Nawożenie kukurydzy Kukurydza jest rośliną mającą wysokie potrzeby pokarmowe. Najintensywniej pobiera ona azot i potas, ale w porównaniu z innymi roślinami potrzebuje także dużo wapnia i magnezu. Tempo pobierania składników jest zróżnicowane w poszczególnych okresach rozwoju. Intensywne zapotrzebowanie kukurydzy na składniki pokarmowe występuje w okresie od fazy 6-8 liści i trwa do fazy zasychania znamion. Rośliny kukurydzy zwykle w okresie od drugiej dekady czerwca do połowy sierpnia pobierają około 85% całkowitej ilości azotu. Reszta zużywana jest w początkowym okresie wzrostu (3%) i podczas wypełniania ziarna (12%). W przypadku azotu ważna jest nie tylko wielkość dawki N ale termin jej zastosowania. Z fizjologicznego punktu widzenia uzasadniony jest więc podział dawki na przedsiewną (około 1/3 całkowitej dawki) i pogłówną, stosowaną w czasie wegetacji. W praktyce zaleca się wysiew azotu w jednej dawce przy nawożeniu do 100 kg N/ha. Przy wyższym nawożeniu N, szczególnie na glebach lżejszych lepiej dawkę azotu podzielić na przedsiewną i pogłówną. Całkowite zapotrzebowanie na nawozy azotowe można ustalić na podstawie szacunkowego bilansu N uwzględniającego: ilość azotu pobraną przez rośliny przy zakładanym poziomie plonów i wartość nawozową stanowiska przeznaczonego pod kukurydzę. Orientacyjne dawki azotu w kg N/ha dla kukurydzy (gleby średnie) Przewidywany plon t/ha Ziarno 6 7 8 9 10 CCM 11 13 15 17 19 Zielonka 40 50 Potrzeby pokarmowe 138 161 184 207 230 124 186 217 Wycena stanowiska niska średnia wysoka Na ziarno i CCM 125 140 175 105 140 165 100 115 150 165 Na kiszonkę Do nawożenia przedsiewnego szczególnie nadają się nawozy wolnodziałające, jak mocznik i saletrzak, a na glebach zasadowych siarczan amonu. Można też stosować saletrę amonową oraz nawozy wieloskładnikowe: fosforan amonu, amofoski, polifoski, polimagi i inne. Termin stosowania drugiej dawki powinien być możliwie późny, lecz jest on ograniczony wysokością roślin (max. do 35 cm), ze względu na ryzyko mechanicznych uszkodzeń roślin 120 135 105 120 135 150 125 145
przez maszyny w czasie wysiewu nawozu. Do pogłównego stosowania zalecane są nawozy szybkodziałające: saletra amonowa lub saletra wapniowa, tylko granulowane. Nawożenie powinno być wykonane w czasie suchej pogody, by uniknąć poparzenia roślin. W uprawie kukurydzy oprócz stałych nawozów azotowych może być używany nawóz płynny roztwór saletrzano-mocznikowy (RSM). Wówczas całą dawkę N dzielimy na 2-3 części. Przedsiewnie dajemy RSM opryskując pola z zastosowaniem rozpylaczy wielootworowych. Pogłównie rozlewamy RSM za pomocą węży lub rur rozlewowych, montowanych na belce opryskiwacza, w fazie 2-5 liści oraz 6-10 liści kukurydzy. Nawozy fosforowe i potasowe stosuje się jesienią pod orkę, jeśli nie zastosowano ich w jesieni, należy je dać wiosną, przed uprawkami przedsiewnymi. Wielkość dawek nawozów zależy od zawartości przyswajalnych form fosforu i potasu w glebie. Przykładowe dawki fosforu i potasu podano w tabeli. Orientacyjne dawki nawozów fosforowych i potasowych pod kukurydzę (gleby średnie) Przewidywany plon (t/ha) Ziarna 6 7 8 9 10 11 Zielonki 40 50 Fosfor w kg P 2 O 5 /ha Potas w kg K 2 O/ha klasa zasobności gleby klasa zasobności gleby niska średnia wysoka niska średnia wysoka kukurydza na ziarno 65 50 125 100 75 80 55 140 85 80 65 125 85 1 135 100 105 75 185 150 100 80 200 1 120 80 100 75 80 kukurydza na kiszonkę 50 120 140 65 1 185 145 85 Ocenę zasobności gleby w podstawowe składniki pokarmowe i oznaczenie kwasowości gleby (ph) wykonują Okręgowe Stacje Chemiczno-Rolnicze. Kukurydza wymaga gleb o odczynie zbliżonym do obojętnego. Przy ph poniżej 5,5 należy wykonać wapnowanie; na glebach lekkich stosując około 1,5 a na glebach średnich około 3 t/ha CaO. Występujące na kukurydzy objawy niedoborów składników zwłaszcza mikroelementów (np. cynku, boru) można usunąć stosując dolistnie, płynne nawozy wieloskładnikowe, zawierające mikroelementy (przykładowo INSOL Zn, INSOL B). Dokarmianie nawozami płynnymi wykonuje się najczęściej stosując dwukrotnie opryskiwanie w fazie 6-8 liści i 10
dni później. Można stosować łącznie z 6% roztworem mocznika i 5% roztworem siarczanu magnezu. Kukurydza jest rośliną dobrze wykorzystującą składniki pokarmowe zawarte w nawozach naturalnych. Szczególnie wskazane jest ich stosowanie na glebach lżejszych, ubogich w związki próchniczne, kompleksu żytniego słabego. Pod kukurydzę można stosować wszystkie rodzaje nawozów naturalnych. Najczęściej są to: obornik, słoma i gnojowica. Obornika zaleca się stosować pod kukurydzę jesienią - pod orkę, w ilości 20-30 t/ha. Należy pamiętać, iż nie wolno dawać wapna z jednoczesnym wywożeniem obornika oraz nawożeniem fosforem, ponieważ dochodzi do dużych strat składników pokarmowych, głównie azotu i fosforu. Skład chemiczny obornika zależy od gatunku zwierząt. Skład chemiczny obornika w % świeżej masy (wg Maćkowiak C.) Składnik Sucha masa Azot (N) Fosfor (P 2 O 5 ) Potas (K 2 O) Wapń (CaO) Magnez (MgO) bydło 21,0 0,47 0,28 0,65 0,43 0,15 trzoda chlewna 21,4 0,51 0,44 0,68 0,44 0,18 Obornik konie owce kury 24,7 0,54 0,29 0, 0,43 0,16 26,8 0,75 0,38 1,19 0,58 0,19 35,9 1,20 0,79 0,80 0,73 0,21 obornik mieszany 21,4 0,46 0,30 0,63 0,41 0,15 Składniki znajdujące się w oborniku są słabiej dostępne dla roślin, zwłaszcza azot, niż z nawozów mineralnych. Dla prawidłowego przeliczenia całkowitej ilości składnika na ilość składnika działającego wprowadzono pojęcie równoważnika nawozowego. Równoważnik nawozowy to liczba ustalona eksperymentalnie, która informuje jaka dawka danego składnika w nawozach mineralnych, stosowanych w optymalnym terminie, odpowiada działaniu 100 kg tego składnika w nawozach naturalnych. Równoważnik nawozowy dla azotu obornika wynosi 0,3; niezależnie od terminu stosowania. Oznacza to, że 30 kg N w nawozach mineralnych wykazuje podobne działanie plonotwórcze, jak 100 kg azotu w oborniku. W dawce 30 t obornika wprowadzamy 150 kg azotu całkowitego, ale tylko 45 kg N działającego i o taką ilość można zmniejszyć dawkę azotu w nawozach mineralnych. Fosfor i potas w oborniku są tak samo dostępne dla roślin, jak w nawozach mineralnych. Jednak ich działanie rozkłada się na kilka lat. W pierwszym roku po zastosowaniu obornika fosfor jest wykorzystywany w 40%, a potas w %.
W przypadku stosowania słomy jako nawozu należy pamiętać, że istotne znaczenie ma tu stosunek węgla do azotu (C:N). W słomie kukurydzianej ten stosunek wynosi :1. Procesy rozkładu substancji organicznej najlepiej przebiegają przy relacji (C:N) jak 15-20:1. Taką zależność posiada obornik. Przy zbyt szerokim stosunku węgla do azotu (po przyoraniu słomy) zachodzi zjawisko biologicznego unieruchamiania azotu. Aby temu zapobiec zaleca się dodatkowo zastosowanie od 5-8 kg N na 1tonę słomy. Azot może być dodawany w różnej formie, począwszy od nawozów mineralnych, (przydatny jest RSM), poprzez płynne organiczne (gnojówka i gnojowica), aż po ścieki przydatne do stosowania w rolnictwie. Znaczenie słomy w procesie tworzenie się próchnicy jest nieco mniejsze niż obornika. Jeżeli jego działanie na odnowę substancji organicznej w glebie przyjmuje się za 1, to dla słomy kukurydzianej wartość ta wynosi 0,7. Procesy mineralizacji przebiegają najkorzystniej, gdy słoma jest dobrze rozdrobniona (na odcinki 8-10 cm) i przyorywana jest płytko (10-12 cm). Nie zawsze udaje się dobrze przykryć słomę, dlatego zwłaszcza na glebach ciężkich i wilgotnych po kilku tygodniach należy ponownie wykonać orkę. Na glebach lekkich można od razu przyorać ją głęboko (do 25 cm). Kukurydza dobrze reaguje na nawożenie gnojowicą i znosi nawet wysokie dawki bez szkody dla wielkości i jakości plonu. Gospodarstwa dysponujące dużą ilością tego nawozu mogą go stosować jako uzupełniające lub główne źródło nawożenia w uprawie kukurydzy. Gnojowica jest nawozem o zmiennym składzie chemicznym i dlatego przed zastosowaniem powinniśmy oznaczyć w niej zawartość suchej masy i składników pokarmowych. Przeciętna całkowita zawartość (kg) składników w 1 m 3 gnojowicy (wg Maćkowiak C.) Gnojowica od Sucha masa % Azot (N) Fosfor (P 2 O 5 ) Potas (K 2 O) Magnez (MgO) Wapń (CaO) Bydła 8-10 3,6 1,9 4,1 0,8 2,6 Trzody chlewnej 8-10 5,6 4,4 2,8 0,8 3,8 Gnojowicę należy stosować w czasie pochmurnej, deszczowej pogody, przy niskiej temperaturze, aby ograniczyć straty amoniaku i wydzielanie się nieprzyjemnego zapachu. Gdy stosowana jest na glebę bez roślinności, należy wymieszać ją z płytką warstwą gleby. Nie należy stosować gnojowicy na glebę zamarzniętą, ani na pokrytą śniegiem, jak również na polach zagrożonych spływem powierzchniowym. Maksymalne dawki gnojowicy na glebach średnich w okresie październik styczeń wynoszą -75 m 3 /ha, a w okresie luty kwiecień m 3 /ha. Zgodnie z ustawą z dnia 26 lipca 2000 r. o nawozach i nawożeniu, do
gleby możemy wprowadzić w ciągu roku, nie więcej niż 1 kg azotu (N) w czystym składniku w nawozach naturalnych na 1 ha użytków rolnych. Równoważnik azotu w gnojowicy wynosi 0,7 przy stosowaniu wiosną i na początku lata oraz 0,5 w okresie stosowania późnym latem i wczesną jesienią. Równoważnik nawozowy dla fosforu i potasu wynosi 1. Pełne dane dotyczące zaleceń nawozowych dostępne są w instrukcjach upowszechnieniowych dla kukurydzy, wydawanych przez IUNG. dr Marian Machul IUNG w Puławach