 roku Warszawa, 2010 Strona 38
nikogo, chciałbym/ałabym jechad sam/sama małżonka 4 63% partnera dzieci/wnuki 2 przyjaciela innego opiekuna (jakiego?...) Rysunek Kogo chciałby/aby Pan/Pani zabrad ze sobą na wyjazd zagraniczny? Dekompozycja ze względu na płed. Im starsza osoba, tym częściej wskazuje na chęd zabrania ze sobą na wyjazd zagraniczny dzieci bądź wnuki. 1/5 badanych w wieku 65-69 lat nie chciałaby zabierad nikogo. Szczegółowy rozkład odpowiedzi zawiera rysunek 48. nikogo, chciałbym/ałabym jechad sam/sama partnera przyjaciela małżonka dzieci/wnuki innego opiekuna (jakiego?...) 55-59 6 4% 60-64 1 5 1 65-69 20% 4 1 4% 70-74 1 50% 1 3% 75 i więcej 3 30% Rysunek Kogo chciałby/aby Pan/Pani zabrad ze sobą na wyjazd zagraniczny? Dekompozycja ze względu na wiek. Różnice między respondentami według miejsca zamieszkania są następujące: osoby zamieszkujące częściej wskazują na chęd samodzielnego wyjazdu (różnica 8 p.p.) Osoby zamieszkujące miasta, na towarzysza/opiekuna podróży częściej wskazują małżonka (różnica 3 p.p.) oraz przyjaciela jako osobę towarzyszącą podczas wyjazdu zagranicznego (różnica 5 p.p.) Rysunek 49. Strona 39
nikogo, chciałbym/ałabym jechad małżonka partnera dzieci/wnuki przyjaciela innego opiekuna (jakiego?...) 20% 1 1 50% 53% Rysunek Kogo chciałby/aby Pan/Pani zabrad ze sobą na wyjazd zagraniczny? Dekompozycja ze względu na miejsce zamieszkania. Pozostałe osoby wymieniane jako opiekun, którego respondenci chcieliby zabrad na zagraniczny wyjazd turystyczny przedstawia tabela 7. Inne jakie Liczba wskazań koleżanka, znajomi przyjaciele 8 rodzina (brat, siostra, kuzyn, rodzice, dzieci) nie będę jechała za granicę 5 nie wiem 2 opiekun medyczny, inny opiekun 2 Tabela Inne osoby, które chciałby/aby Pan/Pani zabrad ze sobą na wyjazd zagraniczny? Prawie 2/3 badanych osób wyraża chęd uczestniczenia w zorganizowanym wyjeździe grupowym. Rysunek 50. 10 Tak Nie 3 6 Rysunek Czy chciałby/aby Pan/Pani uczestniczyd w zorganizowanym wyjeździe grupowym? Kobiety (73%) częściej niż mężczyźni (6) deklarują chęd uczestnictwa w zorganizowanym wyjeździe grupowym. Rysunek 51. Strona 40
73% 6 2 3 Tak Nie Rysunek Czy chciałby/aby Pan/Pani uczestniczyd w zorganizowanym wyjeździe grupowym? Dekompozycja ze względu na płed. Ze względu na wiek, rozkład odpowiedzi przedstawia się następująco: największy odsetek wskazao na tak zaznaczyły osoby w wieku 60-64 lata (74%), następnie 65-69 lat (7), 70-74 lat (7), 55-59 lat (70 %) oraz 74 i więcej (5). Rysunek 52. Tak Nie 55-59 70% 30% 60-64 74% 2 65-69 7 2 70-74 7 2 75 i więcej 5 4 Rysunek Czy chciałby/aby Pan/Pani uczestniczyd w zorganizowanym wyjeździe grupowym? Dekompozycja ze względu na wiek. Chęd wyjazdu częściej deklarują mieszkaocy miast. Różnica pomiędzy mieszkaocami miast i mieszkaocami wsi wynosi 6 p.p. Rysunek 53. Strona 41
6 7 3 2 Tak Nie Rysunek Czy chciałby/aby Pan/Pani uczestniczyd w zorganizowanym wyjeździe grupowym? Dekompozycja ze względu na miejsce zamieszkania. 3.9 Rodzaje zakwaterowania Sugerując się klasyfikacją zaproponowaną przez Eurostat, obiekty noclegowe dzieli się na obiekty zbiorowego i indywidualnego zakwaterowania. Obiekty zbiorowego zakwaterowania to hotele, hostele oraz ośrodki wczasowe. Natomiast do obiektów indywidualnego zakwaterowania zaliczane są pokoje gościnne (kwatery prywatne) oraz gospodarstwa agroturystyczne 13. Wyniki badania GUS dotyczące wykorzystania bazy noclegowej w 2009 r. pokazują, że 19,4 mln turystów skorzystało ze zbiorowego zakwaterowania. W porównaniu do 2008 r. jest to spadek liczby turystów o. Badania ogólnopolskie wskazują, że większośd turystów - nocowała w obiektach hotelowych tj. w hotelach, motelach, pensjonatach i innych tego rodzaju obiektach (prawie 13,0 mln). W pozostałych obiektach (domach wycieczkowych, schroniskach, kempingach itd.) - 6,4 mln. Baza obiektów noclegowych indywidualnego zakwaterowania w koocu 2009 roku wynosiła 14,4 tys. co stanowiło łącznie 211,6 tys. miejsc noclegowych. Baza noclegowa tego typu, to kwatery agroturystyczne (5,5 tys.) oraz pokoje gościnne (8,9 tys.). Zarówno wśród kwater agroturystycznych (7), jak i pokoi gościnnych, (5) przeważały obiekty całoroczne. 14 13 Turystyka w 2009 r., 2010, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 14 op. cit. Strona 42
Jak wynika z badao Instytutu Turystyki, 15 w okresie 2008-2009 struktura zakwaterowania podczas podróży krajowych zmieniła się nieznacznie. Podczas wyjazdów dłuższych niż 5 dni przeważały takie, gdzie nocleg był zorganizowany u krewnych i znajomych: w mieście 2 (2 w 2008 r.) i na wsi ( w 2008 r.). Wyjazdów połączonych z noclegami w pensjonatach odnotowano (1 w 2008 r.), w ośrodkach wczasowych i innych kwaterach po. W przypadku krótkich podróży po kraju odnotowano większy odsetek wskazao na noclegi u krewnych i znajomych (33% mieszkao u krewnych w mieście w 2009 roku i 3 w 2008 r. oraz 23% mieszkao u krewnych na wsi w 2009 roku i 23% w 2008 r.). Hotel był miejscem noclegu dla respondentów ( w 2008 r.), zaś pensjonat dla (i był taki sam, jak w 2008 roku). Z badao przeprowadzonych w grupie osób powyżej 55 roku życia wynika, iż najbardziej preferowanym miejscem zakwaterowania jest pensjonat (80%), pokoje gościnne (7), następnie kwatery agroturystyczne (73%), hotel 1-3 gwiazdkowy (70%), hotel 4-5 gwiazdkowy (64%), oraz apartament (6 wskazao). Rysunek 54. zdecydowanie preferuję preferuję zdecydowanie nie preferuję raczej preferuję nie preferuję hotel 4-5* 3 1 2 hotel 1-3* 30% 2 2 pensjonat 44% 2 1 3% apartament 30% 20% 2 kwatery agroturystyczne 4 1 20% pokoje gościnne 44% 1 1 1 Rysunek Jaki rodzaj zakwaterowania preferuje Pan/Pani wybrad podczas wyjazdu? Ze względu na płed respondentów wyniki tego pytania przestawiają się następująco: apartament częściej preferują mężczyźni (6) niż kobiety (5). Podobnie jest w 15 Łaciak J., 2011, Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2010 roku, Instytut Turystyki, Warszawa. Strona 43
pokoje gościnne kwatery agroturysty czne apartament pensjonat hotel 1-3* hotel 4-5* Preferencje osób starszych dotyczące wyjazdów turystycznych przypadku kwater agroturystycznych. 7 mężczyzn i 7 kobiet preferuje je, jako miejsce do zakwaterowania. Szczegółowy rozkład przedstawia rysunek 55. zdecydowanie preferuję raczej preferuję preferuję nie preferuję zdecydowanie nie preferuję 34% 1 2 3 2 2 3 23% 24% 2 3 1 4 1 2 1 4% 4 24% 1 30% 1 2 30% 2 2 40% 1 2 4 1 1 44% 1 1 1 43% 1 1 Rysunek Jakie rodzaj zakwaterowania preferuje Pan/Pani wybrad podczas wyjazdu? Dekompozycja ze względu na płed. Hotel 4-5 gwiazdkowy najchętniej preferują osoby w wieku 55-59 lat (6), najmniej natomiast osoby w wieku 75 lat i więcej (5). Podobnie w przypadku hoteli 1-2 gwiazdkowych (osoby w wieku 55-59 lat 7 w stosunku do 6 wskazao w wielu 75 lat i więcej). Najwięcej wskazao na pensjonat, jako preferowane miejsce zakwaterowania, było wśród osób w wieku 70-74 lat (9), najmniej - 7 wskazao - przez osoby w wieku 75 lat i więcej. Rysunek 56. Strona 44
pokoje gościnne kwatery agroturystyczne apartament pensjonat hotel 1-3* hotel 4-5* Preferencje osób starszych dotyczące wyjazdów turystycznych zdecydowanie preferuję raczej preferuję preferuję nie preferuję zdecydowanie nie preferuję 55-59 60-64 65-69 70-74 75 i więcej 55-59 60-64 65-69 70-74 75 i więcej 55-59 60-64 65-69 70-74 75 i więcej 55-59 60-64 65-69 70-74 75 i więcej 55-59 60-64 65-69 70-74 75 i więcej 55-59 60-64 65-69 70-74 75 i więcej 3 3 40% 24% 3 30% 2 33% 2 2 43% 4 43% 4 44% 33% 2 2 3 2 3 44% 3 44% 4 4 44% 4 44% 4 2 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 23% 1 23% 2 2 2 3 30% 20% 2 2 2 2 23% 2 24% 2 1 2 1 24% 23% 1 2 2 2 2 1 1 2 34% 23% 1 1 1 3% 2 1 23% 1 1 2 23% 1 1 2 1 1 2 2 1 4% 4% Rysunek Jakie rodzaj zakwaterowania preferuje Pan/Pani wybrad podczas wyjazdu? Dekompozycja ze względu na wiek. Mieszkaocy miast, częściej niż mieszkaocy wsi wskazują, iż preferują hotel 4-5 gwiazdkowy (7 p.p.) i hotel 1-3 gwiazdkowy (5 p.p.). Mieszkaocy wsi częściej preferują apartamenty (3 p.p.), kwatery agroturystyczne (3 p.p.) oraz pokoje gościnne (6 p.p.). Rysunek 57. Strona 45
pokoje gościnne kwatery agroturyst yczne apartame nt pensjonat hotel 1-3* hotel 4-5* Preferencje osób starszych dotyczące wyjazdów turystycznych zdecydowanie preferuję raczej preferuję preferuję nie preferuję zdecydowanie nie preferuję 3 1 2 3 1 2 30% 2 23% 2 2 2 4 2 1 4% 4 20% 1 3% 30% 2 2 30% 1 2 4 20% 1 40% 1 2 4 1 43% 1 20% Rysunek Jakie rodzaj zakwaterowania preferuje Pan/Pani wybrad podczas wyjazdu? Dekompozycja ze względu na miejsce zamieszkania. 3.10 Rodzaje transportu Z badao Instytutu Turystyki wynika, że turyści najczęściej podróżowali samochodem. W przypadku podróży długookresowych w 2009 roku, było to 6 wskazao, zaś w 2008 o 2 p.p. mniej. Natomiast w przypadku podróżny krótkookresowych w 2009 roku - 7 wskazao (6 w 2008 roku). Podróż pociągiem w roku 2009 odbyło 1 respondentów wybierających się w długookresową podróż (2 w roku 2008), i wybierających się w podróż na okres krótki ( w 2008 roku). Najchętniej preferowanym środkiem transportu dla osób powyżej 55 roku życia jest autobus/autokar (2 wskazao), następnie samolot (23% wskazao), samochód (20%), a dla pociąg. Dla 1/5 środek transportu nie ma to znaczenia. Rysunek 58. Strona 46
samochód pociąg statek samolot autobus/autokar nie ma to dla mnie znaczenia 23% 2 20% 20% Rysunek Jaki rodzaj środka transportu Pan/Pani preferuje? Mężczyźni zdecydowanie częściej wybierają samochód (różnica 7 p.p.), kobiety z kolei autobus bądź autokar (różnica 8 p.p.). Rysunek 59. samochód 1 24% pociąg statek samolot 24% 24% autobus/autokar nie ma to dla mnie znaczenia 2 1 20% 2 Rysunek Jaki rodzaj środka transportu Pan/Pani preferuje? Dekompozycja ze względna płed. Dla osób w wieku 55-59 lat najchętniej wybieranym rodzajem środka transportu jest samochód (2), następnie zaś samolot (24%) oraz autokar/autobus (2). Dla osób w wieku 60-64 lat są to autobus (2), samolot (2), oraz samochód (1). Podobny rozkład odpowiedzi jest w przypadku osób w wieku 65-69 lat. Samochód, jako preferowany środek transportu, wskazany jest przez osób w wieku 70-74 lat i 1 osób w wieku powyżej 75 roku życia. Te dwie grupy wiekowe chętniej niż pozostali preferują pociąg (odpowiednio 1 wskazao dla wieku 70-74 lat i 1 dla wieku powyżej 75 roku życia). Rysunek 60. Strona 47
samochód pociąg statek samolot autobus/autokar nie ma to dla mnie znaczenia 55-59 2 24% 2 1 60-64 1 2 2 2 65-69 1 4% 2 2 20% 70-74 1 23% 3 1 75 i więcej 1 1 1 24% 2 Rysunek Jaki rodzaj środka transportu Pan/Pani preferuje? Dekompozycja ze względu na wiek. Mieszkaocy wsi (3) zdecydowanie częściej niż mieszkaocy miast (23%) preferują, jako środek transportu autobus/autokar. Mieszkaocy miast (2) z kolei częściej niż mieszkaocy wsi (1) wskazują na podróż samolotem. Rysunek 61. samochód pociąg statek samolot autobus/autokar nie ma to dla mnie znaczenia 0% 1 20% 20% 20% 1 23% 2 3 Rysunek Jaki rodzaj środka transportu Pan/Pani preferuje? Dekompozycja ze względu na miejsce zamieszkania. 3.11 Terminy wyjazdów Badania ogólnopolskie przeprowadzone przez Główny Urząd Statystyczny w 2009 roku, wśród osób powyżej 15 roku życia wskazały, iż najbardziej preferowanym miesiącem wyjazdów długookresowych był sierpieo (0,85 mln.), zaś krótkookresowych wrzesieo (0,2 mln.) 16. Badania na próbie osób powyżej 55 roku życia pokazało, że połowa respondentów preferuje wyjazdy w sezonie letnim. Na wyjazd poza sezonem wskazało 1 respondentów, w niskim sezonie, zimowym natomiast na brak preferencji wskazało respondentów. Rysunek 62. 16 Turystyka w 2009 roku, 2010, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa. Strona 48
letni (czerwiec-sierpieo) zimowy (grudzieo-luty) poza sezonem (październik, listopad, marzec, kwiecieo) nie mam preferencji dot. terminu wyjazdu w niskim sezonie (wrzesieo, maj) 1 50% Rysunek W jakich terminach Pan/Pani preferuje wyjazdy turystyczne? Mężczyźni częściej wskazują na sezon letni (5 w stosunku do 4 wskazao przez kobiety) kobiety zaś wskazują częściej niż mężczyźni na wyjazdy poza sezonem (różnica 4 p.p.) oraz niski sezon (różnica 3 p.p.) Rysunek 63. 4 5 1 letni (czerwiecsierpieo) zimowy (grudzieoluty) poza sezonem nie mam preferencji (październik, listopad, dot. terminu wyjazdu marzec, kwiecieo) w niskim sezonie (wrzesieo, maj) Rysunek W jakich terminach Pan/Pani preferuje wyjazdy turystyczne? Dekompozycja ze względu na płed. Na sezon letni wskazywało najwięcej osób w wieku 55-59 lat (5), oraz powyżej 75 roku życia (5). Na niski sezon najczęściej wskazywały osoby w wieku 60-64 lat (1) oraz osoby w wieku 65-69 lat (1). Na wyjazd poza sezonem najczęściej wskazywały osoby w wieku 70-74 lat (2) oraz osoby w wieku 60-64 lata (1). Rysunek 64. Strona 49
letni (czerwiec-sierpieo) zimowy (grudzieo-luty) poza sezonem (październik, listopad, marzec, kwiecieo) nie mam preferencji dot. terminu wyjazdu w niskim sezonie (wrzesieo, maj) 55-59 5 60-64 43% 4% 1 1 1 65-69 4 20% 1 70-74 4 3% 2 1 75 i więcej 5 20% Rysunek W jakich terminach Pan/Pani preferuje wyjazdy turystyczne? Dekompozycja ze względu na wiek. Osoby zamieszkujące, częściej wskazują na sezon letni (o 5 p.p.), natomiast osoby zamieszkujące - terminy poza sezonem (różnica 6pp.). Rysunek 65. w niskim sezonie (wrzesieo, maj) nie mam preferencji dot. terminu wyjazdu poza sezonem (październik, listopad, marzec, kwiecieo) 1 zimowy (grudzieo-luty) 4% letni (czerwiec-sierpieo) 4 53% Rysunek W jakich terminach Pan/Pani preferuje wyjazdy turystyczne? Dekompozycja ze względu na miejsce zamieszkania. 3.12 Cel wyjazdów turystycznych W badaniach GUS z 2009 roku można zaobserwowad, iż najczęściej wskazywanym głównym celem wyjazdu - w ramach krajowych podróży wakacyjnych oraz podróży zagranicznych z przynajmniej jednym noclegiem - był wypoczynek, rekreacja i wakacje (63% wskazao dla krajowych wyjazdów oraz 5 wskazao dla wyjazdów zagranicznych). W przypadku podróży krótkotrwałych cel ten był wybierany przez 34% podróżujących. Strona 50
Kolejnym najczęściej wymienianym celem były odwiedziny u krewnych/znajomych (23%), oraz zwiedzanie (), wyjazd zdrowotny (4%) 17 2010 rok, pod względem wyboru celu podróży nie różnił się zbytnio od poprzedniego. Najwięcej uczestników krajowych wyjazdów długookresowych podróżowało w celach turystyczno-wypoczynkowych (70%; w 2009 r. również 70%), a następnie aby odwiedzid krewnych lub znajomych (2) oraz w celach zdrowotnych (). 18 Głównym celem wyjazdów turystycznych naszych respondentów jest wyjazd turystyczno- wypoczynkowy (7 wskazao). Odwiedziny u krewnych i znajomych, to cel wyjazdów badanych, cel zdrowotny -, natomiast religijny - 3%. Rysunek 66. turystyczno-wypoczynkowy religijny służbowy odwiedziny u krewnych i znajomych zdrowotny inny (jaki?) 7 3% Rysunek Jaki jest główny cel Pana/Pani wyjazdów turystycznych? W przypadku podziału na płed respondentów nie zauważono istotnych różnic w udzielanych odpowiedziach. Rysunek 67. 17 Turystyka i wypoczynek w 2009 roku, 2010, Główny Urząd Statystyczny, 2010. 18 Łaciak J., 2011, Uczestnictwo w wyjazdach turystycznych w 2010 roku, Warszawa, 2011. Strona 51